Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Czhów na lata 2004-2015

Transkrypt

Burmistrz i Rada Miejska w Czchowie
PLAN GOSPODARKI ODPADAMI
DLA GMINY
CZCHÓW
NA LATA 2004-2015
Kraków, lipiec 2004r.
PLAN GOSPODARKI ODPADAMI DLA GMINY CZCHÓW NA LATA 2004-2015
PLAN GOSPODARKI ODPADAMI DLA GMINY
CZCHÓW NA LATA 2004-2015
Wykonany na zlecenie:
URZĘDU MIEJSKIEGO W CZCHOWIE
RYNEK 12, 32-860 CZCHÓW
Opracował:
PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWO – PROJEKTOWE
„PERGEO”
JADWIGA PERKMAN
30- 438 Kraków, ul. Borkowska 15/14
SPIS TREŚCI
1. Wstęp...............................................................................................................................7
1.1. Podstawa opracowania. ........................................................................................7
1.2. Przedmiot opracowania. .......................................................................................7
2. Założenia gospodarowania odpadami..........................................................8
2.1. Wprowadzenie. .......................................................................................................8
2.2. Polityka ekologiczna w zakresie gospodarowania odpadami. ..........................8
3. Ogólna charakterystyka gminy Czchów....................................................10
3.1. Położenie geograficzne. ......................................................................................10
3.1.1. Warunki glebowe. ......................................................................................11
3.1.2. Wody powierzchniowe i podziemne. ..........................................................12
3.2. Struktura demograficzna. ..................................................................................14
3.3. Struktura utrzymania. ..........................................................................................17
4. Diagnoza aktualnego stanu gospodarki odpadami w gminie........19
4.1. Sektor komunalny. ................................................................................................19
4.1.1. Odpady komunalne. ....................................................................................19
4.1.1.1. Źródła wytwarzania odpadów komunalnych. ................................19
4.1.1.2. Analiza ilościowa i jakościowa odpadów komunalnych. ...............20
4.1.1.2.1. Charakterystyka jakościowa odpadów komunalnych. .20
4.1.1.2.2. Charakterystyka ilościowa odpadów komunalnych. ....25
4.1.1.3. System zbiórki i usuwania odpadów komunalnych w gminie
Czchów. ........................................................................................30
4.1.1.3.1. Podmioty prowadzące działalność w zakresie
zbierania i transportu odpadów komunalnych. ...........30
4.1.1.3.2. Odpady zbierane a odpady wytwarzane na
terenie gminy. ............................................................33
4.1.1.3.3. Obiekty gospodarki odpadami komunalnymi. .............35
4.1.2. Odpady opakowaniowe. .............................................................................36
4.1.3. Komunalne osady ściekowe. .......................................................................36
4.2. Sektor gospodarczy. ............................................................................................38
4.2.1. Odpady powstające w wyniku prowadzonej działalności gospodarczej. ....38
4.2.1.1. Bilans odpadów. ............................................................................38
3
4.2.1.2. Szczególne rodzaje odpadów. .......................................................40
4.2.1.2.1. Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne. ...........40
4.2.1.2.2. Wraki samochodowe. ..................................................42
4.2.1.2.3. Zużyte opony. .............................................................43
4.2.1.2.4. Oleje odpadowe. ..........................................................45
4.2.1.2.5. Baterie i akumulatory. ..................................................46
4.2.1.2.6. Odpady zawierające PCB. ...........................................49
4.2.1.2.7. Odpady pestycydowe. .................................................50
4.2.1.3. Wytwórcy odpadów.........................................................................51
4.2.1.4. Postępowanie z odpadami powstającymi w wyniku
prowadzonej działalności gospodarczej. .......................................56
4.2.2. Odpady medyczne i weterynaryjne. ............................................................57
4.2.3. Odpady azbestowe. ....................................................................................60
4.3. Podsumowanie. ...................................................................................................64
5. Prognozowane zmiany w zakresie ilości i rodzaju
wytwarzanych odpadów. ................................................................................69
5.1. Prognozowane zmiany w zakresie ilości i rodzaju wytwarzanych
odpadów komunalnych. ......................................................................................69
5.2. Odpady opakowaniowe. ......................................................................................72
5.3. Komunalne osady ściekowe – prognoza zmian. ..............................................72
5.4. Prognozowane zmiany w zakresie gospodarki odpadami
powstającymi w sektorze gospodarczym. ........................................................73
5.5. Odpady medyczne i weterynaryjne. ...................................................................74
5.6. Odpady azbestowe – prognozy zmian. ..............................................................75
6. Działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie
gospodarki odpadami........................................................................................76
6.1. Odpady komunalne. .............................................................................................76
6.1.1. Projektowany system gospodarki odpadami. .............................................76
6.1.2. Cele i kierunki działań w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi. .....87
6.1.3. Niezbędne koszty związane z realizacją przedsięwzięć w zakresie
gospodarki odpadami komunalnymi. ...........................................................91
6.2. Odpady opakowaniowe. .......................................................................................92
6.3. Komunalne osady ściekowe. ...............................................................................93
6.4. Odpady z sektora gospodarczego – cele w gospodarce odpadami. ..............94
4
6.5. Odpady medyczne i weterynaryjne. ....................................................................95
6.6. Odpady azbestowe – cele do roku 2015. ............................................................98
7. Program działań edukacyjnych.......................................................................99
7.1. Wstęp. ....................................................................................................................99
7.2. Strategia prowadzenia kampanii informacyjnej. ..............................................100
7.3. Sposoby prowadzenia akcji edukacyjnej społeczności lokalnej. ..................101
7.3.1. Szkolenia. .................................................................................................101
7.3.2. Formy przekazu. .......................................................................................102
7.3.3. Partnerzy w programach informacyjnych. .................................................104
7.3.4. Przykładowe treści materiałów informacyjnych. .......................................105
7.3.5. Przykładowe treści ulotek. ........................................................................107
7.4. Podsumowanie. ..................................................................................................110
8. Finansowanie zadań ujętych w planie........................................................111
8.1. Instrumenty finansowe służące realizacji planu. .............................................111
8.1.1. Wprowadzenie. ........................................................................................111
8.1.2. Budżet gminy. ..........................................................................................111
8.1.3. Fundusze celowe. ....................................................................................113
8.1.4. Emisja obligacji komunalnych. .................................................................113
8.1.5. Fundacje i fundusze pomocowe. .............................................................114
8.1.5.1. Fundusze Strukturalne. ..............................................................114
8.1.5.2. Fundusz Spójności. ...................................................................119
8.1.5.3. EkoFundusz. ..............................................................................122
8.1.6. Kredyty i dotacje. .....................................................................................123
8.2. Harmonogram realizacji i finansowania planu. ...............................................125
9. Akty prawne dotyczące postępowania w zakresie
gospodarki odpadami komunalnymi.........................................................127
10. Analiza oddziaływania planu na środowisko. ....................................132
11. Monitorowanie i ocena wdrażania planu. .............................................136
11.1. Wprowadzenie. ................................................................................................136
11.2. Monitoring przyjętych wskaźników. ..............................................................136
11.3. Monitoring wdrażania planu. .........................................................................138
11.4. Monitorowanie wyznaczonych celów. ..........................................................138
12. Streszczenie w języku niespecjalistycznym. .......................................139
5
Spis literatury. .............................................................................................................143
Spis tabel. ......................................................................................................................145
Spis rycin. ......................................................................................................................146
6
1. Wstęp.
1.1 Podstawa opracowania.
Plan Gospodarki Odpadami dla gminy Czchów powstaje jako realizacja ustawy
z dnia 27 kwietnia 2001 roku o odpadach (Dz.U. Nr 62.,Poz. 628), która w rozdziale 3,
art. 14 – 16 wprowadza obowiązek opracowywania planów na szczeblu krajowym,
wojewódzkim, powiatowym i gminnym.
Szczegółowa koncepcja Gminnego Planu Gospodarki Odpadami uwzględnia
zapisy zawarte w wykonawczych aktach prawnych z zakresu gospodarki odpadami, w tym
przede
wszystkim
wymagania
określone
w
Rozporządzeniu
Ministra
Środowiska
z dnia 9 kwietnia 2001 r. w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami
(Dz.U. nr 66, poz. 620).
Niniejszy plan gospodarki odpadami opracowano na podstawie istniejących danych
dostępnych w przyjętych planach szczebla krajowego, wojewódzkiego i powiatowego oraz
ankiecie przedmiotowej gminy sporządzonej dla potrzeb opracowania Gminnego Planu
Gospodarki Odpadami.
1.2 Przedmiot opracowania.
Przedmiotem niniejszego opracowania jest Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy
Czchów na lata 2004-2015. Stanowi on integralną część programu ochrony środowiska,
którego uchwalenie przez Radę Gminy jest obowiązkiem wynikającym z przepisu art. 10
ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy
o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw.
Zakres przedmiotowego opracowania obejmuje szeroko rozumianą problematykę
gospodarowania odpadami na terenie omawianej gminy.
W niniejszym opracowaniu, rozważania obejmują następujące elementy z zakresu
gospodarki odpadami:
-
diagnoza aktualnego stanu gospodarki odpadami,
-
analiza ilościowa i jakościowa powstających odpadów,
-
prognozowane zmiany ilości i rodzaju wytwarzanych odpadów,
-
działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie gospodarki odpadami,
-
sumaryczne koszty wdrażania Planu i możliwości jego finansowania,
-
edukacja ekologiczna z zakresu gospodarki odpadami,
-
system monitoringu i oceny wyznaczonych celów.
7
2. Założenia gospodarowania odpadami.
2.1. Wprowadzenie.
Niniejszy Plan uwzględnia zapisy zawarte w aktualnie obowiązujących aktach
prawnych z zakresu gospodarki odpadami. Dokumentami nadrzędnymi wobec Planu
Gospodarki Odpadami dla gminy Czchów są zapisy następujących dokumentów:
„II Polityka ekologiczna państwa”, Krajowy Plan Gospodarki Odpadami (KPGO), Wojewódzki
Plan Gospodarki Odpadami oraz Plan Gospodarki Odpadami dla powiatu brzeskiego.
2.2. Polityka ekologiczna w zakresie gospodarowania odpadami.
Problemy
związane
z
prawidłowym
postępowaniem
z
odpadami,
ich
gospodarczym wykorzystaniem, ochroną przed ich szkodliwym oddziaływaniem należą do
najważniejszych zagadnień ochrony środowiska. Waga problemu wynika przede wszystkim:
v z rozmiarów ilościowych zjawiska,
v z wielostronnego negatywnego oddziaływania na środowisko.
Zarówno cele w „II Polityce Ekologicznej Państwa” jaki i określone w ustawie
o odpadach w rozdziale 2, art. 5 zasady postępowania z odpadami, stanowią podstawę do
formułowania zadań w planie gospodarki odpadami.
Cele polityki ekologicznej państwa zawarte w dokumencie „II Polityka ekologiczna
państwa” w dziedzinie gospodarowania odpadami sprecyzowane zostały następująco:
„Ochrona przed odpadami jest specyficzną dziedziną ochrony środowiska,
gdyż poszczególne przedsięwzięcia w tym zakresie w dalszej perspektywie, poza
bezspornymi efektami ekologicznymi w postaci likwidacji zagrożeń, mogą przynieść również
wymierne korzyści materialne, wynikające z racjonalnego gospodarowania odpadami
(odzysk surowców i materiałów, wykorzystanie energii). Powinna być traktowana
priorytetowo, ponieważ odpady stanowią źródło zanieczyszczenia wszystkich elementów
środowiska (wody powierzchniowe i podziemne, gleby i grunty, powietrze). Żadna inna
dziedzina ochrony środowiska nie daje takich możliwości tworzenia rynku surowcowomateriałowego, lecz również żadna inna dziedzina nie wymaga poniesienia, szczególnie
w początkowym okresie, tak wielkich nakładów inwestycyjnych i wprowadzenia znacznych
zmian organizacyjnych”.
8
„Kierunkiem
przewodnim
polityki
ekologicznej
państwa
w
zakresie
gospodarowania odpadami jest zasada zrównoważonego rozwoju oraz zintegrowane
podejście do ochrony środowiska, z uwzględnieniem zagadnień odpowiedzialności. Idea
nowej
strategii
polega
na
zaangażowaniu
wszystkich
partnerów
gospodarczych
i społecznych (podejście "z dołu do góry"). Celem nadrzędnym polityki w zakresie
gospodarowania odpadami jest zapobieganie powstawaniu odpadów, przy rozwiązywaniu
problemu odpadów "u źródła", odzyskiwanie surowców i ponowne wykorzystanie odpadów
oraz bezpieczne dla środowiska końcowe unieszkodliwianie odpadów nie wykorzystanych.
Warunkiem realizacji tego celu jest zmniejszenie materiało- i energochłonności produkcji
(stosowanie czystych technologii), wykorzystywanie alternatywnych odnawialnych źródeł
energii, stosowanie analizy pełnego "cyklu życia" produktu (produkcji, transportu,
opakowania, użytkowania, ewentualnego ponownego wykorzystania i unieszkodliwiania)”.
9
PLAN GOSPODARKI ODPADAMI DLA GMINY CZCHÓW
NA LATA 2004-2015
3. Ogólna charakterystyka gminy Czchów.
3.1. Położenie geograficzne.
Gmina Czchów położona jest w południowo-wschodnim krańcu powiatu
brzeskiego.
Przedmiotowa gmina graniczy z następującymi jednostkami administracyjnymi województwa
małopolskiego:
v ze wschodu z gminą powiatu tarnowskiego: Zakliczyn,
v od południa z gminami powiatu nowosądeckiego: Gródek nad Dunajcem, Łososina
Dolna,
v od zachodu z gminą powiatu bocheńskiego: Lipnica Murowana, natomiast od
południowego-zachodu z gminą powiatu brzeskiego: Iwkowa,
v od północy z gminami powiatu brzeskiego: Dębno oraz Gnojnik.
Z morfologicznego punktu widzenia północno-wschodnia część gminy położona
jest w południowej części Pogórza Wiśnickiego, zaś część południowa wznosząca się
wyraźnym progiem denudacyjnym to obszar zachodniej części Pogórza Ciężkowickiego
(południowo-wschodnia część Pogórza Wielickiego) stanowiąca zwarty płat Płaskowyżu
Rożnowskiego.
Wymienione wyżej jednostki ciągną się pasmowo z zachodu na wschód,
a wysokości bezwzględne rosną z północy na południe. Wschodnią część gminy zajmuje
Dolina Dunajca o przebiegu północ-południe.
Pogórze Wiśnickie budujące północną część gminy Czchów tworzą silnie
pofałdowane piaskowcowo - łupkowe utwory fliszowe. Spłaszczone i wyrównane
wierzchowiny wzgórz wznoszą się tu 240-400 m ponad dna większych dolin. Od wierzchowin
i spłaszczeń opadają wypukło - wklęsłe stoki o spadkach często powyżej 25%. Stoki
porozcinane są siecią małych dolinek bocznych o głębokości 3 do 20 m (lokalnie więcej).
Pogórze Ciężkowickie zajmuje południową część gminy. Buduje go seria fliszowa,
monoklinalnie zapadająca się na południe. Stromy, strukturalno-denudacyjny Próg
Czchowski stanowi północną granicę Pogórza Ciężkowickiego. Różnice w budowie
litologicznej i odporności skał fliszowych uwidaczniają się w rzeźbie obszaru.
Wschodnią część gminy Czchów zajmuje płaskodenna szeroka od 1000 do
4500 m dolina Dunajca przebiegająca z południowego zachodu na północny wschód.
Stanowi ona bardzo wyraźne obniżenie pomiędzy wysoczyznami. Lekko meandrujące koryto
rzeki wcina się w aluwia. W południowej części gminy, zbocza doliny rozcinającej Płaskowyż
10
NA LATA 2004-2015
Rożnowski są na ogół strome, o spadkach przekraczających 25%. W północnej części gminy
zbocza doliny są łagodne i na ogół płaskie, a wzdłuż koryta ciągnie się kamieniec oraz
wąskie płaty terasy zalewowej.
3.1.1. Warunki glebowe.
Gmina Czchów odznacza się niezbyt dobrymi - pod względem przydatności
rolniczej - glebami, należącymi do wyznaczonych przez Instytut Upraw Nawożenia
i
Gleboznawstwa
w
Puławach
regionów
glebowo-rolniczych:
Wiśnicko-Ryglickiego
oraz Iwkowsko-Ciężkowickiego.
Jakość gleb jest w gminie zróżnicowana: najlepsze warunki glebowe występują
w północno – wschodniej części gminy, w dolinie Dunajca (Domosławice, Biskupice,
Jurków), najgorsze na jej południowo-wschodnim skraju (Będzieszyna, Wytrzyszczka,
Piaski); nieco gorsze od przeciętnych w gminie warunki glebowe występują też w Czchowie.
Warto dodać, że rozpatrywana gmina leży na południowym skraju strefy o względnie
korzystnych warunkach przyrodniczych. Na terenach gmin sąsiednich występują znacznie
gorsze warunki.
Gleby występujące na terenie gminy w większości zaklasyfikowane zostały do
średnich i niższych klas bonitacyjnych. Duży odsetek użytków rolnych stanowią ziemie III i IV
klasy bonitacyjnej. Zaledwie 0,1 % powierzchni użytków rolnych gminy posiada I klasę oraz
2,8 % - II klasę bonitacyjną. Gleby V i VI klasy bonitacyjnej stanowią 12,9 % powierzchni
użytków rolnych.
Instytut Upraw Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach opracował metodę
punktową, oceniającą poszczególne elementy środowiska: glebę, warunki klimatyczne
i wodne, a także rzeźbę terenu. Suma punktów określa syntetyczny wskaźnik liczbowy
charakteryzujący jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej każdej gminy, tj. warunki danego
obszaru do produkcji rolnej.
Dla województwa małopolskiego (w tym dla poszczególnych gmin województwa)
wskaźnik ten został określony w zakresie wielkości punktów: od powyżej 100,1 do 30,1.
Im wyższa wartość wskaźnika tym lepsze warunki dla produkcji rolnej.
Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej gminy Czchów przedstawiona
została w tabeli nr 1.
11
Tabela
1.
NA LATA 2004-2015
Wskaźnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej na terenie gminy
Czchów na tle pozostałych gmin powiatu brzeskiego.
Wskaźnik bonitacji
Lp.
Powiat/gmina
Jakości
i przydatności
rolniczej
Agroklimatu
Rzeźby
terenu
Warunków
wodnych
Ogólny wskaźnik
rolniczej przestrzeni
produkcyjnej
Powiat brzeski
1.
Borzęcin
46,7
13,0
4,0
3,0
66,7
2.
Brzesko
52,7
11,0
2,5
3,5
69,7
3.
Czchów
59,3
10,0
1,5
4,3
75,1
4.
Dębno
58,4
11,0
2,1
4,0
75,5
5.
Gnojnik
59,6
10,0
2,0
4,4
76,0
6.
Iwkowa
52,3
10,0
1,4
3,9
67,6
7. Szczurowa
54,5
13,0
4,3
3,4
Źródło: „Ocena stanu zanieczyszczenia gleb województwa małopolskiego metalami ciężkimi i siarką”. (1999r.)
75,2
Na podstawie dokonanej klasyfikacji można stwierdzić, iż gmina Czchów odznacza
się średnim wskaźnikiem rolniczej przestrzeni produkcyjnej w stosunku do pozostałych gmin
powiatu brzeskiego.
W układzie gminnym powiatu brzeskiego, w klasyfikacji według wskaźnika jakości rolniczej
przestrzeni produkcyjnej, wśród siedmiu gmin powiatu – gmina Czchów zajmuje miejsce
trzecie, a wartość wskaźnika dla tej gminy wynosi 75,1 (co daje 66 miejsce w województwie
małopolskim).
3.1.2. Wody powierzchniowe i podziemne.
Obszar gminy Czchów odwadniany jest głównie przez rzekę Dunajec, która płynie
przez gminę z południa na północ, i która wraz z dopływami odwadnia prawie cały teren
przedmiotowej gminy. Na obszarze gminy występują także licznie potoki, stanowiące
dopływy Dunajca jak: Zelina Jurkowska, Zelina Złocka, Zelina Biskupicka, Zelina Czchowska,
Tymówka, Potok Czchowski oraz liczne cieki bez nazwy.
Dunajec płynie lekko meandrującym korytem rozdzielając gminę Czchów na dwie
części. Przez gminę rzeka Dunajec płynie na odcinku ok. 8,8 km, przy czym część tej
długości rzeki stanowi zbiornik Czchowski o długości ok. 4 km.
Dunajec jest rzeką górską, o znacznych wahaniach wodostanów i związanych
z nimi przepływów, uzależnionych od czynników atmosferycznych, zwykle duże wodostany
występują na wiosnę po roztopach oraz po gwałtownych letnich opadach. Obecnie w skutek
wybudowania zbiorników wodnych w Czchowie, Rożnowie i Czorsztynie wodostany rzeki
uległy znacznemu wyrównaniu, a w skutek eksploatacji żwirów i piasku z koryta, poziom
wody obniżył się.
12
NA LATA 2004-2015
Dopływy Dunajca są ciekami podgórskimi, rozcinającymi własne aluwia lub też
podłoże skalne.
Z wód stojących na terenie gminy należy wymienić lokalnie występujące pojedyncze
niewielkie stawy, oczka wodne, które wypełniają najczęściej naturalne zagłębienia i są
w większości zaniedbane i zanieczyszczone.
Na terenie gminy Czchów, w jej południowej części zlokalizowany jest Zbiornik
Czchowski, który poza funkcją retencyjną pełni również funkcję rekreacyjną.
Zbiornik Czchowski jest zbiornikiem wyrównawczym dla Zbiornika w Rożnowie.
Zlokalizowany jest w środkowym biegu Dunajca (zapora w km 67,5), na obszarze Pogórza
Karpackiego, zasilany jest głównie wodami Dunajca, w mniejszym stopniu potoku Łososina.
Wymiana wody w zbiorniku dokonuje się szybko, około 100 razy na rok.
Z uwagi na rekreacyjny charakter zbiornika nastąpiła wokół niego koncentracja obiektów
wypoczynkowych stanowiących podstawową bazę turystyczną dla Gminy Czchów.
Na terenie gminy Czchów wyróżniono dwa obszary o odmiennych reżimach
hydrogeologicznych:
-
obszar den dolinnych,
-
obszar garbów pogórskich.
Poziomy
wodonośne
tworzą
się
w
trzeciorzędowych
utworach
fliszowych
oraz
w żwirowo-piaskowych osadach rzecznych i podmywach stokowych.
Na terenie gminy zarejestrowano występowanie udokumentowanych zasobów wód
podziemnych (Główne Zbiorniki Wód Podziemnych uwzględniane na mapie GZWP z 1990
roku):
v GZWP Istebna-Ciężkowice (GZWP 436),
v GZWP Dolina Rzeki Dunajec – Zakliczyn (GZWP 435).
Zasadniczy zbiornik wód gruntowych w dnach dolin (GZWP 435 - Zakliczyn) występuje
w czwartorzędowej serii żwirowo-piaszczystej.
Zasilanie poziomu wodonośnego odbywa się na drodze infiltracji opadów atmosferycznych
uzupełnianej zasilaniem wodami z rzeki Dunajec i innych cieków powierzchniowych
(infiltracja brzegowa).
Zbiornik 435 długości ok. 15 km i średniej szerokości ok. 3 km, zbudowany jest
z osadów czwartorzędowych o maksymalnej miąższości do ok. 20 m. W spągu zbiornika
występują utwory żwirowo-piaszczyste o miąższości dochodzącej do 10 m, średnio 3-5 m.
Przykryte są one warstwą glin i namułów rzecznych grubości nawet 8 m.
W obrębie tego zbiornika występujący poziom wodonośny związany jest
z utworami czwartorzędowymi pochodzenia aluwialnego. Posiada on powierzchnię
13
NA LATA 2004-2015
ok. 50 km2 . Warstwę wodonośną stanowią otoczaki, żwiry i piaski różnej granulacji. Lokalnie
w utworach klastycznych mogą występować niewielkie wkładki gliny lub iłu.
Warstwa wodonośna przykryta jest izolującą pokrywą utworów nieprzepuszczalnych
o zmiennej miąższości. Najmniejszą grubość pokrywa glin ma w pasie biegnącym
bezpośrednio wzdłuż koryta Dunajca i zwiększa się ona na południe i północ od biegu rzeki,
dochodząc nawet do 8 m. Poziom wodonośny w utworach czwartorzędowych zasilany jest
głównie w drodze infiltracji opadów atmosferycznych, a także w mniejszym stopniu
dopływem wód z podłoża oraz lokalnie z cieków powierzchniowych i spływem ze zboczy.
Wody podziemne związane z terasami niższymi wykazują więź hydrauliczną
z wodami powierzchniowymi, jednakże rzeka spełnia tu rolę drenującą. Zwierciadło wód
podziemnych posiada na ogół charakter swobodny, jedynie lokalnie może być słabo napięte
(do kilku metrów). W obrębie tarasów niskich stabilizuje się ono przeważnie na głębokości
1-3 m poniżej powierzchni terenu. W
tarasach wyższych zwierciadło występuje
głębiej do 9 m.
Wodonośność czwartorzędowego poziomu jest stosunkowo znaczna. Wydajność
z pojedynczych ujęć waha się od kilku do ponad 30 m3 /h. Duże ilości wody uzyskuje się
w obrębie tarasów najniższych, gdzie może występować zasilanie wód podziemnych również
z Dunajca.
Zbiornik wód gruntowych występujący w garbach pogórskich (GZWP 436 –
Istebna-Ciężkowice) obejmuje niemal cały obszar gminy.
Wody gruntowe na pogórskich garbach zalegają w poszczelinowych seriach fliszowych
Głównym
elementem
gruboławicowe
zbiornika
piaskowce
Istebna-Ciężkowice
warstw:
dolnolgockich,
(GZWP
436)
istebniańskich
i
są
spękane
ciężkowickich.
Występująca tutaj woda ma charakter szczelinowy, zaś stały poziom występowania
zwierciadła wody zmienia się od 5,0 do 20 m, ponadto charakteryzuje się dużą amplitudą
poziomów. Podziemne wody pochodzenia fliszowego – są mało zmineralizowane, ich
twardość waha się od 3-12 mval/l, natomiast odczyn pH – od 5,0-8,0. Wydajność tych ujęć
jest zróżnicowana i wynosi: 0,1-12 m3 /h.
3.2. Struktura demograficzna.
W 1996 roku gminę Czchów zamieszkiwało 8 920 mieszkańców. Do końca 2002
roku liczba ludności nieznacznie wzrosła do liczby 9 092, tj. ok. 2 %. Wynika z tego, że
w rejonie tym następuje niewielki, stały wzrost liczby ludności.
14
NA LATA 2004-2015
Średnia gęstość zaludnienia wynosi ok. 137 osób na 1 km2 i jest niższa od średniej dla
całego obszaru powiatu brzeskiego (151 osób/1km2).
Liczbę ludności w gminie Czchów w latach 1996-2003 przedstawia poniższa rycina.
9 150
9 123
9 092
9 100
9 044
9 050
9 005
9 005
9 011
9 021
9 000
8 950
8 920
8 900
8 850
8 800
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
Rycina 1. Liczba ludności w gminie Czchów w latach 1996 – 2003.
Strukturę wiekową ludności w gminie Czchów, według płci i ekonomicznych grup wieku
ilustrują poniższe tabele.
T a b e l a 2. Ludność według płci i ekonomicznych grup wieku – ogółem.
w wieku
Wyszczególnienie
Ogółem
Mężczyźni
Kobiety
OGÓŁEM
8 978
4 461
4 517
Przedprodukcyjnym
Mężczyźni i kobiety w wieku 0-17 lat
2 679
1 361
1 318
Produkcyjnym
Mężczyźni w wieku 18-64lata,
Kobiety 18-59 lat
5 028
2 673
2 355
Mobilnym
Mężczyźni i kobiety w wieku 18-44 lata
3 527
1 828
1 699
Niemobilnym
Mężczyźni w wieku w wieku 45-64 lata,
kobiety 45-59 lat
1 501
845
656
Poprodukcyjnym
mężczyźni w wieku 65 lat i więcej,
kobiety 60 lat i więcej
1 271
427
844
79
67
92
Na 100 osób w wieku produkcyjnym przypada osób w wieku
nieprodukcyjnym
Źródło: Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań. Powszechny Spis Rolny. Gmina miejsko-wiejska Czchów. Kraków,
2003.
15
NA LATA 2004-2015
T a b e l a 3. Ludność według płci i ekonomicznych grup wieku – miasto.
w wieku
Wyszczególnienie
Ogółem
Mężczyźni
Kobiety
RAZEM
2 165
1 067
1 098
Przedprodukcyjnym
597
300
297
Produkcyjnym
Kobiety 18-59 lat
1 261
668
593
Mobilnym
851
441
410
Niemobilnym
kobiety 45-59 lat
410
227
183
Poprodukcyjnym
307
99
208
72
60
85
nieprodukcyjnym
2003.
T a b e l a 4 . Ludność według płci i ekonomicznych grup wieku – wsie.
w wieku
Wyszczególnienie
Ogółem
Mężczyźni
Kobiety
RAZEM
6 813
3 394
3 419
Przedprodukcyjnym
2 082
1 061
1 021
Produkcyjnym
Kobiety 18-59 lat
3 767
2 005
1 762
Mobilnym
2 676
1 387
1 289
Niemobilnym
kobiety 45-59 lat
1 091
618
473
Poprodukcyjnym
964
328
636
81
69
94
nieprodukcyjnym
2003.
Ruch naturalny ludności w gminie Czchów przedstawia tabela nr 5.
T a b e l a 5. Ruch naturalny ludności, stan w 2002 roku.
Powierzchnia
Ludność
Zgony
Przyrost naturalny
Saldo migracji
[na 1 Urodzenia
w tym
w liczbach
na 1000
ogółem
stałych czasowych
km2
niemowląt bezwzględnych mieszkańców
[km2]
[tys.]
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
78
9
137
118
58
1
60
6,67
-1
-28
Źródło: US Kraków.
16
NA LATA 2004-2015
Ważnym miernikiem charakteryzującym przebieg procesów demograficznych jest saldo
migracji stałej. Jak wynika z powyższej tabeli, aktualnie dla gminy Czchów saldo to
wykazuje wartości ujemnie: -1 osoba w 2002 roku. Należy jednak podkreślić, iż przyrost
naturalny w gminie w 2002 roku był stosunkowo wysoki i wynosił – 6,67 na 1000
mieszkańców.
Według danych uzyskanych z Urzędu Miejskiego w Czchowie, obecnie liczba ludności
w gminie wynosi 9 123 osoby, co oznacza dalszy wzrost w stosunku do roku 2002 (ok. 3%).
Z powyższych informacji wynika, że straty spowodowane ujemnym saldem migracji są
w dostateczny sposób bilansowane poprzez przyrost naturalny. Ponadto biorąc pod uwagę
liczbę ludności, wykazującą na przestrzeni ostatnich kilku lat tendencją wzrostową, można
stwierdzić iż w rejonie tym, w ostatnich latach utrzymuje się stały trend wzrostu liczby
ludności.
3.3. Struktura utrzymania.
W gospodarce gminy Czchów, z uwagi na brak możliwości pracy w przemyśle oraz
odpowiednie warunki przyrodnicze dla rozwoju rolnictwa i rekreacji – dominuje rolnictwo,
drobna przedsiębiorczość, a także usługi rekreacyjno-turystyczne wraz z rozwijającymi się
gospodarstwami agroturystycznymi.
