format PDF

Materiał na konferencję prasową w dniu 23 grudnia 2010 r.
GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY
Departament Pracy
MONITORING RYNKU PRACY
Kwartalna informacja
o aktywności ekonomicznej ludności
Informacja została opracowana na podstawie uogólnionych wyników reprezentacyjnego Badania Aktywności
Ekonomicznej Ludności (BAEL), przeprowadzonego w III kwartale 2010 roku. W szerszym zakresie wyniki badania
zostaną zaprezentowane w publikacji GUS „Aktywność ekonomiczna ludności Polski, III kwartał 2010” i udostępnione
w Internecie pod adresem: http://www.stat.gov.pl/gus/praca_wynagrodzenia_PLK_HTML.htm
PODSTAWOWE WYNIKI BAEL
dla osób w wieku 15 lat i więcej
III kwartał 2009
16 026
1 404
14 049
55,4
50,9
8,1
II kwartał 2010
15 994
1 682
14 032
55,7
50,4
50,4
9,5
liczba osób pracujących w tys.
liczba osób bezrobotnych w tys.
liczba osób biernych zawodowo w tys.
współczynnik aktywności zawodowej w %
wskaźnik zatrudnienia w %
stopa bezrobocia w %
III kwartał 2010
16 199
1 627
13 898
56,2
51,1
50,4
9,1
PODSTAWOWE DEFINICJE PRZYJĘTE W B A E L
Podstawą metodologii BAEL są definicje ludności aktywnej zawodowo (pracujących i bezrobotnych), przyjęte na
XIII Międzynarodowej Konferencji Statystyków Pracy w październiku 1982 r. i zalecane do stosowania przez Międzynarodową
Organizację Pracy i EUROSTAT.
Za ludność aktywną zawodowo (tzw. siła robocza) uważa się wszystkie osoby uznane za pracujące lub bezrobotne, zgodnie
z definicjami podanymi poniżej.
Do pracujących zaliczono wszystkie osoby w wieku 15 lat i więcej, które w okresie badanego tygodnia:
- wykonywały przez co najmniej 1 godzinę jakąkolwiek pracę przynoszącą dochód lub zarobek, tzn. były zatrudnione w charakterze
pracownika najemnego, pracowały we własnym lub dzierżawionym gospodarstwie rolnym albo prowadziły własną działalność
gospodarczą poza rolnictwem, pomagały (bez wynagrodzenia) w prowadzeniu rodzinnego gospodarstwa rolnego lub rodzinnej
działalności gospodarczej poza rolnictwem,
- miały pracę, ale jej nie wykonywały:
z powodu choroby, urlopu macierzyńskiego lub wypoczynkowego,
z innych powodów przy czym długość przerwy w pracy wynosiła:
- do 3 miesięcy,
- powyżej 3 miesięcy, ale osoby te były pracownikami najemnymi i w tym czasie otrzymywały co najmniej 50%
dotychczasowego wynagrodzenia (od I kwartału 2006 r.).
Do pracujących – zgodnie z międzynarodowymi standardami – zaliczono również uczniów, z którymi zakład pracy lub osoby
fizyczne zawarły umowę o naukę zawodu lub przyuczenie do określonej pracy, jeżeli otrzymywali wynagrodzenie.
Ze względu na przyjęte założenia metodologiczne, liczba pracujących uzyskana z BAEL nie obejmuje niektórych kategorii
osób, które są wliczane do pracujących w sprawozdawczości z zakresu zatrudnienia, m.in.:
- pracujących mieszkających w hotelach pracowniczych,
- pracujących za granicą na rzecz polskich pracodawców.
Klasyfikacja statusu zatrudnienia oparta została na International Classification of Status in Employment (ICSE) i wyróżnia
następujące kategorie pracujących:
- pracodawca – osoba, która prowadzi własną działalność gospodarczą i zatrudnia co najmniej 1 pracownika najemnego,
- pracujący na własny rachunek – osoba, która prowadzi własną działalność gospodarczą i nie zatrudnia pracowników,
- pracownik najemny – osoba zatrudniona na podstawie stosunku pracy w przedsiębiorstwie publicznym lub u pracodawcy
prywatnego, również w indywidualnym gospodarstwie rolnym,
- pomagający bezpłatnie członek rodziny – osoba, która bez umownego wynagrodzenia pomaga w prowadzeniu rodzinnej
działalności gospodarczej, w tym w prowadzeniu gospodarstwa rolnego.
Do pracujących na własny rachunek zaliczono również agentów we wszystkich rodzajach agencji (od 2004 r.).
W kategorii pracujących wyróżniono osoby pracujące w pełnym i niepełnym wymiarze czasu pracy, na podstawie samooceny
respondenta.
Dane o miejscu pracy osób pracujących oraz o ostatnim miejscu pracy osób bezrobotnych i biernych zawodowo prezentowane
są w BAEL w układzie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD - 2007). Na tej podstawie wyróżniono następujące sektory
ekonomiczne:
rolniczy
- Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo,
przemysłowy - Górnictwo i wydobywanie; Przetwórstwo przemysłowe; Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię
elektryczną, gaz, parę wodą, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych; Dostawa wody;
gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją; Budownictwo,
usługowy
- Pozostałe sekcje.
Dane nie obejmują nieustalonego rodzaju działalności.
Bezrobotni, wg BAEL, to osoby w wieku 15-74 lata (od I kwartału 2001 r.), które spełniły jednocześnie 3 warunki:
- w okresie badanego tygodnia nie były osobami pracującymi,
- aktywnie poszukiwały pracy w ciągu 4 tygodni (wliczając jako ostatni tydzień badany),
- były gotowe podjąć pracę w ciągu 2 tygodni następujących po badanym tygodniu.
