docOko świata. Od Konstantynopola do Stambułu
download 
Reklamacja Transkrypt
Oko świata. Od Konstantynopola do Stambułu
MAX CEGIELSKI O ko a t a i w ś od Konstantynopola do Stambułu MAX CEGIELSKI (ur. 1975) – prowadzi programy w TVP Kultura; jako did˝ej i prezenter pracowa∏ m.in. w Radiostacji i Radiu Jazz. Publikowa∏ w „Gazecie Wyborczej”, „Le Monde diplomatique” czy „Dzienniku”. Jeden z za∏o˝ycieli muzycznego kolektywu Masala. Laureat (wraz z Masalà) nagrody „Antyfaszysta roku 2004”, przyznawanej przez Stowarzyszenie „Nigdy Wi´cej”. Autor powieÊci Masala (W.A.B. 2002), minipowieÊci Apokalipso (W.A.B. 2004) oraz ksià˝ki o pakistaƒskim sufizmie Pijani Bogiem (W.A.B. 2007), nominowanej do Nagrody im. Beaty Pawlak. Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment pełnej wersji całej publikacji. Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj. Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu. Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie internetowym www.KIOSQ.nextore.pl. MAX CEGIELSKI O ko a t a i w ś Max Cegielski Pijani Bogiem Barbara Ehrenreich Za grosze. Pracowaç i (nie) prze˝yç Adam Elbanowski Nowe Królestwo Grenady Marc Fernandez, Jean-Christophe Rampal Miasto – morderca kobiet Peter Godwin Gdzie krokodyl zjada s∏oƒce Tony Horwitz B∏´kitne przestrzenie Wojciech Jagielski Dobre miejsce do umierania Modlitwa o deszcz Wie˝e z kamienia Tobias Jones Sny o Utopii. Podró˝e w poszukiwaniu dobrego ˝ycia Krystyna Kurczab-Redlich G∏owà o mur Kremla Murat Kurnaz Guantanamo. Pi´ç lat z mojego ˝ycia Juliette Morillot, Dorian Malovic Uchodêcy z Korei Pó∏nocnej Cees Nooteboom Drogi do Santiago Walerij Paniuszkin, Michai∏ Zygar Gazprom. Rosyjska broƒ Åsne Seierstad Ksi´garz z Kabulu Kamila S∏awiƒska Nowy Jork Fabienne Verdier Pasa˝erka ciszy Marcin Wojciechowski Pomaraƒczowy majdan Xue Xinran Dobre kobiety z Chin MAX CEGIELSKI O ko a t a świ od Konstantynopola do Stambułu Copyright © by Wydawnictwo W.A.B., 2009 Wydanie I Warszawa 2009 Dla mojej babci – Marii Cegielskiej „Opium! Uległość! [...] Sułtan tańczący na tacy. [...] Tak widzi Orient francuski poeta! [...] Orient! To ziemia, na której nadzy niewolnicy umierają z głodu”. Nazım Hikmet, Orient i Zachód, 1924 KRETA S KO SAMOS Aydin Izmir Denizli Antalya Burdur Isparta Kütahya Eskis‚ ehir Bilecik MORZE ÂRÓDZIEMNE Muǧla Balıkesir Bursa MARMARA Aksaray Karaman Mersin CYPR C˛orum Tokat Amasya Samsun Synopa Adana Niǧde Trabzon Sivas Gaziantep Tunceli SYRIA S,anlıurfa Adıyaman Malatya Elazıǧ Mus Mardin Diyarbakır Bingöl S,ırnak IRAK Hakkari Wan ARMENIA GRUZJA Jezioro Wan Kars Erzurum Artvin Bayburt Rize Erzincan Gümüs‚ hane Ordu Giresun Kahramanmaras‚ Kirs‚ ehir Had˝ibektasz Nevs‚ ehir Kayseri Ankara C˛ankırı Konya Bolu Kastamonu CZARNE Zonguldak MORZE Adapazarı Stambu∏ . Izmit MORZE Tekirdaǧ C˛anakkale LES BOS GRECJA Kırklareli Adrianopol BU¸GARIA TURCJA CHIOS DO S MORZE EGEJSKIE RO IRA N STAMBU¸ 19 20 17 18 16 Za tok aZ ∏ot eg oR og u 5 Bosfor 15 14 10 8 12 13 11 9 5 7 6 5 5 5 4 3 2 1 wa r K enn edy eg ’ o 8 l Bu Bulwar Kenn edy’ego MORZE MARMARA 1. Ulica Divan Yolu 2. Dawna bazylika Aja Sofia 3. Pa∏ac Topkaı 4. Dworzec Sirkeci 5. Przystanie promów 6. Most Galata 7. IMC˛ – Targ Kupców Tekstylnych 8. Most Atatürka / Bulwar Atatürka 9. Dolna stacja najstarszego metra – Tünel 10. Uliczka Yuksek Kaldirim 11. Istanbul Modern – Muzeum Sztuki Nowoczesnej na terenie Antrepo 12. Meczet Nusretiye 13. Siedziba bractwa Mewlewitów 14. Górna stacja metra Tünel 15. Pera Palace Hotel . 16. Istiklal Caddesi – Aleja Niepodleg∏oÊci 17. Plac Taksim, stacja metra 18. AKM – Centrum Kultury im. Atatürka 19. Dzielnica Had˝iahmet 20. Pa∏ac Dolmabahce PROWINCJA I MIASTO Bos for Gran ica pr owin cji Sta mbu∏ MORZE CZARNE 9 7 Silivri 10 8 Esenyurt 11 Stambu∏ 2 6 Büyükc˛ekmece 1 Kücükc˛ekmece Fenerbahc˛e bu∏ tam cji S n i w pro nica Gra 5 4 3 Turla MORZE MARMARA Gebze Gölcük Yalova Jezior o Ìzn ik oko∏o 20 km Legenda 1. Lotnisko imienia Atatürka, stacja metra 2. Dzielnica Yenibosna, cemevi alewickie 3. Dystrykt i stocznie Tuzla 4. Dystrykt Sultanbeyli 5. Dzielnica Sargazi 6. Dworzec kolejowy Haydarpas‚a 7. Dzielnica Gazi