Na terenie gminy nie ma większych zakładów przemysłowych, które dawałyby zatrudnienie
dla miejscowej ludności. W ostatnim okresie powstało wiele mniejszych i większych
prywatnych podmiotów gospodarczych, prowadzących różnoraką działalność.
Gmina Czchów ze względu na malowniczy krajobraz, walory turystycznowidokowe, położenie w dolinie Dunajca oraz nad zalewem, a także cenne walory kulturowe,
zabytki architektury i sprzyjające walory klimatyczne rozwija się jako gmina turystyczna. Fakt
ten powoduje, że dodatkowym uzupełnieniem dochodów mieszkańców gminy są usługi
w zakresie turystyki i wypoczynku, głównie w okresie letnim, w ramach rozwijającej się
agroturystyki.
Od momentu ukończenia budowy zapory wodnej na Dunajcu Czchów i okoliczne
miejscowości
przybrały
charakter
dynamicznie
rozwijającego
się
sektora
usług
turystycznych, związanego z okolicami Jeziora Czchowskiego. Miejscowość ta stała się
ośrodkiem wczasowym o znaczeniu ponadregionalnym, oddziałującym nie tylko na sąsiednie
gminy, lecz daleko poza granice Małopolski.
Strukturę utrzymania na terenie gminy Czchów, na podstawie danych z Urzędu
Statystycznego przedstawia poniższa tabela.
17
NA LATA 2004-2015
T a b e l a 6. Podmioty gospodarki narodowej na terenie gminy Czchów według
wybranych sekcji PKD (stan na dzień 31.XII.2002r.).
w tym
ogółem Rolnictwo, Przetwórstwo Przemysł i
Handel
łowiectwo
przemysłowe budownictwo i naprawy
i leśnictwo
Gmina
Czchów
555
105
49
92
Hotele
i
restauracje
156
14
Transport,
Obsługa
gospodarka
nieruchomości
magazynowa
i firm
i łączność
35
33
Źródło: US Kraków
Jak wynika z informacji przedstawionych powyżej, według wybranych sekcji PKD
zdecydowanym przeważającym rodzajem działalności gospodarczej prowadzonej na terenie
omawianej gminy w roku 2002 był handel i naprawy, a następnie rolnictwo, budownictwo,
przetwórstwo przemysłowe i transport.
Z danych uzyskanych z Urzędu Statystycznego w Krakowie wynika, że w roku 2002
na terenie gminy Czchów zarejestrowanych było ogółem 626 bezrobotnych. Strukturę
bezrobocia w gminie przedstawia poniższa tabela.
T a b e l a 7 . Poziom i struktura bezrobocia w gminie (stan w dniu 31.XII.2002r.).
Gmina
Czchów
ogółem
mężczyźni
absolwenci
626
304
52
Liczba bezrobotnych
Osoby w
Osoby pozostające
wieku 24 lata bez pracy powyżej 12
i mniej
miesięcy
276
359
Osoby posiadające
prawo do zasiłku
68
Źródło: US Kraków.
Jak wynika z powyższej tabeli wśród ogólnej liczby bezrobotnych 49% stanowili mężczyźni,
8% - absolwenci. Ponadto, aż 44% bezrobotnych stanowiły osoby w wieku 24 lat i mniej.
18
4. Diagnoza aktualnego stanu gospodarki odpadami w gminie.
Zgodnie z ustawą o odpadach (Dz.U. Nr 62 Poz. 628) - definicja odpadów – jest
następująca:
Odpady – oznaczają każdą substancję lub przedmiot należący do jednej z kategorii,
określonych w załączniku nr 1 do w/w ustawy, których posiadacz pozbywa się, zamierza
pozbyć się lub do ich pozbycia się jest zobowiązany.
Dla potrzeb konstrukcji planu dokonano podziału odpadów - ze względu na źródło ich
pochodzenia - na dwie zasadnicze grupy:
v odpady powstające w sektorze komunalnym, w wyniku bytowania człowieka –
– tj. odpady komunalne, odpady opakowaniowe, komunalne osady ściekowe,
v odpady powstające w sektorze gospodarczym, w wyniku działalności gospodarczej –
– tj. odpady przemysłowe.
Ze względu na stopień szkodliwości, odpady podzielić można na :
v odpady niebezpieczne – stanowiące szczególne zagrożenie dla zdrowia ludzi
i środowiska,
v odpady inne niż niebezpieczne.
Zaznaczyć należy, że odpady niebezpieczne nie powstają wyłącznie w zakładach
przemysłowych. Wiele różnych materiałów, które zawierają substancje toksyczne, palne,
wybuchowe, biologicznie czynne, a także zakażone mikroorganizmami chorobotwórczymi,
znajduje się w strumieniu odpadów komunalnych.
Tak więc, odpady niebezpieczne powstają w każdym z wyżej wymienionych
sektorów, zarówno komunalnym jak i gospodarczym.
4.1. Sektor komunalny.
4.1.1. Odpady komunalne.
4.1.1.1. Źródła wytwarzania odpadów komunalnych.
Zgodnie z ustawą o odpadach (Dz.U. Nr 62 Poz. 628) - odpady komunalne
definiowane są następująco:
19
Odpady komunalne – odpady powstające w gospodarstwach domowych, a także odpady
niezawierające odpadów niebezpiecznych pochodzących od innych wytwórców odpadów,
które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających
w gospodarstwach domowych.
Tak więc źródłami wytwarzania odpadów komunalnych są:
v gospodarstwa domowe,
v obiekty infrastruktury takie jak: handel, usługi i rzemiosło, szkolnictwo, obiekty
turystyczne, targowiska.
4.1.1.2. Analiza ilościowa i jakościowa odpadów komunalnych.
4.1.1.2.1. Charakterystyka jakościowa odpadów komunalnych.
W Krajowym Planie Gospodarki Odpadami przyjęto, iż wymienione wyżej źródła
wytwarzania odpadów komunalnych (rozdz. 4.1.1.1.), wytwarzają następujące grupy
odpadów:
v odpady z gospodarstw domowych,
v odpady z obiektów infrastruktury,
v odpady wielkogabarytowe,
v odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych,
v odpady z ogrodów i parków,
v odpady z czyszczenia ulic i placów,
v odpady niebezpieczne wytwarzane w grupie odpadów komunalnych.
Wskaźniki charakterystyki jakościowej odpadów komunalnych – średni skład
morfologiczny poszczególnych grup odpadów.
Dokonując w niniejszym opracowaniu analizy jakościowej odpadów komunalnych
oparto się na Krajowym Planie Gospodarki odpadami, w którym to - w ramach jego
konstrukcji - przyjęto średni skład morfologiczny poszczególnych, wyżej wymienionych grup
odpadów. Dane dotyczące składu morfologicznego poszczególnych grup odpadów
komunalnych zestawiono w tabelach: 6,7,8,9,10 oraz przedstawiono graficznie (rycina 2,3,4).
20
T a b e l a 8. Skład morfologiczny odpadów domowych i z obiektów infrastruktury.
Odpady domowe [%]
miasto
wieś
Odpady z obiektów infrastruktury
[%]
1) odpady organiczne
pochodzenia roślinnego
32%
13%
10%
2) odpady organiczne
pochodzenia zwierzęcego
2%
1%
-
3) inne odpady organiczne
2%
2%
-
4) papier i tektura
19%
13%
30%
5) tworzywa sztuczne
14%
13%
30%
6) materiały tekstylne
4%
3%
3%
7) szkło
8%
8%
10%
8) metale
4%
4%
5%
9) odpady mineralne
5%
10%
5%
10) frakcja drobna
(poniżej 10 mm)
10%
33%
7%
Razem
100%
100%
100%
Frakcje odpadów
Źródło: KPGO Monitor Polski Nr 11, z dnia 28 lutego 2003r.
Skład morfologiczny odpadów domowych wytwarzanych na terenach miejskich.
10) frakcja drobna
10%
9) odady mineralne
5%
1) organiczne-roślinne
32%
8) metale
4%
7) szkło
8%
4%
2) organiczne-zwierzęce
2%
2%
14%
4) papier i tektura
19%
Rycina 2. Skład morfologiczny odpadów domowych wytwarzanych na terenach miejskich.
21
Skład morfologiczny odpadów domowych wytwarzanych na terenach wiejskich.
1) organiczne-roślinne
13%
2) organiczne-zwierzęce
1%
10) frakcja drobna
33%
2%
4) papier i tektura
13%
13%
9) odpady mineralne
10%
8) metale
4%
7) szkło
8%
3%
Rycina 3. Skład morfologiczny odpadów domowych wytwarzanych na terenach wiejskich.
T a b e l a 9. Średni skład odpadów wielkogabarytowych.
Odpady wielkogabarytowe [%]
1) drewno
60%
2) metale
30%
3) inne (balastowe, materace, plastik itp.)
10%
Skład odpadów wielkogabarytowych.
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
1) drewno
2) metal
3) inne (balastowe,
materace, plastik itp..)
Rycina 4. Skład odpadów wielkogabarytowych.
22
T a b e l a 10. Średni skład odpadów budowlanych i poremontowych.
Odpady budowlane i poremontowe [%]
Skład: 100% mineralne
1) cegła
40%
2) beton
20%
3) tworzywo sztuczne
1%
4) bitumiczna powierzchnia dróg
8%
5) drewno
7%
6) metale
5%
7) piasek
15%
8) inne
4%
Skład odpadów budowlanych i poremontowych.
8) inne
7) piasek
6) metale
5) drewno
4) bitumiczna powierzchnia dróg
3) tworzy wo sztuczne
2) beton
1) cegła
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
Rycina 5. Skład odpadów budowlanych i poremontowych.
T a b e l a 11. Średni skład odpadów z ogrodów i parków.
Odpady z ogrodów i parków [%]
Odpady organiczne
80%
Odpady mineralne
20%
T a b e l a 12. Skład morfologiczny zmiotek ulicznych.
Zmiotki uliczne [%]
Odpady mineralne
100%
23
Odpady niebezpieczne wytwarzane w grupie odpadów komunalnych.
Wiadomo, że do strumienia odpadów komunalnych trafia wiele różnych
materiałów, które zawierają substancje toksyczne, palne, wybuchowe, biologicznie czynne,
a także zakażone mikroorganizmami chorobotwórczymi, które znajdują się na liście odpadów
niebezpiecznych, m.in.:
v baterie i akumulatory,
v zużyte leki,
v farby, rozpuszczalniki, kleje i opakowania po nich,
v odpady zanieczyszczone ropopochodnymi,
v środki czystości, środki ochrony roślin i opakowania po nich,
v zużyte świetlówki.
Brak szczegółowych danych dotyczących morfologii tej grupy odpadów, skład ich można
określić – opierając się na KPGO - według obowiązującej klasyfikacji w grupie 20, tj:
v rozpuszczalniki,
v kwasy,
v alkalia,
v odczynniki fotograficzne,
v środki ochrony roślin (np. pestycydy, herbicydy, insektycydy),
v lampy fluorescencyjne i inne odpady zawierające rtęć,
v urządzenia zawierające freony,
v oleje i tłuszcze inne niż jadalne,
v farby, tusze, farby drukarskie, kleje, lepiszcze i żywice zawierające substancje
niebezpieczne,
v detergenty zawierające substancje niebezpieczne,
v leki cytotoksyczne i cytostatyczne,
v baterie
i
akumulatory
łącznie
z
bateriami
i
akumulatorami
ołowiowymi,
niklowo-kadmowymi lub bateriami zawierającymi rtęć oraz niesortowane baterie
i akumulatory zawierające te baterie,
v zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne (inne niż: lampy fluorescencyjne i inne
odpady zawierające rtęć oraz urządzenia zawierające freony) zawierające niebezpieczne
składniki,
v drewno zawierające substancje niebezpieczne.
24
4.1.1.2.2. Charakterystyka ilościowa odpadów komunalnych.
Szacunkową ilość odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie gminy Czchów
obliczono na podstawie dostępnych danych wskaźnikowych.
Informacje dotyczące ilości odpadów komunalnych wytwarzanych w przedmiotowej gminie,
w rozbiciu na poszczególne grupy odpadów, przedstawiają poniższe zestawienia
tabelaryczne.
Tabela
13.
Ilość odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie gminy Czchów
według grup odpadów.
Szacunkowa masa [Mg/rok]
Grupy odpadów komunalnych.
miasto
wieś
ogółem
Odpady z gospodarstw domowych
502,9
797,8
1300,7
Odpady z obiektów infrastruktury
246,9
309,5
556,4
Odpady wielkogabarytowe
44,9
103,2
148,1
Odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych
89,8
275,1
364,9
Odpady z ogrodów i parków
26,9
34,4
61,3
Odpady z czyszczenia ulic i placów*
33,7
-
33,7
Odpady niebezpieczne, wchodzące w strumień odpadów komunalnych
6,7
13,7
20,4
Razem
951,8
1533,7
2485,5
*Potencjalna ilość wytwarzanych na terenie gminy Czchów odpadów komunalnych określona została w oparciu o dane
wskaźnikowe zawarte w KPGO (Monitor Polski Nr 11/2003), przyjęte dla 7 źródeł powstawania odpadów (grupy odpadów) na
terenach wiejskich. Przyjęte wskaźniki nagromadzenia nie zakładają powstawania odpadów z czyszczenia ulic i placów na
obszarach wiejskich.
T a b e l a 1 4 . Ilość odpadów komunalnych z gospodarstw domowych, wytwarzanych
na terenie gminy Czchów.
Skład odpadów z gospodarstw domowych
miasto
wieś
ogółem
Odpady organiczne pochodzenia roślinnego
160,9
103,7
264,6
Odpady organiczne pochodzenia zwierzęcego
10,1
7,9
18
Inne odpady organiczne
10,1
15,9
26
Papier i tektura
95,5
103,7
199,2
Tworzywa sztuczne
70,4
103,7
174,1
Materiały tekstylne
20,1
23,9
44
Szkło
40,2
63,9
104,1
Metale
20,1
31,9
52
Odpady mineralne
25,1
79,9
105
Frakcja drobna (< 10 mm)
50,3
263,3
313,6
502,9
797,8
1300,7
Razem
25
T a b e l a 15. Ilość odpadów komunalnych z obiektów infrastruktury, wytwarzanych
na terenie gminy Czchów.
Skład odpadów z obiektów infrastruktury
Odpady organiczne pochodzenia roślinnego
55,6
Odpady organiczne pochodzenia zwierzęcego
-
Inne odpady organiczne
-
Papier i tektura
166,9
Tworzywa sztuczne
166,9
Materiały tekstylne
16,7
Szkło
55,6
Metale
27,8
Odpady mineralne
27,8
Frakcja drobna (< 10 mm)
38,9
Razem
T a b e l a 16.
556,4
Ilość odpadów wielkogabarytowych wytwarzanych na terenie gminy
Czchów.
Skład odpadów wielkogabarytowych
Drewno
88,9
metale
44,4
Inne (balastowe, materace, plastik itp.)
14,8
Razem
148,1
T a b e l a 17. Ilość odpadów budowlanych i poremontowych wytwarzanych na terenie
gminy Czchów.
Skład odpadów budowlanych
i poremontowych
cegła
145,9
beton
72,9
tworzywo sztuczne
3,7
bitumiczna powierzchnia dróg
29,2
drewno
25,5
metale
18,2
piasek
54,7
inne
14,6
Razem
364,9
26
T a b e l a 18.
Ilość odpadów z ogrodów i parków wytwarzanych na terenie gminy
Czchów.
Skład z ogrodów i parków
Odpady organiczne
49,0
Odpady mineralne
12,3
Razem
61,3
T a b e l a 19. Ilość i skład morfologiczny zmiotek ulicznych wytwarzanych na terenie
gminy Czchów.
Skład morfologiczny zmiotek ulicznych
Odpady mineralne
T a b e l a 20.
33,7
Ilość odpadów niebezpiecznych w strumieniu odpadów komunalnych
wytwarzanych na terenie gminy Czchów.
Odpady niebezpieczne
w strumieniu odpadów komunalnych
Aerozole
0,8
Akumulatory
5,4
Baterie
1,1
Farby i lakiery
5,2
Farmaceutyki
1,3
Rozpuszczalniki
3,7
Świetlówki
0,2
Zużyte oleje
0,3
Inne (w tym substancje chemiczne)
2,42
Razem
20,4
27
Ustalenie danych wyjściowych w zakresie strumieni odpadów komunalnych.
Biorąc pod uwagę wyżej przedstawiony podział odpadów komunalnych oraz
analizując ich skład z punktu widzenia możliwości technologicznych związanych z odzyskiem
i unieszkodliwianiem odpadów – wyodrębniono niżej wymienione strumienie odpadów:
v odpady
organiczne
i pochodzenia
–
domowe
zwierzęcego
odpady
ulegające
organiczne
pochodzenia
roślinnego
biodegradacji oraz odpady pochodzące
z pielęgnacji ogródków przydomowych, kwiatów domowych, balkonowych – ulegające
biodegradacji,
v odpady zielone – odpady z ogródków i parków, targowisk, z pielęgnacji zieleńców
miejskich, z pielęgnacji cmentarzy – ulegające biodegradacji,
v papier i karton – opakowania z papieru i tektury, opakowania wielomateriałowe na
bazie papieru, papier i tektura – nieopakowaniowe,
v tworzywa sztuczne – opakowania z tworzyw sztucznych, tworzywa sztuczne –
– nieopakowaniowe,
v tekstylia,
v szkło – opakowania ze szkła, szkło – nieopakowaniowe,
v metale – opakowania z blachy stalowej, opakowania z aluminium, pozostałe odpady
metalowe,
v odpady mineralne – odpady z czyszczenia ulic i placów : gleba, ziemia kamienie itp.,
v drobna frakcja popiołowa – odpady ze spalania paliw stałych w piecach
domowych (głównie węgla), – frakcja wyodrębniona jako nieprzydatna do odzysku
i unieszkodliwiania innymi metodami poza składowaniem,
v odpady budowlane – odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych
– w części wchodzącej w strumień odpadów komunalnych,
v odpady niebezpieczne – wytwarzane w grupie domowych odpadów komunalnych.
28
Przyjmując za KPGO wskaźniki generowania strumieni odpadów komunalnych dla
obszarów miejskich i wiejskich, szacunkową ilość wytwarzanych odpadów komunalnych
w gminie Czchów, w rozbiciu na wydzielone wyżej strumienie odpadów przedstawia
tabela nr 21.
Tabela 21. Szacunkowa masa wytwarzanych odpadów komunalnych w rozbiciu na
strumienie odpadów.
L.P.
Strumień odpadów komunalnych
Wskaźnik
[kg/M/r]
miasto
wieś
miasto
wieś
ogółem
1.
odpady organiczne roślinne
81,40
18,80
182,7
128,2
310,9
2.
odpady organiczne zwierzęce
4,40
1,10
9,9
7,5
17,4
3.
odpady organiczne inne
4,40
2,21
9,9
15,1
25
4.
Odpady zielone
10,00
4,16
22,5
28,4
50,9
5.
Papier i tektura (nieopakowaniowe)
28,62
10,64
84,3
72,5
156,8
6.
Opakowania z papieru i tektury
41,52
15,43
93,2
105,2
198,4
7.
Opakowania wielomateriałowe
4,66
1,73
10,5
11,8
22,3
8.
Tworzywa sztuczne (nieopakowaniowe)
48,27
21,03
108,4
143,4
251,8
9.
Opakowania z tworzyw sztucznych
15,53
6,77
34,9
46,2
81,1
10.
Tekstylia
12,10
4,65
27,2
31,7
58,9
11.
Szkło (nieopakowaniowe)
2,00
1,00
4,5
6,8
11,3
12.
Opakowania ze szkła
28,12
18,89
63,1
128,8
191,9
13.
Metale
12,79
4,55
28,7
31,0
59,7
14.
Opakowania z blachy stalowej
4,57
1,63
10,3
11,1
21,4
15.
Opakowania z aluminium
1,33
0,47
2,9
3,2
6,1
16.
Odpady mineralne
14,30
13,25
32,1
90,3
122,4
17.
Drobna frakcja popiołowa
46,70
40,28
104,8
274,6
379,4
18.
20,00
15,00
44,9
102,3
147,2
19.
Odpady budowlane
40,00
40,00
89,8
272,7
362,5
20.
3,00
2,00
6,7
13,6
20,3
971,3
1524,4
2495,7
Razem
Jak wynika z powyższej tabeli, największy udział w strumieniu odpadów
komunalnych wytwarzanych na terenie omawianej gminy mają odpady budowlane oraz
drobna frakcja popiołowa.
29
4.1.1.3. System zbiórki i usuwania odpadów komunalnych w gminie Czchów.
Gmina Czchów prowadzi indywidualną politykę w zakresie zbiórki i usuwania
odpadów komunalnych.
Informacje na temat aktualnego stanu zbierania i transportu odpadów
komunalnych
w
rozpatrywanej
gminie
zebrano
drogą
bezpośrednich
rozmów
przeprowadzonych z przedstawicielami gminy oraz przedstawicielami firmy świadczącej
usługi w tym zakresie, tj. w zakresie zbiórki odpadów komunalnych oraz ich usuwania
z terenu przedmiotowej gminy.
Dla zapewnienia skutecznej ochrony środowiska naturalnego przed odpadami,
Rada Miejska w Czchowie ustaliła szczegółowe zasady utrzymania czystości i porządku na
terenie gminy. W konsekwencji tych ustaleń gospodarka odpadami w gminie odbywa się
w oparciu o powszechnie obowiązujący „regulamin” utrzymania czystości i porządku na
terenie Gminy Czchów, wprowadzony uchwałą Rady Gminy 30 kwietnia 1999 roku.
Na terenie gminy Czchów zorganizowanym systemem zbiórki i usuwania odpadów
komunalnych objętych jest ok. 30% mieszkańców gminy. Istniejący zatem na terenie
przedmiotowej gminy system gospodarowania odpadami komunalnymi nie jest jeszcze do
końca uregulowany, bowiem nie wszyscy jeszcze mieszkańcy tej gminy uczestniczą
w procesie kontrolowanego usuwania i unieszkodliwiania odpadów.
4.1.1.3.1. Podmioty prowadzące działalność w zakresie zbierania i transportu odpadów
komunalnych.
Bezpośrednią
realizacją
zadań
z zakresu zbiórki i usuwania odpadów
komunalnych z terenu gminy zajmuje się specjalistyczna jednostka wywozowa, a mianowicie
Zakład Remontowo-Budowlany przy Urzędzie Miejskim w Czchowie.
Wymieniona wyżej jednostka zajmuje się zbiórką zarówno odpadów komunalnych
zmieszanych jak i surowców wtórnych.
Zakład Remontowo-Budowlany przy Urzędzie Miejskim w Czchowie do
gromadzenia odpadów komunalnych zmieszanych wykorzystuje:
v 1000 sztuk pojemników 110 litrowych,
v 3 kontenery typu KP-7 (poj. 7 m3),
30
Ilość pojemników obsługujących gospodarstwa domowe:
Ilość pojemników obsługujących podmioty gospodarcze oraz obiekty użyteczności
publicznej:
v 3 kontenery typu KP-7 (poj. 7 m3),
Eksploatowany sprzęt przy obsłudze systemu usuwania odpadów komunalnych to:
v samochód STAR 11 42, typ SM poj.7 m3.
Zgodnie z obowiązującymi ustaleniami zasad utrzymania czystości i porządku na
terenie gminy Czchów właściciele nieruchomości realizują program selektywnej zbiórki
odpadów umożliwiający, poprzez „redukcję surowców wtórnych z odpadów komunalnych”,
na znaczne ograniczenie ilości odpadów kierowanych na składowisko.
System selektywnej zbiórki odpadów funkcjonuje w gminie od roku 1999 i obejmuje zbiórkę:
makulatury, szkła, metalu oraz tworzyw sztucznych.
Surowce wtórne takie jak: opakowania szklane bezbarwne – butelki i słoiki, złom metali,
butelki PET po napojach oraz makulatura gromadzone są w workach foliowych
o odpowiednim kolorze i ze specjalnym nadrukiem. Wysegregowane surowce wystawiane są
wzdłuż wyznaczonych ciągów komunikacyjnych i odbierane są na koszt Gminy przez Zakład
Remontowo-Budowlany przy Urzędzie Miejskim w Czchowie w każdy trzeci czwartek
miesiąca.
Surowce wtórne winny być składowane wzdłuż następujących szlaków komunikacyjnych:
Tabela 22. Miejsca składowania zgromadzonych surowców wtórnych.
Wyszczególnienie
Szlak komunikacyjny
droga krajowa Brzesko – Nowy Sącz,
droga powiatowa Czchów – Iwkowa,
droga gminna Trawniki – Pecherska Góra,
droga gminna Cmentarna – Granice Górne,
droga gminna Targowa – Granice,
droga gminna Zapotocze – Machul,
droga gminna Koło Dworu,
droga gminna Czchów – Tymowa.
Miasto Czchów
Sołectwo Będzieszyna
droga gminna Trawniki – Będzieszyna
droga gminna Bryniak – Wytrzyszczka
Sołectwo Biskupice Melsztyńskie
droga wojewódzka Jurków – Melsztyn
droga gminna Byskupice – Dąbrowa
droga gminna Biskupice – Zazelinie
droga gminna Biskupice – Zgrodzie
31
droga gminna Domosławice – Faliszewice
droga gminna Pod Ramianem
Sołectwo Domosławice
droga krajowa Brzesko – Nowy Sącz
droga gminna Szotówka – Kamieniec
droga gminna Jurków – Równia
droga gminna Jurków – Łacnowa
droga gminna Zagrody - Łazy
Sołectwo Jurków
Sołectwo Piaski-Drużków
droga gminna Piaski Drużków – Zapora
Sołectwo Tworkowa
droga gminna Rożnówka
droga gminna Łacnowa
droga gminna Pleśniówka
Sołectwo Tymowa
droga wojewódzka Tymowa – Lipnica
droga powiatowa Tymowa – Iwkowa
droga gminna Granice Tymowskie
droga gminna Tymowa - Zadebrze
droga gminna Koło Morydza
Sołectwo Wytrzyszczka
droga gminna Potoki – Zamek
droga gminna Kozieniec – Zawrocie
droga powiatowa Złota – Łoniowa
droga powiatowa Złota – Biesiadki
droga gminna Złota – Nowa Wieś
droga gminna Złota – Wałówki
doga gminna Złota – Wielka Góra
Sołectwo Złota
Źródło: Urząd Miejski w Czchowie.
W wyniku funkcjonującego systemu „zbiórki selektywnej” w roku 2003 odzyskano 5,1 Mg
surowców wtórnych, w tym:
v makulatura – 0,2 Mg,
v szkło – 4,0 Mg,
v tworzywa sztuczne – 0,9 Mg.
W dniach 19-21 września 2003 roku gmina Czchów brała udział w jubileuszowej
10 akcji „Sprzątanie Świata – Polska 2003”, przeprowadzonej pod hasłem „Zielony
świat – zielony dom – zielony punkt”.
W przeprowadzonej akcji wzięło udział 13 szkół, w tym szkoły podstawowe, gimnazja oraz
szkoły ponadgimnazjalne. Akcją objęto wszystkie miejscowości gminy Czchów, a liczba jej
uczestników wyniosła łącznie: 1 610 osób.
Należy nadmienić, iż gmina Czchów już po raz dziesiąty uczestniczyła w w/w akcji.
W efekcie przeprowadzonej akcji zebrano ok. 8,119 Mg odpadów komunalnych w tym:
v szkło bezbarwne – 0,27 Mg,
v szkło kolorowe – 0,153 Mg,
v papier – 1,616 Mg,
32
v metal – 0,485 Mg,
v plastik – 0,105 Mg,
v pozostałe odpady – 5,49 Mg.
Ponadto w ramach przeprowadzonej akcji uprzątnięto: 30 km dróg, 15 km brzegów rzek
i potoków, 20 ha placów, 15 km lasów, a także zlikwidowano 4 „dzikie wysypiska” śmieci.
W roku 2003 ze strumienia odpadów komunalnych łącznie zebranych w gminie
(w wyniku funkcjonujących systemów zbiórki oraz organizowanej akcji) odzyskano zaledwie
ok. 6 % surowców wtórnych. Tak więc mimo funkcjonującego już - choć jeszcze w niewielkim
zakresie
-
systemu
zbiórki
surowców
wtórnych,
nadal podstawowym sposobem
unieszkodliwiania odpadów komunalnych w rozpatrywanej gminie jest ich składowanie.
Nasuwa się więc wniosek, iż na terenie omawianej gminy, mimo osiągniętych już sukcesów
w ramach funkcjonującego systemu „zbiórki selektywnej”, system ten wymaga dalszego
rozwoju i modyfikacji pozwalających na osiąganie lepszych efektów (zintensyfikowanie
odzysku surowców wtórnych). Działaniom o charakterze techniczno-organizacyjnym winna
towarzyszyć szeroka akcja edukacyjna, wyjaśniająca mieszkańcom celowość i sens
selektywnej zbiórki oraz wykazująca jej korzyści ekonomiczno-środowiskowe. Proces ten
wymaga większego zaangażowania mieszkańców i władz Gminy.
4.1.1.3.2. Odpady zbierane a odpady wytwarzane na terenie gminy.
Na podstawie informacji uzyskanych z Urzędu Miejskiego w Czchowie oraz
bezpośrednio od jednostki świadczącej usługi w zakresie zbiórki i transportu odpadów
komunalnych, dane dotyczące ilości odpadów komunalnych zebranych w gminie
w latach 2001-2003 przedstawiono poniżej.
T a b e l a 23. Ilość odpadów komunalnych zebranych w gminie Czchów w latach
2001-2003.
Wyszczególnienie
Jednostka
Odpady komunalne od mieszkańców
Odpady komunalne od przedsiębiorstw oraz
obiektów użyteczności publicznej
Łącznie odpady komunalne.
Mg/rok
2001
Ilość
2002
2003
22,5
32,72
37,5
97,5
87,5
82,5
120
120,22
128,119*
* w podanej ilości uwzględniono masę odpadów zebranych w wyniku przeprowadzonej akcji „Sprzątanie świata”.
33
Z porównania ilości odpadów komunalnych wytworzonych w gminie, wyznaczonej
w oparciu o wskaźniki (tabela nr 21), a ilości odpadów zebranych z terenu gminy Czchów
(tabela nr 23) wynika, iż funkcjonujący w chwili obecnej system zbiórki odpadów
komunalnych, w stosunku do innych gmin nie jest zadowalający, bowiem ilość zbieranych
odpadów stanowi jedynie niewiele ponad 5% ogólnej ilości odpadów komunalnych
wytwarzanych na terenie przedmiotowej gminy.
Z uwagi na rolniczy charakter omawianej gminy, a przez to dominujący sposób ogrzewania
w gospodarstwach domowych, tj. indywidualne piece węglowe, obserwuje się brak nawyku
gromadzenia wszystkich frakcji odpadów zbieranych w zorganizowanym systemie,
konsekwencją czego jest ich tylko częściowy odzysk. Nadal bowiem niewłaściwą praktyką
postępowania z niektórymi odpadami - z makulaturą, tekstyliami a zwłaszcza odpadami
z tworzyw sztucznych (ze względu na wynikające z tego zagrożenia) jest ich spalanie
w okresie zimowym w domowych kotłach.