Do bezrobotnych zalicza się także osoby, które nie poszukiwały pracy, ponieważ miały pracę załatwioną i oczekiwały na jej
rozpoczęcie przez okres nie dłuższy niż 3 miesiące oraz były gotowe tę pracę podjąć (do 2003 r. włącznie definicja nie uwzględniała
ich gotowości do podjęcia pracy).
Od I kw. 2008 r. czas poszukiwania pracy liczony jest od momentu zakończenia przerwy w poszukiwaniu pracy, o ile wystąpiła
i trwała co najmniej 4 tygodnie. W związku z tym dane te nie są porównywalne z wynikami z lat poprzednich.
Ludność bierna zawodowo to osoby w wieku 15 lat i więcej, które nie zostały zaklasyfikowane jako pracujące lub bezrobotne wg
powyższych kryteriów, tzn. osoby, które w okresie badanego tygodnia:
- nie pracowały, nie miały pracy i jej nie poszukiwały,
- nie pracowały, poszukiwały pracy, ale nie były gotowe do jej podjęcia w ciągu 2 tygodni następujących po badanym tygodniu,
- nie pracowały i nie poszukiwały pracy, ponieważ miały pracę załatwioną i oczekiwały na jej rozpoczęcie w okresie:
dłuższym niż 3 miesiące,
do 3 miesięcy, ale nie były gotowe tej pracy podjąć (od 2004 r.).
Wśród biernych zawodowo wyróżnia się grupę zniechęconych, do której należą osoby nieposzukujące pracy, ponieważ są przekonane,
że jej nie znajdą.
Do absolwentów zaliczono osoby w wieku 15-30 lat, które ukończyły szkołę w okresie ostatnich 12 miesięcy i nie kontynuują nauki.
Wiek produkcyjny: 18-59 lat dla kobiet , 18-64 lata dla mężczyzn; młodzież: 15-24 lata; osoby starsze: 55-59/64 lata.
Uwaga!
Od I kw. 2010 r. próba do BAEL została dwukrotnie zwiększona i obecnie liczy 54,7 tys. mieszkań.
2
1. AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA LUDNOŚCI W WIEKU 15 LAT I WIĘCEJ
W III kwartale 2010 r. zbiorowość aktywnych zawodowo liczyła 17,8 mln osób (z tego 16,2 mln pracujących
i 1,6 mln bezrobotnych), a biernych zawodowo 13,9 mln osób.
W porównaniu z III kwartałem 2009 r. liczba osób aktywnych zawodowo zwiększyła się o 396 tys. osób
(tj. o 2,3%), natomiast populacja biernych zawodowo zmniejszyła się o 151 tys. osób, tj. o 1,1%. Wewnątrz populacji
aktywnych zawodowo wzrosła liczba pracujących – o 173 tys., tj. o 1,1%, jak i liczba bezrobotnych – o 223 tys.,
tj. o 15,9%.
W stosunku do II kwartału 2010 r. liczba osób
aktywnych zawodowo wzrosła o 151 tys. osób, tj. o 0,9%,
a populacja biernych zawodowo zmniejszyła się o 134 tys.
osób tj. o 1,0%. Wśród aktywnych zawodowo spadła
liczba osób bezrobotnych - o 55 tys., tj. o 3,3%, zaś
populacja
pracujących
zwiększyła
się
o 205 tys.,
tj. o 1,3%.
Tabl. 1. Ludność aktywna i bierna zawodowo w III kwartale 2010 r.
Aktywni zawodowo
Wyszczególnienie
ogółem
pracujący
Bierni
zawodowo
bezrobotni
w tysiącach
Ogółem
mężczyźni
kobiety
Miasta
Wieś
17827
9739
8088
11027
16199
8898
7301
9981
1627
841
787
1046
13898
5348
8550
8581
6799
6218
581
5318
W wyniku tych zmian na rynku pracy liczba osób niepracujących przypadających na 1000 osób pracujących
(bezrobotnych, jak i biernych zawodowo w wieku 15 lat i więcej) zmniejszyła się zarówno w stosunku do
analogicznego okresu poprzedniego roku, jak i kwartału. W III kwartale 2010 r. wskaźnik ten wynosił 958 (w miastach
965, na wsi 949), podczas gdy w analogicznym okresie poprzedniego roku na 1000 osób pracujących przypadało
964 osób niepracujących (976 w miastach, 945 na wsi), a w II kwartale 2010 r. – 982 (w miastach 987, na wsi 975).
W omawianym kwartale ludność aktywna zawodowo stanowiła 56,2% ogółu ludności w wieku 15 lat i więcej.
Podobnie jak w poprzednich kwartałach wyraźnie wyższy współczynnik aktywności zawodowej wystąpił w populacji
mężczyzn (64,6%) niż kobiet (48,6%).
3
W porównaniu z III kwartałem 2009 r., jak i w porównaniu z II kwartałem 2010 r. odnotowano wzrost
współczynnika aktywności zawodowej osób w wieku 15 lat i więcej (odpowiednio o 0,8 pkt oraz o 0,5 pkt). Wskaźnik
ten zwiększył się niezależnie od miejsca zamieszkania zarówno w porównaniu z analogicznym okresem 2009 r.,
jak i z poprzednim kwartałem (odpowiednio w miastach o 1,1 pkt i o 0,4 pkt na wsi o 0,3 pkt i o 0,4 pkt).
Współczynnik aktywności zawodowej osób w wieku produkcyjnym osiągnął w III kwartale 2010 roku poziom
72,4% i wzrósł w porównaniu z III kwartałem 2009 r. (o 1,0 pkt), jak również w porównaniu z II kwartałem 2010 r.
(o 0,6 pkt).
