Projekt TIMBRE, Zielona Liga, lipiec

-."**:::^.1p.!l::=::!l::'t:l ?0-1.4 ., "..
.
teren byłych Zaklaclów Chemicznych
w
6
$*ilTJ"ff:[#;''ł-lm* Ł
x
m b rm
ffiffiffi&ffiffiffiffiffi
Termin megaobiekt oznacza teren,
który charakteryzuje złożonośćproblemów śroclowiskowych ogranicza.jących
możliwościjego ponownego zagospo'
darowania i/lub jego negagwnego ocldzialywania na śroclowisko. Złożonośćta
moze być związana z występowaniem
źróc]eł zanieczyszczenia śroc]owiska,
znaczącym zanieczyszczeniem gleby i
wód podziemnych oraz niekorzystnym
odclzialywaniem na rozwój spoleczno-
konieczne jest pocljęcie clziałań remecliacyjnych' Jeclnocześnie,biorąc pod uwagę
Przekształcanie megaobiektów wymaga baclań mających na celu przede
ws4ystkim rozpoznanie stanu środowiska.
Baclania te mają wskazać cąy występu.je
istotne zagrożenie dla śroclowiska i c4y
uwarunkowania rozwoiu społeczno-gospodarczego na clanym terenie, określane są możliwości'jego zagospoclarowania
oraz niezbęclne clzialania rewitalizacyjne.
Dotyc4y to m.in. zagospoclarowania istniejącej infrastruktury, przygotowania terenu
pocl inwestycje, opracowania projektów
gospoclarczy w skali lokalnej lub regionalnej. Przykłac{y to: dawne huty, kopalnie,
składowiska odpaclów poproclukcyjnych'
bazy wojskowe, lotniska. Problemy z
przekształcaniem megaobiektów mogą
wynikać z wysokich kosztów oczyszczenia terenów lub z uwarunl<owań naclania
im nowych funkcji' wynikających zwartościterenu i kosztu remecliacii. Jeclnocześniew procesie przelształcania istotny
jest również aspekt społeczny, czyli
konieczność uwzglęclnienia, czasem
sprzecznych, interesów różnych pocl_
miotów, takich jak aciministracja samorząclowa, lokalna społeczność,wlaściciel
terenu lub inwestor.
=
I
=
N
o
o
=
N
=
E
6
Wedlug ostrożnej oceny' W Europie
znajcluje się około 20 |is. megaolriektów.
W Polsce termin megaobiekgr nie funkcjonuje w przepisach prawa, a zatem brak jest
odpowieclnich danych statystycznych. W
pral(tyce stosowany jest termin teren zclegradowany lub grunt zclewastowany lub
zdegradowany poprzemysłowy. Wecllug
szacunków lnstytutu Ochrony Śroclowisl<a
i Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysło'
wionych powierzchnia terenóW objętych
clegraclacją w Polsce wynosi ponad
8 tys. kmz, a powierzchnia obszarów
zagrożonych przemysłową degraclacją
wynosi ponacl 39 tys. kmŻ' Terenami o
cechach megaobiektów są - znajclujący
się w centrum Katowic _ teren dawnej
Kopalni Węgla Kamiennego,,I(atowice'',
ro
(-)
C-)
(.)
'ó
o
@
E
=
c
o
o
'.9
N
E
I
p
=
o
(5
.E
Eą
ą
e
o
o
F
ZtElorun
Lloł, Llprec-SlenpreŃ 2014
technicznych i planów przestrzennych.
Czas, w jakim teren zostanie ponownie
zagospoclarowany zaleĄ od wielu czynnilów, w tym aclministracyjno-prawnych i
'ó
6
ekonomicznych. Często trwa to, niestety,
=
kilkaclziesiąt lat' W pr4ypadku występowa'
nia ry4yka śroclowiskowego konieczne jest
=
o
podjęcie dzialań ocryszcza.iących ograniczaiących np. rozprzestrzenianie się smugi
zanieczyszczeń w woclach poc{ziemnych i
przedostanie się zaniec4yszczeń clo ujęć
wócl clo spoĄcia. Koszt remecliacji i rewitalizacii megaobiektu zale4y ocl wielu
c4ynnil<ów, sięgając często l<ilkuset milionów złolch. Koszt remecliacji obiel<tów
w Europie oszacowano na poziomie 100
miliarclów EURo.