Ponadto odpady budowlane wchodzące w strumień odpadów komunalnych
i stanowiące znaczną, przeważającą część wytwarzanego strumienia odpadów (15%)
aktualnie wykorzystywane są przez mieszkańców we własnym zakresie do utwardzania dróg
i niwelacji terenów budowlanych.
Ponieważ gmina Czchów należy do regionów licznie odwiedzanych przez turystów,
w ocenie aktualnego stanu gospodarki odpadami nie można pominąć zagadnień związanych
z usuwaniem odpadów komunalnych wytwarzanych w wyniku odbywającego się na jej
terenie ruchu turystycznego.
Zgodnie
z
informacjami uzyskanymi z
Urzędu
Miejskiego w Czchowie
w rozpatrywanej gminie w miejscowości Czchów, na gruncie o powierzchni ok. 7,5 ha
zlokalizowany jest kompleks ok. 200 domków letniskowych „Czchów-Zapora”. Ruch
turystyczny w w/w obiektach w skali roku trwa ok. 6 miesięcy i z reguły rozpoczyna się
w kwietniu, a kończy we wrześniu.
Na uwagę zasługuje fakt, iż w chwili obecnej gospodarka odpadami komunalnymi w w/w
domkach nie jest uregulowana - brak jest zorganizowanego systemu zbierania odpadów
komunalnych wytwarzanych w tych obiektach w sezonie turystycznym, a w związku z tym
brak jest kontrolowanego usuwania i unieszkodliwiania powstających tam odpadów.
Rezultatem zaistnienia takiej sytuacji, tj. niepodjęcia do chwili obecnej odpowiednich działań
regulacyjnych w tym zakresie jest nie tylko brak informacji na temat ilości odpadów
wytwarzanych w tych obiektach w okresie turystycznym i sposobu postępowania
z wytworzonymi odpadami, ale również pogorszenie walorów krajobrazowych gminy
w efekcie składowania odpadów „na dziko” czyli powstawania „dzikich składowisk”.
34
Niezapewnienie turystom przybywającym na teren gminy w celach wypoczynkowych
możliwości legalnego pozbywania się odpadów, nie tylko bowiem skutkować może
niekontrolowanym wprowadzaniem odpadów do środowiska, a przez to powstawaniem
„dzikich wysypisk” odpadów bytowych, ale również sprzyja to kształtowaniu niewłaściwych
postaw wobec „problemu odpadowego”.
Koniecznym zatem staje się podjęcie odpowiednich działań porządkujących
gospodarkę odpadami powstającymi w domkach letniskowych „Czchów-Zapora” poprzez
stworzenie zorganizowanego systemu ich odbioru, a ukierunkowanych – podobnie jak na
pozostałym obszarze gminy – na ich selektywną zbiórkę.
Selektywna zbiórka odpadów wpłynęła korzystnie na stan sanitarny gminy
Czchów. Pomimo jednak postępu w poprawie jej stanu sanitarnego nie uporano się jeszcze
z „dzikimi wysypiskami” śmieci. Na obszarze przedmiotowej gminy funkcjonuje co
najmniej kilka nielegalnych wysypisk odpadów bytowych w miedzywalu rzeki Dunajec,
rowach czy naturalnych zagłębieniach terenu. Zaobserwowane, istniejące na terenie gminy
„dzikie wysypiska”, na dzień dzisiejszy nie zostały zinwentaryzowane, a dbałość o stan
sanitarny wsi oraz stan środowiska przyrodniczego wymaga ich likwidacji. Niezbędnym
zatem staje się wyeliminowanie przyczyn powstawania nielegalnych składowisk, a przez to
ograniczenie ich negatywnego oddziaływania na środowisko i zmniejszenie zagrożeń
wynikających z ich powstawania (zagrożenie zanieczyszczeń gleb i wód, zarówno
powierzchniowych jak i podziemnych) poprzez wprowadzenie systemu gospodarki odpadami
zapewniającego właściwe postępowanie z wszystkimi odpadami wytwarzanymi na terenie
gminy, w tym odzysk surowców i ponowne wykorzystanie odpadów oraz bezpieczne dla
środowiska końcowe unieszkodliwianie odpadów niewykorzystanych.
4.1.1.3.3. Obiekty gospodarki odpadami.
Zgodnie z ustawą z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku
w gminach (Dz.U. z dnia 20 listopada 1996r., Nr 132, Poz. 622 z p. zm.), gmina ma
obowiązek zapewnić utrzymanie oraz stwarzać warunki do prowadzenia prac związanych
z utrzymaniem porządku i czystości na swoim terenie, między innymi stworzyć system
postępowania z opadami komunalnymi uwzględniający ich selektywną zbiórkę, segregację
i wykorzystanie. Ustawa zobowiązuje również gminy do współdziałania z podmiotami
podejmującymi tego rodzaju działalność.
Podstawowym sposobem unieszkodliwiania odpadów komunalnych na terenie
przedmiotowej gminy, jest ich składowanie. Gmina Czchów nie posiada własnego
35
składowiska odpadów komunalnych i w związku z tym zbierane na obszarze gminy odpady,
wywozi się na składowisko zlokalizowane poza jej granicami (składowisko odpadów
komunalnych w Tarnowie).
4.1.2. Odpady opakowaniowe.
Odpady opakowaniowe wg katalogu odpadów stanowią grupę 15 00 i 15 01. Masę
odpadów opakowaniowych powstałych w gminie Czchów oszacowano na około 521 Mg.
Masę poszczególnych strumieni odpadów opakowaniowych przedstawia poniższa tabela.
T a b e l a 24. Szacunkowa masa strumieni odpadów opakowaniowych.
L.P.
Strumień odpadów komunalnych
miasto
wieś
ogółem
1.
93,2
105,2
198,4
2.
10,5
11,8
22,3
3.
34,9
46,2
81,1
4.
63,1
128,8
191,9
5.
10,3
11,1
21,4
6.
2,9
3,2
6,1
214,9
306,3
521,2
Razem
4.1.3. Komunalne osady ściekowe.
W rozumieniu ustawy o odpadach komunalne osady ściekowe oznaczają
pochodzący z oczyszczalni ścieków osad z komór fermentacyjnych oraz innych instalacji
służących do oczyszczania ścieków komunalnych oraz innych ścieków o składzie zbliżonym
do składu ścieków komunalnych.
Na liście odpadów zawartej w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 27 września
2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, Poz.1206), powstające w komunalnych
oczyszczalniach ścieków osady ściekowe zaklasyfikowane zostały do grupy 19.
Systematyczne podejmowanie działań inwestycyjnych na rzecz poprawy infrastruktury
technicznej, a konkretnie budowa systemów odbioru i oczyszczania ścieków oraz stopniowe
podłączanie gospodarstw domowych do zbiorczego systemu kanalizacyjnego owocuje
corocznym przyrostem masy wytwarzanych osadów ściekowych. Dodatkowo rośnie
znaczenie tej grupy odpadów, zarówno ze względu na zagrożenia jakie stwarzają dla
środowiska jak i obciążenie dla gospodarki.
36
W Polsce gospodarka osadami ściekowymi nie jest w pełni monitorowana. Obecnie
prowadzony monitoring gospodarki osadowej ograniczony jest do określenia ilości osadów
w przeliczeniu na suchą masę i określenia procesów z jakich osady pochodzą.
Odpady wywarzane na oczyszczalniach ścieków można podzielić na:
v odpady skratek,
v odpady z piaskowników,
v odpady z procesów stabilizacji i odwadniania osadów.
W sprawozdawczości GUS brak jest informacji w rozbiciu na powyższe odpady. Drugim
elementem, który nie podlega monitorowaniu jest skład chemiczny osadów ściekowych
i stopień ich zanieczyszczenia sanitarnego. Dostępna jest natomiast informacja o ilości
osadów wykorzystanych.
Stan wytwarzania osadów ściekowych w omawianej gminie, podobnie jak
i w innych jednostkach samorządu terytorialnego wiąże się ze stopniem obsługi ludności
przez oczyszczalnie ścieków.
System kanalizacji na terenie przedmiotowej gminy jest słabo rozbudowany,
kanalizacją sanitarną objętych jest jedynie ok. 14% mieszkańców gminy.
Na terenie gminy Czchów obecnie funkcjonuje jedna oczyszczalnia ścieków:
v oczyszczalnia
ścieków
w
Jurkowie,
o
Q-projektowanym:
m3/d,
300
oraz
Q-rzeczywistym: 175 m3/d. W wyniku funkcjonowania tej oczyszczalni powstaje
ok. 111 Mg osadów ściekowych rocznie (osad uwodniony).
Informacje na temat gospodarki osadami ściekowymi na terenie przedmiotowej gminy
przedstawia poniższa tabela.
T a b e l a 25. Gospodarka osadami ściekowymi na terenie gminy Czchów.
miejscowość
typ
Masa osadów
rocznie
(ton)
Sposób postępowania
z osadami
Liczba obsługiwanych
mieszkańców gminy
Jurków
Mech-biol
111 ton osadu
uwodnionego
Wywóz na składowisko
odpadów w Olkuszu
1640
Jak wynika z powyższej tabeli, w wyniku funkcjonowania w/w oczyszczalni ścieków
na terenie gminy Czchów powstaje ok. 111 Mg osadów ściekowych deponowanych na
składowisku odpadów w Olkuszu.
37
4.2. Sektor gospodarczy.
4.2.1. Odpady powstające w wyniku prowadzonej działalności gospodarczej.
4.2.1.1. Bilans odpadów.
W bilansie masy odpadów powstających na terenie gminy Czchów – oprócz
odpadów komunalnych wytwarzanych w wyniku bytowania człowieka (sektor komunalny)
należy uwzględnić również odpady przemysłowe wytwarzane przez podmioty gospodarcze
w wyniku prowadzenia działalności gospodarczej (sektor gospodarczy).
Z informacji uzyskanych z Urzędu Miejskiego w Czchowie wynika, że liczba
podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na terenie gminy wynosi: 403.
W dalszej części opracowania przedstawiono wykaz odpadów dopuszczonych do
wytworzenia w sektorze gospodarczym na terenie przedmiotowej gminy.
W celu wiarygodnego zbilansowania powstającego na terenie gminy strumienia
odpadów sektora gospodarczego Urząd Miejski w Czchowie przeprowadził ankietyzację
„wytwórców odpadów”, tj. podmiotów gospodarczych stosunkowo prężnie działających na
terenie gminy. Ankietyzacja obejmowała informacje z zakresu gospodarki odpadami –
opracowana została pod kątem ilości i rodzaju wytwarzanych odpadów oraz sposobu
postępowania z wytworzonymi odpadami.
Na podstawie otrzymanych ankiet obliczono, iż na terenie gminy w sektorze gospodarczym
w roku 2003 powstało 276,243 Mg odpadów.
W wytworzonej w wyniku działalności gospodarczej ilości odpadów:
v 271,768 Mg, tj. ok. 98,38% – stanowiły odpady inne niż niebezpieczne,
v 4,475 Mg, tj. ok. 1,62% – stanowiły odpady niebezpieczne.
Strukturę odpadów wytwarzanych na terenie gminy Czchów, według stopnia szkodliwości
przedstawia rycina 6.
Odpady powstające w wyniku działalności gospodarczej.
98.38%
odpady inne niż
niebezpieczne
odpady niebezpieczne
1.62%
Rycina 6. Struktura odpadów wytwarzanych na terenie gminy Czchów, według stopnia
szkodliwości.
38
Wśród wytworzonych odpadów najliczniejszą grupę stanowiły odpady należące do:
v grupa 19 - odpady z instalacji i urządzeń służących zagospodarowaniu odpadów,
z oczyszczalni ścieków oraz z uzdatniania wody pitnej i wody do celów przemysłowych
(ok. 37%),
v grupy 16 – odpady nieujęte w innych grupach (ok. 31%),
v grupa 17 – odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych
oraz infrastruktury drogowej (włączając glebę i ziemię z terenów zanieczyszczonych)
(ok. 17%),
v grupy 20 – odpady komunalne łącznie z frakcjami gromadzonymi selektywnie (ok. 12%).
Pozostałą ilość, tj. ok. 2% strumienia wytworzonych odpadów stanowiły odpady
zaklasyfikowane do grup: 13,15 oraz 18.
Do głównych wytwórców odpadów z sektora gospodarczego na terenie przedmiotowej gminy
należą:
v Zakład Remontowo-Budowlany przy Urzędzie Miejskim w Czchowie,
v „ZUMEC” Zakład Urządzeń Mechanicznych Eugeniusz Cieśla w Czchowie,
v „Drew –Trans” Tadeusz Sacha,
v Firma Usługowo-Handlowa „RABEK” Zbigniew Rabiasz,
v Firma Handlowo-Usługowa „SUR-AL-JA” Romuald Kusior Jarosław Jemioło,
v Zakład Doskonalenia Zawodowego w Krakowie Zespół Warsztatów Szkoleniowych
w Czchów,
v AUTOMECHANIKA Auto-Komis-Handel-Złom Pomoc Drogowa Wulkanizacja Kazimierz
Baca.
W gospodarce odpadami szczególnie istotną z punktu widzenia ekologii grupę
stanowią odpady niebezpieczne, do których zalicza się odpady umieszczone na liście
odpadów niebezpiecznych, zawartej w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia
27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, Poz.1206).
Na terenie omawianej gminy, w łącznej masie wytworzonych odpadów 1,62%
stanowiły odpady niebezpieczne.
Strukturę jakościową i ilościową odpadów niebezpiecznych wytwarzanych na terenie gminy
w wyniku prowadzonej działalności gospodarczej, według grup odpadów przedstawiono
w tabeli nr 23.
39
T a b e l a 23.
Struktura odpadów niebezpiecznych wytwarzanych na terenie gminy
w sektorze gospodarczym.
Grupa odpadów
13
Oleje odpadowe i odpady ciekłych paliw
(z wyłączeniem olejów jadalnych oraz grup 05,12 i 19)
16
Odpady nie ujęte w innych grupach
18
Odpady medyczne i weterynaryjne
20
Odpady komunalne łącznie z frakcjami gromadzonymi
selektywnie
Razem
Deklarowana masa
[Mg]
Udział procentowy grupy w ilości odpadów
niebezpiecznych deklarowanych do
wytworzenia ogółem [%]
3,37
75,31
0,185
4,13
0,9
20,11
0,02
0,45
4,475
100
4.2.1.2. Szczególne rodzaje odpadów.
4.2.1.2.1. Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne.
Sprzęt elektryczny i elektroniczny jest głównie wykonany z tworzyw sztucznych
(często z zawartością środków zmniejszających palność) i metali, a w mniejszej ilości ze
szkła i papieru. Materiały, tj. metale i tworzywa sztuczne mogą stwarzać zagrożenie dla
środowiska, w tym ludzi, wynikające z wchłaniania szkodliwych substancji wytwarzanych
podczas aktualnie stosowanych metod postępowania ze zużytym sprzętem elektrycznym
i elektronicznym.
Głównym
sposobem
postępowania
ze
zużytym
sprzętem
elektrycznym
i elektronicznym jest składowanie. Obecnie szacuje się, że ok. 90% zużytego sprzętu
elektrycznego i elektronicznego jest lokowane na składowiskach komunalnych bez
prowadzenia wstępnej segregacji. Głównym powodem wydzielenia odpadów elektrycznych
i elektronicznych ze strumienia odpadów komunalnych jest udział w złomowanym sprzęcie
elektrycznym i elektronicznym metali ciężkich (ołowiu, kadmu, arsenu, chromu i niklu,
dioksyn, furanów).
Zużyte i wycofane z eksploatacji urządzenia elektryczne i elektroniczne zgodnie
z ustawodawstwem Unii Europejskiej dzielone są na:
v Wielkogabarytowy sprzęt gospodarstwa domowego: duże urządzenia chłodnicze,
lodówki, zamrażarki, pralki, suszarki, zmywarki, kuchnie, piece elektryczne, płyty
kuchenne,
kuchenki
mikrofalowe,
urządzenia
grzewcze,
grzejniki
elektryczne,
wentylatory, klimatyzatory, inne,
40
v Małogabarytowy sprzęt gospodarstwa domowego: odkurzacze, zamiatarki, żelazka,
tostery, frytkownice, młynki do kawy, krajalnice elektryczne, ekspresy do kawy, suszarki
do włosów, elektryczne szczoteczki do zębów, golarki, zegary, wagi,
v Sprzęt informatyczny i telekomunikacyjny: scentralizowane przetwarzanie danych:
serwery, minikomputery, drukarki; osobiste urządzenia komputerowe: komputery
osobiste (w tym CPU, myszy, ekrany, klawiatury), laptopy (w tym CPU, myszy, ekrany,
klawiatury), notbooki, notpady, drukarki, kopiarki, elektryczne i elektroniczne maszyny do
pisania, kalkulatory kieszonkowe i biurowe, systemy i terminale użytkowników, faksymile,
teleksy, telefony, automaty telefoniczne, telefony bezprzewodowe, telefony komórkowe,
automatyczne sekretarki, inne,
v Sprzęt radiowo-telewizyjny i muzyczny: zestawy radiofoniczne (radia z budzikiem,
radiomagnetofony), telewizory, kamery wideo, magnetowidy, zestawy HF, wzmacniacze,
instrumenty muzyczne, inne,
v Sprzęt
oświetleniowy:
oprawy
oświetleniowe,
lampy
fluorescencyjne,
lampy
fluorescencyjne kompaktowe, lampy wyładowcze, w tym wysokociśnieniowe lampy
sodowe, lampy halogenowe, lampy sodowe niskociśnieniowe, inny sprzęt oświetleniowy,
v Narzędzia elektryczne i elektroniczne: wiertarki, piły, maszyny do szycia, zabawki
elektroniczne, sprzęt medyczny, przyrządy monitorowania i kontrolno-sterujące,
v Zabawki elektroniczne, sprzęt rekreacyjny i sportowy: kolejki elektryczne i samochody
wyścigowe, konsole gier wideo, gry wideo, sprzęt sportowy wyposażony w komputery
i urządzenia elektryczne i elektroniczne,
v Sprzęt medyczny: sprzęt do radioterapii, sprzęt kardiologiczny, sprzęt do dializowania,
respiratory, sprzęt medycyny jądrowej, sprzęt laboratoryjny do analiz in vitro, analizatory,
zamrażarki, inne,
v Przyrządy monitorowania i kontrolno-sterujące: detektory dymu, regulatory ogrzewania,
termostaty,
v Automatyczne urządzenia dozujące: automaty z gorącymi napojami, automaty
z gorącymi lub zimnymi napojami w butelkach i puszkach, automaty z produktami
stałymi, bankomaty, inne urządzenia automatyczne dozujące.
Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne generalnie pochodzą z dwóch
źródeł: gospodarstw domowych oraz innych użytkowników – przemysł, instytucje, biura,
placówki medyczne, szpitale, handel i in.
W rozpatrywanej gminie nie prowadzono dotąd badań strumienia tych odpadów, tj. zużytych
urządzeń elektrycznych i elektronicznych, stąd też nie ma żadnych danych statystycznych
41
w tym zakresie. Udział poszczególnych grup urządzeń elektrycznych i elektronicznych jest
zatem trudny do określenia.
W województwie małopolskim nie działa zorganizowany system selektywnej zbiórki
i recyklingu zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego co powoduje, że w większości
odpady te trafiają na wysypiska odpadów komunalnych i do składnic złomu metalowego.
Proekologiczne podejście do zagospodarowania zużytych urządzeń nakazuje
przedłużanie okresu ich użytkowania. Powszechnie przyjętym zjawiskiem, obserwowanym
również w przedmiotowej gminie, jest przekazywanie starszego typu sprzętu innym
użytkownikom, konserwacja i naprawa czy modernizacja.
4.2.1.2.2. Wraki samochodowe.
Obserwowany w ostatnich latach rozwój motoryzacji powoduje niekorzystne skutki
środowiskowe. Istotnym problemem jest w tym zakresie zagadnienie unieszkodliwiania
i zagospodarowania wraków samochodowych.
Obecnie po polskich drogach jeździ ok. 8 mln. samochodów. Gwałtowny wzrost
ich liczby oraz struktura wiekowa pojazdów przyczyni się do wzrostu ilości odpadów
samochodowych. Wiele z tych pojazdów liczy ponad 15 lat - należy się zatem spodziewać,
że w niedługim czasie zostaną wycofane z eksploatacji.
Wraki samochodów zawierają wiele niebezpiecznych dla środowiska substancji takich jak
zużyte oleje, płyny chłodnicze i hamulcowe, zużyte akumulatory itp. Większość elementów
wycofanych z eksploatacji pojazdów posiada wartość surowcową (złom, akumulatory, opony,
szkło, tworzywa sztuczne, itd.), dlatego niezbędny jest recykling tych materiałów pozwalający
na odzyskanie z nich składników użytecznych oraz wytwarzanie nowych wyrobów. Około
85% masy wraku samochodowego stanowią materiały przeznaczone do recyklingu,
a należą do nich przede wszystkim: złom stalowy, zużyte opony i guma, oleje i niezużyte
resztki paliwa, szkło, płyny hamulcowe i chłodnicze.
Pozostałe 15% masy całego wraku samochodowego stanowią materiały, które nie nadają się
do recyklingu, a do których zaliczyć można np. pianki poliuretanowe (w przypadku tego
materiału
brak
jest
odpowiedniej
technologii
odzysku
lub
unieszkodliwiania),
zanieczyszczona guma, masy tłumiące hałas, niektóre rodzaje tworzyw (np. izolacje kabli
elektrycznych).
Aktualnie pojazdy samochodowe, które wycofywane są z eksploatacji trafiają często do
punktów zajmujących się skupem i demontażem pojazdów (tzw. auto-złomy), których
działalność często prowadzona jest z naruszeniem przepisów oraz podstawowych zasad
ochrony środowiska.
42
Dokładne określenie ilości złomowanych na terenie gminy samochodów jest bardzo trudne
ze względu na brak jakichkolwiek ewidencji w tym zakresie.
Na terenie powiatu brzeskiego funkcjonuje 3 koncesjonowane przedsiębiorstwa
zajmujące się unieszkodliwianiem wraków samochodowych. Przedsiębiorstwa te zajmują się
kasacją pojazdów i upoważnione są przez Wojewodę Małopolskiego do wydawania
zaświadczeń o kasacji (złomowaniu) samochodów zgodnie z art. 79 ustawy z dnia 20
czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz. Nr 98, poz. 602 z późniejszymi zmianami).
Żadna jednak z w/w firm nie znajduje się na terenie gminy Czchów.
4.2.1.2.3. Zużyte opony.
Kolejnym
problemem,
będącym
skutkiem
rozwoju
motoryzacji,
jest
unieszkodliwianie i zagospodarowanie zużytych opon samochodowych, stanowiących
poważny problem ekologiczny ze względu na ich trwałość.
Intensywny rozwój motoryzacji, a także upowszechnienie stosowania opon zimowych
przyczynił się do powstawania coraz większej masy zużytych opon. Istotny problem stanowią
zużyte opony porzucane najczęściej w miejscach przypadkowych w środowisku lub
lokowane na składowiskach odpadów komunalnych.
Dokładne określenie masy zużytych opon jest bardzo trudne ze względu na brak
jakichkolwiek ewidencji w tym zakresie. Szacuje się, iż w skali kraju procesowi odzysku
i unieszkodliwiania poddano ok. 35% tych odpadów.
Z analizy informacji otrzymanych od przedsiębiorców (ankiety z zakresu gospodarki
odpadami), wynika iż na terenie przedmiotowej gminy w roku 2003 w wyniku działalności
gospodarczej wytworzono ok. 5,7 Mg zużytych opon.
W celu eliminacji lub ograniczenia ilości odpadów składowanych na składowiskach lub też
w sposób niekontrolowany porzucanych w środowisku, mogą być wykorzystane różne
metody i techniki gospodarki tymi odpadami. Wycofane z eksploatacji opony mogą być
wykorzystane poprzez bieżnikowanie, zagospodarowanie całych opon, wykorzystanie
produktów z przeróbki mechanicznej i chemicznej lub też spalanie z wykorzystaniem energii.
Warto dodać, że bieżnikowanie opon wydłuża jedynie czas ich użytkowania - po pewnym
przedłużonym czasie ich eksploatacji należy je unieszkodliwić w inny sposób (np. poprzez
spalenie czy przetworzenie na granulat).
Na terenie Polski istnieją techniczne możliwości do realizacji poszczególnych kierunków
odzysku zużytych opon - istnieją zakłady rozdrabniające gumę i wytwarzające regranulat,
cementownie przystosowane do spalania zużytych opon, ale podmioty gospodarcze, które
43
zajmują się recyklingiem opon, ze względu na brak sprawnego systemu zbiórki zużytych
opon, mają spore trudności z pozyskaniem tego odpadu.
Odpadów tego rodzaju, tj. zużytych opon nie klasyfikuje się do odpadów
niebezpiecznych – według katalogu odpadów nie zostały umieszczone na liście odpadów
niebezpiecznych. Stopień ich niekorzystnego oddziaływania na środowisko nie jest
szczególnie duży, lecz ze względu na wagę problemu, gospodarka oponami wycofanymi
z eksploatacji podlega szczególnym uregulowaniom prawnym. Przede wszystkim ustawa
z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach wprowadza zakaz składowania zużytych opon, który
w odniesieniu do całych opon wszedł w życie 1 lipca 2003, natomiast dla opon pociętych
i części opon – wchodzi w życie z dniem 1 lipca 2006 roku.
Ponadto, na mocy ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie
gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej, na
producentów i importerów opon wprowadzanych na rynek, nałożony został obowiązek
odzysku zużytych opon na poziomie:
- odzysk energii – 8%,
- bieżnikowanie – 18%,
- recykling – 9%,
- składowanie – 65%.
Stopień odzysku zużytych opon w latach 2002-2007, określony został rozporządzeniem
Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2001r. w sprawie rocznych poziomów odzysku
i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych, i powinien wynosić:
v 2002 r. - 25%,
v 2003 r. - 35%,
v 2004 r. - 50%,
v 2005 r. - 60%,
v 2006 r. - 70%,
v 2007 r. - 75%.
Obowiązujące
uregulowania
prawne
z
zakresu
gospodarki
oponami
wycofanymi
z eksploatacji, dążące do zakończenia składowania opon na składowiskach oraz obowiązki
producentów
(opłata
produktowa
i
depozytowa)
wymuszają
zwiększenie
stopnia
wykorzystania opon zużytych.
Wymienione wyżej akty prawne tworzą ramy systemu gospodarki zużytymi
oponami, a celem ich jest wymuszenie lepszej gospodarki tymi odpadami. Wymagają one
jednak podjęcia szeregu działań, które zapewnią sprawne działanie tego systemu.
44
Należy także uwzględnić fakt, iż w perspektywie lat 2004-2014 przewidywany jest ciągły
wzrost ilości wycofanych z eksploatacji opon i szacuje się, że w skali roku przyrost ten
będzie wynosił około 3-5% rocznie.
4.2.1.2.4. Oleje odpadowe.
Oleje odpadowe, w tym oleje smarowe lub przemysłowe, w szczególności zużyte
oleje silników spalinowych i oleje przekładniowe, a także oleje hydrauliczne, według
rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001r. w sprawie katalogu odpadów
stanowią grupę 13.
Zgodnie z ustawą o odpadach pod pojęciem oleje odpadowe należy rozumieć:
oleje odpadowe - to wszelkie oleje smarowe lub przemysłowe, które nie nadają się już do
zastosowania, do którego były pierwotnie przeznaczone, a w szczególności zużyte oleje
z silników spalinowych i oleje przekładniowe, a także oleje smarowe, oleje do turbin i oleje
hydrauliczne.
Źródłem powstawania odpadów olejowych jest motoryzacja oraz przemysł. Oleje
odpadowe pochodzące z rynku motoryzacyjnego - to przede wszystkim zużyte oleje
silnikowe i oleje przekładniowe, natomiast oleje odpadowe pochodzące z przemysłu - to
zanieczyszczone oleje hydrauliczne, przekładniowe, maszynowe, turbinowe, sprężarkowe,
transformatorowe oraz grzewcze. Poza olejami odpadowymi w efekcie prowadzonej
działalności gospodarczej, powstają odpady zanieczyszczone olejami tj. zaolejone szlamy
z separatorów olejowych oraz odstojników, szlamy z obróbki metali zawierające oleje, zużyte
filtry olejowe, zaolejone zużyte sorbenty, trociny, czyściwo oraz opakowania po olejach.
Głównym źródłem powstawania olejów odpadowych na terenie omawianej gminy są stacje
obsługi pojazdów, bazy transportowe (rolnicze) i remontowe, a w niewielkim zakresie
również urządzenia pracujące w przemyśle.
Według informacji uzyskanych z przeprowadzonej ankietyzacji, którą objęto
przedsiębiorców będących „wytwórcami odpadów” na terenie rozpatrywanej gminy, w roku
2003 w przedmiotowej gminie w sektorze gospodarczym wytworzono 3,37 Mg odpadów
z grupy 13. Według danych z ankietyzacji odpady te powstały w podgrupach: 13 02 oraz
13 07. Z analizy otrzymanych ankiet wynika, że odpady olejowe powstające na terenie gminy
w zakładach objętych ankietyzacją odbierane są przez specjalistyczne firmy trudniące się ich
zbieraniem i posiadające stosowne zezwolenia.
Odpad z grupy 13 jest odpadem charakterystycznym ponieważ jego powstawanie wiąże się
z większością podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Jednakże spora część
45
tych
odpadów,
zwłaszcza
wytwarzanych
przez
drobnych
wytwórców
jest
nie
ewidencjonowana i w sposób niekontrolowany wprowadzana do środowiska.
Na terenie rozpatrywanej gminy brak jest systemu zbiórki rozproszonych odpadów
olejowych od małych i indywidualnych wytwórców (np. gospodarstwa domowe – rolne),
którzy często sami zagospodarowują ten odpad nierzadko w sposób niezgodny
z zasadami ochrony zdrowia ludzkiego i ochrony środowiska, względnie zasilają w ten
niebezpieczny odpad strumień odpadów komunalnych, pozbywając się go wraz z innymi
odpadami komunalnymi.
Konieczne i uzasadnione wydaje się zorganizowanie na poziomie gminy zbierania tych
odpadów ze źródeł rozproszonych w proponowanym do utworzenia Gminnym Punkcie
Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych (GPZON), funkcjonującym przy Wiejskim Punkcie
Gromadzenia Odpadów (WPGO). Podejmowaniu tych działań winna towarzyszyć kampania
reklamowo-propagandowa w zakresie prawidłowego postępowania z olejami odpadowymi,
bowiem czynnikiem warunkującym prawidłowe funkcjonowanie gospodarki odpadami jest
dobrze prowadzona edukacja ekologiczna.
4.2.1.2.5. Baterie i akumulatory.
Celem gospodarki w tej grupie jest odzysk 100% akumulatorów kwasowych oraz
pełna realizacja poziomu odzysku i recyklingu pozostałych, zgodnie z Rozporządzeniem
Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2001 roku (Dz. U. Nr 69, Poz. 719). Obowiązek w/w
rozporządzenia został nałożony na podmioty wprowadzające je na rynek, a egzekwowany
przy zastosowaniu opłaty produktowej.