Tabl. 2. Współczynnik aktywności zawodowej ludności
2009
III kwartał
II kwartał
Wyszczególnienie
w%
2010
III kwartał
+/- w porównaniu z
III kw. 2009
II kw. 2010
w wieku 15 lat i więcej
Ogółem
55,4
55,7
56,2
0,8
0,5
mężczyźni
64,1
64,0
64,6
0,5
0,6
kobiety
47,5
48,3
48,6
1,1
0,3
Miasta
55,1
55,8
56,2
1,1
0,4
Wieś
55,8
0,3
0,4
Ogółem
55,7
56,1
w wieku produkcyjnym (18 - 59/64)1
71,4
71,8
72,4
1,0
0,6
mężczyźni
76,7
76,1
76,8
0,1
0,7
kobiety
65,9
67,2
67,7
1,8
0,5
Miasta
71,2
72,0
72,8
1,6
0,8
Wieś
71,9
71,6
71,9
0,0
0,3
2. PRACUJĄCY
W analizowanym kwartale odnotowano wzrost populacji pracujących zarówno w porównaniu z analogicznym
okresem poprzedniego roku, jak i w stosunku do poprzedniego kwartału.
Tab. 3. Pracujący
2009
Wyszczególnienie
II
kw.
kw.
(o 173 tys., tj. o 1,1% więcej niż przed rokiem). Spośród
III kw.
w tysiącach
ogółu pracujących 9981 tys. stanowili mieszkańcy miast,
III kw.
II kw.
2009=100
2010=100
a ich udział w ogólnej liczbie pracujących wyniósł 61,6%
16026
15994
16199
101,1
101,3
(wzrost w skali roku o 114 tys. osób, tj. o 1,2%). Liczba
mężczyźni
8836
8753
8898
100,7
101,7
osób pracujących mieszkających na wsi wyniosła
kobiety
7190
7241
7301
101,5
100,8
6218 tys. (o 59 tys. osób, tj. o 1,0% więcej niż
Miasta
9867
9880
9981
101,2
101,0
przed rokiem).
Wieś
6159
6114
6218
101,0
101,7
Ogółem
1
W III kwartale 2010 r. pracowało 16199 tys. osób
2010
III
18-59 lat dla kobiet, 18-64 lata dla mężczyzn.
4
W
omawianym
kwartale pracujący
stanowili
51,1%
ogółu
ludności
w
wieku 15 lat
i
więcej.
W porównaniu z poprzednim kwartałem liczba osób pracujących zwiększyła się o 205 tys. (tj. o 1,3%). Wzrost ten
dotyczył populacji mężczyzn, jak i kobiet (odpowiednio o 1,7% i o 0,8%). Zwiększyła się liczba pracujących na wsi
oraz w miastach (odpowiednio o 104 tys., tj. o 1,7% i o 101 tys., tj. o 1,0%).
W porównaniu z analogicznym okresem 2009 r.
wskaźnik zatrudnienia zwiększył się o 0,2 pkt. Wzrost ten
wystąpił w
populacji kobiet (o 0,5 pkt), natomiast
w populacji mężczyzn odnotowano spadek (o 0,2 pkt).
Tab. 4. Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 15 lat i więcej
2009
Wyszczególnienie
III
kw.
2010
II
kw.
III
kw.
+/- w
porównaniu z
III kw.
2009
Biorąc pod uwagę miejsce zamieszkania wzrost tego
w%
wskaźnika wystąpił wśród mieszkańców miast o 0,3 pkt,
w wieku 15 lat i więcej
natomiast wśród mieszkańców wsi praktycznie pozostał
na tym samym poziomie (spadek o 0,1 pkt).
Ogółem
mężczyźni
W stosunku do poprzedniego kwartału wskaźnik
zatrudnienia zwiększył się o 0,7 pkt. Wzrost ten miał
kobiety
miejsce zarówno w populacji mężczyzn jak i kobiet
Miasta
(odpowiednio o 1,0 pkt i o 0,4 pkt). Wśród mieszkańców
Wieś
II kw.
2010
50,9
50,4
51,1
0,2
0,7
59,2
58,0
59,0
-0,2
1,0
43,4
43,5
43,9
0,5
0,4
50,6
50,3
50,9
0,3
0,6
51,4
50,6
51,3
-0,1
0,7
wsi wskaźnik zatrudnienia zwiększył się o 0,7 pkt,
zaś w mieście o 0,6 pkt.
Wskaźnik zatrudnienia według płci i miejsca zamieszkania
Tab. 5. Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku
produkcyjnym
2009
2010
Wyszczególnienie
III
kw.
II
kw.
w%
Ogółem
mężczyźni
kobiety
Miasta
Wieś
2
III
kw.
Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku produkcyjnym
+/- w
porównaniu z
w III kw. 2010 r. wyniósł 65,7% i w porównaniu
III kw. II kw.
2009
2010
poziomie (wzrost o 0,1 pkt). W populacji mężczyzn
w wieku produkcyjnym (18-59/64)2
65,6
64,9
65,7
0,1
0,8
70,8
69,0
70,1
-0,7
1,1
60,1
60,5
61,0
0,9
0,5
65,3
64,9
65,8
0,5
0,9
66,0
64,9
65,6
-0,4
0,7
z III kw. 2009 r. pozostał praktycznie na tym samym
odnotowano spadek tego wskaźnika (o 0,7 pkt), natomiast
wśród kobiet wystąpił wzrost (o 0,9 pkt). W stosunku do
II kw. 2010 r. wskaźnik ten zwiększył się o 0,8 pkt.
Wzrost ten wystąpił niezależnie od miejsca zamieszkania
jak i płci.
18-59 lat dla kobiet, 18-64 lata dla mężczyzn.
