Bli˝ej oka cyklonu

INSTRUMENTARUIM
OKO CYKLONU – Tajfun, cyklon, tornado, huragan czyli gwa∏towny
wiatr niszczàcy wszystko co znajdzie si´ na jego drodze. Czy stanie
si´ codziennoÊcià w Europie Ârodkowej i jakie mo˝e przywiaç
konsekwencje.
deszcze, silnie rozbudowane chmury k∏´biaste oraz niekiedy burze. Od cyklonów szerokoÊci pozazwrotnikowych
odró˝nia si´ wieloma cechami, m.in. brakiem frontów.
Przypomina olbrzymi wir obejmujàcy jednorodnà mas´
powietrza. Ârodkowà jego cz´Êç stanowi tzw. oko. Cyklony
tropikalne wyst´pujà z najwi´kszà cz´stoÊcià w kilku regionach kuli ziemskiej i znane sà jako: cyklony, hurricany, tajfuny, willy-willy, bagvio.
Willy-willy – nazwa cyklonów tropikalnych pojawiajàcych
si´ w po∏udniowej cz´Êci Archipelagu Malajskiego, na obszarach morskich otaczajàcych pó∏nocno-zachodnie i pó∏nocnowschodnie wybrze˝a Australii.
zdj´cie z programu „Pod kloszem, czyli prognoza pogody”
Tok lekcji
1. Wprowadzenie:
• Zastosuj prowokacj´ dydaktycznà „A mo˝e wiatry wiejà
coraz silniej, by pozamiataç nasze Êmieci?” (aforyzm autorstwa Witolda Lenarta)
• Przypomnij, czym jest oÊrodek niskiego ciÊnienia; narysuj uk∏ad izobar tak, aby by∏ to ni˝ o gradiencie ok. 100
hPa i ciÊnieniu wewnàtrz 880 hPa. Wrysuj kierunek wiatrów w tym uk∏adzie na pó∏kuli pó∏nocnej.
• Zaprezentuj zdj´cie cyklonu.
• Zadaj pytania: Od czego zale˝y si∏a wiatru, co to jest
„oko” cyklonu.
2. Poleç uczniom, aby na podstawie programu
telewizyjnego:
- wyt∏umaczyli mechanizm dzia∏ania cyklonu
- wyjaÊnili znaczenie poj´ç: cyklon, cyklon tropikalny, tajfun, huragan, willy-willy, tràba powietrzna, tornado.
3. Odcinek „Oko cyklonu”
a) WyjaÊnienie poj´ç dotyczàcych wiatrów.
b) Obszary wyst´powania ró˝nych wiatrów.
c) Silne wiatry w Polsce.
d) Reporta˝ filmowy ze Êwiata: skutki cyklonów.
e) Mo˝liwoÊci wystàpienia cyklonów nad Ba∏tykiem. Rozwa˝ania nad si∏à i miejscem wyst´powania cyklonów
w przysz∏oÊci.
4. Uporzàdkuj wraz z uczniami odpowiedzi.
Cyklon (ni˝ baryczny) – rozleg∏y wir atmosferyczny
o zbie˝nym kierunku ruchu powietrza od otaczajàcego
cyklon obszaru podwy˝szonego ciÊnienia ku centrum
uk∏adu, w którym ciÊnienie jest najni˝sze. Ruch wirowy
powietrza w kierunku centrum odbywa si´ na pó∏kuli
pó∏nocnej w kierunku odwrotnym do ruchu wskazówek
zegara, a na pó∏kuli po∏udniowej zgodnie z ruchem
wskazówek zegara. Na mapach ten uk∏ad baryczny wyznacza zespó∏ izobar u∏o˝onych mniej lub bardziej koncentrycznie, których wartoÊci malejà w kierunku centrum cyklonu. W cyklonie dominuje wznoszenie powietrza ku górze, a do∏em jego nap∏yw z obszarów, na których panuje wy˝sze ciÊnienie. Znacznà cz´Êç cyklonu cechuje pogoda z du˝ym zachmurzeniem i opadami atmosferycznymi.