Akumulatory elektryczne i baterie galwaniczne występujące w postaci wielkoi małogabarytowej należą do produktów, które po zużyciu stają się odpadami o charakterze
niebezpiecznym dla środowiska i zdrowia ludzi. Źródła powstawania tych odpadów są
znacznie rozproszone, a przez to trudne do kontroli i właściwego gromadzenia odpadów i ich
przetwarzania. Praktyką powszechnie stosowaną jest przenikanie odpadowych baterii
i akumulatorów, szczególnie małogabarytowych, do strumienia odpadów komunalnych
i w rezultacie deponowanie ich na składowiskach komunalnych. Odpadowe baterie
i akumulatory posiadają znaczą wartość surowcową, poddane procesom odzysku stanowią
znaczne zasoby ochraniające naturalne złoża surowcowe.
Zasadnicze rodzaje chemicznych źródeł prądu, występujących na rynku polskim to:
v akumulatory ołowiowe,
v akumulatory niklowo-kadmowe wielko- i małogabarytowe,
v baterie pierwotne i pozostałe baterie wtórne.
46
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001r. w sprawie
katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206) odpadowe baterie i akumulatory zostały
sklasyfikowane jako podgrupa 16 06.
W tej podgrupie wyszczególniono następujące rodzaje odpadów:
v baterie i akumulatory ołowiowe - 16 06 01,
v baterie i akumulatory niklowo-kadmowe – 16 06 02,
v baterie zawierające rtęć – 16 06 03,
v baterie alkaliczne (z wyłączeniem 16 06 03) – 16 06 04,
v inne baterie i akumulatory – 16 06 05,
v selektywnie gromadzony elektrolit z baterii i akumulatorów – 16 06 06*.
Baterie i akumulatory ołowiowe.
Około 90% zużytych akumulatorów powstaje w transporcie. Wytwórcami
odpadowych akumulatorów są zarówno podmioty gospodarcze jak i indywidualni
użytkownicy pojazdów samochodowych. Poza akumulatorami ołowiowymi używanymi
w środkach transportu, akumulatory używane są również jako stacjonarne źródła
prądu - pozostałe 10% akumulatorów ołowiowych stanowią źródła zasilania awaryjnego
instalacji elektrycznej i sygnalizacyjnej urządzeń w energetyce, telekomunikacji, górnictwie
oraz źródła zasilania wózków akumulatorowych, transportowych, podnośników itp.
Według decyzji wydanych przez powiat brzeski, na terenie omawianej gminy do
wytwarzania dopuszczonych jest ok. 1,35 Mg baterii i akumulatorów ołowiowych.
Baterie i akumulatory niklowo-kadmowe (Ni-Cd) - występują w postaci wielkogabarytowej
i małogabarytowej.
Baterie i akumulatory Ni-Cd wielkogabarytowe – są wykorzystywane jako źródło prądu
stałego do podtrzymywania napięcia w różnych gałęziach przemysłu. Ilość akumulatorów
niklowo-kadmowych, wprowadzanych na rynek systematycznie maleje, ze względu na
powszechne wycofywanie kadmu z procesów technologicznych. Wielkość powstawania
odpadowych akumulatorów niklowo-kadmowych jest trudna do określenia, ze względu na ich
długą żywotność – rzędu 10-12 lat.
Akumulatory Ni-Cd małogabarytowe – wykorzystywane są głównie w telefonach
bezprzewodowych oraz komórkowych sprzedawanych w latach 1995-2000.
Ze względu na długi okres żywotności tych źródeł prądu w najbliższych latach będą one
przechodzić do odpadów. W roku 1996 wprowadzono na rynek 314 ton akumulatorów
małogabarytowych oraz około 700 tys. sztuk akumulatorów w telefonach bezprzewodowych
i komórkowych, czyli dodatkowo około 70 Mg – razem 384 Mg, a w woj. małopolskim 31 Mg.
47
Przyjmując, że gminę Czchów zamieszkuje ok. 0,28% ludności województwa małopolskiego,
można szacować, że w najbliższych latach będzie wytwarzane około 0,09 Mg zużytych
akumulatorów małogabarytowych.
Baterie zawierające rtęć – stosowne były w Polsce jeszcze w połowie lat 90-tych. Obecnie
firmy produkujące baterie pierwotne nie stosują rtęci.
Odzysk i unieszkodliwianie baterii i akumulatorów.
Baterie i akumulatory ołowiowe.
Zużyte akumulatory ołowiowe poddawane są procesom technologicznym mającym
na celu odzysk ołowiu i kwasu siarkowego. Przerób tych odpadów przeprowadzany jest
głównie poza terenem województwa, a mianowicie w przedsiębiorstwie „Orzeł Biały” S.A.
w Bytomiu oraz w „Baterpol” Sp. z o.o. w Świętochłowicach.
Obie firmy posiadają sieć zbierania zużytych akumulatorów oraz pośredniczą w wyposażeniu
odbiorców w kwasoodporne pojemniki do transportu akumulatorów.
Baterie i akumulatory niklowo-kadmowe.
Zużyte akumulatory wielkogabarytowe przerabiane są poza terenem województwa.
Odnośnie akumulatorów niklowo-kadmowych małogabarytowych, w kraju brak było
dotychczas jakichkolwiek działań zarówno w zakresie ich zbierania jak i przerobu. Niewielkie
ilości tych akumulatorów, tj. 2 tony, przerobione zostały w roku 2001 w MarCo Ltd.
Elektrolit z baterii i akumulatorów.
Elektrolit z baterii i akumulatorów ołowiowych unieszkodliwiany jest łącznie
z akumulatorami i nie stanowi problemu. Przerabiany jest w instalacji firmy „Orzeł Biały” S.A.
w Bytomiu.
Ze względu na fakt bardzo dużego rozproszenia miejsc powstawania zużytych akumulatorów
i baterii najbardziej istotnym czynnikiem determinującym gospodarkę tymi odpadami jest ich
odzysk z rynku.
Aktualnie zbieranie baterii pierwotnych i wtórnych funkcjonuje w kraju bardzo słabo (poprzez
szkoły, gminy). Baterie cynkowo-węglowe przerabiane są w firmie „Recykling- Bolesław” Sp.
z o.o. w Bukownie. Wprowadzający na rynek baterie i akumulatory małogabarytowe wolą
wpłacać opłatę produktową niż podejmować działania w zakresie zbierania i recyklingu.
Pozytywnym
przykładem
działań
porządkujących
gospodarkę
zużytymi
bateriami
i akumulatorami jest polski dystrybutor aparatów komórkowych Nokia, który zorganizował
40 punktów zbiórki poprzez punkty serwisowe oraz prowadzi negocjacje związane
z rozpoczęciem recyklingu tych odpadów.
48
Gospodarkę bateriami i akumulatorami powinna wspomóc organizacja odzysku REBA, która
powstała w Warszawie.
4.2.1.2.6. Odpady zawierające PCB.
Zgodnie z polskim ustawodawstwem przez PCB należy rozumieć:
v polichlorowane difenyle,
v polichlorowane trifenyle,
v monometylotetrachlorodifenylometan,
v monometylodichlorodifenylometan,
v monometylodibromodifenylometan,
v oraz mieszaniny zawierające jakąkolwiek z w/w substancji w ilości powyżej 0,005%
wagowo łącznie.
PCB czyli polichrolowane bifenyle były szeroko stosowane w wielu gałęziach
przemysłu, głównie w przemyśle elektrycznym jako podstawowe składniki cieczy
izolacyjnych do napełniania transformatorów i kondensatorów, płyny hydrauliczne, dodatki do
farb, środki modyfikujące do lakierów, plastyfikatory do tworzyw sztucznych, środki
konserwujące i impregnujące. Ze względu na fakt, iż PCB zaliczane są do trwałych
i niebezpiecznych substancji organicznych, tj. substancji stwarzających szczególne
zagrożenie dla środowiska zaprzestano ich produkcji i wprowadzono obowiązek
wycofywania
z
eksploatacji
oraz
unieszkodliwienia
lub
dekontaminacji
urządzeń
zawierających PCB. Zabronione jest wprowadzanie PCB do obrotu lub poddawanie ich
procesom odzysku.
Zgodnie z obowiązującymi w kraju przepisami całkowite zniszczenie i wyeliminowanie PCB
ze środowiska ma nastąpić w 2010 roku.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 24.06.2002 (Dz.U.96
poz.860) podmioty gospodarcze zobowiązane zostały do przeprowadzenia inwentaryzacji
urządzeń zawierających PCB w ilości powyżej 5 dm3 (eksploatowanych i wycofanych
z eksploatacji) oraz magazynowanych odpadów PCB w terminie do 31.12.2002 r.,
a następnie przedłożenia informacji o wynikach inwentaryzacji Wojewodzie.
W ramach prowadzonej ankietyzacji podmiotów gospodarczych oraz informacji uzyskanych
w urzędach gmin nie uzyskano danych odnośnie występowania na terenie powiatu
brzeskiego
(a
tym
samym
gminy
Czchów)
urządzeń
zawierających
PCB
ani
o magazynowanych odpadach tych substancji, z wyjątkiem miasta Brzeska.
49
Aktualnie w kraju nie ma instalacji mogącej bezpiecznie niszczyć kondensatory zawierające
PCB. Kondensatory zawierające PCB unieszkodliwiane są jedynie w instalacjach
zagranicznych. Odbiór i przekazanie do zniszczenia za granicą kondensatorów z PCB
realizowane jest obecnie tylko przez dwie firmy posiadające stosowne zezwolenia tj.:
v POFRABAT Sp. z o.o. w Warszawie przekazuje kondensatory do termicznego
unieszkodliwienia firmie francuskiej TREDI kontrolowanej przez rząd francuski.
v INTEREKO Sp. z o.o. w Opolu przekazuje kondensatory z PCB do Belgii, gdzie
w instalacjach firmy INDAVER prowadzone jest ich termiczne unieszkodliwianie.
Termiczne unieszkodliwianie płynów zawierających PCB, pochodzących z transformatorów
i innych urządzeń elektroenergetycznych oraz ich dekontaminacja realizowana jest obecnie
tylko w dwóch krajowych instalacjach, zlokalizowanych poza terenem województwa tj. w:
v Zakładach Azotowych ANWIL S.A. we Włocławku
v Zakładach Chemicznych ROKITA S.A. w Brzegu Dolnym.
Dekontaminacja urządzeń z PCB realizowana jest obecnie tylko przez Przedsiębiorstwo
Usług Specjalistycznych i Projektowych CHEMEKO Sp. z o.o. we Włocławku.
4.2.1.2.7. Odpady pestycydowe.
Pestycydy są chemicznymi środkami ochrony roślin i środkami chroniącymi
żywność lub człowieka przed szkodnikami.
Odpady te pochodzą z:
v przeterminowanych preparatów, które został wycofane z obrotu i zdeponowane
w mogilnikach lub magazynach środków ochrony roślin,
v bieżącej produkcji, dystrybucji i stosowania w rolnictwie.
Zagrożeniem dla
środowiska
ze
strony
odpadów pestycydowych jest możliwość
rozszczelnienia się miejsc ich deponowania, w wyniku czego substancje te mogą przedostać
się do gleby, wód powierzchniowych i podziemnych.
Na
terenie
przedmiotowej
gminy
nie
znajdują
się
mogilniki ze
zgromadzonymi
przeterminowanymi i nie nadającymi się do użytku pestycydami czy też opakowaniami po
tych środkach.
50
4.2.1.3. Wytwórcy odpadów.
Poniższe zestawienie (tabela 27) dotyczące wytwórców odpadów sektora
gospodarczego sporządzono na podstawie wydanych przez Starostwo Powiatowe
w Brzesku decyzji zezwalających na wytwarzanie odpadów, z uwzględnieniem programów
gospodarki odpadami niebezpiecznymi i przedłożonych informacji o wytwarzanych odpadach
oraz sposobach gospodarowania wytworzonymi odpadami (rok 2002 lub później).
T a b e l a 27. Odpady powstające w sektorze gospodarczym – wytwórcy odpadów.
Lp.
1.
Podmiot
SERWIS Kraków
Spółka z o.o.
Miejsce
powstawania
odpadów
Powiat
brzeski
2.
Firma HandlowoUsługowa –
Roman Kusior,
Jaroslaw Jemioło
Jurków
(baza GS)
3.
Krzysztof Kozdrój
Zakład Mechaniki
Pojazdowej –
Pomoc Drogowa
Czchów, ul.
Kazimierza
Wlk. 103
4.
„Auto-KomisHandel-Złom” –
Kazimierz Baca,
Jurków 117
Jurków 117
Rodzaj odpadu
16 07 08* Odpady zawierające ropę naftową lub jej
produkty,
13 05 02* Szlamy z odwadniania olejów w
separatorach,
16 02 13* Zużyte urządzenia zawierające
niebezpieczne elementy inne niż
wymienione w 16 02 09 do 16 02 12,
15 02 02* Sorbenty, materiały filtracyjne (w tym filtry
olejowe nieujęte w innych grupach), tkaniny
do wycierania (np. szmaty, ścierki) i ubrania
ochronne zanieczyszczone substancjami
niebezpiecznymi (np.PCB),
19 08 13* Szlamy zawierające substancje
niebezpieczne z innego niż biologiczne
oczyszczania ścieków przemysłowych.
16 02 15* Niebezpieczne elementy lub części składowe
usunięte z zużytych urządzeń,
13 02 08* Inne oleje silnikowe, przekładniowe i
smarowe,
16 06 01* Baterie i akumulatory ołowiowe,
smarowe,
16 01 07* Filtry olejowe,
16 01 13* Płyny hamulcowe,
16 01 11* Okładziny hamulcowe zawierające azbest
smarowe,
16 01 14* Płyny zapobiegające zamarzaniu,
20 01 21* Lampy fluorescencyjne i inne odpady
zawierające rtęć
07 07 04* Inne rozpuszczalniki organiczne, roztwory z
przemywania i ciecze macierzyste
08 04 09* Odpadowe kleje i szczeliwa zawierające
rozpuszczalniki organiczne lub inne
substancje niebezpieczne,
smarowe,
15 02 03 Sorbenty, materiały filtracyjne, tkaniny do
wycierania (np. szmaty, ścierki) i ubrania
ochronne inne niż wymienione w 15 02 02,
16 01 03 Zużyte opony
16 01 15 Płyny zapobiegające zamarzaniu inne niż
wymienione w 16 01 14
16 01 17 Metale żelazne
zawierające rtęć,
16 01 18 Metale nieżelazne,
16 01 19 Tworzywa sztuczne
16 01 20
Szkło
Ilość
odpadu
[Mg/rok]
Sposób
uregulowania
formalnoprawnego
80
120
0,5
30
Program
gospodarki
odpadami
niebezpiecznymi
30
30
30
0,45
0,4
0,03
0,04
0,02
0,20
0,05
0,05
0,1
Program
gospodarki
odpadami
niebezpiecznymi
Program
gospodarki
odpadami
niebezpiecznymi
0,001
0,01
0,01
0,2
0,05
1
0,05
0,1
30
Program
gospodarki
odpadami
niebezpiecznymi
oraz informacja
o wytwarzanych
odpadach
0,001
1
2
1
51
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Przedsiębiorstwo
ProdukcyjnoHandlowe „EKOM-BUD” S.C.
R Pachuta i
R Skowronek, ul.
Popka 14, 32-700
Bochnia
„RG CAR” Auto
Serwis,
Blacharstwo,
Lakiernictwo _
Rafał Gąsienica,
Tworkowa 242
EKOCHEMEKOSERVICE Sp.
z o.o. w Łodzi, ul.
Kościuszki 99
„AUTOKOMPLEKS”
Czchów, ul.
Ogrodowa 24
Zakład Urządzeń
Mechanicznych
„ZUMEC”
Eugeniusz Cieśla,
Czchów, ul.
Trawniki 37
Przedsiębiorstwo
BudowlanoUsługowoHandlowe
„ZELIAŚ”
Leszek Zeliaś i
Sylwester Zeliaś
Telekomunikacja
Polska S.A.- Pion
AdministracjiObszar w
Tarnowie
Firma
RemontowoBudowlana
„RAGAR”,
31-610 Kraków,
OŚ. 1000 lecia
35/16
Powiat
brzeski
Tworkowa
242
Powiat
brzeski
Czchów, ul
Ogrodowa
Czchów, ul
Trawniki 37
17 06 01* Materiały izolacyjne zawierające azbest,
17 06 05* Materiały konstrukcyjne zawierające azbest,
smarowe,
zawierające rtęć
17 06 05* Materiały konstrukcyjne zawierające azbest,
13 01 13* Inne oleje hydrauliczne,
smarowe,
wymienione w 16 02 09 do 16 02 12,
zawierające rtęć
13 02 08* Inne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe,
13 07 02* Benzyna,
zawierające rtęć,
17 04 01 Miedź, brąz, mosiądz,
17 04 05 Żelazo i stal,
16 01 17 Metale żelazne,
20 03 01 Niesegregowane odpady komunalne,
20 03 04 Szlamy ze zbiorników bezodpływowych
służące do gromadzenia nieczystości,
17 04 02 Aluminium,
17 02 02 Szklo
Powiat
brzeski
17 01 06* Zmieszane lub wysegregowane odpady
z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych
materiałów ceramicznych i elementów
wyposażenia zawierające substancje
niebezpieczne.
17 06 05* Materiały konstrukcyjne zawierające azbest
Powiat
brzeski
16 06 01* Baterie i akumulatory ołowiowe,
16 06 02* Baterie i akumulatory niklowo-kadmowe,
wymienione w 16 02 09 do 16 02 12,
Powiat
brzeski
1005
1000
Program
gospodarki
odpadami
niebezpiecznymi
0,02
0,015
0,065
0,1
0,05
Program
gospodarki
odpadami
niebezpiecznymi
0,001
800
200
Program
gospodarki
odpadami
niebezpiecznymi
0,02
0,015
0,06
0,06
0,1
Program
gospodarki
odpadami
niebezpiecznymi
0,01
0,001
0,01
0,04
0,006
4,5
32
10
10
0,5
0,2
6
200
400
400
0,4
0,45
0,5
1000,5
1000
Program
gospodarki
odpadami
niebezpiecznymi
oraz informacja
o wytwarzanych
odpadach
Program
gospodarki
odpadami
niebezpiecznymi
Program
gospodarki
odpadami
niebezpiecznymi
Program
gospodarki
odpadami
niebezpiecznymi
52
13.
14.
15.
16.
17.
18.
Zakłady
Remontowe
Energetyki
Kraków Sp. z o.o.
Kraków ul.
Wadowicka 14
Firma HandlowoUsługowa
„RABEK”,
Zbigniew Rabiasz,
32-860 Czchów,
Jurków 53b
KRAK-EKOBAU
Spółka Jawna
Agnieszka
Krawczyk, Adam
Solecki, 30-612
Kraków, ul.
Przykopy 14a/37
Powiat
brzeski
Czchów
(pg 118)
Powiat
brzeski
08 01 11* Odpady farb i lakierów zawierających
13 01 11* Syntetyczne oleje hydrauliczne,
13 02 06* Syntetyczne oleje silnikowe, przekładniowe
i smarowe,
14 06 02* Inne chlorowcoorganiczne rozpuszczalniki
i mieszaniny rozpuszczalników,
15 01 10* Opakowania zawierające pozostałości
substancji niebezpiecznych lub nimi
zanieczyszczone (np. środkami ochrony roślin
I i I klasy toksyczności-bardzo toksyczne
i toksyczne),
16 02 13* Zużyte urządzenia zawierające niebezpieczne
elementy inne niż wymienione w 16 02 09 do
16 02 12
16 02 15* Niebezpieczne elementy lub części składowe
usunięte z zużytych urządzeń,
16 06 01* Baterie i akumulatory ołowiowe
i smarowe,
16 02 12
01 01 02
Odpady z wydobywania kopalin innych niż
rudy metali
13 02 08*
13 05 02*
13 05 03*
16 07 08*
Inne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe,
Szlamy z odwadniania olejów w separatorach,
szlamy z kolektorów,
Odpady zawierające ropę naftową lub jej
produkty,
17 05 03* Gleba i ziemia, w tym kamienie, zawierające
substancje niebezpieczne (np.PBC)
i smarowe,
16 02 12
„DREW-TRANS”
Transport
Międzynarodowy
– Tadeusz Sacha,
Biesiadki 175,
32-864 Gnojnik
Jurków
(pg nr 592/2)
Autoryzowany
Zakład
Ogólnobudowlany
– Danuta i Piotr
Gawlik, 43-400
Cieszyn, ul
Kresowa 27
Powiat
brzeski
Powiat
brzeski
niebezpieczne,
17 02 04* Odpady drewna, szkła i tworzyw sztucznych
zawierające lub zanieczyszczone
substancjami niebezpiecznymi,
P.P.H.U.
„GRAMA” Piotr
Grabowski, 37100 Łańcut, Oś
Gen. Maczka 17/5
0,1
1
1
0,04
0,3
Program
gospodarki
odpadami
niebezpiecznymi
2
0,1
0,1
0,1
0,1
0,4
0,65
0,24
0,01
0,05
Program
gospodarki
odpadami
niebezpiecznymi
oraz informacja
o wytwarzanych
odpadach
4 500
50
25
25
50
Program
gospodarki
odpadami
niebezpiecznymi
5000
0,6
0,2
0,005
0,05
50
50
0,5
3
Program
gospodarki
odpadami
niebezpiecznymi
Program
gospodarki
odpadami
niebezpiecznymi
Program
gospodarki
odpadami
niebezpiecznymi
oraz informacja
o wytwarzanych
odpadach
100
53
17 03 01*
17 03 03*
17 04 09*
17 04 10*
17 06 01*
17 06 03*
17 06 05*
17 08 01*
17 09 03*
15 02 03
17 01 01
17 01 02
17 01 03
17 01 07
17 01 80
17 01 82
17 02 01
17 02 02
17 02 03
17 03 02
17 03 80
17 04 05
17 05 04
17 05 06
17 06 04
17 08 02
17 09 04
19.
20.
„KERAM”
Marek Sówka, ul.
Balonowa 23/10,
54-130 Wrocław
Przedsiębiorstwo
Robót
Termoizolacyjnych
i Antykorozyjnych
TERMOEXPORT
w Warszawie, ul.
Żurawia 24/7
Powiat
brzeski
Powiat
brzeski
Asfalt zawierający smołę,
Smoła i produkty smołowe,
Odpady metali zanieczyszczone substancjami
niebezpiecznymi,
Kable zawierające ropę naftową, smołę i inne
Materiały izolacyjne zawierające azbest,
Inne materiały izolacyjne zawierające
Materiały konstrukcyjne zawierające azbest,
Materiały konstrukcyjne zawierające gips
zanieczyszczone substancjami
niebezpiecznymi,
Inne odpady z budowy, remontów i
demontażu (w tym odpady zmieszane)
zawierające substancje niebezpieczne,
Sorbenty, materiały filtracyjne, tkaniny do
ochronne inne niż wymienione w 15 02 02,
Odpady betonu oraz gruz betonowy z
rozbiórek i remontów,
Gruz ceglany,
Odpady innych materiałów ceramicznych
i elementów wyposażenia,
Zmieszane odpady z betonu, gruzu
ceglanego, odpadowych materiałów
ceramicznych i elementów wyposażenia inne
niż wymienione w 17 01 06,
Usunięte tynki, tapety, okleiny itp.,
Inne nie wymienione odpady,
Drewno,
Szkło,
Tworzywa sztuczne,
Asfalt inny niż wymieniony w 17 03 01,
Odpadowa papa,
Żelazi i stal
Gleba i ziemia, w tym kamienie, inne niż
wymienione w 17 05 03,
Urobek z pogłębiania inny niż wymieniony
w 17 05 05,
Materiały izolacyjne inny niż wymienione
w 17 06 01 i 17 06 03,
Materiały konstrukcyjne zawierające gips inne
niż wymienione w 17 08 01,
Zmieszane odpady z budowy, remontów
i demontażu inne niż wymienione w 17 09 01,
17 09 02 i 17 09 03.
13 05 01* Odpady stałe z piaskowników i z odwadniania
olejów w separatorach,
13 05 02* Szlamy z odwadniania olejów w separatorach,
16 07 08* Odpady zawierające ropę naftową lub jej
produkty,
17 05 03* Gleba i ziemia, w tym kamienie, zawierające
substancje niebezpieczne (np.PBC)
niebezpieczne.
10
2
10
1
1 500
200
1 500
200
5
0,2
50
20
5
20
5
2
2
0,5
0,5
2
3
3
20
30
20
20
10
3,5
3,5
3,5
Program
gospodarki
odpadami
niebezpiecznymi
3,5
3,5
350
350
350
Program
gospodarki
odpadami
niebezpiecznymi
54
21.
AWAS-SERWIS
Sp. z o.o.,
Warszawa ul.
Egejska 1/34
Powiat
brzeski
13 05 01* Odpady stałe z piaskowników i z odwadniania
olejów w separatorach,
13 05 02* Szlamy z odwadniania olejów w separatorach,
13 05 03* Szlamy z kolektorów,
13 05 06* Olej z odwadniania olejów w separatorach,
13 05 07* Zaolejona woda z odwadniania olejów w
separatorach,
13 05 08* Mieszanina odpadów z piaskowników i z
odwadniania olejów w separatorach,
13 08 99* Inne nie wymienione odpady,
19 08 10* Tłuszcze i mieszaniny olejów z separacji
olej/woda inne niż 19 08 09
22.
Przedsiębiorstwo
Budowy
Elektrowni i
Przemysłu
ENERGOPRZEM
w Krakowie ul.
Rzemieślnicza 1a
Powiat
brzeski
23.
SEPARATOR
SERVICE Sp. Z
o.o., 05-500
Piaseczno, ul.
Gen. Okulickiego
Powiat
brzeski
13 05 08*
Mieszanina odpadów z piaskowników i z
odwadniania olejów w separatorach,
Inne odpady, które zawierają żywe
drobnoustroje chorobotwórcze lub ich toksyny
oraz inne formy zdolne do przeniesienia
materiału genetycznego o których wiadomo
lub co do których istnieją wiarygodne
podstawy do sądzenia, że wywołują choroby
u ludzi i zwierząt z wyłączeniem 18 01 80
i 18 01 82,
zawierające rtęć
1000
600
800
200
800
Program
gospodarki
odpadami
niebezpiecznymi
1 200
400
200
1 200
1 200
Program
gospodarki
odpadami
niebezpiecznymi
15
Program
gospodarki
odpadami
niebezpiecznymi
18 01 03*
24.
25.
26.
27.
Gminny Zakład
Opieki Zdrowotnej
w Czchowie, ul.
Sądecka 183
Czchów ul.
Sądecka 183
Program
gospodarki
odpadami
niebezpiecznymi
0,48
0,14
Centrum
Gospodarki
Odpadami,
Azbestu i
Recyklingu
„CARO” 22-400
Zamość, ul.
Bohaterów Monte
Cassino 4/12
Powiat
brzeski
niebezpieczne.
Zakład
RemontowoBudowlany przy
Urzędzie Miejskim
w Czchowie
Czchów
19 08 05
19 08 01
Ustabilizowane komunalne osady ściekowe,
Skratki
100
2,5
08 04 99
12 01 13
12 01 99
15 01 01
15 01 02
15 01 03
16 02 16
16 11 06
Odpady spawalnicze,
Opakowania z kartonu i papieru,
Opakowania z tworzyw sztucznych,
Opakowania z drewna,
Zużyte tonery,
Okładziny piecowe i materiały ogniotrwałe z
procesów niemetalurgicznych inne niż
wymienione w 16 11 05,
Żelazo i stal,
Materiały izolacyjne inne niż wymienione w
17 06 01 i 17 06 03,
Żużle, popioły paleniskowe i pyły z kotłów (z
wyłączeniem pyłów z kotłów wymienionych
w 10 01 14),
ochronne inne niż wymienione w 15 02 02
0,5
0,1
5
0,2
0,2
1
0,006
Zakłady
Remontowe
Energetyki
Kraków Sp. z o.o.
ul. Wadowicka 14
Powiat
brzeski
17 04 05
17 06 04
10 01 01
15 02 03
100
100
100
Program
gospodarki
odpadami
niebezpiecznymi
Informacja o
wytwarzanych
odpadach
100
150
50
20
1,5
55
15 02 03
FIRMA
HANDLOWOUSŁUGOWA
„SUR-AL-JA“
R.Kusior,
J.Jemioło
28.
Jurków
16 01 03
16 01 12
16 01 17
16 01 18
16 01 19
16 01 20
16 01 99
ochronne inne niż wymienione w 15 02 02
Zużyte opony,
Ookładziny hamulcowe inne niż 16 01 11
Metale żelazne,
Metale nieżelazne,
Tworzywa sztuczne,
Szkło,
Inne nie wymienione odpady
0,5
5
0,015
50
2
1
1
1,5
Źródło: Starostwo Powiatowe w Brzesku.
4.2.1.4. Postępowanie z odpadami powstającymi w wyniku prowadzonej działalności
gospodarczej.
Z informacji uzyskanych z Urzędu Miejskiego w Czchowie wynika, że liczba
podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na terenie gminy wynosi: 403. Spośród tej
liczby tylko niewielka liczba podmiotów posiada wymagane prawem uregulowania w tym
zakresie (uzyskanie stosownych pozwoleń), co może wynikać z faktu wytwarzania odpadów
w ilościach poniżej wymaganego, ustawą o odpadach, progu: 100 kg odpadów
niebezpiecznych lub 5 tys.Mg odpadów innych niż niebezpieczne w ciągu roku.
Nieliczne podmioty wywiązują się również z określonego ustawą o odpadach obowiązku
przedkładania informacji o wytwarzanych odpadach oraz sposobach gospodarowania
wytworzonymi odpadami, tzn. w przypadku wytwarzania odpadów niebezpiecznych w ilości
do 100 kg rocznie albo powyżej 5 Mg rocznie odpadów innych niż niebezpieczne. Skutkiem
tego
jest
brak
dokładnej
inwentaryzacji
powstających
odpadów
i
wiarygodnego
zbilansowania powstającego strumienia odpadów.
Ustawa o odpadach jednoznacznie określa sposób zbierania i postępowania
z odpadami powstającymi w sektorze gospodarczym.
Odpady, których powstawaniu nie udało się zapobiec lub ograniczyć ich ilości, bez względu
na stopień szkodliwości, winny być w pierwszej kolejności wykorzystywane lub
unieszkodliwiane w sposób bezpieczny dla środowiska. Ostatecznością winno być
unieszkodliwianie poprzez składowanie odpadów na składowiskach.
Każdy wytwórca odpadów ma obowiązek:
v segregowania odpadów (na ile to jest możliwe),
v ograniczenia do niezbędnego minimum czasowego magazynowania, jeśli wynika to
z przyczyn technologicznych, technicznych lub transportowych,
v
magazynowania odpadów w sposób zabezpieczający środowisko i zdrowie ludzi przed
szkodliwym ich oddziaływaniem,
56
v magazynowania odpadów od ich wytworzenia do odzysku lub unieszkodliwienia nie
dłużej niż 1 rok, w przypadku przekazywania do składowania, oraz nie dłużej niż 3 lata
w przypadku odzysku lub unieszkodliwiania tych odpadów (za wyjątkiem składowania),
v odzysku (lub unieszkodliwiania gdy odzysk odpadu nie jest możliwy) odpadów we
własnym zakresie,
v przekazania odpadów odbiorcy posiadającemu uprawnienia co najmniej do ich
transportu,
v stosowania zasady bliskości odbiorcy w przypadku bezpośredniego przekazywania
odpadu do odzysku lub unieszkodliwiania przez jego wytwórcę.