5
2.1. Pracujący według cech zawodowych
W omawianym kwartale w charakterze pracowników najemnych pracowało 12506 tys. osób, tj. 77,2% ogółu
pracujących (z tego 65,9% w sektorze prywatnym). W porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego roku było to
więcej o 144 tys. osób, tj. o 1,2%. Wśród 3036 tys. osób prowadzących własną działalność gospodarczą zwiększyła się
zarówno liczba pracodawców (o 21 tys., tj. o 3,3%), jak i pracujących na własny rachunek niezatrudniających
pracowników najemnych (o 33 tys., tj. o 1,4%).
W charakterze pomagających członków rodzin w III kw. 2010 r. pracowało 657 tys. osób tj. 4,1% ogółu
pracujących, większość z nich na wsi (571 tys., tj. 86,9%). W stosunku do III kw. 2009 r. zbiorowość ta zmniejszyła się
o 26 tys. (tj. o 3,8%).
W analizowanym kwartale populacja osób pracujących posiadających umowę na czas określony liczyła
3525 tys. osób, tj. 28,2% ogółu pracowników najemnych i była większa w porównaniu do sytuacji przed rokiem
o 172 tys. (tj. o 5,1%), jak i w porównaniu z poprzednim kwartałem o 176 tys. (tj. o 5,3%).
W sektorze usługowym pracowało 9185 tys. osób, co stanowiło 56,7% wszystkich pracujących. Pracujący
w sektorze przemysłowym (4881 tys. osób) stanowili 30,2%, a w sektorze rolniczym (2122 tys. osób) 13,1% ogółu
pracujących.
Tabl. 6. Struktura pracujących według sektorów i statusu zatrudnienia
Wyszczególnienie
Ogółem
sektor: publiczny
prywatny
Pracownicy najemni
sektor: publiczny
prywatny
Pracodawcy i pracujący na własny rachunek
Pomagający członkowie rodzin
2009
2010
III kwartał
II kwartał
III kwartał
100,0
100,0
100,0
26,4
26,4
26,4
73,6
73,6
73,6
77,1
77,2
77,2
26,4
26,4
26,4
50,8
50,9
50,8
18,6
18,8
18,7
4,3
4,0
4,1
Z Ogółem sektory ekonomiczne:3
Rolniczy
13,6
12,8
13,1
Przemysłowy
31,3
30,2
30,2
Usługowy
55,1
57,0
56,7
2.2. Pracujący według wymiaru czasu pracy
Przeciętny tygodniowy czas pracy we wszystkich miejscach pracy w III kwartale 2010 r. wyniósł 41,9 godz.
(w miastach 41,1 godz., na wsi 42,9 godz.) i ukształtował się na zbliżonym poziomie jak przed rokiem, a w stosunku do
poprzedniego kwartału był dłuższy o blisko 2 godziny.
Podobnie jak w poprzednich kwartałach, kobiety pracowały krócej niż mężczyźni. W omawianym kwartale
przeciętny tygodniowy czas pracy kobiet wyniósł 39,0 godz., a mężczyzn 44,3 godz.
W III kwartale 2010 r. przeciętny tygodniowy czas pracy w głównym miejscu pracy wyniósł 41,0 godz.
(w sektorze publicznym - 38,3 godz., a w sektorze prywatnym - 41,9 godz.) i ukształtował się na podobnym poziomie
jak przed rokiem, ale o blisko 2 godz. był dłuższy niż w poprzednim kwartale.
3
Patrz uwagi na str. 2
6
W analizowanym kwartale w niepełnym wymiarze czasu pracowało 1316 tys. osób, czyli 8,1% ogółu pracujących
(w porównaniu z III kwartałem 2009 r. jak i w stosunku do poprzedniego kwartału wskaźnik ten był mniejszy
odpowiednio o 0,2 pkt wobec 0,4 pkt). W dalszym ciągu w wymiarze krótszym niż pełen etat częściej pracowały
kobiety niż mężczyźni (11,2% wobec 5,6%). Zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy w większym stopniu
dotyczyło mieszkańców wsi niż miast (odpowiednio 9,4% wobec 7,3%).
2.3. Niepełnozatrudnieni4 (Underemployment)
W III kwartale 2010 r. populacja niepełnozatrudnionych liczyła 337 tys. osób i stanowiła 2,1% ogółu pracujących.
Zbiorowość ta ukształtowała się na podobnym poziomie zarówno w porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego
roku, jak i w stosunku do poprzedniego kwartału. Ponad połowę tej populacji stanowiły kobiety (61,1%).
Niepełnozatrudnienie w większym stopniu występowało wśród mieszkańców miast niż wsi (58,5% wobec 41,5%).
2.4. Pracujący w więcej niż jednym miejscu pracy
W III kwartale 2010 r. w więcej niż jednym miejscu
pracy pracowało 1178 tys. osób. Udział tej populacji
w liczbie
pracujących
ogółem
wyniósł
7,3%.
Tab. 7. Pracujący w więcej niż 1 miejscu pracy
Wyszczególnienie
Ogółem Mężczyźni Kobiety Miasta
1165
w tysiącach
752
413
489
676
1165
742
423
546
619
1178
761
418
530
648
W porównaniu z II kwartałem 2010 r. jak i w stosunku do
III kw. 2009 r. odsetek ten pozostał na tym samym
III
poziomie. W dalszym ciągu wśród pracujących w więcej
II
niż jednym miejscu pracy większość stanowili mężczyźni
(64,6%). Pracę dodatkową najczęściej posiadały osoby,
których główne miejsce pracy znajdowało się w rolnictwie
(51,3% ogółu pracujących dodatkowo), a następnie
III
kw. 2009
kw. 2010
kw. 2010
III kw. 2009
Wieś
w % ogólnej liczby pracujących w danej grupie
8,5
5,7
5,0
11,0
7,3
II
kw. 2010
7,3
8,5
5,8
5,5
10,1
III
kw. 2010
7,3
8,6
5,7
5,3
10,4
w edukacji (8,8%) oraz w opiece zdrowotnej i pomocy
społecznej (7,6%).