Cyklon tropikalny – g∏´boki ni˝ baryczny powstajàcy
w szerokoÊciach mi´dzyzwrotnikowych. Cechuje si´ du˝ymi wartoÊciami gradientu ciÊnienia oraz bardzo du˝à pr´dkoÊcià wiatru. Cyklonowi tropikalnemu towarzyszà ulewne
zdj´cie z programu „Pod kloszem, czyli prognoza pogody”
3. Czy ocieplenie oznacza zagro˝enie ekstremalnymi
zjawiskami metorologicznymi? „Bli˝ej oka cyklonu”
Pod kloszem, czyli prognoza pogody
1
zdj´cie z programu „Pod kloszem, czyli prognoza pogody”
INSTRUMENTARUIM
Bagvio – filipiƒska nazwa cyklonu tropikalnego.
Hurricany (hurricane) – w∏aÊciwa nazwa cyklonu tropikalnego docierajàcego nad terytorium USA i akweny sàsiednie. Zwykle nieprawid∏owo zast´powana terminem „Huragan”.
Tràba powietrzna – rzadkie zjawisko meteorologiczne powstajàce u podstawy chmury Cb zwiàzane z wirowym ruchem powietrza o du˝ym nat´˝eniu. Ma postaç kolumny
lub leja wychodzàcego z podstawy chmury. Gdy wyst´puje
nad obszarem morskim, nosi nazw´ tràby wodnej. Do najgwa∏towniejszych nale˝à tràby wyst´pujàce w Ameryce
Pó∏nocnej, tzw. tornada.
Wir powietrzny – nazwa wiatrów wirowych o niedu˝ej Êrednicy. Majà liczne nazwy gwarowe, na terenie Polski np.: diabelski m∏ynek, kozio∏ek, ciota, Jurek, kr´tacz, powicher, sra∏a, Êwiƒski wicher, wietrznica, ko∏owrót, kurzawa, paskud,
czarcie ∏ajno, Êwiƒskie gówno, diabelski m∏yn, sraldek, czart,
g∏upi Jasiu.
Rok 2005 – rok huraganów: zanotowano 27 na Atlantyku,
w tym 4 w kategorii 5 (najwy˝szej): „Emily” 14 lipca, „Katrina” 28 sierpnia, „Rita”, 21 wrzeÊnia, „Wilma” 19 pa˝dziernika.
5. Na podstawie nast´pnego odcinka poleç uczniom:
- uzupe∏nienie wyjaÊnieƒ dotyczàcych nazw wiatrów
- wyjaÊnienie mechanizmu powstawania tràby powietrznej
- wskazanie na mapie obszarów jej wyst´powania
6. Odcinek „Wietrzna tràba”
a) Mechanizm tràby powietrznej i obszary jej wyst´powania
b) Reporta˝ filmowy z Puszczy Piskiej po 4.07.2002 r.
c) Zwiàzek globalnego ocieplenia z wyst´powaniem gwa∏townych wiatrów.
d) Mo˝liwoÊci wykorzystania wiatru.
7. Uporzàdkuj wraz z uczniami odpowiedzi.
8. Uczniowie podajà przyk∏ady wykorzystania si∏y wiatru.
9. Podsumowanie po obejrzeniu obu odcinków:
• Jakie zmiany prognozujà eksperci, czy dostrzega si´ powiàzania globalnego ocieplenia z wyst´powaniem gwa∏townych wiatrów.
• Propozycje dzia∏aƒ chroniàcych ludzi i dobytek przed
gwa∏townymi wiatrami (trafne prognozowanie i informowanie o zagro˝eniach, solidne budynki, schrony, piwnice…)
Przypomnij sobie rachunek przeliczenia pr´dkoÊci wiatru.
Poprawnie powinna ona byç podana w m/s (przecie˝ wiatr
zwykl w wieje krótko z okreÊlonà or´dkoÊcià). Przelicz to
na km/h oraz na w´z∏y, mile morskie/h.
© Greenpeace
© Greenpeace
èród∏o: „Superhuragany bez koƒca” Tomas Hayden „National Geographic Polska” nr 8/2006
2
Pod kloszem, czyli prognoza pogody