Według informacji uzyskanych z przeprowadzonej ankietyzacji obejmującej
podmioty gospodarcze będące „wytwórcami odpadów” sektora gospodarczego na terenie
gminy Czchów, odpady wytwarzane w omawianej gminie poddawane są w pierwszej
kolejności odzyskowi przez wyspecjalizowane firmy posiadające stosowne zezwolenia
i prowadzące działalność w tym zakresie. Odpady nie nadające się do odzysku
przeznaczane są do unieszkodliwiania przez firmy specjalistyczne lub też poddawane są
unieszkodliwianiu poprzez składowanie.
Z uwagi na brak informacji o odpadach wytwarzanych przez małe podmioty
gospodarcze należy domniemywać, że odpady te usuwane są wraz z odpadami
komunalnymi z gospodarstw domowych. Taki stan rzeczy nie jest zgodny z zasadami
gospodarki odpadami, stąd też w przyszłości należy dokonać zmian w zakresie
gospodarowania odpadami od podmiotów gospodarczych.
4.2.2. Odpady medyczne i weterynaryjne.
Oddzielną grupą odpadów są odpady pochodzące z działalności służb
medycznych i weterynaryjnych, w większości są to odpady niebezpieczne. Odpady te
powstają w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych dla ludzi, a także badaniem
i leczeniem zwierząt lub świadczeniem usług weterynaryjnych, a także w związku
z prowadzeniem badań naukowych i doświadczeń na zwierzętach.
Odpady medyczne.
Miejsca powstawania odpadów medycznych na obszarze gminy Czchów zestawiono poniżej
w tabeli nr 28.
57
Tabela 28. Miejsca powstawania odpadów medycznych na terenie gminy Czchów.
Gmina
Czchów
Miejscowość
Szpitale
Przychodnie
lekarskie
Prywatne gabinety
zabiegowe
Apteki
Czchów
1
1
3
1
Złota
-
1
-
-
Jurków
-
1
1
1
Zgodnie z danymi WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) wśród odpadów powstających
w placówkach służby zdrowia ok.:
-
75 % - 90 % stanowią odpady nie stanowiące zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi
(odpady komunalne, komunalnopodobne)
-
10 % - 25 % odpady medyczne.
Odpady, jak podano powyżej, można podzielić na 4 podstawowe grupy:
v Grupa A - odpady komunalne, w tym np. biurowe, kuchenno - ogrodowe,
wielkogabarytowe, ampułki po użytych lekach, surowce wtórne i.in.
v Grupa B - odpady infekcyjne, np. zużyte opatrunki, krew i jej produkty krwiopochodne,
tampony, przedmioty ostre (igły, strzykawki, skalpele, pipety itp.) i.in.
v Grupa C - Szczątki ludzkie i zwierzęce: tkanka pooperacyjna, rozpoznawalne
szczątki ciała ludzkiego.
v Grupa D - Cytostatyki, niewykorzystane płyny z chemioterapii, odpady chemiczne
i farmaceutyki (przeterminowane leki, materiały fotograficzne), odpady o wysokiej
zawartości metali ciężkich (np. termometry rtęciowe, świetlówki) oraz radioaktywne.
Odpady medyczne zostały ujęte w polskim katalogu odpadów w grupie 18, dzieląc odpady
medyczne na inne niż niebezpieczne oraz niebezpieczne. Wśród odpadów niebezpiecznych
wymienia się m.in.
v grupa 18 01 02 - części ciała i organy,
v grupa 18 01 03 - odpady, zawierające żywe drobnoustroje chorobotwórcze lub ich
toksyny oraz inne formy zdolne do przeniesienia materiału genetycznego, o których
wiadomo że wywołują choroby u ludzi i zwierząt,
v grupa 18 01 06 - chemikalia, zawierające substancje niebezpieczne
v grupa 18 01 08 - leki cytotoksyczne i cytostatyczne
Bilans odpadów medycznych powstających na terenie gminy Czchów w placówkach
medycznych przedstawia tabela 29.
58
Tabela 29. Bilans odpadów powstających w placówkach medycznych.
LP.
Wyszczególnienie
Wytwórca
Szacunkowa masa
[kg/rok]
1.
Szpitale
Zakład Opieki Zdrowotnej w Czchowie.
Oddział dla Przewlekle Chorych.
580
Gminny Zakład Opieki Zdrowotnej
w Czchowie. Ośrodek Zdrowia.
128
Ośrodek Zdrowia w Jurkowie.
78
Gminny Zakład Opieki Zdrowotnej w
Czchowie. Punkt lekarski w Złotej.
58
Ginekolog – Czchów
10
Pediatra – Złota
10
2.
3.
4.
Przychodnie lekarskie
Prywatne gabinety lekarskie
Stomatolog – Czchów
10
Kardiolog
10
Apteka w Czchowie.
7
Apteka Leków Gotowych w Jurkowie.
12
Apteki
Łączna ilość odpadów medycznych powstających na terenie gminy Czchów, oszacowana na
podstawie informacji uzyskanych bezpośrednio od ich wytwórców, wynosi ok. 0,903 Mg
rocznie.
Trudno jest ustalić faktyczną ilość wytwarzanych na terenie gminy odpadów medycznych
oraz określić sposób gospodarowania wytworzonymi odpadami gdyż nie jest prowadzona
żadna ewidencja w tym zakresie. Ponadto nie wszyscy działający na terenie przedmiotowej
gminy „wytwórcy” odpadów tej grupy wywiązują się z wymaganych prawem uregulowań
w tym zakresie (uzyskanie decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami
niebezpiecznymi, składanie informacji o wytwarzanych odpadach oraz sposobach
gospodarowania wytworzonymi odpadami).
Odpady weterynaryjne.
Odpady weterynaryjne to odpady powstające w związku z badaniem, leczeniem zwierząt lub
świadczeniem usług weterynaryjnych, a także w związku z prowadzeniem badań naukowych
i doświadczeń na zwierzętach. W katalogu odpadów zostały one zakwalifikowane do grupy
18 02. Wśród odpadów powstających w placówkach weterynaryjnych można, podobnie jak
odpady medyczne, wyróżnić odpady komunalne, nie stanowiące zagrożenia dla zdrowia
i życia ludzi, odpady infekcyjne i specjalne, należące do niebezpiecznych i w tym kontekście
wymagające stosownego postępowania z nimi.
Określenie wielkości produkcji tych odpadów oraz ich składu morfologicznego jest trudne.
Odwołując się do treści Wojewódzkiego Planu Gospodarki, w skład morfologiczny odpadów
weterynaryjnych jest następujący:
59
- tkanka zwierzęca - 39 %
- sprzęt jednorazowy - 17 %
- środki opatrunkowe - 21 %
- opatrunki gipsowe - 3 %
Na potrzeby tworzenia „Planu...” zebrano dane o wytwórcach odpadów weterynaryjnych
w gminie i przedstawiono w poniższej tabeli.
Tabela 30. Wytwórcy odpadów weterynaryjnych na terenie gminy Czchów.
miejscowość
Jednostki weterynaryjne
Czchów
Lecznica dla Zwierząt. Broda Jan lek. Weterynarii.
Ilość odpadów weterynaryjnych powstających w ciągu roku w lecznicy zwierząt na terenie
gminy Czchów, oszacowana przez właściciela lecznicy, wynosi ok.16 kg rocznie.
W zakresie gospodarki odpadami weterynaryjnymi na terenie omawianej gminy problemem
jest brak systemu zbierania padliny. Brak systemu zbiórki oraz wysokie koszty utylizacji
zwłok zwierzęcych, które musi ponieść właściciel padłego zwierzęcia powodują, że
w większości przypadków są one bezpośrednio zakopywane w ziemi.
4.2.3. Odpady azbestowe.
Odpady zawierające azbest potraktowano jako odrębną grupę, chociaż można by
je zaklasyfikować do poszczególnych grup odpadów, wyszczególnionych w rozporządzeniu
Ministra
Środowiska
z
dnia
27
września
2001
w
sprawie
katalogu
odpadów
(Dz.U. Nr 112, Poz. 1206), które to zamieszcza rodzaje odpadów zawierających azbest na
liście odpadów niebezpiecznych.
Powstające na terenie omawianej gminy odpady zawierające azbest, zgodnie
z w/w rozporządzeniem można sklasyfikować do grupy 17 katalogu odpadów, tj.:
grupa 17 – odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych
oraz infrastruktury drogowej (włączając glebę i ziemię z terenów
zanieczyszczonych).
Powodem indywidualnego podejścia jest fakt ogłoszenia i przyjęcia przez Radę
Ministrów RP w maju 2002 r. „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest
stosowanych na terytorium Polski” (projekt ten obejmuje okres aż do roku 2032 ).
60
Należy pamiętać, że aktualnie wobec zakazu stosowania wyrobów zawierających azbest
jedynym źródłem odpadów będzie wytwarzanie ich podczas robót w miejscach, gdzie
dawniej były zastosowane. Te okoliczności uzasadniają nieco inne potraktowanie odpadów
azbestowych w Planach Gospodarki Odpadami, ale wykluczają też możliwość ich
całkowitego zignorowania w przedmiotowym opracowaniu.
„Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium
Polski”, przyjęty przez Radę Ministrów dnia 14 maja 2002 roku zakłada oczyszczenie do
2032 roku terytorium Polski z azbestu i usunięcie stosowanych od wielu lat wyrobów
azbestowych.
W programie tym założono m.in.
v opracowywanie programów usuwania wyrobów zawierających azbest na poziomie
wojewódzkim, powiatowym i gminnym,
v rozpowszechnienie informacji dotyczących zagrożeń powodowanych przez azbest,
v monitoring usuwania oraz prawidłowego postępowania z wyrobami zawierającymi
azbest.
W związku z koniecznością usunięcia materiałów zawierających azbest z dziedziny
komunalnej i gospodarczej, w bliższej i dalszej przyszłości należy liczyć się ze wzrostem
tego odpadu.
Odpady
zawierające
azbest
stanowią
szczególny
rodzaj
odpadów
niebezpiecznych. Sposób postępowania z tymi odpadami został określony odrębnymi
przepisami.
Jak już wcześniej wspomniano od 1997r. istnieje zakaz stosowania wyrobów zawierających
azbest. Zasadniczym celem ustawy z dnia 19 czerwca 1997r. o zakazie stosowania wyrobów
zawierających azbest (Dz. U. Nr 101, poz. 628 z p zm.) oraz wszystkich pozostałych
regulacji prawnych dotyczących azbestu jest wyeliminowanie z produkcji i stosowania
elementów zawierających włókna azbestowe, których uwolnienie w sposób mechaniczny
(np. w trakcie prac demontażowych płyt elewacyjnych, podczas szlifowania wyrobów, cięcia
czy łamania, w wyniku ścierania, wskutek zestarzenia się oraz korozji materiału)
i wyemitowanie do powietrza stanowi duże zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka, bowiem
chorobotwórcze działanie azbestu jest wynikiem wdychania zawieszonych w powietrzu
włókien azbestu.
Odpady zawierające azbest są klasyfikowane jako odpady niebezpieczne
i gospodarka nimi jest obwarowana szczególnymi wymaganiami tak w przypadku wytwórców
odpadów jak i odbiorców. Problem właściwego postępowania z odpadami azbestowymi
winien być pod szczególnym nadzorem służb Inspekcji Ochrony Środowiska, a informacja
o szkodliwości azbestu i sposobie bezpiecznego postępowania z nim powinna dotrzeć
61
również do szerokiej rzeszy użytkowników materiałów budowlanych, głównie na terenach
wiejskich.
Współcześnie istnieje dostateczna liczba dowodów opartych zarówno na badaniach
eksperymentalnych jak i obserwacjach epidemiologicznych pozwalających na uznanie
azbestu za substancję szkodliwą i rakotwórczą dla człowieka.
Usuwanie i wymiana wyrobów zawierających azbest jest zadaniem długotrwałym
nie tylko ze względu na ich dużą ilość, ale również ze względu na wysokość potrzebnych
środków finansowych.
Wobec zakazu stosowania wyrobów zawierających azbest, jedynym źródłem
odpadów jest wytwarzanie ich podczas robót w miejscach, gdzie dawniej były zastosowane.
Znaczna masa odpadów zawierających azbest stanowi część nieruchomości (np. dachy).
Jak podaje literatura, największe zainteresowanie dostawami płyt azbestowych miało
miejsce na terenach wiejskich w województwach: mazowieckim, lubelskim i małopolskim.
Zużycie płyt na wsi było trzykrotnie wyższe niż w miastach, dlatego też sam problem
stopniowej wymiany tych wyrobów na bezazbestowe staje się bardziej złożony.
W grudniu 2003 roku Urząd Miejski w Czchowie przeprowadził inwentaryzację
obiektów, w których znajdują się wyroby zawierające azbest (płyty dachowe) – opracowana
została ankieta dotycząca miejsc oraz ilości występowania odpadów zawierających azbest
w budynkach mieszkalnych i gospodarczych. Na podstawie otrzymanych ankiet określono, iż
na terenie gminy Czchów szacunkowa powierzchnia pokryć dachowych – płyt falistych
z zawartością azbestu wynosi: 72 017 m2.
Rozmiar występowania płyt falistych azbestowo-cementowych w gminie Czchów przedstawia
poniższa tabela.
Tabela 31. Płyty faliste azbestowo-cementowe dla budownictwa w gminie Czchów.
Lp.
Miejscowość
Ilość płyt falistych azestowo-cementowych
dla budownictwa w m 2
2 000
1.
Będzieszyna
2.
Biskupice Melsztyńskie
3.
Czchów
4.
Domosławice
1 340
5.
Jurków
10 345
6.
Piaski Drużków
3 152
7.
Tworkowa
8 780
8.
Tymowa
23 100
9.
Wytrzyszczka
3 500
10.
Złota
8 000
300
11 500
Razem
72 017
*informacja dotyczy budynków mieszkalnych i gospodarczych.
62
Trzeba zaznaczyć, że uzupełnione ankiety nie były precyzyjne, a obliczona na podstawie
ankiet wielkość powierzchni pokryć dachowych z zawartością azbestu nie jest wielkością
rzeczywistą.
Ponadto upływ czasu sprawił, że wiele z tych dachów uległo naturalnemu zużyciu, zaczyna
przeciekać i wymaga podjęcia pilnych prac remontowych. Problemem ekologicznym staje się
usunięcie eternitu wobec ogromnego rozdrobnienia źródeł jego występowania i bardzo dużej
nieświadomości zagrożeń związanych z niewłaściwym obchodzeniem się z tym materiałem.
Według polskiego prawa sposób zagospodarowania tych odpadów należy do
właściciela nieruchomości. Często wysokie koszty transportu i unieszkodliwiania tych
odpadów uniemożliwiają właścicielom nieruchomości podejmowanie jakichkolwiek działań
związanych z ich wymianą.
Usuwanie odpadów azbestowych znacznie przyspieszyłoby zatem wsparcie
finansowe właścicieli obiektów, w których znajdują się wyroby zawierające azbest (płyty
dachowe).
Ponadto
dofinansowanie
ze
środków publicznych
wszelkich inwestycji
związanych z usuwaniem i unieszkodliwianiem azbestu, podejmowanych przez osoby
fizyczne, zaowocowałoby zapewne bezpiecznym usuwaniem tych odpadów, a także
prawidłowym i kontrolowanym postępowaniem z tymi odpadami.
Takie możliwości stwarzała inicjatywa Starostwa Powiatowego w Tarnowie
pn. „Zorganizowane i bezpieczne dla ludzi i środowiska usuwanie odpadów azbestowych
z terenu Powiatu tarnowskiego”. Starostwo Powiatowe, mając na uwadze fakt, że płyty
eternitowe były najpowszechniej występującym pokryciem dachowym na budowanych
w czasach PRL-u domach i wskutek upływu czasu wiele tych dachów uległo naturalnemu
zużyciu, zaczyna przeciekać i wymaga podjęcia pilnych prac remontowych, wyszło
naprzeciw swoim mieszkańcom, organizując akcję bezpiecznego usuwania pokryć
dachowych zawierających azbest. Rozpowszechnienie tego typu akcji wpływa m.in. na
poszerzenie świadomości ekologicznej mieszkańców co do wymogów związanych
z użytkowaniem i usuwaniem azbestu oraz zapobiegnie powstawaniu „dzikich wysypisk”
odpadów azbestowych.
Podejmowanie działań ze strony Powiatu i Gminy – w zakresie współfinansowania
transportu i unieszkodliwiania tych odpadów (korzystając z Gminnych i Powiatowych
Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej) – byłoby niezwykle cennym
działaniem, powodującym sukcesywną likwidację oddziaływania azbestu na środowisko
i wpływającym na poprawę stanu otaczającego środowiska. Zgodnie z uzyskanymi
informacjami Urząd Miejski w Czchowie planuje podejmowanie działań, które poprzez pomoc
finansową dla właścicieli obiektów w zakresie usuwania i unieszkodliwiania odpadów
azbestowych mają na celu:
63
-
zachęcanie mieszkańców i firm (właścicieli obiektów) do usuwania elementów
azbestowych,
-
zapobieganie
powstawaniu
„dzikich
wysypisk”
odpadów
niebezpiecznych
zawierających azbest,
-
prawidłowe postępowanie z elementami i odpadami zawierającymi azbest,
-
ograniczenie emisji włókien azbestowych.
Zgodnie z uzyskanymi informacjami Gmina Czchów korzystając z Gminnego Funduszu
Ochrony Środowiska przewiduje dotację 25 % poniesionych kosztów związanych
z usuwaniem i unieszkodliwianiem płyt falistych azbestowo-cementowych.
4.3. Podsumowanie.
Oceniając obecny stan gospodarki odpadami na terenie gminy Czchów należy
zwrócić uwagę na kilka aspektów:
v Sektor komunalny:
•
Gmina Czchów, zadania związane z utrzymaniem czystości i porządku realizuje we
własnym
zakresie
(indywidualnie
prowadzi
politykę
w
zakresie
zbiórki
i usuwania odpadów komunalnych).
•
Zbiórka
odpadów
komunalnych
na
terenie
gminy
prowadzona
jest
przez
wyspecjalizowaną jednostkę – Zakład Remontowo Budowlany przy Urzędzie Miejskim
w Czchowie.
•
Liczba mieszkańców gminy objęta zorganizowaną zbiórką odpadów komunalnych
kształtuje się na poziomie 30%.
•
Według informacji uzyskanych z Urzędu Miejskiego w Czchowie, z terenu omawianej
gminy w roku 2003 usunięto łącznie 128,119 Mg odpadów komunalnych.
Pozostawienie mieszkańcom gminy prawnej możliwości wywożenia odpadów we
własnym zakresie – poza systemem ich odbioru przez specjalistyczne firmy –
powoduje, że znaczna ilość odpadów pozostaje poza kontrolą. Nie zawsze wytwórcy
odpadów, mimo zawartej umowy z przewoźnikiem, korzystają z tych usług co oznacza
również niekontrolowane wprowadzanie odpadów do środowiska.
Ponadto w związku z dominującym sposobem ogrzewania w gospodarstwach
domowych (indywidualne piece węglowe) część odpadów jest spalana, co nie należy
64
do właściwych praktyk postępowania z odpadami (zwłaszcza jeśli chodzi o tworzywa
sztuczne).
•
Na terenie gminy Czchów funkcjonuje system selektywnej zbiórki odpadów
komunalnych, który jednak nie został wdrożony w wystarczającym zakresie, zaś
strumień odzyskanych surowców wtórnych jest niewielki.
System ten wymaga zatem dalszego rozwoju i modyfikacji pozwalających na osiąganie
lepszych efektów. Działaniom o charakterze techniczno-organizacyjnym winna
towarzyszyć szeroka akcja edukacyjna, wyjaśniająca mieszkańcom celowość i sens
selektywnej zbiórki oraz wykazująca jej korzyści ekonomiczno-środowiskowe. Proces
ten wymaga większego zaangażowania mieszkańców i władz Gminy.
•
Nadal podstawową metodą unieszkodliwiania odpadów komunalnych na terenie
omawianej gminy jest składowanie. Gmina Czchów nie posiada własnego składowiska
odpadów komunalnych i w związku z tym zbierane na terenie gminy odpady
komunalne wywożone są na składowisko poza jej granicami (składowisko odpadów
komunalnych w Tarnowie).
•
Istotnym problemem na terenie przedmiotowej gminy są „dzikie wysypiska”, zaś
rozwiązanie tego problemu nie jest możliwe bez zorganizowania właściwego systemu
odbioru odpadów i kontroli jego przestrzegania.
Z informacji uzyskanych z Urzędu Miejskiego w Czchowie wynika, iż na terenie gminy
istnieją nielegalne składowiska odpadów, tzw. ”dzikie wysypiska” w lasach, rowach,
korytach potoków czy naturalnych zagłębieniach terenu. Zjawiska te jednak nie zostały
zinwentaryzowane i nie zostały zewidencjonowane na omawianym obszarze.
A występowanie takiego zjawiska nasuwa konieczność: inwentaryzacji, likwidacji
dzikich wysypisk oraz zapobiegania ich powstawaniu.
•
Na terenie gminy, poza działalnością edukacyjną placówek oświatowych (akcje
ekologiczne – „Sprzątanie świata”) nie funkcjonuje system edukacji ekologicznej,
mającej na celu wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców gminy w zakresie
ochrony środowiska i zagospodarowywania odpadów.
W gospodarce odpadami komunalnymi widoczna jest konieczność intensyfikacji
działań, celem uświadomienia społecznościom lokalnym potrzeby ochrony środowiska
przed odpadami, celowości selektywnej zbiórki odpadów i dążenia do minimalizacji
ilości odpadów komunalnych składowanych na składowiskach.
65
Reasumując, do zasadniczych nieprawidłowości w gospodarce odpadami komunalnymi na
terenie przedmiotowej gminy zaliczyć należy:
-
objęcie zbiórką odpadów komunalnych tylko części mieszkańców gminy, co powoduje
niekontrolowanie wprowadzanie odpadów do środowiska, a tym samym powstawanie
„dzikich wysypisk” odpadów,
-
zbiórka odpadów niesegregowanych jako dominujący system gromadzenia odpadów,
-
prowadzenie w zbyt ograniczonym zakresie selektywnej zbiórki odpadów co sprawia, że
strumień odzyskanych surowców wtórnych jest niewielki, a na składowiska trafia znaczna
ilość odpadów posiadających wartość surowcową,
-
brak systemu zbierania odpadów wielkogabarytowych i budowlanych powstających
na terenie gminy w strumieniu odpadów komunalnych,
-
brak systemu zbierania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych co sprawia, że na
składowiska komunalne trafiają m.in. baterie, przeterminowane leki, odpady zawierające
rozpuszczalniki, świetlówki, oleje odpadowe, itp.
Analizując
dotychczasowy
stan
gospodarki
odpadami
na
terenie
gminy
Czchów nasuwa się wniosek, iż w okresie perspektywicznym koniecznością staje się
podejmowanie
odpowiednich
działań
porządkujących
gospodarkę
odpadami
komunalnymi na jej terenie.
v Sektor gospodarczy
• Obok odpadów komunalnych, na terenie przedmiotowej gminy powstają również odpady
wytwarzane przez podmioty gospodarcze w wyniku prowadzenia przez nie działalności
gospodarczej (sektor gospodarczy), a wśród
nich: niebezpieczne oraz inne niż
niebezpieczne.
Z
analizy
ankiet
uzyskanych
z
przeprowadzonej
ankietyzacji
obejmującej
przedsiębiorców prężnie działających na terenie przedmiotowej gminy obliczono, iż
w roku 2003 w wyniku działalności gospodarczej na terenie gminy wytworzono
276,243 Mg odpadów.
Oceniając sposób gospodarowania odpadami w sektorze gospodarczym należy
stwierdzić, że wytwarzane odpady bądź to poddawane są odzyskowi przez
wyspecjalizowane firmy posiadające stosowne zezwolenia i prowadzące działalność
w tym zakresie bądź (w przypadku odpadów, które nie nadają się do odzysku)
66
przeznaczane są do unieszkodliwiania przez firmy specjalistyczne lub też poddawane
są unieszkodliwianiu poprzez składowanie.
Dokładne zbilansowanie strumienia odpadów powstającego w sektorze gospodarczym
jest bardzo trudne z uwagi na brak informacji o odpadach wytwarzanych przez małe
podmioty gospodarcze. Przypuszcza się, że odpady te usuwane są wraz z odpadami
komunalnymi z gospodarstw domowych. Największym problemem są odpady
niebezpieczne wytwarzane w wielu miejscach (w sposób rozproszony) w niewielkich
ilościach, np. świetlówki, baterie i emulsje olejowo-wodne z obróbki metali, płyny
hamulcowe, odpady azbestowe. Odpady te masowo kierowane są na składowiska, gdyż
wytwórcy odpadów uważają, że taka mała ilość odpadów środowisku nie zaszkodzi oraz
że przepisy nie dotyczą wytwórców tej skali.
• Na podkreślenie zasługuje fakt braku możliwości oceny prawidłowości gospodarowania
odpadami medycznymi i weterynaryjnymi. Trudno jest ustalić faktyczną ilość,
wytwarzanych na terenie gminy odpadów medycznych i weterynaryjnych oraz określić
sposób gospodarowania wytworzonymi odpadami, gdyż nie jest prowadzona żadna
ewidencja w tym zakresie. Nie wszyscy działający na terenie gminy „wytwórcy” odpadów
medycznych i weterynaryjnych wywiązują się z wymaganych prawem uregulowań w tym
zakresie (uzyskanie stosownych pozwoleń, składanie informacji o wytwarzanych
odpadach oraz sposobach gospodarowania wytworzonymi odpadami). Skutkiem tego
jest brak dokładnej inwentaryzacji powstających odpadów i wiarygodnego zbilansowania
powstającego strumienia odpadów.
W zakresie gospodarki odpadami weterynaryjnymi problemem jest brak systemu
zbierania padliny. Brak systemu zbiórki oraz wysokie koszty utylizacji zwłok zwierzęcych,
które musi ponieść właściciel padłego zwierzęcia powodują, że w większości
przypadków są one bezpośrednio zakopywane w ziemi.
• Omawiając odpady wytwarzane w sektorze gospodarczym należy zwrócić uwagę, że
w wyniku prowadzonej działalności gospodarczej polegającej na demontażu, rozbiórce
pokryć dachowych, rozbiórce budynków i instalacji – powstają również odpady
zawierające azbest (klasyfikowane jako odpady niebezpieczne).
Problem odpadów azbestowych oraz właściwego postępowania z tymi odpadami, wynika
ze znacznego rozproszenia odpadów azbestowo-cementowych na terenie całej gminy,
podobnie jak i całego powiatu brzeskiego i województwa małopolskiego. Przyczyną
ogromnego
rozdrobnienia
źródeł
występowania
azbestu
jest
powszechność
67
zastosowania
w
budownictwie
w
minionych
latach
materiałów
budowlanych
produkowanych na bazie azbestu.
Znaczna
masa
odpadów
zawierających
azbest
stanowi część
nieruchomości
(np. dachy). Według polskiego prawa sposób zagospodarowania tych odpadów należy
do właściciela nieruchomości. Często wysokie koszty transportu i unieszkodliwiania tych
odpadów uniemożliwiają właścicielom nieruchomości podejmowanie jakichkolwiek
działań związanych z ich wymianą.
Znaczne rozproszenie odpadów azbestowo-cementowych na terenie gminy jak i całego
powiatu, wskazuje na konieczność podejmowania ciągłych działań, powodujących
sukcesywną likwidację oddziaływania azbestu na środowisko i wpływających na poprawę
stanu otaczającego środowiska.
Gmina Czchów korzystając z Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki
Wodnej
planuje
wyjść
naprzeciw
swoim
mieszkańcom
podejmując
działania
polegające na wspieraniu finansowym właścicieli obiektów w zakresie usuwania
i
unieszkodliwiania
odpadów
zawierających
azbest
(płyt
falistych
azbestowo-
cementowych). Zgodnie z uzyskanymi informacjami Gmina przewiduje dotację 25 %
poniesionych kosztów związanych z usuwaniem oraz unieszkodliwianiem tych odpadów.
Reasumując, do zasadniczych nieprawidłowości w gospodarce odpadami sektora
gospodarczego na terenie przedmiotowej gminy zaliczyć należy:
-
brak ewidencji w zakresie odpadów wytwarzanych przez małe podmioty gospodarcze,
a tym samym brak informacji na temat sposobu postępowania z wytworzonymi przez te
podmioty odpadami, zwłaszcza odpadami niebezpiecznymi,
-
brak kontroli i ewidencji podmiotów gospodarczych będących wytwórcami odpadów
medycznych i weterynaryjnych,
-
brak sprawnego systemu zbiórki padłych zwierząt,
-
brak rzeczywistych informacji w zakresie ilości i miejsc występowania na terenie gminy
odpadów azbestowo-cementowych.
68
5.
Prognozowane
zmiany
w
zakresie
ilości
i
rodzaju
wytwarzanych
odpadów.
5.1. Prognozowane zmiany ilości i rodzaju wytwarzanych odpadów komunalnych.
Konstrukcja niniejszego rozdziału oparta jest na założeniach zawartych w planach
gospodarki odpadami wyższego szczebla, tj. Krajowym, Wojewódzkim oraz Powiatowym
Planie Gospodarki Odpadami.
Na ilość wytwarzanych odpadów komunalnych wpływa liczba mieszkańców oraz
zamiany jednostkowych wskaźników emisji odpadów, których trendy zmian wynikają głównie
z przesłanek rozwoju gospodarczo-społecznego. Prognozę zmian wskaźników emisji
odpadów wykonano w oparciu o dane zamieszczone w Powiatowym Planie Gospodarki
Odpadami. Przyjęto w nim (podobnie jak w WPGO oraz KPGO) na najbliższe 12 lat
„optymistyczny” wariant rozwoju sytuacji, który w przyszłości będzie kształtował skład
odpadów. Zakłada się, że zmiany jakości i ilości odpadów następować będą wolno, wobec
czego założono też niewielkie - w skali rocznej - zmiany „emisji” poszczególnych składników,
zmiany nie większe niż 3%.
Na prognozowane zmiany wielkości strumienia odpadów składają się zasadniczo
2 czynniki: liczba ludności i jednostkowy wskaźnik emisji odpadów.
Z analizy danych uzyskanych z Urzędu Miejskiego w Czchowie wynika, że liczba ludności
w gminie na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat ulega stałemu, nieznacznemu wzrostowi
średnio ok. 0,3 % rocznie. Sytuacja ta spowodowana jest dodatnim, dość znacznym
przyrostem naturalnym. Prognozę liczby ludności w gminie Czchów przedstawia
tabela nr 32.
Procentowe zmiany wskaźnika emisji odpadów dla terenu przedmiotowej gminy (wg KPGO)
przedstawia Tabela nr 33.
T a b e l a 32. Prognoza demograficzna – tys. osób .
Rok
Gmina Czchów
Ludność tys.
osób
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014 2015
9148 9172
9197
9222
9247
9272 9297 9322 9347 9373 9398 9423
69
Tabela 33. Prognoza zmian wskaźników emisji w latach 2005, 2010 i 2014 w Polsce
dla obszarów miejskich i wiejskich (wg Krajowego Planu Gospodarki
Odpadami (Monitor Polski nr 11, z 28 lutego 2003r.).