2.5. Pracujący poszukujący innej pracy (głównej lub dodatkowej) niż obecnie wykonywana
W III kwartale 2010 r. innej pracy niż obecnie wykonywana poszukiwało 665 tys. osób pracujących. W stosunku
do analogicznego okresu poprzedniego roku odsetek ten zwiększył się (o 0,5 pkt), natomiast w porównaniu
z poprzednim kwartałem pozostał na tym samym poziomie. W omawianym kwartale zbiorowość ta wyniosła 4,1%
ogółu pracujących, przed rokiem było to 3,6%, a w poprzednim kwartale 4,1%.
W dalszym ciągu najważniejszą przyczyną poszukiwania pracy pozostaje chęć poprawy warunków finansowych.
Powód ten wskazało 382 tys. osób, czyli 57,4% ogółu poszukujących innej pracy (przed rokiem 58,7%, a w poprzednim
kwartale 57,4%). Drugą pod względem wielkości grupę stanowiły osoby poszukujące stałej pracy, było to 82 tys. osób,
tj. 12,3% (przed rokiem 10,8%, a w poprzednim kwartale 11,2%).
4
Osoby w wieku 15-74 lata pracujące (łącznie we wszystkich miejscach pracy) mniej niż 40 godzin tygodniowo, które chciałyby pracować dłużej niż obecnie
i gotowe są podjąć inną lub dodatkową pracę w ciągu 2 tygodni. Wielkość tej populacji jest jednym z mierników opisujących sytuację na rynku pracy.
7
Innej pracy poszukiwało 4,3% spośród wszystkich
Tab. 8. Pracujący poszukujący innej pracy
pracujących mężczyzn i 3,9% pracujących kobiet
Wyszczególnienie
Ogółem
Mężczyźni
Kobiety
Miasta
Wieś
w tysiącach
(przed
rokiem
a w poprzednim
odpowiednio
kwartale
3,8%
i
3,3%,
4,3%
i
3,9%).
pracy
w
miastach
III
kw. 2009
572
335
237
343
229
Odsetek poszukujących
II
kw. 2010
662
379
283
426
236
wyniósł 4,3% wobec 3,8% na wsi (przed rokiem
III
kw. 2010
665
383
282
431
234
– 3,5% wobec 3,7%, w poprzednim kwartale – 4,3%
w % ogólnej liczby pracujących w danej grupie
innej
wobec 3,9%). Wśród zbiorowości poszukujących
III
kw. 2009
3,6
3,8
3,3
3,5
3,7
innej pracy osoby z wykształceniem wyższym
II
kw. 2010
4,1
4,3
3,9
4,3
3,9
stanowiły
III
kw. 2010
4,1
4,3
3,9
4,3
3,8
i średnim zawodowym 25,7%, a z wykształceniem
31,9%,
z wykształceniem
policealnym
zasadniczym zawodowym 24,5%.
3. BEZROBOTNI
W III kwartale 2010 r. odnotowano wzrost liczby bezrobotnych w porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego
roku i spadek w stosunku do poprzedniego kwartału. Zbiorowość bezrobotnych liczyła 1627 tys. osób i w okresie roku
zwiększyła się o 223 tys. osób, tj. o 15,9%. W ciągu kwartału populacja bezrobotnych zmniejszyła się o 55 tys. osób
(tj. o 3,3%).
Wzrost bezrobocia odnotowany w skali roku w większym stopniu dotyczył kobiet niż mężczyzn.
Liczba bezrobotnych mężczyzn zwiększyła się o 113 tys. osób, tj. o 15,5%, a bezrobotnych kobiet o 111 tys. osób,
tj. o 16,4%. Zbiorowość bezrobotnych mieszkańców miast zwiększyła się o 173 tys. osób, tj. o 19,8%, natomiast wsi
o 49 tys. osób, tj. o 9,2%.
W porównaniu z II kw. 2010 r. zmniejszyła się liczba bezrobotnych mężczyzn (o 5,7%), jak i kobiet (o 0,4%).
Biorąc pod uwagę miejsce zamieszkania, spadek bezrobocia wystąpił zarówno na wsi, jak i w mieście
(odpowiednio o 34 tys., tj. o 5,5% i o 21 tys., tj. o 2,0%).
Spośród bezrobotnych, spełniających kryteria stosowane w BAEL, w III kwartale 2010 r. 63,7% osób było
zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy (przed rokiem – 66,1%, a w poprzednim kwartale – 67,0%).
Z tej grupy zasiłek dla bezrobotnych pobierało 11,8% osób (przed rokiem – 15,7%, w poprzednim kwartale – 14,8%).
Tabl. 9. Bezrobotni
Wyszczególnienie
Ogółem
mężczyźni
kobiety
Miasta
Wieś
2009
III kwartał
II kwartał
w tysiącach
1404
1682
728
892
676
790
837
1067
532
615
1627
841
787
1046
581
2010
III kwartał
III kw. 2009=100
115,9
115,5
116,4
119,8
109,2
II kw. 2010=100
96,7
94,3
99,6
98,0
94,5
3.1. Stopa bezrobocia
W III kwartale 2010 r. stopa bezrobocia ogółem wyniosła 9,1%, natężenie bezrobocia wzrosło zatem
w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku (o 1,0 pkt), a w stosunku do poprzedniego kwartału spadło
(o 0,4 pkt).
W porównaniu z II kwartałem 2010 r. stopa bezrobocia zmniejszyła się zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet
(odpowiednio o 0,6 pkt wobec 0,1 pkt). Podobny kierunek zmian zanotowano wśród mieszkańców wsi jak
i mieszkańców miast (spadek o 0,6 pkt wobec 0,2 pkt).
8
Tab. 10. Stopa bezrobocia
2009
III kw.
II kw.
III kw.