Mahallesi 8. Dzielnica Küc˛ük Armutlu 9. Dzielnica Maslak 10. Dzielnica Levent 11. G∏ówny dworzec autobusowy, stacja metra Zasi´g zwartej zabudowy Zasi´g 27 dystryktów Stambu∏u tworzàcych metropoli´ zamiast prologu Extrastruggle w Antrepo Pierwszy z plakatów przedstawia wąsatego mężczyznę w czapce, pod spodem dumne stwierdzenie: „ Jakie to szczęście móc powiedzieć: jestem Turkiem”. Na kolejnych widnieją już pytania: jak to jest być Kurdem w Turcji? Być Ormianinem, komunistą, chrześcijaninem czy islamskim ortodoksem? – A tutaj widzisz Ali Ibn Abu Taliba, zięcia proroka Mahometa i jego ucznia, obok pytanie, jak być alewitą. To jeden z mniejszościowych nurtów islamu, szczególnie popularny w Turcji. Ali jest dla nich najważniejszą, mistyczną postacią – tłumaczy mi autor plakatów, artysta ukrywający się pod pseudonimem Extrastruggle. Jestem w Antrepo, dawnych dokach celnych Stambułu, na nabrzeżu od strony morza Marmara. Kiedyś był tu port handlowy, teraz zatrzymują się tylko wielkie statki pasażerskie, a towarowce cumują po azjatyckiej stronie miasta. Zaraz obok znajduje się Bosfor, łączący to morze z Morzem Czarnym. Dalej na zachód inna cieśnina, Dardanele, prowadzi do wód egejskich i dalej na Morze Śródziemne. Budynki wykorzystywane dziś na targi i czasowe ekspozycje to prostokątne, obskurne hale przemysłowe. Jedna z nich została niedawno przebudowana na muzeum sztuki nowoczesnej – Istanbul Modern. Brama do dawnych terenów portowych ukryta jest na tyłach meczetu symbolizującego dziewiętnastowieczne zmiany w imperium osmańskim. Świątynię ukończono 11 12 w 1826 roku i nazwano Nusretiye, czyli Zwycięska. Na pamiątkę zlikwidowania oddziałów janczarów pochodzących początkowo z branki pośród chrześcijan i zorganizowania nowoczesnej armii osmańskiej, obok, na nabrzeżu, znajdują się jej koszary. Okna w Antrepo wychodzą na morze, ale widok często zasłaniają wielkie statki wycieczkowe. Projekt Extrastruggle’a pokazywany jest tutaj na dziesiątym biennale sztuki w 2007 roku. To piętnaście czarno-białych, prostych plakatów, których prawie już nie widać spod czerwonych napisów. W wyznaczonych do tego miejscach widzowie zamieszczają swoje komentarze. Przez dwa miesiące pokryli nimi całą ścianę: „To szczęście być Kurdem”, „Pięknie być alewitą”, „To zaszczyt być komunistą”, „To trudne być ortodoksyjnym muzułmaninem”, „To bohaterstwo być chrześcijaninem”. – W Turcji trzeba być odważnym, by otwarcie się do tego wszystkiego przyznać. Mustafa Kemal Atatürk chciał tu zrobić Europę, stworzył państwo jednego narodu – Extrastruggle mówi łamaną angielszczyzną. – „Nie obawiajcie się i nie martwcie, purpura flagi nie zblaknie”. W naszym hymnie państwowym pełno jest takich zdań. Słowem, „jak to pięknie być Turkiem”. Nowe państwo miało jednoczyć mieszkańców Anatolii. Teraz, osiemdziesiąt lat po narodzinach republiki, trzeba rozwinąć tę ideę i pójść z nią dalej. Dziś wielu z tych, którzy są tu od wieków, czuje się wykluczonych z życia, a przecież chcą nadal mieszkać w tym kraju i zarabiać pieniądze. Chcą być obywatelami Turcji, a nie Turkami. Dziś może lepiej zmienić wymowę hymnu? Artysta jest niewysokim, szczupłym mężczyzną z parodniowym zarostem. Krótko ścięte włosy, wymięta koszula. Pełen zapału i energii. – Moja idea jest prosta: chodzi o to, aby każdy, kto mieszka w Turcji, Ormianin, Kurd, Grek albo jeszcze ktoś inny, niepasujący do ustroju, mógł zrozumieć te plakaty i zrobić takie samemu. Wydrukowałem dziesięć tysięcy. Ludzie brali całe naręcza. Jestem zaskoczony, ale o to właśnie chodziło, żeby idea wędrowała. Plakat żyje na ulicy, ale na murach Stambułu moje plakaty pożyłyby godzinę, dwie. W Turcji problemy, które poruszam, są uważane za bardzo trudne, to teren niebezpieczny i pełen dogmatów. Wszyscy zapomnieli o polityce, oduczyli się o niej rozmawiać. Zajęli się zarabianiem pieniędzy. Tak było wygodniej. Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment pełnej wersji całej publikacji. Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj. Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu. Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie internetowym www.KIOSQ.nextore.pl.