Procentowe zmiany wskaźnika emisji odpadów dla obszarów:
L.P.
Nazwa strumienia
miejskich
wiejskich
2001-2005
2006-2010
2011-2014
2001-2005
2006-2010
2011-2014
1.
Odpady organiczne roślinne
2,00
1,00
0,00
1,00
0,00
0,00
2.
Odpady organiczne zwierzęce
0,00
- 1,00
- 2,00
0,00
- 1,00
- 1,00
3.
Odpady organiczne inne
2,00
2,00
1,00
2,00
2,00
1,00
4.
Odpady zielone
2,00
2,00
1,00
2,00
2,00
1,00
5.
2,00
1,00
0,00
2,00
1,00
0,00
6.
6,80
6,80
6,80
2,00
1,00
0,00
7.
4,80
6,80
6,80
2,00
1,00
0,00
8.
Tworzywa sztuczne
(nieopakowaniowe)
1,50
0,00
- 2,00
1,00
0,00
- 2,00
9.
6,80
6,80
6,80
1,00
0,00
- 2,00
10.
Tekstylia
2,00
1,00
1,00
2,00
1,00
1,00
11.
Szkło (nieopakowaniowe)
3,00
3,00
1,00
2,00
2,00
1,00
12.
4,80
4,80
4,80
2,00
2,00
1,00
13.
Metale
1,00
0,00
0,00
1,00
0,00
0,00
14.
3,80
3,80
3,80
1,00
0,00
0,00
15.
3,60
3,60
3,60
1,00
0,00
0,00
16.
Odpady mineralne
1,00
2,00
2,00
0,00
1,00
1,00
17.
Drobna frakcja popiołowa
- 2,00
- 3,00
- 3,00
- 2,00
- 3,00
- 3,00
18.
8,45
0,00
0,00
5,92
0,00
0,00
19.
Odpady budowlane
8,45
5,92
6,58
8,45
5,92
6,58
0,00
0,00
0,00
8,45
0,00
0,00
20.
Źródło: KPGO.
Prognozowana ilość odpadów komunalnych przewidywana do wytwarzana na terenie gminy
Czchów do roku 2015 w rozbiciu na poszczególne strumienie została przedstawiona
w tabeli 34.
70
T a b e l a 34. Prognozowana ilość poszczególnych strumieni odpadów komunalnych w latach 2004-2015 [Mg/rok].
L.P.
Rodzaj strumienia
1.
rok
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Odpady organiczne roślinne
315,15
320,65
323,09
325,63
328,17
330,64
333,20
334,10
334,99
335,93
336,82
337,72
2.
Odpady organiczne zwierzęce
17,65
17,70
17,57
17,43
17,29
17,15
17,01
16,78
16,54
16,40
16,16
15,92
3.
Odpady organiczne inne
25,25
25,77
26,39
27,02
27,56
28,28
28,82
29,18
29,54
29,89
30,26
30,62
4.
Odpady zielone
51,41
52,55
53,71
52,47
56,22
57,48
58,85
59,56
60,38
61,11
61,84
62,66
5.
138,50
141,61
143,38
145,25
147,12
148,91
150,89
151,29
151,70
152,12
152,53
152,94
6.
200,80
210,13
218,89
228,06
237,56
247,47
257,80
267,26
277,14
287,28
297,62
308,88
7.
Tworzywa sztuczne
(nieopakowaniowe)
22,59
23,39
24,37
25,36
26,45
27,53
28,63
29,64
30,75
31,77
33,08
34,29
254,68
258,55
259,26
259,97
260,67
261,38
262,08
257,47
253,02
248,67
244,35
240,09
81,96
85,39
88,47
91,76
95,15
98,65
102,26
104,97
107,77
110,69
113,62
116,65
10. Tekstylia
59,64
60,99
61,80
62,52
63,34
64,16
64,89
65,81
66,64
67,49
68,32
69,26
11. Szkło (nieopakowaniowe)
11,44
11,74
12,05
12,36
12,76
13,07
13,48
13,61
13,83
13,96
14,19
14,32
12. Opakowania ze szkła
193,94
201,05
208,40
216,16
224,05
232,26
240,88
248,52
256,39
264,51
273,01
281,65
13. Metale
60,38
61,18
61,34
61,51
61,67
61,84
62,01
62,18
62,34
62,52
62,68
62,85
14. Opakowania z blachy stalowej
21,59
22.19
22,62
23,14
23,67
24,11
24,73
25,26
25,79
26,33
26,88
27,42
15. Opakowania z aluminium
6,22
6,32
6,53
6,64
6,75
6,95
7,06
7,18
7,38
7,49
7,71
7,82
16. Odpady mineralne
123,68
124,55
126,83
129,02
131,39
133,70
136,01
138,52
140,95
143,50
146,04
148,60
17. Drobna frakcja popiołowa
383,20
377,34
366,96
356,89
347,22
337,68
328,37
319,37
301,35
302,19
293,87
285,79
18. Odpady wielkogabarytowe
148,66
159,77
160,21
160,65
161,08
161,52
161,95
162,39
162,82
163,28
163,71
164,15
19. Odpady budowlane
365,92
397,88
422,60
448,74
476,68
506,25
537,64
574,51
614,00
656,20
701,28
749,41
20. Odpady niebezpieczne
20,58
21,55
21,61
21,67
21,73
21,79
21,85
21,91
21,96
22,03
22,08
22,14
2559,22
2580,30
2626,08
2672,25
2726,53
2780,82
2838,41
2889,51
2935,28
3003,34
3066,05
3133,18
8.
9.
Łącznie odpady komunalne
71
5.2. Odpady opakowaniowe.
Prognozy dotyczące odpadów opakowaniowych przedstawiono w tabeli 35,
wykorzystując do obliczeń wskaźniki przyjęte w Krajowym Planem Gospodarki Odpadami.
Zgodnie z oszacowaniem ilość tych odpadów w roku 2004 wyniesie ok. 527 Mg,
w roku 2007 – ok. 591 Mg, a w roku 2015 wzrośnie do ok. 776 Mg.
T a b e l a 35. Szacunkowe dane dotyczące masy odpadów opakowaniowych.
L.P.
rok
Rodzaj strumienia
2004
2005
2006
2007
2010
2015
1.
200,80
210,13
218,89
228,06
257,80
308,88
2.
22,59
23,39
24,37
25,36
28,63
34,29
3.
81,96
85,39
88,47
91,76
102,26
116,65
4.
193,94
201,05
208,40
216,16
240,88
281,65
5.
21,59
22,19
22,62
23,14
24,73
27,42
6.
6,22
6,32
6,53
6,64
7,06
7,82
527,10
548,47
569,28
591,12
661,36
776,71
Łącznie
5.3. Komunalne osady ściekowe – prognoza zmian.
Zgodnie z szacunkami przyjętymi w Krajowym Planem Gospodarki Odpadami
(październik 2002), do 2015 roku nastąpi dwukrotny przyrost masy osadów ściekowych
w stosunku do roku 2000. Tak duży przyrost masy osadów ściekowych związany będzie
z wzrostem stopnia skanalizowania gmin.
Ilość osadów ściekowych wytwarzanych w latach 2004-2015 w głównej mierze zależeć
będzie od postępu realizacji zadań z zakresu budowy i rozbudowy systemu sieci
kanalizacyjnej oraz liczby mieszkańców korzystających z oczyszczalni ścieków, a tym
samym
ilości
ścieków
doprowadzanych
od
oczyszczalni
(stopnia
wykorzystania
oczyszczalni).
W mniejszym stopniu o ilości wytwarzanych osadów ściekowych decydował będzie przebieg
procesów demograficznych. Jak wynika z informacji zawartych w poprzednich rozdziałach,
na obszarze omawianej gminy w ostatnich latach utrzymuje się stały, niewielki wzrost liczby
ludności.
Rozbudowany ostatnio front inwestycyjny w zakresie kanalizacji oraz sukcesywne
podłączanie gospodarstw domowych do sieci kanalizacyjnej powoduje coroczne zwiększanie
ilości wytwarzanych osadów ściekowych.
72
Aktualnie wskaźnik ilości ludności obsługiwanej przez oczyszczalnie ścieków dla gminy
Czchów wynosi ok. 14 %. Funkcjonująca obecnie na terenie gminy oczyszczalnia ścieków
wytwarza ok. 111 ton uwodnionych osadów ściekowych rocznie.
Zakłada się, że 100 % skanalizowanie gminy spowoduje ok. sześciokrotny wzrost
osadów ściekowych koniecznych do zagospodarowania.
Należy podkreślić, iż stopniowe zwiększanie masy wytwarzanych osadów ściekowych
wyznacza jednocześnie konieczność realizacji zadań w zakresie gospodarki tymi odpadami
zgodnie z uregulowaniami prawnymi zawartymi w ustawie o odpadach.
5.4.
Prognozowane
zmiany
w
zakresie
gospodarki
odpadami
odpadów
wytwarzanych
powstającymi
w sektorze gospodarczym.
Bilans
odpadów
sporządzony
dla
w
sektorze
gospodarczym na terenie gminy Czchów omówiono szczegółowo w rozdziale 4.2.
Z informacji zawartych w tym rozdziale wynika, iż w roku 2003 – w wyniku prowadzenia
działalności gospodarczej wytworzono 276,243 Mg odpadów, w tym odpady niebezpieczne
stanowiły 1,62 %.
Zmiany w ilości i rodzaju wytwarzanych w sektorze gospodarczym odpadów
w perspektywie do roku 2015 zależeć będą przede wszystkim od rozwoju poszczególnych
gałęzi przemysłu, rzemiosła i usług.
Z doświadczeń światowych wynika, że na każde 1% wzrostu PKB przypada 2% wzrostu
ilości wytwarzanych odpadów (Krajowy Plan Gospodarki Odpadami - Monitor Polski nr 11,
z 28 lutego 2003r.). Przyjmując wariant „optymistyczny” rozwoju sytuacji w Polsce, jako stałą
tendencję przewiduje się wyjście z recesji i dalszy rozwój gospodarczy kraju w następstwie
restrukturyzacji przemysłu i handlu w okresie najbliższych 15 lat. Takie założenie przyjęto
również dla gminy Czchów.
Budowie
nowoczesnej gospodarki towarzyszyć
będzie
rozwój małych i średnich
przedsiębiorstw. Do roku 2015 sytuacja demograficzna nie będzie ulegać większym
zmianom. Dominować będzie jednak tendencja zwyżkowa w liczbie mieszkańców.
Z poprawą warunków życia wzrastać będzie średnia wieku mieszkańców, co spowoduje
większe zapotrzebowanie na usługi medyczne. Skutkiem tego będzie wzrost ilości odpadów
z jednostek służby zdrowia.
Upowszechniane będą, wzorem ocen oddziaływania na środowisko, oceny cyklu życia
produktu.
Dotyczyć
to
będzie
przede
wszystkim
grup
produktów
o
wysokiej
73
materiałochłonności i odpadowości oraz produktów zawierających substancje niebezpieczne
dla środowiska.
Obecna polityka państwa w zakresie ochrony środowiska promuje wdrażanie nowych
technologii mało – i bezodpadowch, metod Czystszej Produkcji oraz budowę własnych
instalacji służących odzyskowi i unieszkodliwianiu odpadów przez ich wytwórców.
W perspektywie kilkunastu lat spowoduje to spadek ilości wytwarzanych odpadów
w istniejących zakładach oraz zwiększenie stopnia odzysku odpadów u ich wytwórców.
Tendencji tej towarzyszyć będzie trend odwrotny polegający na ujawnianiu przez
kontrolerów, odpadów wytwarzanych przez przedsiębiorstwa, które jak dotąd nie wystąpiły
o odpowiednie zezwolenia. Dotyczyć to będzie głównie niewielkich zakładów.
Ocenia się, że udział tzw. „szarej strefy odpadowej”, składającej się głównie z małych
zakładów produkcyjnych, rzemieślniczych i usługowych wynosi 5-8% całości obecnego
strumienia odpadów w Polsce (Krajowy Plan Gospodarki Odpadami - Monitor Polski nr 11,
z 28 lutego 2003r.).
Podsumowując, w najbliższej przyszłości (lata 2004-2007) przewiduje się
utrzymanie obecnego poziomu wytwarzania odpadów lub ich nieznaczny wzrost, przy
jednoczesnym wdrażaniu metod i instalacji służących do ich odzysku lub unieszkodliwienia.
Natomiast w dalszej perspektywie (lata 2008 –2015) przewiduje się relatywne zmniejszenie
(w stosunku do wzrostu produkcji) wytwarzanych odpadów, związane z wprowadzaniem
technologii mało- i bezodpadowych.
Prognozę powstawania odpadów w sektorze gospodarczym w latach 2004-2015, obliczoną
w oparciu o wskaźniki przyjęte w KPGO ilustruje poniższa tabela (tabela 36). W poniższej
prognozie, dla gminy Czchów przyjęto wskaźnik stanowiący średnią ważoną wskaźników
ustalonych dla poszczególnych sektorów gospodarki.
Tabela 36. Prognoza powstawania odpadów w sektorze gospodarczym.
Sektor
rok
2004
2007
2011
2015
Jednostka
Mg/rok
Mg/rok
Mg/rok
Mg/rok
Remontowo-budowlany
276,243
286,187
291,338
291,629
Źródło: KPGO (Monitor Polski Nr 11)
5.5. Odpady medyczne i weterynaryjne.
Na podstawie informacji zawartych w Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami
przyjęto założenie, że ilość odpadów medycznych i weterynaryjnych powstających w służbie
zdrowia będzie nieznacznie rosła o ok. 1% w skali roku.
74
Prognozowaną, szacunkową ilość odpadów medycznych i weterynaryjnych wytwarzanych
w latach 2004-2015 na terenie gminy Czchów przedstawiono w tabeli 37.
Tabela
37.
Prognozowane ilości wytwarzanych
i weterynaryjnych w latach 2004 - 2015.
Rok
2004
2005
2006
wyszczególnienie
2007
odpadów
medycznych
2010
2015
kg/rok
Odpady powstające
w placówkach służby zdrowia
903,0
912,0
921,2
930,4
958,6
1007,4
Odpady weterynaryjne
16,0
16,2
16,3
16,5
17,0
17,9
Razem
919,0
928,2
937,5
946,9
975,6
1025,3
5.6. Odpady azbestowe – prognozy zmian.
Szacuje się, że w województwie małopolskim w ciągu roku wytwarza się ok. 160
tys. ton odpadów zawierających azbest, a ilość ta do 2010 roku wzrośnie według prognoz
trzykrotnie.
Należy zaznaczyć, że aktualnie wobec zakazu stosowania wyrobów zawierających
azbest,
jedynym
źródłem
odpadów
będzie
wytwarzanie
ich
podczas
robót
w miejscach, gdzie dawniej były zastosowane. W związku z koniecznością usunięcia
materiałów zawierających azbest z dziedziny komunalnej i gospodarczej („Program
usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski”)
należy w bliższej i dalszej przyszłości liczyć się ze wzrostem tego odpadu.
Trzeba zaznaczyć, iż znaczna masa odpadów zawierających azbest stanowi część
nieruchomości (np. dachy). Jak już wspomniano we wcześniejszych rozdziałach niniejszego
opracowania, upływ czasu sprawił, że wiele z tych dachów uległo naturalnemu zużyciu,
zaczyna przeciekać i wymaga podjęcia pilnych prac remontowych.
Z uwagi na powszechność występowania azbestu w budownictwie oraz wysoki stopień jego
zużycia, w najbliższych latach należy spodziewać się masowo rosnące ilości wymienianych
pokryć dachowych. Stanowi to poważne zagrożenie dla zdrowia, wobec powszechnej
nieznajomości procedur związanych z bezpiecznym usuwaniem azbestu pośród urzędników,
w tym służb nadzoru budowlanego, firm dekarskich jak i samych mieszkańców.
Ponadto należy dodać, iż nacisk na usuwanie wyrobów zawierających azbest nasili
się z pewnością w przyszłości jako efekt wejścia Polski do Unii Europejskiej, gdzie takie
zachowania są już powszechne a modernizacja obiektów i usunięcie z nich szkodliwego
azbestu owocować będzie znacznym przyrostem wartości budynków, gruntów i mieszkań.
Takie założenie można również przyjąć w odniesieniu do gminy Czchów.
75
6. Działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie gospodarki odpadami.
W niniejszym rozdziale, przedstawione zostaną działania zmierzające do
zapobiegania powstawaniu odpadów lub ograniczenia ilości odpadów i ich negatywnego
oddziaływania na środowisko oraz prawidłowego postępowania z nimi, w tym ograniczenia
ilości odpadów ulegających biodegradacji, zawartych w odpadach komunalnych kierowanych
na składowiska.
6.1. Odpady komunalne.
6.1.1. Projektowany system gospodarki odpadami.
Racjonalna gospodarka odpadami wymaga zorganizowania i zaprojektowania
odpowiedniego systemu.
Przy projektowaniu systemu w sferze gospodarki odpadami komunalnymi na
obszarze gminy Czchów, kierowano się propozycjami zawartymi w Wojewódzkim oraz
Powiatowym Planie Gospodarki Odpadami.
Zgodnie z Wojewódzkim Planem Gospodarki Odpadami docelowym rozwiązaniem
w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi jest wprowadzenie systemowej gospodarki
tymi odpadami w układzie ponadlokalnym poprzez skupienie gmin powiatu brzeskiego wokół
Zakładu Zagospodarowania Odpadów (ZZO).
W Powiatowym Planie Gospodarki Odpadami dla wprowadzenia systemu gospodarki
odpadami na terenie powiatu brzeskiego przeanalizowano dwa warianty rozwiązań:
v WARIANT I – gminy powiatu brzeskiego skorzystają z opcji zakładanej w Wojewódzkim
Planie Gospodarki Odpadami i na terenie powiatu funkcjonować będzie Zakład
Zagospodarowania Odpadów „Brzesko” dla obsługi gmin powiatu brzeskiego,
v WARIANT II – na terenie powiatu nie będzie funkcjonował Zakład Zagospodarowania
Odpadów, a gminy powiatu prowadzić będą odrębną gospodarkę odpadami, zgodnie ze
swoimi obowiązkami a wytwarzane odpady wywożone będą poza teren gminy na
podstawie umów, zawartych z przedsiębiorstwami komunalnymi.
Projektując system gospodarki odpadami na terenie gminy Czchów przyjęto założenie, że
gminy powiatu brzeskiego skorzystają z opcji zakładanej w Wojewódzkim Planie Gospodarki
Odpadami oraz planie powiatowym (wariant II) i na terenie powiatu funkcjonować będzie
Zakład Zagospodarowania Odpadów „Brzesko” dla obsługi gmin powiatu brzeskiego.
Odpady powstające w gminie Czchów zagospodarowywane będą zatem w ramach większej
76
jednostki utworzonej wspólnie z pozostałymi gminami powiatu brzeskiego, tj. w ramach
systemu
powiatowego,
którego
zorganizowanie
wiązać
się
będzie
jednocześnie
z koniecznością utworzenia niezbędnej infrastruktury technicznej służącej unieszkodliwianiu
i utylizacji odpadów.
Projektowany system gospodarki odpadami podporządkowany będzie uzyskaniu możliwie
najwyższego poziomu segregacji i odzysku (materiałów i energii) przy jednoczesnej
minimalizacji ilości odpadów kierowanych do składowania.
Szczegółowe ustalenia dotyczące utworzenia Zakładu Zagospodarowania Odpadów podjęte
zostaną na etapie rozmów prowadzonych z władzami lokalnymi (gminnymi).
Proponowany dla gminy Czchów model systemu gospodarki odpadami jest zgodny
z obowiązującymi przepisami prawa. Podstawą tego systemu będzie prowadzenie
selektywnej zbiórki odpadów. Takie postępowanie z odpadami reguluje ustawa z dnia 27
kwietnia 2001r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, Poz. 628), a także podlega ono unormowaniu
zgodnie z ustawą z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach
(Dz.U. Nr 132, Poz. 622).
Zakłada się, że wspomniany wyżej system gospodarki odpadami polegający
na skupieniu gmin powiatu brzeskiego wokół ZZO „Brzesko”, w przypadku gminy
Czchów opierał się będzie o dotychczasową współpracę z Zakładem RemontowoBudowlanym przy Urzędzie Miejskim w Czchowie.
Założono, że jednostka ta wykonywać będzie całość zadań dotyczących organizacji
systemu logistycznego na terenie przedmiotowej gminy (obejmującego zadania
związane ze zbiórką i transportem odpadów komunalnych oraz obsługą utworzonego
Wiejskiego Punktu Gromadzenia Odpadów i funkcjonującego przy nim Gminnego
Punktu Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych). Przewiduje się więc, że jednostka ta
kontynuować będzie wykonywanie zadań w dotychczasowym zakresie, tj. zbiórki
i transportu odpadów komunalnych na terenie omawianej gminy oraz dodatkowo
obejmie obowiązki utrzymania i obsługi utworzonego Wiejskiego Punku Gromadzenia
Odpadów.
Dotychczasowa praktyka Gminy oparta o współpracę z Zakładem RemontowoBudowlanym przy Urzędzie Miejskim w Czchowie, polegająca na wykonywaniu przez tę
jednostkę zadań związanych z ochroną środowiska, w tym również związanych
z gospodarką odpadami, wykazuje sprawność i rzetelność wykonywanych w obecnym
zakresie zadań.
Dlatego też z gospodarczego punktu widzenia przyjęte założenie jest zamierzeniem wielce
pozytywnym, gwarantującym utrzymanie dotychczasowych miejsc pracy dla mieszkańców
77
gminy, co ze społecznego punktu widzenia gwarantuje z kolei pełną akceptację społeczną,
tj. akceptację mieszkańców rozpatrywanej gminy.
Rezultatem przyjęcia w gospodarce odpadami zasady „zbiórki selektywnej
odpadów” jest powstawanie kilku frakcji odpadów, tj. odpady zmieszane, surowce wtórne,
odpady niebezpieczne, bioodpady, wymagających odrębnego dalszego postępowania z nimi.
Efektem tych działań jest uzyskanie z części odpadów materiałów o cechach użytkowych,
z których w dalszych procesach powstają nowe produkty.
Funkcjonowanie gospodarki odpadami zgodnie z wymienionymi powyżej zasadami winno
prowadzić
do
realizacji
podstawowego
celu,
jakim
jest
ochrona
środowiska
i zmniejszenie negatywnego oddziaływania odpadów na życie i zdrowie człowieka oraz na
środowisko.
Proponowany model systemu gospodarki odpadami oparty będzie o zasadę selektywnej
zbiórki, w ramach której organizowana będzie zbiórka następujących frakcji:
•
odpady zmieszane,
•
surowce wtórne,
•
bioodpady,
•
odpady wielkogabarytowe,
•
odpady budowlane,
•
odpady niebezpieczne, powstające w strumieniu odpadów komunalnych.
Każda z w/w frakcji odpadów wymaga odrębnego traktowania i stosowania odrębnych
technik oraz technologii przetwarzania i unieszkodliwiania. Podstawę indywidualizacji
postępowania stanowi system zbiórki odpadów, gwarantujący odrębność ich dopływu do
miejsca przetworzenia lub unieszkodliwienia.
Gromadzenie odpadów w miejscu powstawania stanowi pierwsze ogniwo systemu
ich usuwania i unieszkodliwiania. Usuwanie odpadów z mieszkań oraz sposób ich
przechowywania na terenie nieruchomości mają znaczący wpływ na czystość i stan
sanitarny w osiedlach, a tym samym na poziom bytowania mieszkańców. Gromadzenie
odpadów powinno stanowić etap krótkotrwały i przejściowy.
Zbieranie
selektywne
odpadów odbywać
się
może w oparciu o niżej
wyszczególnione systemy:
I. Zbieranie selektywne ”u źródła”.
Jest to najskuteczniejsza, a zarazem najtrudniejsza forma selektywnej zbiórki
odpadów tj. indywidualna zbiórka na każdej posesji. Zaletą tej formy jest otrzymanie
czystych, jednorodnych odpadów, natomiast wadą - duża liczba zbiorników lub worków
78
foliowych i rozbudowany system transportu. Selekcja "u źródła" jest formą elastyczną,
umożliwiającą stopniowe dochodzenie do coraz bardziej precyzyjnego selekcjonowania.
Podstawowym warunkiem prawidłowego funkcjonowania systemu gospodarki
odpadami jest szeroka wiedza społeczeństwa na temat celów funkcjonowania systemu,
zasad segregacji odpadów, zależności opłat od jakości gromadzonych odpadów, wpływu
gospodarki odpadami na środowisko, itd.
Akceptacja społeczna dla procesów budowy nowych systemów gospodarki odpadami
komunalnymi jest niezbędnym warunkiem osiągnięcia oczekiwanych rezultatów. W związku
z tym występuje potrzeba prowadzenia szerokich akcji podnoszenia świadomości społecznej
z wykorzystaniem wszystkich dostępnych metod i środków.
II. Kontenery ustawione w sąsiedztwie (centra zbierania).
Jest to najprostszy system polegający na ustawieniu w wybranych newralgicznych
punktach miasta czy wsi, specjalnych zbiorników odpowiednio oznakowanych na selektywną
zbiórkę odpadów użytkowych.
Do zbiórki odpadów tym systemem wykorzystywane są zwykle pojemniki duże o pojemności
np.1100 litrów. Zestaw dużych pojemników lokalizowany jest w bezpośrednim sąsiedztwie
osiedli mieszkalnych, centrów handlowych, budynków szkolnych i przeznaczony jest do
obsługi większej ilości mieszkańców. System ten polecany jest do stosowania w zabudowie
wielorodzinnej, w miejscach o stosunkowo gęstej zabudowie. Jego zaletą jest łatwość
wdrożenia, wadą zaś mała ilość odzyskiwanych surowców i ich mała czystość.
III. Zbiorcze punkty selektywnego gromadzenia (centra recyklingu). System ten
przewiduje,
że
oprócz
podstawowych
odpadów
użytkowych
(makulatura,
szkło,
tworzywa, złom metalowy) w punktach tych odbierane są również:
- odpady niebezpieczne,
- odpady wielkogabarytowe,
- odpady budowlane,
- odpady z ogrodów i terenów zielonych.
Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami zakłada, że funkcję zbiorczego punktu gromadzenia
odpadów pełnił będzie Wiejski Punkt Gromadzenia Odpadów.
Wiejski Punkt Gromadzenia Odpadów to miejsce czasowego, ekologicznego gromadzenia
odpadów, przy jednoczesnym ich segregowaniu. Oprócz selektywnej zbiórki odpadów
użytkowych, punkt taki umożliwia również zbieranie odpadów nietypowych (problemowych)
np. wielkogabarytowych, niebezpiecznych i specjalnych takich jak : stare meble, zużyty
sprzęt RTV i AGD, świetlówki, pestycydy, lekarstwa, baterie, resztki farb i lakierów.
79
Utworzenie gminnej stacji zbierania, tj. wiejskiego punktu gromadzenia odpadów, łatwo
dostępnego dla mieszkańców jest jednym z elementów działań, które pozwolą rozwiązać
problem tzw. „dzikich wysypisk” i przypadkowego, niekontrolowanego wyrzucania odpadów.
Mieszkańcy gminy dysponując własnym transportem mogą do takiego punktu dostarczać
odpady samodzielnie, w miarę własnych potrzeb. Taki sposób zbierania odpadów jest
cennym uzupełnieniem systemu zbiórki odpadów w skali gminy, jest ważnym centrum
odzysku surowców wtórnych umożliwiającym odbiór szerszej gamy surowców. Sugeruje się
aby na terenie gminy Czchów gminną stację zbierania, tj. Wiejski Punkt Gromadzenia
Odpadów zlokalizować w sąsiedztwie gminnej oczyszczalni ścieków, na gruntach będących
własnością gminy.
Jak już wspomniano we wstępie niniejszego opracowania zasadniczym celem
polityki ekologicznej państwa w zakresie gospodarowania odpadami jest minimalizacja ilości
wytwarzanych odpadów oraz maksymalizacja ich odzysku i recyklingu, co jednocześnie
wiąże się z ograniczeniem masy odpadów kierowanych na składowiska.
„...Celem nadrzędnym polityki w zakresie gospodarowania odpadami jest zapobieganie
powstawaniu odpadów, przy rozwiązywaniu problemu odpadów „u źródła”, odzyskiwanie
surowców i ponowne wykorzystanie odpadów oraz bezpieczne dla środowiska końcowe
unieszkodliwianie odpadów niewykorzystanych...”.
W celu jak najlepszego zagospodarowania odpadów wytworzonych oraz możliwie
największego ich odzysku konieczne jest podjęcie szeregu działań organizacyjnych oraz
stworzenie na terenie gminy odpowiedniego systemu zbiórki odpadów, ze szczególnym
zwróceniem uwagi na ich selekcję w miejscu wytworzenia, tj. „u źródła” czyli
w gospodarstwach domowych.
Należy dodać, że wraz z podejmowaniem konkretnych przedsięwzięć w sferze gospodarki
odpadami, w sposób ciągły należy kształtować świadomość ekologiczną lokalnej
społeczności,
tj.
właściwy
stosunek
mieszkańców
do
zagadnień
„postępowania
z odpadami”, co niewątpliwie ułatwi wdrażanie przyjętego systemu.
Przewidziane do stosowania na terenie omawianej gminy metody zbierania odpadów
komunalnych przedstawiono poniżej.
v Tworzenie systemu gospodarki odpadami należy rozpocząć od uzupełnienia sytemu
gromadzenia odpadów zmieszanych. Jak wynika z diagnozy aktualnego stanu gospodarki
odpadami na terenie gminy Czchów – tylko ok. 30% mieszkańców gminy objętych jest
zbiórką odpadów zmieszanych. Taka sytuacja oznacza niekontrolowane wprowadzanie
odpadów do środowiska, co sprzyja powstawaniu nielegalnych wysypisk.
80
Tworzenie sprawnego systemu gospodarki odpadami, trzeba zatem rozpocząć od
zorganizowania możliwości pozbywania się odpadów każdemu mieszkańcowi gminy,
a więc uzupełnić system gromadzenia odpadów zmieszanych.
Proponuje się stworzenie:
- systemu bezpośredniego odbioru od gospodarstw domowych „u źródła”,
- systemu donoszenia do punktów zbiorki zlokalizowanych przy zabudowie wielorodzinnej,
- systemu donoszenia do punktów zbiorki zlokalizowanych w rejonie występowania
kompleksu domków letniskowych „Czchów-Zapora”,
- systemu uzupełniającego, tj. systemu donoszenia do Wiejskiego Punktu Gromadzenia
Odpadów.
• Zakłada się, iż w zabudowie jednorodzinnej każde gospodarstwo domowe
wyposażone będzie w worek foliowy na odpady zmieszane. Alternatywą może być
stosowanie pojemników 110 litrowych. Stosowanie worków plastikowych może być
jednak ułatwieniem przy szybkim wdrażaniu systemu selektywnej zbiórki odpadów
(zmniejszenie kosztów).
Dla wyposażenia każdego gospodarstwa domowego w worek foliowy przeznaczony do
gromadzenia odpadów zmieszanych istnieje potrzeba rozstawienia 2 251 worków
foliowych na miesiąc. Do powyższych obliczeń przyjęto założenie, że na każde
gospodarstwo domowe przypadają średnio 4 osoby.