Wyszczególnienie
w%
Ogółem
mężczyźni
kobiety
Miasta
Wieś
8,1
7,6
8,6
8,1
8,0
W porównaniu z III kwartałem 2009 r. zwiększenie
2010
9,5
9,2
9,8
9,7
9,1
+/- w porównaniu
z
natężenia bezrobocia wystąpiło zarówno w populacji
III kw.
2009
1,1 pkt). Stopa bezrobocia dla kobiet była wyższa niż
9,1
8,6
9,7
9,5
8,5
mężczyzn jak i kobiet (odpowiednio o 1,0 pkt wobec
II kw.
2010
1,0
1,0
1,1
1,4
0,5
dla mężczyzn – 9,7% wobec 8,6%. Stopa bezrobocia
-0,4
-0,6
-0,1
-0,2
-0,6
w miastach wzrosła o 1,4 pkt i wyniosła 9,5%,
natomiast na wsi zwiększyła się o 0,5 pkt i wyniosła
8,5%.
3.2. Bezrobotni według wieku
W III kwartale 2010 r. liczba osób bezrobotnych w wieku produkcyjnym wynosiła 1616 tys., w tym w wieku
produkcyjnym mobilnym 1192 tys. osób, a w wieku niemobilnym 424 tys. osób. W skali roku wystąpił wzrost liczby
bezrobotnych wśród wszystkich prezentowanych grup wieku. Największy odnotowano w wieku produkcyjnym
niemobilnym (o 18,4 pkt) oraz w grupie osób w wieku 25-34 lata (o 23,2 pkt).
W omawianym kwartale największą stopę bezrobocia odnotowano wśród osób w wieku produkcyjnym mobilnym
(10,5%), w tym głównie wśród młodzieży w wieku 15-24 lata (23,4%). W porównaniu z analogicznym okresem
poprzedniego roku zwiększyła się
stopa bezrobocia wśród wszystkich prezentowanych grup wieku, natomiast
w porównaniu z poprzednim kwartałem w większości wyodrębnionych grupach wiekowych nastąpił spadek.
Wśród osób tylko w wieku 15-24 lata odnotowano wzrost tego wskaźnika (o 0,3 pkt).
Tab. 11. Bezrobotni i stopa bezrobocia według wieku
2009
Wiek
2010
III kwartał
II kwartał
III kwartał
III kw. 2009=100
II kw. 2010=100
Bezrobotni (w tys.)
Ogółem
Do 24 lat
25–34
35–44
45 lat i więcej
w wieku
produkcyjnym5
mobilnym6
niemobilnym7
1404
391
401
251
361
1682
403
503
295
481
1627
427
494
274
433
115,9
109,2
123,2
109,2
119,9
96,7
106,0
98,2
92,9
90,0
1399
1041
358
1670
1198
472
1616
1192
424
115,5
114,5
118,4
96,8
99,5
89,8
+/- w porównaniu z
Stopa bezrobocia (w %)
Ogółem
Do 24 lat
25–34
35–44
45 lat i więcej
w wieku
produkcyjnym5
mobilnym6
niemobilnym7
III kw. 2009=100
II kw. 2010=100
8,1
21,8
7,9
5,9
5,8
9,5
23,1
9,6
6,8
7,6
9,1
23,4
9,4
6,3
6,8
1,0
1,6
1,5
0,4
1,0
-0,4
0,3
-0,2
-0,5
-0,8
8,2
9,3
6,1
9,7
10,6
8,0
9,3
10,5
7,1
1,1
1,2
1,0
-0,4
-0,1
-0,9
5
18-59 lat dla kobiet, 18-64 lata dla mężczyzn.
18-44 lata dla mężczyzn i kobiet.
7
45-64 lata dla mężczyzn i 45-59 lat dla kobiet.
6
9
3.3. Bezrobotni według poziomu wykształcenia
W III kwartale 2010 r. najniższe natężenie bezrobocia dotyczyło osób z wykształceniem wyższym, dla których stopa
bezrobocia wyniosła 5,2%. Nadal najwyższy wskaźnik bezrobocia notuje się wśród osób bez przygotowania zawodowego
i o najniższym poziomie wykształcenia.
Stopa bezrobocia zwiększyła się w ujęciu rocznym we
wszystkich grupach ludności wyodrębnionych ze względu na
poziom wykształcenia. Największy wzrost tego wskaźnika
odnotowano
wśród
ogólnokształcącym
osób
z
wykształceniem
Tab. 12. Stopa bezrobocia według poziomu wykształcenia
2009
średnim
oraz z wykształceniem gimnazjalnym
Poziom
wykształcenia
i niższym (odpowiednio o 2,6 pkt i o 2,1 pkt). Wśród osób
III kw.
wzrost wystąpił wśród osób posiadających wykształcenie
wyższe (o 0,4 pkt). W porównaniu z II kw. 2010 r.
odnotowano zmniejszenie stopy bezrobocia w większości
analizowanych
grupach
ludności.
Największy
spadek
(o 1,6 pkt) odnotowano wśród osób z wykształceniem
gimnazjalnym i niższym. Wśród osób z wykształceniem
wyższym oraz z wykształceniem policealnym i średnim
II kw.
III kw.
w%
posiadających wykształcenie policealne i średnie zawodowe
wskaźnik wzrósł o 1,3 pkt i wyniósł 8,7%, najmniejszy
2010
Ogółem
Wyższe
Policealne i średnie
zawodowe
Średnie
ogólnokształcące
Zasadnicze
zawodowe
Gimnazjalne,
podstawowe i
niepełne
podstawowe
+/- w
porównaniu z
III kw. II kw.
2009
2010
8,1
4,8
9,5
4,8
9,1
5,2
1,0
0,4
-0,4
0,4
7,4
8,5
8,7
1,3
0,2
10,4
13,7
13,0
2,6
-0,7
9,0
11,2
10,1
1,1
-1,1
13,5
17,2
15,6
2,1
-1,6
zawodowym stopa bezrobocia wzrosła odpowiednio o 0,4 pkt
wobec 0,2 pkt.