L
d
o
N
I
.9
ś
=
o
ą
aN
=
o
=
'd
=
c
Ę
o
o-
].i ::.::;::.1.:
Megaobiekty różnią się pocl wzglę_
dem zagrożeń dla środowiska oraz
ludzi. Za|eży to ocl skali występowania
żródeł zanieczyszczenia, stopnia zanieczyszczenia gruntu i wócl podziemnych
Na terenie megaobiektów mogą występować zanieczyszczenia g|eby i wód
gruntowych substancjami tol<sycznymi,
l<tóre z kolei mogą przedostawać się do
oraz standardowym poborem i badaniami
próbek gleby i wód podziemnych, baclania
te clostarczają poclstawowych informacji
niezbędnych clla spójnego rozpoznania
stanu śroclowiska i planowania remedia-
cji, Na uwagę zasluguje również badanie
rclzeni clrzew stanowiące s4ybką' prostą i
=
o nieclrogą metoclą stosowaną do okeślenia
L
poziomu zAnieczyszczeń i ich przestrzenai
o
N
I
.sa
=
o
ą
N
cJ>
=
o
=
@
nej charakterys$ll<i. lnnym pr4yklaclem są
badania gruntu sondami wieloparametrowymi, l<tóre charakteryzują się cluĄ
sprawnościąi nisl<imi kosztami. Pozwalają
one na zmierzenie w czasie rzec4rwislm
l<ilI<u parametrów w trakcie pojeclynczego
sondowania.
Ekoefek\rwne techniki
i technologie
oczyszczania Są stale rozwijane. Powsta-
ją nowe kosztowo-efek$lwne bezinwa'
go zyjne techniki oczyszczania śroclowisl<a
gruntowo-wodnego, mające na celu
ac=
o
W tal<ich wypadkach może występować zagrożenie clla zwierząt i roślin
rzel<.
oraz ludzi l(orzystających ze środowiska,
W tym z wocly, lasów (grzyby' owoce
leśne)i ploclów rolnych (warzywa, owoce). Zagrożenie clla wód podziemnych
może utrzym1łvać się przez cllugie lata.
Substancje tolsyczne, w zależnościod
stopnia narażenia mogą powoclować
szereg skutków zclrowotnych, w tym
zachorowania na nowotwory. Obok zanieczyszczeń chemicznych megaobiek_
ty mogą charakteryzować się znaczącą
degraclacją powierzchni (np. tereny po
clzialalności górniczej)' powodującą ogra-
niczenie pr4yszlego użytkowania.
:''
:i'1
ili ;:1:; 5::rł::i :'vll;
ri
:
i
.a,"i
:,i,a 1'
;}$
:]1
t
i}'.]
?;i':lai'i.i__.+.]|Ł.''ćn'.:,:..::.,;'
'a,.ii,l]r_;:l
::
j::d'l ,i,lit...łl
_
1ji j-a-t +!-:t.;j1i j-rn,.
Nowoczesne technologie rozpoznania stanu śroclowiska mogą sl<rócić czas
prowaclzenia badań i znacząco ogranic4yć
ich l<oszt5l. Wyniki lch badań są bardziej
wiarygoclne i clol<ładniejsze, pozwala.iąc
na podejmowanie leps4ych decyzji co clo
potrzeby, zakresu i sposobu prowaclzenia
remecliacji, a talcże doboru nowych funkcji
zagospodarowania' Prąykładem mogą być
badania powietrza glebowego stanowiące s4yblde i niskokosztowe narzęclzie
rozpoznania. Jest to metoda iclentyfikacji
wzglęclnego poziomu stężenia lotnych
zAn\eczyszczeń oraz charakterystyki
przestrzennej ich urystępowania. W sko'
jarzeniu z innymi metodami baclawc4ymi
pelne przywrócenie ich funkcji. Innowacyjne rozwiązania w sposób minimalny
naruszają strukturę gruntu, latwo je clostosować do oczyszczania śroclowisl<a z
różnych zaniec4ysźczeń. Jednocześnie clo'
bre efekty można uąyskaćprzez łączenie
kilku metod w $im łączenie technologii
chemicznych i biologicznych oc.zyszczania
gleb i wód podziemnych W gruncie. Ze
wzglęclu na cluĄ obszar megaobiektów
należy wspomnieć o fitoremecliacji jako
technologii taniej i prąyjaznej dla środowiska. Ma poą/bĄVne oclclział)ĄVanie na
otoczenie. Stosuje się ją clo usuwania
zaniec.ryszczeń z płytkiei warstvqy gleby
oraz wócl poc'lziemnych'
Więcej o megaobiektach na stronie
internetowej projektu TIMBM - www.tim-
bre-project.eu.