• W zabudowie wielorodzinnej zakłada się rozstawienie pojemników 1100 litrowych.
Jeden punkt gromadzenia wyposażony będzie w jeden pojemnik. Przyjmując założenie,
iż na terenie gminy istnieją 4 punkty, wymaga to rozstawienia 4 pojemników 1100
litrowych.
•
W rejonie występowania domków letniskowych proponuje się utworzenie dwóch
punków zbiórki odpadów, a więc dodatkowe rozstawienie dwóch pojemników 1100
litowych.
•
System donoszenia w placówkach oświatowych oraz obiektach użyteczności
publicznej. Zakłada się rozstawienie pojemników 1100 litrowych na zmieszane odpady
komunalne na terenie wszystkich placówek oświatowych oraz obiektów użyteczności
publicznej istniejących w gminie.
Przyjmując, że na terenie gminy funkcjonuje łącznie 21 placówek oświatowych
i obiektów użyteczności publicznej różnego rodzaju, konieczne będzie rozstawienie 21
pojemników 1100 litrowych.
81
•
W systemie uzupełniającym uznaje się za wystarczające wyposażenie Wiejskiego
Punktu Gromadzenia Odpadów w jeden pojemnik 1100 litrowy przeznaczony na
gromadzenie odpadów zmieszanych.
v System selektywnej zbiórki odpadów komunalnych proponuje się prowadzić
w następujący sposób:
• Zabudowa jednorodzinna – systemem ”u źródła”, w oparciu o worki foliowe
o odpowiedniej kolorystyce. Zakłada się zbiórkę następujących surowców: szkło,
makulaturę, tworzywa sztuczne.
• Zabudowa wielorodzinna - systemem donoszenia (centra zbierania), w oparciu
o kolorowe pojemniki specjalistyczne o pojemności 1100 litrów. Zakłada się zbiórkę
następujących surowców: szkło, makulaturę, tworzywa sztuczne.
• Domki letniskowe – podobnie jak w zabudowie wielorodzinnej proponuje się zbiórkę
w systemie donoszenia (centra zbierania), w oparciu o kolorowe pojemniki
specjalistyczne o pojemności 1100 litrów. Zakłada się zbiórkę następujących surowców:
szkło, makulaturę, tworzywa sztuczne.
• Placówki
oświatowe
oraz
obiekty
użyteczności
publicznej
-
rozstawienie
pojemników na surowce wtórne na terenie wszystkich placówek oświatowych oraz
obiektów użyteczności publicznej istniejących w gminie.
Głównym zadaniem tego systemu w placówkach oświatowych będzie wyrabianie
nawyków segregacji u dzieci i młodzieży. System ten byłyby uzupełnieniem treści
prowadzonej w szkołach edukacji ekologicznej. Należy bowiem pamiętać, że głównym
adresatem kształtowania zachowań i nawyków proekologicznych powinna być młodzież
szkolna.
Na każdy z obiektów oświatowych oraz użyteczności publicznej na terenie gminy
powinien przypadać jeden zestaw pojemników na: szkło, makulaturę, tworzywa
sztuczne i drobny metal (np. puszki aluminiowe).
•
Wiejski Punkt Gromadzenia Odpadów jako system uzupełniający.
W celu zapewnienia na obszarze gminy, prawidłowego funkcjonowania systemu
selektywnej zbiórki, konieczne jest nabycie niezbędnej, określonej liczby pojemników.
Do obliczeń przyjęto następujące założenia:
•
zabudowa
jednorodzinna
–
zakłada
się,
że
każde
gospodarstwo
domowe
wyposażone będzie w 3 worki foliowe, odbierane
jeden raz w miesiącu,
82
•
zabudowa wielorodzinna – zakłada się, że każdy punkt gromadzenia wyposażony
będzie w 3 pojemniki 1100 litrowe.
•
Domki letniskowe – zakłada się utworzenie dwóch „gniazd”, każde wyposażone
w 3 pojemniki 1100 litrowe.
•
Placówki oświatowe oraz obiekty użyteczności publicznej – każdy punkt wyposażony
będzie w 4 pojemniki,
•
Wiejski Punkt Gromadzenia Odpadów - wyposażony będzie w 5 pojemników 1100
litrowych.
Przyjmując takie założenia obliczono, że konieczne będzie rozstawienie następującej liczby
pojemników:
• zabudowa jednorodzinna – 6 753 sztuk worków foliowych na miesiąc,
• zabudowa wielorodzinna – 12 sztuk pojemników 1100 litrowych,
• domki letniskowe – 6 sztuk pojemników 1100 litrowych,
• placówki oświatowe oraz obiekty użyteczności publicznej - przyjmując, że na terenie
gminy funkcjonuje 21 placówek oświatowych oraz obiektów użyteczności publicznej
różnego rodzaju konieczne będzie rozstawienie 21 zestawów x 4 pojemniki =
84
pojemniki 1100 litrowych.
•
zakłada się, że Wiejski Punkt Gromadzenia Odpadów wyposażony będzie w 1100
litrowe pojemniki do gromadzenia wszystkich wymienionych wcześniej rodzajów
surowców wtórnych, a więc: makulatura, szkło, tworzywa sztuczne, drobny metal oraz
dodatkowo tekstylia. Przyjmując takie założenie dodatkowo na terenie gminy Czchów,
potrzebnych będzie 5 pojemników 1100 litrowych.
v Zbiórka bioodpadów.
Z uzyskanych informacji wynika, że teren gminy Czchów jest regionem, w którym
dominującym rodzajem zabudowy jest zabudowa jednorodzinna (zagrodowa), a powstające
w gospodarstwach domowych bioodpady zagospodarowywane są przez mieszkańców we
własnym zakresie.
Przy projektowaniu systemu zbiórki bioodpadów zakłada się zatem, że w dalszym ciągu,
ulegające biodegradacji domowe odpady organiczne i odpady zielone, w rejonach zabudowy
jednorodzinnej
mieszkańcy
zagospodarowywać
będą
we
własnym
zakresie
na
przydomowych kompostowniach. Przyjęte założenie wymaga jednak prowadzenia ciągłej
edukacji ekologicznej, której celem będzie popularyzowanie kompostowania odpadów
organicznych przez mieszkańców we własnym zakresie.
83
Pozostała część odpadów ulegających biodegradacji powstająca w rejonach:
zabudowy wielorodzinnej oraz kompleksu domków letniskowych, zbierana będzie w systemie
donoszenia
do
punktów zbiórki a
następnie
dostarczana
do
obiektów Zakładu
Zagospodarowania Odpadów.
Proponuje się, aby wytwarzane - w rejonach zabudowy wielorodzinnej oraz
kompleksu domków letniskowych - bioodpady gromadzone były w specjalnych pojemnikach
tzw. compostainerach o pojemności 240 litrów, ustawionych przy punktach gromadzenia
odpadów komunalnych.
Przy planowaniu zbiórki bioodpadów przyjęto następujące założenie:
•
jeden pojemnik obsługiwał będzie 1 punkt gromadzenia,
•
pojemnik powinien być opróżniany nie rzadziej niż raz na 2 tygodnie.
W związku z powyższym, dla sprawnego funkcjonowania systemu zbiórki bioodpadów na
terenie gminy konieczne będzie rozstawienie:
- zabudowa wielorodzinna - 4 pojemniki o pojemności 240 litrów,
- domki letniskowe – 2 pojemniki o pojemności 240 litrów.
v Zbiórka odpadów wielkogabarytowych
Odpady wielkogabarytowe to odpady z gospodarstw domowych, które ze względu
na duże rozmiary (nie mieszczą się do standardowych pojemników na odpady) wymagają
odrębnego traktowania. Składają się na nie stare meble, zużyty sprzęt gospodarstwa
domowego (lodówki, pralki, piece itd.), opakowania przestrzenne.
Odpady te w całości są traktowane jako odpady komunalne, jednak zawierają one
często substancje i materiały uznane za niebezpieczne (rtęć, oleje sprężarkowe), które przed
procesem unieszkodliwienia należy oddzielić.
Odpady wielkogabarytowe są źródłami potencjalnych surowców wtórnych,
z których przed ich demontażem i unieszkodliwianiem należy wysegregować odpady
nadające się do odzysku. Rozbiórka odpadów wielkogabarytowych a nie składowanie ich
bezpośrednio na składowiskach, ma znaczny wpływ na wydłużenie eksploatacji tych
składowisk i ochronę środowiska przed skażeniem niebezpiecznymi substancjami zawartymi
w niektórych tego typu odpadach.
Na terenie Gminy Czchów zbiórkę odpadów wielkogabarytowych zaleca się prowadzić
w sposób następujący:
• Dostarczanie odpadów wielkogabarytowych przez ich właścicieli własnym transportem –
do Wiejskiego Punktu Gromadzenia Odpadów lub bezpośrednio do Zakładu
84
Zagospodarowania Odpadów. Zebrane na terenie gminy odpady wielkogabarytowe będą
trafiać do Punktu Demontażu Odpadów Wielkogabarytowych na terenie ZZO, gdzie
podlegać będą rozbiórce. Po demontażu część uzyskanych materiałów stanowiących
surowiec wtórny będzie dołączana do danej frakcji, natomiast pozostała część (balast)
będą kierowane na składowisko odpadów. Części stanowiące odpady niebezpieczne
(np. urządzenia chłodnicze) kierowane będą do unieszkodliwienia w zakładach
specjalistycznych.
• Bezpośredni odbiór przez producenta (dotyczy przede wszystkim zbierania sprzętu
elektronicznego i sprzętów gospodarstwa domowego). System ten polega na odbiorze
sprzętu AGD i urządzeń elektronicznych przez producenta, gdzie podlega on
demontażowi i odzyskuje się niezbędne surowce wtórne. Taka forma pozyskiwania
odpadów wielkogabarytowych upraszcza system zbierania odpadów i ich usuwania.
Odpady te nie zasilają ogólnego strumienia odpadów komunalnych.
• Okresowy odbiór bezpośrednio od ich właścicieli oraz stworzenie warunków do
zamówienia takiej usługi indywidualnie, jako „usługa na telefon”. W wyznaczony dzień
mieszkańcy wystawialiby niepotrzebne im sprzęty na granicach swych posesji
(w zabudowie jednorodzinnej) lub w centrach zbierania odpadów (w zabudowie
wielorodzinnej).
v Zbiórka odpadów budowlanych.
Zbiórka odpadów budowlanych powinna odbywać się na podobnych zasadach jak
odpadów wielkogabarytowych. Odpady budowlane np. stare okna, drzwi, drewniane
elementy stropów itp. zbierane byłyby w Wiejskim Punkcie Gromadzenia Odpadów
i przewożone do Punktu Demontażu Odpadów Wielkogabarytowych działającego przy
Zakładzie Zagospodarowania Odpadów.
Pozostałe odpady z sektora budowlanego przewożone byłyby do Punktu Zbiórki Odpadów
Budowlanych przy ZZO w celu okresowego magazynowania ich do czasu przekazania
specjalistycznym zakładom.
Wojewódzki
Plan
Gospodarki
Odpadami
przewiduje,
że
odzyskiem
i zagospodarowaniem odpadów budowlanych zajmować się będą specjalne zakłady. Zakłady
te wyposażone będą w linie do przekształcania gruzu budowlanego (kruszarki, przesiewacze
wibracyjne itp.) i doczyszczanie dowiezionych odpadów budowlanych. Zakłady te będą
skoncentrowane w pobliżu silnie zurbanizowanych obszarów. Otrzymany materiał będzie
wykorzystany do celów budowlanych oraz do rekultywacji składowisk.
85
Zbiórką i transportem odpadów budowlanych z miejsc ich powstawania zajmować
się będą wytwórcy tych odpadów np. firmy budowlane, rozbiórkowe i osoby prywatne
prowadzące prace remontowe oraz specjalistyczne firmy zajmujące się zbiórką odpadów.
v Zbiórka odpadów niebezpiecznych.
Przy zbieraniu odpadów niebezpiecznych wytwarzanych w grupie odpadów
komunalnych zaleca się stosowanie następujących systemów organizacyjnych:
• Zbieranie w punktach zbiorczych – odpady donoszone przez mieszkańców do punktów
zbiorczych (Gminny Punkt Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych (GPZON), funkcjonujący
przy
Wiejskim Punkcie
Gromadzenia Odpadów lub Punkt Zbiórki Odpadów
Niebezpiecznych (PZON), funkcjonujący przy Zakładzie Zagospodarowania Odpadów).
Odpady zbierane w gospodarstwach domowych odnoszone są w miarę potrzeby przez
mieszkańców do punktów zbiorczych, w których obok zbiorników na surowce wtórne
przeznacza się dodatkowe pojemniki na odpady niebezpieczne, wytwarzane w grupie
odpadów komunalnych,
• Zbieranie okresowe – regularny odbiór odpadów przez specjalny pojazd (Mobilny Punkt
Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych). Odpady zbiera się w gospodarstwach domowych
w specjalnych pojemnikach, a następnie średnio cztery razy w roku specjalnie
przystosowany pojazd, objeżdża w określone dni wyznaczony obszar i zbiera odpady
niebezpieczne wytwarzane w grupie odpadów komunalnych, dostarczone przez
mieszkańców. Docelowo pojazd taki obsługiwać będzie obszar wszystkich gmin
skupionych wokół Zakładu Zagospodarowania Odpadów.
• Metoda donoszenia w systemie uzupełniającym w placówkach handlowych - zbieranie
poprzez sieć handlową, np. apteki, sklepy fotograficzne, sklepy z farbami itp. Gmina lub
ZZO zawiera umowy z różnymi placówkami handlowymi w zakresie przyjmowania
i przechowywania różnych rodzajów odpadów niebezpiecznych. Specjalny pojazd
zabiera z tych placówek odpady niebezpieczne w miarę potrzeb, na zasadzie „usługa na
telefon”.
Wymienione wyżej sposoby zbiórki odpadów niebezpiecznych, wytwarzanych
w grupie odpadów komunalnych, mogą być stosowane pod warunkiem, że każde
gospodarstwo
domowe
posiada
warunki
czasowego
magazynowania
odpadów
niebezpiecznych.
86
Na podstawie monitoringu funkcjonowania systemu, w przypadku stwierdzenia, że
odpady niebezpieczne wrzucane są do odpadów zmieszanych, należy dokonać modyfikacji
systemu i wyposażyć gospodarstwa domowe w zabudowie jednorodzinnej w dodatkowy
pojemnik lub worek foliowy, natomiast w zabudowie wielorodzinnej w centrach zbierania,
umieścić dodatkowy pojemnik przeznaczony od gromadzenia odpadów niebezpiecznych.
6.1.2. Cele i kierunki działań w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi.
Problemy
związane
z
prawidłowym
postępowaniem
z
odpadami,
ich
gospodarczym wykorzystaniem oraz ochroną przed ich szkodliwym oddziaływaniem należą
do najważniejszych zagadnień ochrony środowiska. W sferze gospodarki odpadami
konieczne staje się utworzenie i wprowadzenie sprawnego systemu gospodarki odpadami.
Warunkiem realizacji zaprojektowanego systemu jest zdefiniowanie celu ekologicznego oraz
systematyczne i wytrwałe dążenie do jego osiągnięcia poprzez podejmowanie i realizowanie
konkretnych przedsięwzięć.
Analizując powyższą myśl wyznaczono, przyjmując za Wojewódzkim Planem Gospodarki
Odpadami, następujący nadrzędny cel ekologiczny:
Cel ekologiczny:
Minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów oraz wprowadzenie
zgodnego
z
normami
europejskimi
systemu
ich
odzysku
i unieszkodliwiania.
Podany powyżej cel ekologiczny jest zgodny z celem nadrzędnym polityki
ekologicznej państwa w odniesieniu do gospodarki odpadami (zapobieganie powstawaniu
odpadów, odzysk surowców i ponownie wykorzystanie odpadów, bezpieczne dla środowiska
końcowe unieszkodliwianie odpadów niewykorzystanych).
W celu osiągnięcia w/w celu ekologicznego określono cele szczegółowe do
realizacji w krótkookresowym horyzoncie czasowym i perspektywicznym (długookresowym).
Cele szczegółowe do 2007 roku:
1. Objęcie zorganizowanym zbieraniem odpadów 95% mieszkańców gminy.
2. Deponowanie na składowiskach odpadów innych niż niebezpieczne i obojętnych nie
więcej niż 80% wytworzonych odpadów komunalnych.
3. Skierowanie w roku 2007 na składowiska odpadów innych niż niebezpieczne
i obojętnych nie więcej niż 82% (wagowo) całkowitej ilości odpadów komunalnych
ulegających biodegradacji (w stosunku do roku 1995).
87
4. Osiągnięcie w roku 2007 zakładanych limitów odzysku i recyklingu poszczególnych
odpadów:
-
Opakowania z papieru i tektury:
45%
-
Opakowania ze szkła:
35%
-
Opakowania z tworzyw sztucznych:
22%
-
Opakowania metalowe:
35%
-
Opakowania wielomateriałowe:
20%
-
Odpady wielkogabarytowe:
26%
-
Odpady budowlane:
20%
-
Odpady niebezpieczne (z grupy odpadów komunalnych):
22%
1. Objęcie wszystkich mieszkańców zorganizowanym systemem zbierania odpadów
komunalnych.
więcej niż 67% wszystkich odpadów komunalnych.
3. Skierowanie w roku 2011 na składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętnych
nie więcej niż 75% (wagowo) całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających
biodegradacji (w stosunku do roku 1995).
4. Osiągnięcie w roku 2011
zakładanych limitów odzysku i recyklingu poszczególnych
odpadów:
-
50%
-
45%
-
30%
-
45%
-
30%
-
50%
-
Odpady budowlane:
40%
-
50%
więcej niż 56% wszystkich odpadów komunalnych.
2. Skierowanie w roku 2015 na składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętnych
nie więcej niż 46% (wagowo) całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających
biodegradacji (w stosunku do roku 1995).
88
3. Osiągnięcie w roku 2015 zakładanych limitów odzysku i recyklingu poszczególnych
odpadów:
-
55%
-
50%
-
35%
-
50%
-
35%
-
55%
-
Odpady budowlane:
45%
-
55%
W poniższej tabeli (tabela 38) zestawiono oszacowane ilości odzysku wyżej wymienionych
odpadów.
Tabela 38. Zakładana masa pozyskanych odpadów [Mg].
L.p.
Strumienie odpadów komunalnych
2007
2011
2015
1.
26,3
29,3
31,3
2.
1,3
2,0
2,2
3.
5,5
7,1
7,4
4.
25,5
34,2
38,4
5.
Opakowania metalowe
2,7
3,4
3,6
6.
15,0
28,1
29,5
7.
Odpady budowlane
35,4
87,3
120,4
8.
1,7
3,9
4,0
113,4
195,3
236,8
Razem
Dla osiągnięcia założonych celów, konieczne jest podjęcie następujących
kierunków działań w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi:
v Wprowadzenie
systemowej
gospodarki
odpadami
komunalnymi
w
układzie
ponadlokalnym, poprzez współutworzenie Zakładu Zagospodarowania Odpadów.
v Redukcja w odpadach kierowanych na składowiska odpadów innych niż niebezpieczne
i obojętnych zawartości składników ulegających biodegradacji,
v Wdrażanie systemu eliminacji odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów
komunalnych, ich zbierania i unieszkodliwiania,
v Wdrażanie systemu i rozwój selektywnej zbiórki odpadów wielkogabarytowych
i budowlanych,
89
v Wdrożenie systemów pełnej i wiarygodnej ewidencji odpadów,
v Inwentaryzacja i bieżąca likwidacja nielegalnych składowisk,
v Podnoszenie świadomości społecznej.
Wyznaczony nadrzędny cel ekologiczny, cele szczegółowe oraz kierunki działań
ekologicznych wymagają podjęcia szeregu konkretnych przedsięwzięć realizacyjnych,
prowadzących do ich osiągnięcia.
Całość zadań ekologicznych koniecznych do podjęcia, których realizacja zmierzać
będzie do osiągnięcia w/w celów oraz wyznaczonych kierunków działań, wiąże się
z utworzeniem i wprowadzeniem sprawnego systemu gospodarki odpadami opartego na
selektywnej
zbiórce
odpadów
komunalnych
w
tym
współutworzenie
Zakładu
Należy podkreślić, że jednym z w/w kierunków działań w zakresie gospodarki
odpadami komunalnymi, jest wdrożenie systemów pełnej i wiarygodnej ewidencji
odpadów.
Władze gminne powinny spowodować aby na zarządzanym przez siebie terenie wszyscy
właściciele nieruchomości mieli obowiązek zawierania umów na zbieranie odpadów.
Firmy wywozowe nie powinny mieć możliwości pobierania opłat bezpośrednio od osób
korzystających z usługi. Pomogło by to wykluczyć sytuację, w której producent odpadów
chcąc zaoszczędzić na opłatach pozbywa się odpadów niezgodnie z prawem. Władze
gminne muszą mieć bieżącą i pełną kontrolę nad ilością zbieranych oraz unieszkodliwianych
i zagospodarowywanych odpadów, a także nad pobieranymi opłatami.
Gwarancją prawidłowego funkcjonowania tego systemu jest wykonywanie usług
w zakresie zbiórki i transportu odpadów komunalnych przez jedną jednostkę
wywozową. Zaleca się kontynuowanie dotychczasowego sposobu zbiórki odpadów,
opartego o współpracę z Zakładem Remontowo-Budowlanym przy Urzędzie Miejskim
w Czchowie.
Należy
nadmienić,
iż
ważnym
czynnikiem
warunkującym
prawidłowe
funkcjonowanie gospodarki odpadami jest dobrze prowadzona edukacja ekologiczna.
Odgrywa ona znaczącą rolę w kształtowaniu właściwego stosunku ludzi do zagadnień
„postępowania z odpadami”. Przede wszystkim jednak, ułatwia współpracę ze świadomymi
ekologicznie obywatelami.
90
6.1.3. Niezbędne koszty związane z realizacją przedsięwzięć w gospodarce odpadami
komunalnymi.
Szacunkowe koszty niezbędne do realizacji systemu gospodarki odpadami
(poniższe tabele) wyliczono w oparciu o informacje uzyskane od dostawców oraz wskaźniki
nakładów inwestycyjnych i jednostkowych kosztów eksploatacyjnych, zamieszczone
w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami.
Tabela
39.
Szacunkowe nakłady na zakup pojemników w podsystemie zbiórki
odpadów zmieszanych.
System organizacyjny zbiórki
Worki foliowe
(szt/miesiąc)
Pojemniki
1100 litrowe
(szt)
Koszt jednostkowy
(zł/szt)
Nakłady
(PLN)
zabudowa jednorodzinna - system
bezpośredniego odbioru odpadów od
gospodarstw „u źródła”
2 251
-
0,35
9 454*
zabudowa wielorodzinna
-
4
840
3 360
domki letniskowe
-
2
840
1 680
placówki oświatowe
oraz obiekty użyteczności publicznej
-
21
840
17 640
WPGO
-
1
840
840
Razem
32 974
*nakłady uwzględniają zapotrzebowanie roczne.
T a b e l a 40.
surowców wtórnych.
Worki foliowe
(szt/miesiąc)
Pojemniki
1100 litrowe
(szt)
Koszt jednostkowy
(zł/szt)
Nakłady
(PLN)
zabudowa jednorodzinna - system
bezpośredniego odbioru odpadów od
gospodarstw „u źródła”
6 753
-
0,35
28 363*
-
12
840
10 080
domki letniskowe
-
6
840
5 040
placówki oświatowe
oraz obiekty użyteczności publicznej
-
84
840
70 560
WPGO
-
5
840
4 200
Razem
118 243
*nakłady uwzględniają zapotrzebowanie roczne.
91
T a b e l a 41.
bioodpadów.
Pojemniki
240 litrowe (szt)
Koszt jednostkowy
(zł/szt)
Nakłady
(PLN)
4
320
1 280
domki letniskowe
2
320
640
razem
1 920
T a b e l a 42. Pozostałe nakłady inwestycyjne.
L.P.
Rodzaj odpadów
w latach
2004 - 2007
Koszt
Roczne
jednostkowy w
koszty
tys.zł/Mg/rok
tys. PLN
10*
91
w latach
2008 -2015
Koszt
Roczne
jednostkowy w
koszty
tys.zł/Mg/rok
tys. PLN
32*
292
1.
Odpady zmieszane
2.
Odpady ulegające biodegradacji
0,69
523
1,90
1442
3.
Odpady wielkogabarytowe.
0,50
74
0,36
53
4.
Odpady budowlane.
0,19
69
0,17
62
5.
Odpady niebezpieczne.
3,53
72
2,85
58
-
829
-
1907
Razem
Źródło: KPGO Monitor Polski Nr 11.
*zł/M/rok
T a b e l a 43. Szacunkowe koszty eksploatacji systemu gospodarowania odpadami.
L.P.
Rodzaj odpadów
1.
Odpady zmieszane
2.
Odpady ulegające biodegradacji
3.
4.
5.
w latach
2004 - 2007
Koszt
Roczne
jednostkowy
koszty
w zł/M/rok
tys. PLN
51
465
3
27
Odpady wielkogabarytowe.
1,2
Odpady budowlane.
0,76
Odpady niebezpieczne.
Razem
w latach
2008 -2015
Koszt
Roczne
jednostkowy koszty
w zł/M/rok
tys. PLN
48
438
17,7
161
11
4,2
38
7
5,28
48
0,96
9
4,82
44
-
519
-
729
Źródło: KPGO Monitor Polski Nr 11.
6.2. Odpady opakowaniowe.
Niezbędny poziom redukcji odpadów opakowaniowych wynika z ustawy
o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz
o opłacie produktowej i opłacie depozytowej z dnia 11 maja 2001 r. (Dz.U.2001.63.639).
Zapisy tej ustawy wymagają, aby przedsiębiorca wprowadzający na rynek krajowy produkty
w opakowaniach zapewnił ich odzysk. Obowiązany jest on do dnia 31 grudnia 2007r.
92
osiągnąć docelowy poziom odzysku odpadów opakowań co najmniej w wysokości określonej
w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2001 r. w sprawie rocznych poziomów
odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych (Dz.U.2001.69.719 z dnia 6
lipca 2001 r. ).
Ze względu na fakt, że rozporządzenie powyższe obejmuje okres do roku 2007, podobnie jak
w planie wojewódzkim przyjęto, iż w latach 2008 - 2015 przedsiębiorcy zobowiązani będą do
dalszej intensyfikacji zbiórki odpadów opakowaniowych.
Tabela
L.p.
44.
Zakładane poziomy odzysku
przedsiębiorców [%].
Rodzaj opakowania
odpadów
opakowaniowych
2002 2003 2004 2005 2006 2007
przez
2008 - 2010
2011 - 2015
1.
Tworzywa sztuczne
7
10
14
18
22
25
30
35
2.
Papier i tektura
37
38
39
42
45
48
50
55
3.
Szkło
13
16
22
29
35
40
45
50
4.
Metale
15
20
25
30
35
40
45
50
5.
5
8
12
16
20
25
30
35
Na podstawie doświadczeń krajowych i zagranicznych, w niniejszym planie zakłada się, że
zbiórka tekstyliów będzie miała marginalny charakter i ograniczała się będzie do zbiórki
odzieży. Ponieważ w ogólnej masie odpadów są to wielkości niewielkie, w obliczeniach
pominięto udział tej grupy odpadów.
Kierunki działań w zakresie gospodarki odpadami opakowaniowymi
W związku z tym, że odpady opakowaniowe zaliczono do grupy odpadów komunalnych
kierunki działań przedstawiono w podrozdziale 6.1.2.
6.3. Komunalne osady ściekowe.
W miarę rozbudowy istniejącego systemu kanalizacji i oczyszczania ścieków,
ważnym problemem dla gminy Czchów stanie się sposób zagospodarowania osadów
ściekowych. Zgodnie z Wojewódzkim i Krajowym Planem Gospodarki Odpadami,
preferowanym kierunkiem postępowania z osadami ściekowymi będzie ich kompostowanie.
Będzie ono pożądane w oczyszczalniach posiadających powiązania z zakładami
kompostowania odpadów komunalnych i z zakładami posiadającymi znaczne ilości odpadów
organicznych (np. kora, trociny).
93
Warunkiem wykorzystania osadów ściekowych do kompostowania oraz ich
wykorzystania w rolnictwie będzie ich odpowiedni skład (chemiczny i zawartość patogenów).
Zakłada się również zwiększenie ilości osadów unieszkodliwianych metodami termicznymi
np. w planowanym Zakładzie Termicznej Utylizacji w Krakowie.
Kolejnym preferowanym kierunkiem jest wykorzystanie osadów do celów nawozowych
i rekultywacji terenów zdegradowanych.
Dla obszaru gminy Czchów przewiduje się zatem wielokierunkowy sposób
postępowania z wytworzonymi osadami, zależnie od ich składu oraz uwarunkowań
ekonomicznych. Przewiduje się następujące kierunki postępowania z osadami ściekowymi:
• kompostowanie (Zakład Zagospodarowania Odpadów) wraz z frakcją organiczną
odpadów komunalnych. Powstały w ten sposób kompost będzie wykorzystywany na
potrzeby zieleni miejskiej oraz w rekultywacji składowisk i terenów poprzemysłowych,
• termiczna przeróbka – możliwa w przypadku świadczenia tego typu usług przez
ewentualną spalarnię przy planowanym Zakładzie Termicznej Utylizacji w Krakowie dot.
termicznej przeróbki osadów pochodzących z innych oczyszczalni, szczególnie
zlokalizowanych na terenach, gdzie rozwijane jest rolnictwo ekologiczne, z uwagi na
trudność z rolniczym wykorzystaniem osadów,
• wykorzystanie osadów ściekowych o odpowiednich parametrach w celach nawozowych
i w rekultywacji.
6.4. Odpady z sektora gospodarczego – cele w gospodarce odpadami.
Przy definiowaniu celu ekologicznego dotyczącego gospodarki odpadami
w
sektorze
gospodarczym
przyjęto
założenie,
że
zdecydowana
większość
tych
odpadów stanowią odpady powstające w sektorze remontowo-budowlanym.
Pomimo
niewielkiego
znaczenia
w
ogólnej
ilości
pozostałych
odpadów
wytwarzanych na terenie gminy wyznaczono, przyjmując za Wojewódzkim Planem
Gospodarki Odpadami, następujący cel ekologiczny:
Cel ekologiczny - Minimalizacja wytwarzania odpadów z sektora gospodarczego oraz
wprowadzenie
nowoczesnego systemu ich unieszkodliwiania
i gospodarczego wykorzystania.
Do osiągnięcia założonego celu, konieczne jest podjęcie następujących kierunków działań:
94
v Systematyczne wprowadzanie bezodpadowych i mało odpadowych technologii produkcji,
v Stymulowanie podmiotów gospodarczych wytwarzających odpady przemysłowe do
zintensyfikowania
działań
zmierzających
do
maksymalizacji
gospodarczego
wykorzystania odpadów.
6.5. Odpady medyczne i weterynaryjne.
Zasady gospodarowania odpadami, w tym także odpadami powstającymi
w placówkach służby zdrowia, regulują zapisy Polityki Ekologicznej Państwa oraz ustawa
o odpadach.