Tabl. 13. Bezrobotni według poziomu wykształcenia
Poziom wykształcenia
2009
III kwartał
2010
II kwartał
III kwartał
w tysiącach
Ogółem
Wyższe
Policealne i średnie zawodowe
Średnie ogólnokształcące
Zasadnicze zawodowe
Gimnazjalne, podstawowe
i niepełne podstawowe
III kw. 2009=100
II kw. 2010=100
1404
205
354
162
468
1682
219
423
221
570
1627
247
424
212
509
115,9
120,5
119,8
130,9
108,8
96,7
112,8
100,2
95,9
89,3
216
250
235
108,8
94,0
3.4. Bezrobocie absolwentów8
W analizowanym kwartale kryteria pozostawania bezrobotnym spełniało 175 tys. absolwentów różnego rodzaju szkół.
Liczba ta była mniejsza w stosunku do ubiegłego roku (o 8 tys. osób, tj. o 4,4%), natomiast w porównaniu z poprzednim
kwartałem była większa (o 55 tys., tj. o 45,8%). Stopa bezrobocia wśród absolwentów wyniosła 27,1% i zmniejszyła się
(o 0,5 pkt) w porównaniu z III kwartałem 2009 r., natomiast w stosunku do II kwartału 2010 r. zwiększyła się (o 3,1 pkt).
Większe trudności ze znalezieniem pracy w omawianym kwartale mieli absolwenci mieszkający w mieście. Stopa
bezrobocia dla tej populacji wyniosła 28,3% wobec 25,6% dla absolwentów mieszkających na wsi (przed rokiem
odpowiednio 26,1% i 29,9%, a w II kwartale 2010 r. 23,4% wobec 24,8%).
W III kwartale 2010 r. najmniej bezrobotnych było wśród absolwentów szkół wyższych 19,4% i średnich
ogólnokształcących 29,0%, w największym stopniu bezrobocie wystąpiło wśród absolwentów zasadniczych szkół
zawodowych (41,2%) oraz średnich zawodowych (37,6%).
8
Osoby w wieku 15-30 lat, które ukończyły szkołę w okresie ostatnich 12 miesięcy przed badaniem i nie kontynuują nauki.
10
W porównaniu z III kwartałem 2009 r. spadek stopy bezrobocia odnotowano wśród absolwentów szkół średnich
ogólnokształcących i wyższych (odpowiednio o 8,1 pkt i o 2,2 pkt), natomiast wzrost tego wskaźnika odnotowano wśród
osób, które ukończyły szkołę policealną i średnią zawodową oraz zasadniczą zawodową (odpowiednio o 6,2 pkt i o 0,4 pkt).
Tabl. 14. Bezrobotni absolwenci według poziomu wykształcenia
Poziom wykształcenia
2009
III kwartał
2010
II kwartał
III kwartał
w tysiącach
Ogółem
Wyższe
Policealne i średnie zawodowe
Średnie ogólnokształcące
Zasadnicze zawodowe
III kw. 2009=100
II kw. 2010=100
183
80
48
23
120
50
33
18
175
69
59
18
95,6
86,3
122,9
78,3
145,8
138,0
178,8
100,0
29
17
28
96,6
164,7
3.5. Źródła bezrobocia
W III kwartale 2010 r. główną przyczyną zaprzestania pracy przez osoby bezrobotne uprzednio pracujące 9 było
wygaśnięcie umowy na czas określony. Powód ten wskazało 32,7% tej populacji (przed rokiem – 33,5%, w poprzednim
kwartale – 32,5%). Odsetek osób bezrobotnych wskutek likwidacji zakładu pracy lub stanowiska pracy wyniósł 32,1%
(o 0,3 pkt więcej niż przed rokiem i o 3,0 pkt mniej niż w poprzednim kwartale).
Udział osób bezrobotnych uprzednio pracujących w sektorze prywatnym zwiększył się w porównaniu z analogicznym
okresem ub. roku (o 1,3 pkt), natomiast w porównaniu z poprzednim kwartałem zmniejszył się (o 1,0 pkt).
W analizowanym kwartale udział bezrobotnych, których ostatnie miejsce pracy znajdowało się w sektorze
przemysłowym wyniósł 42,4% wszystkich bezrobotnych uprzednio pracujących. Odsetek bezrobotnych uprzednio
pracujących w sektorze usługowym wyniósł 55,5%, a w sektorze rolniczym 2,1%.
3.6. Bezrobocie długotrwałe10
Przeciętny czas poszukiwania pracy przez osoby bezrobotne w omawianym kwartale wyniósł blisko 10 miesięcy.
Najdłużej, bo blisko 12 miesięcy, pracy poszukiwały osoby w wieku produkcyjnym niemobilnym.11 Bezrobotni
z wykształceniem gimnazjalnym i niższym oraz z wykształceniem zasadniczym zawodowym poszukiwali pracy prawie
11 miesięcy, zaś najkrócej - osoby posiadające wykształcenie wyższe (blisko 8 miesięcy).
W III kwartale 2010 r. liczba bezrobotnych długotrwale poszukujących pracy wyniosła 438 tys. osób i zwiększyła się
w porównaniu z poprzednim kwartałem, jak i w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku (odpowiednio o 4,3%
wobec 18,4%). Udział tej grupy w ogólnej liczbie bezrobotnych wyniósł 26,9%, w stosunku do II kwartału 2010 r. jak
i w porównaniu z III kw. 2009 r. zwiększył się odpowiednio o 1,9 pkt oraz o 0,5 pkt. W analizowanym kwartale w populacji
bezrobotnych mężczyzn udział długotrwale bezrobotnych wyniósł 27,3%, a wśród kobiet – 26,4%. Zjawisko długotrwałego
bezrobocia w podobnym stopniu dotyczyło mieszkańców wsi, jak i miast (28,2% wobec 26,0%).
