Empfehlungen zur Patienteninformation Polnisch

55
Borderline personality disorder
(osobowość pograniczna)
Borderline- Persönlichkeit
Str. 55–57
?
Czym jest osobowość pograniczna?
?
Was ist eine Borderline- Persönlichkeit?
Wiele powiedziano i napisano już o osobowości ludzkiej i różnych jej typach. Nie istnieje na szczęście
człowiek zupełnie normalny.Wszyscy mamy w cechach
naszej osobowości, odchylenia od jakkolwiek zdefiniowanej normy przeciętnej. Odchylenia te mogą, w pewnych warunkach, być tak istotne, że przeszkadzają w
radzeniu sobie z życiem codziennym, blokują szanse
rozwoju osobistego, ale także zaburzenia zachowania
poszczególnych osób obciążają jego bezpośrednie
otoczenie. Mówi się w takim przypadku o zaburzeniu
osobowości. Sięgającym szczególnie głęboko zaburzeniem osobowości jest tzw. Borderline Personality (ang.
Borderline = granica).
Chodzi tu o ludzi, którzy są stabilni w swojej niestabilności. Przeżywają oni ciągle na nowo ogromne wahania nastroju między „niżem“, a „wyżem“ uczuciowym. Ludzie o osobowości pogranicznej myślą i czują
podług schematu: „czarno/białe“. Tak oceniają oni też
osoby w swoim bezpośrednim otoczeniu. Zwracając się
o pomoc do lekarza lub terapeuty, okazują mu najpierw
bezgraniczne zaufanie, wiążą z nim ogromne oczekiwania, co prowadzi zwykle do wielkiego rozczarowania,
gdy nadzieje pacjenta nie zostaną spełnione. Podobnie
ogromne oczekiwania mają wobec samych siebie,
doznając bezgranicznego rozczarowania, gdy z własnej
winy lub z powodu niesprzyjających warunków, nie
mogli osiągnąć wysoko wytyczonego sobie, celu.
?
Jakie istnieją przyczyny dotyczące
psychologii osobowości?
?
Welche persönlichkeitspsychologischen Ursachen gibt es?
Ludzie o osobowości pogranicznej wykazują szczególną kruchość w samym jej jądrze, czyli w tym, co w
języku psychoanalitycznych teorii o związkach z obiektem, oznacza „siebie“ (self). W mowie potocznej mówi
się, że brak im czegoś takiego, jak spokojnego bieguna
wewnętrznego lub stabilnego trzonu osobowości. Ludzie o osobowości pogranicznej nie mogą sobie wyobrazić, że są lubiani sami przez się; na dnie duszy nie ma
uczucia pierwotnego zaufania do siebie samego, we
własne siły i słabostki, lecz istnieje tylko pustka, lęk i
przygnębienie. Osoby z zaburzeniem „borderline“ na
różne sposoby budują pancerz ochronny dla bardzo
kruchego „ja“. Mogą oni np.„zgrywać“ na zewnątrz tzw.
„twardziaków“, lub demonstrować różnorakie psychiczne i psychosomatyczne zaburzenia, aby uzyskać
uwagę i przychylność swojego otoczenia. Inni ludzie
będą tak więc zinstrumentalizowani: nie będą traktowani, jako prawdziwi równouprawnieni partnerzy, z
zaletami i słabostkami; jest raczej w zrozumieniu
chorych zadaniem jego otoczenia ciągle go wzmacniać,
podpierać, w jakikolwiek sposób coś mu dać. Brak
„zdrowej miłości własnej“ zastąpiony zostanie poprzez
ekscesywne wymaganie uwagi, zrozumienia i „miłości“
innych. Ten brak zdrowej wiary we własne siły i poczucia własnej wartości nazywany jest deficytem narcystycznym. To wykorzystywanie innych ludzi w celu
zaspokojenia tego głęboko zakorzenionego deficytu
nazywają fachowcy „narcystycznym pokarmem“. W
(nieświadomym) dążeniu do instrumentalizacji i manipulacji innych ludzi, chorzy z osobowością pograniczną powodują w swoim otoczeniu często polaryZalecenia do informacji pacjentów
U. Trenckmann B. Bandelow
psychiatria i psychoterapia
© Steinkopff Verlag, Darmstadt 2002
56
Borderline personality disorder (osobowość pograniczna)
zację opinii i konflikty. Mają skłonność do rozszczepienia międzyludzkich stosunków na „dobre“ i „złe“. Ktoś
jest absolutnie najlepszym przyjacielem, zawsze do
dyspozycji i bezgranicznie wyrozumiałym, albo wydaje
się choremu, w jego bezdennym rozczarowaniu człowiekiem, na którym nie można polegać, fałszywym i
złym. Ludzie o osobowości pogranicznej nie znajdują
przydatnych rozwiązań integrujących i prawie wcale
nie zawierają kompromisów.
?
Jakie są dolegliwości?
?
Wie ist das Beschwerdebild?
Dolegliwości, na które skarżą się chorzy na zaburzenie
borderline są różnorodne. W głębi duszy istnieją prawie zawsze uczucia pustki i pewnego rodzaju melancholii. Samopoczucie fizyczne i duchowe jest naruszone
i poddane wahaniom. Wspólnym mianownikiem jest
jednak, jak wspomnieliśmy na początku, „stabilna niestabilność“. Okresy dobrego samopoczucia zmieniają
się często niespodziewanie i niezrozumiale dla otoczenia w okresy złego nastroju. Codzienne, „normalne“ zachowanie zmienia się nagle w poważnie odbiegające od
normy. Ma to do czynienia z opisaną już niestabilnością
ludzi o osobowości pogranicznej. Są to osoby, które żyją
na pograniczu między załamaniem psychicznym i fizycznym, a reorganizacją. Nagłe zmiany samopoczucia i
zachowania ludzi o osobowości pogranicznej są nie
tylko obciążeniem dla osób dotkniętych tym zaburzeniem, lecz także dla ich otoczenia. Ludzie ci wydają się
nieobliczalni, nie można na nich polegać. Czasem otoczenie cierpi bardziej, niż sam chory. Prowadziło to w
przeszłości do piętnowania osób z zaburzeniem borderline, jako psychopatów. Posądzano ich o to, że nie
chcą się zmienić i nie cierpią z powodu swej choroby.
Pokażemy w rozdziale o jej leczeniu, że osąd ten był
błędny.
Mimo całej, na zewnątrz ukazanej fasady, ludzie o
osobowości pogranicznej odczuwają często swoje,
głęboko tkwiące deficyty. Głęboko zakorzeniony lęk,
uczucie pustki i przygnębienie, odpierane są za pomocą
reakcji hipochondrycznych, lecz prowadzą także do
depresyjnych stanów przygnębienia. Znaczne wahania
w zachowaniu prowadzą często do tego, że chorzy ci
izolują się coraz bardziej, nie podołając ani zawodowym, ani uczuciowym związkom. Umacnia to często
Zalecenia do informacji pacjentów
U. Trenckmann B. Bandelow
psychiatria i psychoterapia
© Steinkopff Verlag, Darmstadt 2002
wtórnie negatywną ocenę samego siebie i skłonność do
depresji. Aby w jakikolwiek sposób „poczuć“ samego
siebie, niektórzy ludzie o osobowości pogranicznej
zadają sobie rany lub szkodzą sobie „na raty“, poprzez
ekscesywne nadużycie alkoholu albo narkotyków.
Skłonność do psychicznej niestabilności jest często
przyczyną gwałtownych reakcji wobec otoczenia, które
są dla samych chorych trudne do skontrolowania i mają
agresywny wydźwięk (podrażnienie, gniew, wściekłość,
stany pobudzenia). Inni znów chorzy usiłują wypełnić
uczucie wewnętrznej pustki i przygnębienia, szukając
nadmiernie oszałamiających przeżyć, wybujałą seksualnością, czy grą hazardową.
?
Jakie istnieją sposoby leczenia?
?
Welche Behandlungsmöglichkeiten gibt es?
Na początku ważnym zarówno dla chorych jak, ich bliskich jest uznać, że chodzi tu o patologiczne odchyły w
zachowaniu i psychiczne zaburzenia. Nie jest to łatwe.
Często prostszym jest ocenić kogoś jako „trudny charakter“, osobę nie do zniesienia lub, jak już powyżej
wspomniano, jako „psychopatę“, który mógłby zachowywać się inaczej, gdyby tylko chciał. Ponieważ osobowość pograniczna jest głęboko sięgającym zaburzeniem jądra osobowości, psychoterapeutyczne dojście
jest trudnym i długotrwałym. Początkiem jest zbudowanie trwałego związku między lekarzem, a pacjentem.
Jest to dlatego niełatwe, gdyż właśnie zaburzenia stosunków międzyludzkich są centralnym problemem
ludzi o osobowości pogranicznej. Wymaga to od terapeuty wytrzymania ciągle nowych „prób“ obciążenia
stosunku przez takiego pacjenta i znalezienia „złotego
ośrodka“ między dystansem, a bliskością. Prowadząc
pacjentów o osobowości borderline, jest ważne zastanowić się regularnie nad etapem terapeutycznego
związku, odróżnić realistyczne od nierealistycznych
czekiwań pacjenta, by je skorygować. Ciągle będziemy
natrafiać na, wyżej już opisany, wzór czarno-biały.
Podczas spotkań terapeutycznych chodzi o ukazanie
gamy tonów bliskich rzeczywistości, olbrzymie oczekiwania zaś i bezdenne rozczarowania sprowadzić na realistyczną miarę. W podobny sposób musi zachowywać
się otoczenie chorego. Nie może być pytaniem: czy
zostać zupełnie pochłoniętym, albo zupełnie odrzuconym. Chodzi o znalezienie „złotego środka“. Wszy-
Borderline personality disorder (osobowość pograniczna)
stko, co umacnia autonomię chorego, co sprzyja zdrowej wierze we własne siły i zawiera osiągalne dla chorego cele, powinno być wspierane. Czasem, wahania w
psychicznym nastroju i zachowaniu są tak silne, że konieczna jest przez pewien okres czasu aplikacja, stabilizujących i wyrównujących nastrój, lekarstw. Co do ich
działania należy jednak powiedzieć, że chodzi tu tylko
o tzw. leczenie symptomów. Najczęściej używa się neuroleptyki o słabym działaniu przeciwpsychotycznym
57
(silniej uspakajające), leki przeciwdepresyjne i przeciwlękowe (np. Typu buspironu). Należy unikać wszystkich środków powodujących powstawanie przyzwyczajenia, jakimi są na przykład środki uspakajające,
nasenne i przeciwbólowe. Ponieważ zaburzenie to
dotyczy samego sedna osobowości, jest zrozumiałym,
że leczenie pacjenta przez lekarza wymaga dużej cierpliwości u obydwóch.
Zalecenia do informacji pacjentów
U. Trenckmann B. Bandelow
psychiatria i psychoterapia
© Steinkopff Verlag, Darmstadt 2002