Tabl. 15. Udział długotrwale bezrobotnych w ogólnej liczbie bezrobotnych w danej grupie
Wyszczególnienie
Ogółem
mężczyźni
kobiety
Miasta
Wieś
2009
III kwartał
II kwartał
w % ogólnej liczby bezrobotnych
w danej grupie
26,4
24,9
28,0
26,6
25,9
25,0
24,1
25,8
24,5
25,7
2010
III kwartał
+/- w porównaniu z
III kw. 2009
26,9
27,3
26,4
26,0
28,2
II kw. 2010
0,5
2,4
-1,6
-0,6
2,3
1,9
3,2
0,6
1,5
2,5
9
Nie uwzględnia się tu osób, których przerwa w pracy wyniosła 8 lat lub dłużej.
Zaliczamy tu osoby, które szukają pracy przez okres dłuższy niż rok (tj. 13 miesięcy i więcej od momentu zakończenia przerwy w poszukiwaniu pracy, o ile
wystąpiła i trwała co najmniej 4 tygodnie).
11
45-59 lat dla kobiet, 45-64 lata dla mężczyzn.
10
11
4. BIERNI ZAWODOWO
W III kwartale 2010 r. zbiorowość biernych zawodowo liczyła 13898 tys. osób i stanowiła 43,8% ogółu ludności
w wieku 15 lat i więcej. Liczba osób biernych zawodowo zmniejszyła się w porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego
roku (o 151 tys., tj. o 1,1%), jak i w stosunku do poprzedniego kwartału (o 134 tys., tj. o 1,0%).
Wśród osób biernych zawodowo przeważały kobiety – 8550 tys. osób, tj. 61,5% ogółu biernych zawodowo, w tym
43,6% kobiet było w wieku produkcyjnym (18–59 lat). W większości kobiety bierne zawodowo posiadały wykształcenie
gimnazjalne i niższe 41,7% , policealne i średnie zawodowe miało 18,1% oraz zasadnicze zawodowe 17,1%.
Bierni zawodowo mężczyźni (5348 tys. osób) stanowili 38,5% ogółu osób biernych zawodowo, z czego w wieku
produkcyjnym (18-64 lata) było 53,9% omawianej populacji. Mężczyźni bierni zawodowo w większości legitymowali się
wykształceniem gimnazjalnym i niższym oraz zasadniczym zawodowym (odpowiednio: 41,6% i 25,2%).
W wieku produkcyjnym osób biernych zawodowo było 47,6%. Podobnie jak przed rokiem główną przyczyną bierności
(25,5% osób z tej grupy) była nauka i uzupełnianie kwalifikacji (27,5% mężczyzn i 23,9% kobiet). W III kwartale 2010 r.
chorobę lub niesprawność jako przyczynę bierności zawodowej wskazało 23,3% osób (31,9% mężczyzn, 16,6% kobiet)
– o 0,5 pkt więcej niż w analizowanym okresie ubiegłego roku. Obowiązki rodzinne związane z prowadzeniem domu jako
powód rezygnacji z pracy wskazało 22,0% osób biernych zawodowo (5,7% mężczyzn i 34,6% kobiet) – o 0,3 pkt więcej niż
przed rokiem. Emerytura była powodem niewykonywania i nieposzukiwania pracy dla 18,7% osób (24,6% mężczyzn i 14,1%
kobiet) i w stosunku do III kwartału 2009 r. udział ten zmniejszył się (o 0,9 pkt).
Odsetek osób zniechęconych bezskutecznością poszukiwania pracy w omawianym kwartale wyniósł 5,5%,
(5,3% dla mężczyzn i 5,6% dla kobiet) i w stosunku do analogicznego okresu ubiegłego roku pozostał praktycznie na tym
samym poziomie (wzrost o 0,1 pkt), natomiast w stosunku do poprzedniego kwartału wzrósł o 0,3 pkt.
Podsumowanie
Wyniki Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL) przeprowadzonego w III kwartale 2010 r. wskazują,
że w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku:
wzrosła liczba pracujących, ale zwiększyła się także liczba bezrobotnych,
spadł wskaźnik zatrudnienia na wsi
spadł wskaźnik zatrudnienia wśród mężczyzn,
wzrosła liczba pracowników najemnych posiadających umowę o pracę na czas określony,
wzrosła stopa bezrobocia, największy wzrost odnotowano wśród osób w wieku 15–24 lata,
spadła stopa bezrobocia absolwentów szkół, co czwarty absolwent poszukiwał pracy,
zmniejszyła się liczba osób niepracujących przypadających na 1000 osób pracujących,
zwiększyła się liczba osób poszukujących innej pracy, jednak nadal dla ponad połowy z nich powodem poszukiwania
pozostaje chęć poprawy warunków finansowych,
spadła liczba osób biernych zawodowo,
nastąpiło zmniejszenie udziału osób biernych zawodowo, dla których przyczyną bierności była nauka i uzupełnianie
kwalifikacji, choroba niepełnosprawność oraz obowiązki rodzinne; blisko połowa populacji biernych zawodowo to
osoby w wieku produkcyjnym, a najczęściej występującymi przyczynami bierności w tej grupie, tak jak dotychczas,
pozostają: nauka i uzupełnianie kwalifikacji, choroba lub niesprawność, obowiązki rodzinne i emerytura.
W porównaniu z poprzednim kwartałem odnotowano spadek liczby osób bezrobotnych (o 3,3%). Liczba pracujących
zwiększyła się o 1,3%, a populacja biernych zawodowo spadła, o 1,0%.
Opracowanie: Małgorzata Cacko
12