Wynika z nich m.in. obowiązek odzysku surowców wtórnych. Segregacja odpadów
wytwarzanych w placówkach medycznych, i to zarówno odpadów komunalnych, jak
i medycznych, jest obecnie standardem światowym i powinna być również wdrożona
w Polsce. Ma ona nie tylko pozytywne skutki ekologiczne, lecz również ekonomiczne,
pozwalając na istotne zredukowanie łącznych kosztów unieszkodliwiania odpadów
powstających w placówkach służby zdrowia.
Za Wojewódzkim oraz Powiatowym Planem Gospodarki Odpadami, dla jednostek służby
zdrowia i placówek weterynaryjnych określono następujące cele szczegółowe, do 2015 roku:
Cele szczegółowe na lata 2004 – 2015:
1. Minimalizacja ilości powstawania odpadów.
2. Eliminacja nieprawidłowych praktyk w gospodarce odpadami.
3. Eliminacja zagrożenia ze strony odpadów pochodzenia zwierzęcego.
Dla osiągnięcia założonych celów, WPGO wskazuje konieczność podjęcia następujących
kierunków działań:
v Zaprzestanie unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych w instalacjach
nie spełniających wymagań ochrony środowiska,
v Wzmocnienie działania służb inspekcyjnych oraz szkolenia pracowników służby zdrowia
i służb weterynaryjnych w zakresie właściwego zbierania odpadów medycznych
i weterynaryjnych,
v Organizacja nadzoru weterynaryjnego nad procesem powstawania i niszczenia odpadów
pochodzenia zwierzęcego szczególnego ryzyka (SRM) oraz padłych zwierząt (HRM).
95
Działania
W
ostatnim
okresie
Unia
Europejska
zaostrzyła
przepisy
dotyczące
przekształcania odpadów pochodzenia zwierzęcego na produkcję mączek i zakazała ich
użytkowania w żywieniu zwierząt. Zgodnie z Wojewódzkim Planem Gospodarki Odpadami
w województwie zbudowany będzie szczelny system nadzoru weterynaryjnego nad
procesem powstawania i niszczenia odpadów pochodzenia zwierzęcego szczególnego
ryzyka (SRM) oraz padłych zwierząt (HRM), w tym zwłaszcza bydła, owiec i kóz oraz ich
wyłączenia z łańcucha pokarmowego ludzi i zwierząt.
Potencjał produkcyjny przemysłu przekształcającego odpady wynosi w Polsce
3400 Mg/dobę tj. około 850 tys. Mg surowców rocznie. W związku z tym, że potencjał ten
przekracza prawie o 50% zasoby surowcowe netto, należy oczekiwać, że powstające w woj.
małopolskim w/w odpady będą w pełni unieszkodliwione.
Dla usprawnienia systemu zbierania odpadów pochodzenia zwierzęcego,
Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami zakłada wybudowanie, na terenie każdego powiatu
jednego magazynu – chłodni do tymczasowego magazynowania padłych zwierząt. Wielkość
takiego magazynu powinna przewidywać możliwość przechowania ok. 5 Mg masy padłych
zwierząt. Jako alternatywę dla rozwiązania problemu padłych zwierząt WPGO wskazuje
rozwiązanie polegające na wybudowaniu odpowiedniej liczby grzebowisk np. jednego na
powiat.
Na terenie powiatu brzeskiego nie istnieje możliwość unieszkodliwienia odpadów
medycznych i weterynaryjnych. Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami proponuje
unieszkodliwianie odpadów w instalacjach Firmy EKO-TOP w Rzeszowie, oraz Szpitalu
Specjalistycznym Chorób Płuc w Rzeszowie.
Niewątpliwie dużym ułatwieniem byłoby odwożenie tych odpadów do zakładu utylizacyjnego
położonego bliżej powiatu brzeskiego. Taką możliwość stwarza istniejąca spalarnia
w Tarnowie, tj. instalacja SEGHERS w Tarnowie (Szpital im. św. Łukasza ), która w chwili
obecnej nie jest w pełni obciążona - stopień wykorzystania wynosi tylko ok. 30 %. Tak więc
można przewidywać, iż w przypadku zawartego z w/w zakładem porozumienia, potrzeby
gmin powiatu brzeskiego, w tym względzie byłyby zaspokojone.
Poza technologiami termicznego unieszkodliwiania odpadów z jednostek służby
zdrowia i placówek weterynaryjnych opartych o proces spalania i pirolizy, możliwe jest
stosowanie również innych metod np. autoklawowych.
Dla
pełnego
unieszkodliwienia
niebezpiecznych
odpadów
medycznych
i weterynaryjnych wzmocnione będą działania służb inspekcyjnych oraz szkolenia z zakresu
edukacji ekologicznej pracowników służby zdrowia i służb weterynaryjnych.
96
W
celu
prowadzenia
właściwej
gospodarki
odpadami
medycznymi
i weterynaryjnymi należy podejmować, zaproponowane w Wojewódzkim Planie Gospodarki
Odpadami,
działania
organizacyjno-prawne,
inwestycyjne
i edukacyjno-informacyjne
przedstawione poniżej.
Działania organizacyjno – prawne.
1. Wdrożenie systemu ewidencjonowania ilości powstających odpadów w placówkach
służby zdrowia oraz gabinetach i lecznicach weterynaryjnych,
2. Opracowanie gminnego planu gospodarki odpadami medycznymi i weterynaryjnymi,
3. Okresowa weryfikacja gminnego planu gospodarki odpadami,
4. Wzmożenie działalności kontrolnej w celu wyegzekwowania posiadania przez placówki
medyczne i weterynaryjne wszystkich niezbędnych zezwoleń z zakresu gospodarki
odpadami
oraz
aktualnych
umów
ze
specjalistycznymi
firmami
na
transport
i unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych,
5. Stworzenie bazy danych w zakresie prowadzonych i planowanych działań z zakresu
gospodarki odpadami medycznymi i weterynaryjnymi.
Działania inwestycyjne.
1. Selektywna zbiórka infekcyjnych odpadów weterynaryjnych.
Działania edukacyjno – informacyjne.
1. Opracowanie i przeprowadzenie cyklu szkoleń dla pracowników służby zdrowia z terenu
gminy Czchów na temat prowadzenia racjonalnej gospodarki odpadami, sposobów
zmniejszenia ilości i toksyczności generowanych tam odpadów oraz opracowywania
i wdrażania wewnętrznych Programów Gospodarki Odpadami.
2. Prowadzenie kampanii informacyjnej wśród lekarzy weterynarii na temat obowiązków
wytwórców odpadów wynikających z przepisów ustawy o odpadach.
3. Szczegółowe zalecenia dla placówek służby zdrowia:
3.1. Zapobieganie powstawaniu odpadów u źródła przez:
§
oszczędne obchodzenie się z każdym zużywającym się materiałem i produktem,
§
wprowadzenie selektywnego zbierania surowców wtórnych i odpadów niebezpiecznych,
§
dostawa towarów w opakowaniach wielokrotnego użytku,
§
zobowiązanie dostawców umową do odbioru opakowań,
§
redukcja ilości materiałów opakowaniowych poprzez wprowadzenie urządzeń dozujących
oraz zamawianie materiałów w dużych pojemnikach zwrotnych,
§
zastąpienie materiałów jednorazowych odpowiednikami wielorazowego zastosowania
jeżeli jest to możliwe pod względem sanitarnym.
97
3.2. Wprowadzenie selektywnego zbierania odpadów niebezpiecznych ze strumienia
odpadów o charakterze komunalnym i szkolenie personelu w zakresie właściwych
praktyk gospodarowania odpadami niebezpiecznymi
4. Opracowanie, wdrożenie i monitorowanie programów gospodarki odpadami w tych
placówkach, gdzie do tej pory nie wykonano ustawowych obowiązków w tej mierze
6.6. Odpady azbestowe - cele do roku 2015.
Powszechność zastosowania w minionych latach, materiałów budowlanych
produkowanych na bazie azbestu (zwłaszcza pokryć dachowych w budownictwie
realizowanym na terenie gminy) powoduje, że usuwanie wyrobów zawierających azbest
będzie procesem długotrwałym, uzależnionym od tempa rozwoju gospodarczego,
zasobności finansowej właścicieli obiektów a przez to możliwości remontu i modernizacji
budynków.
Analizując powyższe wyznaczono następujący cel ekologiczny:
Cel ekologiczny – Zintensyfikowanie unieszkodliwiania odpadów zawierających
azbest.
Dla osiągnięcia założonego celu, konieczne jest podjęcie następujących działań:
v Realizacja „ Wojewódzkiego Programu Unieszkodliwiania Azbestu Na Przykładzie Gminy
Szczucin”,
v Opracowanie systemu pomocy finansowej dla właścicieli obiektów wymieniających
elementy budowlane zawierające azbest (np. pokrycia dachowe),
v Zwiększanie
świadomości
zarówno
pracowników
administracji
publicznej
jak
i mieszkańców w zakresie oddziaływania azbestu na zdrowie ludzi oraz przepisów
i procedur dotyczących azbestu.
98
7. Program działań edukacyjnych.
7.1. Wstęp.
Do skutecznej ochrony środowiska naturalnego nie wystarczy najgłębsze
przekonanie o pierwszorzędnym znaczeniu tej ochrony w systemie ogólnoludzkich wartości,
jako warunku przetrwania ludzkości. Nie wystarczy posiadanie wiedzy o sposobach ochrony
i zapobieganiu dewastacji czy też dysponowanie odpowiednimi zasobami finansowymi.
Konieczne są jeszcze: poczucie odpowiedzialności za ochronę środowiska oraz
odpowiedzialne działania służące tej ochronie. Od połowy XX stulecia pojawiają się postulaty
budowania etyki ekologicznej. W postulatach tych wyraził się niepokój o degradację
środowiska, a także wykształciło się przekonanie o potrzebie zmiany postaw wobec
przyrody, pojawiły się postulaty budzenia „sumienia ekologicznego” i tworzenia moralności
ekologicznej.
Jednym z narzędzi polityki ekologicznej i kierunków działań na rzecz ochrony
środowiska przyrodniczego i zdrowia jest propagowanie i inspirowanie działalności
edukacyjno-informacyjnej. Istotnym bowiem zagrożeniem dla otaczającego nas środowiska,
bezpieczeństwa ekologicznego kraju i zdrowia mieszkańców jest niska społeczna
świadomość, której wyrazem jest widoczny na co dzień brak kultury ekologicznej. Dla
skutecznej ochrony środowiska potrzebna jest zatem strategia edukacyjna, stanowiąca
integralną część powszechnej edukacji, dzięki której ludzie zrozumieją istotę i znaczenie
systemu „człowiek-środowisko” oraz jego wymiar zarówno przyrodniczy, jak i humanistyczny,
zreorientują swój konsumpcyjny system wartości, styl życia i zostaną przygotowani do
podejmowania działań służących realizacji idei i zasad ekorozwoju.
Edukacja ekologiczna (edukacja środowiskowa) jest koncepcją kształcenia
i wychowywania społeczeństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego.
Jednym z ważniejszych warunków realizacji gminnego planu gospodarki odpadami
jest wysoka świadomość społeczeństwa. Lokalna społeczność powinna brać aktywny udział
w strategii zagospodarowania odpadów. Dlatego też należy prowadzić odpowiednie
działania, których celem jest zmiana dotychczasowego postępowania mieszkańców w sferze
konsumpcji i postępowania z odpadami.
Zatem, jednym z czynników warunkujących prawidłowe funkcjonowanie gospodarki
odpadami jest dobrze prowadzona edukacja ekologiczna. Odgrywa ona znaczącą
rolę
w
kształtowaniu
właściwego
stosunku
ludzi
do
zagadnień
„postępowania
z odpadami” – przede wszystkim jednak, ułatwia współpracę ze świadomymi ekologicznie
obywatelami.
99
Działalność informacyjno-edukacyjna jest elementem właściwie prowadzonej
gospodarki odpadami. Oznacza to, że:
v inwestycji dotyczących gospodarki odpadami nie można oceniać i wdrażać bez
uwzględniania producentów odpadów, jakimi są mieszkańcy. Określenie zakresu wiedzy
jaka jest najistotniejsza im do przekazania oraz sposób jej prezentacji przy współudziale
z nowymi technologiami jest koniecznym elementem oceny efektywności każdej
inwestycji w tej sferze.
v działania
edukacyjne
powinny
być
uzależnione
od
prowadzonej
przez
daną
jednostkę – w tym przypadku – gminę polityki odpadowej. W przeciwnym razie należy się
liczyć z ograniczonymi efektami praktycznymi.
Akceptacja społeczna dla procesów budowy nowych systemów gospodarki
odpadami komunalnymi jest niezbędnym warunkiem osiągnięcia oczekiwanych rezultatów.
Dlatego tak ważne jest zaangażowanie każdego mieszkańca w „problem
odpadowy”.
Poprzedzone
to
musi
być
oczywiście
odpowiednim,
teoretycznym
przygotowaniem społeczeństwa do planowanych działań, przygotowaniem będącym efektem
szeroko prowadzonych akcji podnoszenia świadomości społecznej z wykorzystaniem
wszystkich dostępnych metod i środków.
Każdy mieszkaniec objęty wprowadzanymi zmianami musi przyjąć do wiadomości,
że tylko prawidłowo wyselekcjonowane odpady mogą zostać poddane procesom
przetwarzania.
7.2. Strategia prowadzenia kampanii informacyjnej.
Edukacja
środowiskowa
jest
dialogiem
jaki
musi
zostać
przeprowadzony
z mieszkańcami gminy Czchów w celu integracji działań na rzecz ochrony środowiska. Musi
ona docierać do wszystkich grup społecznych zarówno do dzieci jak i do dorosłych. Ważne
jest znalezienie odpowiednich metod i środków przekazu tak, aby w najprostszy
i najskuteczniejszy sposób przekazywać informację ekologiczną.
Zadania kampanii.
Do głównych zadań kampanii należą:
v przegląd istniejących materiałów, których celem jest podnoszenie świadomości
społeczeństwa,
v przygotowanie kampanii na rzecz podniesienia świadomości społeczeństwa,
100
v identyfikacja problemów, których nie omawiają dostępne materiały informacyjne,
v opracowanie dodatkowych materiałów informacyjnych,
v wprowadzenie w życie powyższej kampanii.
Elementy kampanii.
Strategia prowadzenia kampanii składa się z następujących elementów:
v krótka kampania (6 miesięcy) opracowana w celu osiągnięcia największych
i najwcześniej dostrzegalnych efektów,
v program podstawowy (2 lata),
v program długoterminowy (10 lat i więcej).
Rodzaje kampanii podnoszenia świadomości społecznej.
Istnieją różne rodzaje kampanii podnoszenia świadomości społecznej, wśród
których można wyróżnić: kampanię „fali nośnej”, kampanie tematyczne, akcje podejmowane
w ramach kampanii.
Kampania „fali nośnej” dotyczy problemu środowiska jako całości, nie zaś tylko
jednego jego aspektu. Jest przewidziana do popierania „przyjaznych środowisku” wartości
i wymogów wśród społeczeństwa. Można ją stosować dla szerokiej opinii publicznej.
Kampanie tematyczne mogą przekazywać wiedzę dotyczącą pewnych aspektów
problemów środowiskowych lub zachęcania do bardziej świadomych zachowań.
Bazując na płaszczyźnie stworzonej w czasie powyższych kampanii, można podejmować
akcje dotyczące np. selektywnego zbierania odpadów niebezpiecznych pochodzących
z gospodarstw domowych.
7.3. Sposoby prowadzenia akcji edukacyjnej społeczności lokalnej.
7.3.1. Szkolenia.
Kampanie powinny być kierowane do poszczególnych grup wiekowych i społecznych:
v dzieci,
v dorośli,
v osoby odpowiedzialne za decyzje polityczne dotyczące gospodarki odpadami,
v kadra techniczna biorąca udział w realizacji programu gospodarki odpadami.
101
Tematy szkoleń powinny być dobrane do w/w grup przy uwzględnieniu ich specyfiki
(np. tabela nr 45):
T a b e l a 45. Przykładowe tematy szkoleń.
Temat
Grupa
Ochrona środowiska naturalnego
dzieci i dorośli
Wspólna odpowiedzialność za stan środowiska
dzieci i dorośli
Trucizny w śmieciach domowych
dzieci i dorośli
Nadmierne opakowania
dzieci, dorośli i producenci
Zapobieganie powstawaniu odpadów
dzieci i dorośli
Recykling
dorośli i dzieci
Czysta produkcja – eliminowanie toksycznych odpadów,
technologii i produktów
Dorośli
Idea czystego regionu
dzieci i dorośli
Kompostowanie odpadów w przydomowym ogródku
dzieci i dorośli
Problematyka dzikich składowisk
dzieci i dorośli
Konieczność zachowania surowców i paliw naturalnych
dzieci i dorośli
Źródło: Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami.
Szkoleniami powinni być objęci wszyscy pracownicy organów odpowiedzialnych za
opracowanie regulacji prawnych, dotyczących gospodarki odpadami niebezpiecznymi i ich
wprowadzanie w życie.
7.3.2. Formy przekazu.
Osiągnięcie sukcesu w promowaniu zagadnień proekologicznych dość istotnie
uzależnione jest od funkcjonowania środków masowego przekazu oraz od wyboru
odpowiedniej formy przekazu.
Środki masowego przekazu spełniają ważną funkcję w kształtowaniu świadomości
ekologicznej lokalnych społeczności. Posiadając spore możliwości oddziaływania, winny
traktować edukację ekologiczną jako stały element działalności. Powinny w sposób rzetelny
przedstawiać stan środowiska przyrodniczego na terenie omawianej gminy, a także równie
rzetelny sposób informować o zagrożeniach, jakie na tym terenie występują. Ważne jest
nawiązanie bliskiej współpracy mediów z instytucjami i organizacjami zajmującymi się
ochroną środowiska, dla pełniejszego rozeznania w sprawach ekologii.
102
Proponowane w
Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami
formy przekazu można
podzielić na:
v materiały drukowane,
v materiały audiowizualne,
v imprezy promocyjne.
Każda z tych form posiada swoją specyfikę, swoje zalety i wady. Często wybór formy
przekazu jest wyborem pomiędzy jej przydatnością a możliwościami finansowymi.
1. Materiały drukowane nie wymagające dużych nakładów:
v krótkie materiały drukowane, takie jak ulotki, ulotki typu „pytania i odpowiedzi”,
zestawienia
faktograficzne,
wkładki
i
broszury,
zwykłe
obwieszczenia
i powiadomienia służb komunalnych;
v publikacje w prasie i wydawnictwach periodycznych, takie jak: artykuły, komentarze,
stałe rubryki, wywiady, listy do redakcji, artykuły redakcyjne;
v materiały dla prasy: komunikaty, powiadomienia i obwieszczenia służb komunalnych;
v plakaty;
v obszerne, starannie wydrukowane broszury, biuletyny, opracowania, raporty
i monografie;
v opracowane graficznie obwieszczenia służb komunalnych;
v materiały
kształceniowe:
programy nauczania, materiały samokształceniowe,
materiały dla nauczycieli;
v okolicznościowe pamiątki (znaczki, długopisy, teczki z nadrukami itp.).
2. Materiały audiowizualne:
v wywiady dla radia,
v pokazy przezroczy;
v ogłoszenia służb komunalnych w radiu,
v filmy;
v wystawy.
3. Imprezy promocyjne:
v konferencje prasowe;
v wizyty oficjalne;
v zebrania mieszkańców;
v imprezy specjalne (festiwale, akcje);
v warsztaty, seminaria, konferencje.
103
7.3.3. Partnerzy w programach informacyjnych.
Współpraca ze szkołami.
Jak już wspomniano wcześniej warunkiem zmiany postawy społeczeństwa wobec
otaczającego
je
środowiska
przyrodniczego
jest
uruchomienie
obiegu
informacji,
promowanie edukacji i angażowanie każdego w rozwiązywanie pojawiających się problemów
środowiskowych. Bez takiej informacji społeczeństwo, nie wyłączając nauczycieli, nie
uświadamia sobie rangi problemu.
Szczególna odpowiedzialność w transmisji informacji ekologicznej ciąży na szkolnictwie,
w tym również na szkolnictwie wyższym, kształcącym nauczycieli i wychowawców, a także
kadrę kierowniczą dla gospodarki i kultury.
Szkoły są dobrymi partnerami w programach informacyjnych, ponieważ
nastawione są na szerzenie oświaty, a poza tym skupiają społeczność lokalną. Dyrektorzy
szkół i nauczyciele często pełnią rolę liderów lokalnej społeczności i ich autorytet może być
ważny, szczególnie przy poruszaniu kwestii potrzebnych, lecz niepopularnych. Szkoły są
ponadto dobrymi partnerami w programach informacyjnych ponieważ:
v mogą być miejscem rozpowszechniania materiałów informacyjnych,
v wyposażone są w sprzęt, który może być pomocny w przygotowaniu materiałów
informacyjnych (komputery, kserokopiarki),
v są miejscem funkcjonowania różnych kół zainteresowań, które mogą czynnie
uczestniczyć w przygotowaniu materiałów informacyjnych,
v są źródłem ekspertów w dziedzinie edukacji,
v uczniowie mogą pomagać przy realizacji programów, ankiet itp.
Współpraca z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi.
Władze samorządowe powinny mieć dokładną listę instytucji pozarządowych
działających na terenie gminy.
Lokalne ekologiczne organizacje pozarządowe stanowią często podstawowy czynnik
w angażowaniu młodzieży w akcje edukacji ekologicznej.
Ponadto, w przypadku wystąpienia zbieżności interesów gminy z interesami tychże
organizacji, podjęta współpraca aktywnie pomoże w realizacji programu informacyjnego.
Poprawa wizerunku organizowanych akcji informacyjno-edukacyjnych oraz pozytywny wpływ
na efekty takich akcji może być rezultatem wspierania przez samorząd lokalny działań
organizacji społecznych zajmujących się ekologią. Takie wspieranie jest pożądane
104
zwłaszcza przy wdrożeniu na terenie gminy – w gospodarce odpadami – systemu
selektywnej zbiórki odpadów, systemu dowodzącego podniesienie świadomości ekologicznej
oraz zmianę postawy wobec „problemu odpadowego”.
Poniżej podano możliwe formy współpracy z instytucjami pozarządowymi:
v doradztwo w sprawach merytorycznych i w sprawach przekazu informacji organizacje pozarządowe współpracują ze znanymi ekspertami, dysponują bazami
danych na temat specjalistów, mają doświadczenie w docieraniu do odbiorców;
v wsparcie finansowe lub współpraca w finansowaniu projektu - niektóre organizacje
posiadają fundusze przeznaczone na informowanie i mogą uczestniczyć w kosztach
projektu;
v ocena przekazu - w chwili gdy materiał został przygotowany może być przetestowany
na członkach organizacji pozarządowej;
v udostępnianie kanałów informacyjnych - dysponują listami adresowymi, są
dystrybutorami różnego typu materiałów i biuletynów, mogą pomagać w roznoszeniu
materiałów informacyjnych;
v działania równoległe - niektóre informacje mogą być publikowane w biuletynach
organizacji pozarządowych.
7.3.4. Przykładowe treści materiałów informacyjnych.
Poniżej
przedstawiono
przykładowe
treści
materiałów
informacyjnych
zaproponowanych w Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami.
Trucizny w śmieciach domowych
Nasze śmieci domowe są coraz bardziej niebezpieczne dla środowiska. Zawierają
bowiem one, poza resztkami pokarmu, papieru, tworzyw sztucznych, także zużyte oleje
silnikowe i smarowe, popsute świetlówki, baterie, termometry rtęciowe, przeterminowane
lekarstwa, resztki farb, lakierów, i rozpuszczalników, a także przeterminowane środki
ochrony roślin i opakowania po nich. Choć nie wszystkie te substancje, w świetle
obowiązującej ustawy o odpadach, należą do grupy odpadów niebezpiecznych, to są one
powszechnie uważane za niezwykle szkodliwe. Uwalniane w trakcie ich rozkładu związki
mogą dostać się do gleby, wód powierzchniowych, podziemnych, gdzie powodują ogromne
szkody. Zdarza się, że związki te trafiają w końcu do produktów spożywczych.
105
Jakie zagrożenia powstają przy niewłaściwym obchodzeniu się z niektórymi
odpadami?
Zużyte akumulatory są bardzo groźnym źródłem skażeń środowiska z powodu zawartego
w nich ołowiu i jego związków oraz kwasu siarkowego. Ołów jest pierwiastkiem trującym
i praktycznie niezniszczalnym. Związki ołowiu mają negatywny wpływ na stan zdrowia
organizmów żywych, na rozwój roślin i procesy zachodzące w środowisku wodnym. U ludzi
ołów uszkadza praktycznie wszystkie komórki i narządy. Jest szczególnie niebezpieczny dla
dzieci i młodzieży.
Większość farb i lakierów, rozpuszczalników, klejów, lepików itp. zawiera szkodliwe dla
zdrowia substancje, takie jak np. formaldehyd, fenole, węglowodory aromatyczne
i alifatyczne, a także metale ciężkie (m.in. cynk, ołów, miedź, tytan). Mogą mieć one
działanie mutagenne, rakotwórcze i niszczące układ nerwowy.
Baterie maja bardzo krótki żywot i szybko trafiają do kosza. Niemal wszystkie one zawierają
szkodliwe dla środowiska metale ciężkie, takie jak rtęć, ołów, nikiel, cynk, kadm.
Przepracowany
olej
jest
prawdziwą
beczką
trucizn,
ponieważ
zawiera
m.in.
wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, chlorowcopochodne i metale ciężkie (cynk,
ołów, kadm, miedź). Ustalono, że:
v 1 litr przepracowanego oleju może zanieczyścić do 5 milionów litrów czystej wody
pitnej;
v 1 litr oleju może pokryć cienką warstwą 1 ha powierzchni wody, utrudniając dostęp
tlenu i powodując śmierć wielu organizmów żywych;
v spalenie w niewłaściwych warunkach 1 tony oleju powoduje wydzielanie się do
atmosfery ok. 10 kg substancji trujących.
Jedna świetlówka zawiera średnio ok. 40 mg rtęci, co przy 25 mln szt. zużywanych w Polsce
lamp tego typu daje ok. 1000 kg rtęci. W przypadku niewłaściwego postępowania ze zużytym
świetlówkami, zawarta w nich rtęć może bardzo poważnie zanieczyścić wszystkie elementy
środowiska. Zatrucie rtęcią powoduje u ludzi bardzo poważne zmiany w układzie nerwowym,
co w najcięższych przypadkach może się zakończyć nawet śmiercią.
Poza wyżej wymienionymi odpadami, bardzo groźne dla środowiska są trucizny, które mogą
powstawać przy niewłaściwym postępowaniu z :
v termometrami i przeterminowanymi lekarstwami,
v zużytymi odczynnikami fotograficznymi,
106
v kosmetykami typu “spray”,
v używanymi w ogródkach przydomowych środkami ochrony roślin i opakowaniami po
nich.
Jak zmniejszać ilość odpadów niebezpiecznych?
v Dbaj o prawidłową eksploatację akumulatora samochodowego, co znacznie
przedłuży jego żywotność.
v Pozostawiaj na stacjach benzynowych – przepracowane oleje,
v Pozostawiaj w dużych sklepach z materiałami budowlanymi – resztki farb i lakierów.
Po zebraniu tych odpadów, będą one unieszkodliwione w warunkach i przy zastosowaniu
technologii bezpiecznych dla środowiska.
7.3.5. Przykładowe treści ulotek.
Poniżej przedstawiono przykładowe treści ulotek zaproponowane w Wojewódzkim
Planie Gospodarki Odpadami.
Odpady surowcowe segreguj w domu, osobno zbieraj makulaturę, szkło, tworzywa
sztuczne i metale. Wypełnione worki odbierze firma wywozowa w wyznaczonym terminie.
Z odpadów organicznych roślinnych (liście, trawa, drobne gałęzie, obierki) możesz we
własnym zakresie wytworzyć kompost, który wykorzystasz jako nawóz w swoim ogrodzie.
Jeśli nie chcesz lub nie możesz kompostować we własnym zakresie, zgromadź te odpady
w specjalnym worku. Zostaną one wówczas odebrane i przetworzone w powiatowej
kompostowni.
Odpady budowlane, powstające przy remontach lub budowie domu, usuwaj wyłącznie do
wcześniej zamówionych kontenerów, które na twoje zlecenie podstawi i odbierze firma
wywozowa.
Pozostałe odpady w ramach usług komunalnych odbierze firma wywozowa i przewiezie na
składowisko.
Odpady
niebezpieczne
(akumulatory,
baterie,
farby,
przeterminowane
lekarstwa,
jarzeniówki) możesz oddać w wyznaczonym terminie do specjalnego samochodu, który
będzie czekał w określonym punkcie.
107
Odpady wielkogabarytowe, takie jak stare meble, sprzęt AGD, RTV, odbierane będą
w wyznaczonych terminach, w ramach tzw. wiosennych i jesiennych „wystawek”.
PAMIĘTAJ!
Każdy z nas może przyczynić się do zmniejszenia objętości wywożonych na składowisko
śmieci. Wystarczy tylko już w domu zgnieść przed wyrzuceniem do śmietnika kartonik po
napojach, plastikową butelkę lub puszkę po napojach.
Spalanie śmieci w domowych piecach może być źródłem bardzo silnego zanieczyszczenia
środowiska. Dotyczy to szczególnie różnego rodzaju wyrobów z tworzyw sztucznych, których
spalanie jest źródłem trujących gazów.
Do worka na makulaturę:
v wrzucaj – stare gazety, książki, zeszyty, prospekty, katalogi, papierowe torby i worki,
pudełka kartonowe i tekturowe.
v nie wrzucaj – kalek, papierów przebitkowych, papieru i tektury pokrytych folią,
kartoników po napojach i mleku, zabrudzonego i zatłuszczonego papieru,
np. z opakowań po maśle, margarynie i mięsie.
Do worka na szkło:
v wrzucaj – butelki i słoiki bez nakrętek, inne pojemniki szklane, stłuczkę szklaną bez
dodatków metalowych i plastikowych.
v nie wrzucaj – szkła okiennego i zbrojonego, luster, pobitych naczyń z fajansu
i porcelany, szkła kryształowego, zużytych żarówek i świetlówek, nakrętek, kapsli
i korków.
Do worka na plastik:
v wrzucaj – czyste, bez nakrętek butelki po napojach oraz opakowania po środkach
chemii gospodarczej i kosmetykach.
v nie wrzucaj – folii gospodarczej, ogrodniczej i budowlanej, plastikowych siatek i toreb
(tzw. reklamówek), woreczków foliowych, butelek po oleju silnikowym, tworzyw
piankowych, styropianu.
Do worka na metale:
v wrzucamy – puszki po konserwach, folie metalowe, tubki metalowe, naczynia do
gotowania, narzędzia, druty, puszki po napojach, rury, metalowe zakrętki.
v nie wrzucaj – puszek po lakierach i aerozolach, puszek po farbach i olejach.
108
Co możesz zrobić, aby zmniejszyć ilość odpadów?
v unikaj przedmiotów jednorazowego użytku!
v napoje kupuj tylko w butelkach zwrotnych!
v unikaj opakowań z materiałów problemowych, takich jak np. z PCW, ze
zmiękczonych tworzyw piankowych. Lepiej jest kupować towary nie opakowane!
v w trakcie zakupów korzystaj z toreb tekstylnych i siatek!
v odpady niebezpieczne, takie jak zużyte akumulatory, baterie, świetlówki odstawiaj do
miejsc specjalnie do tego celu wyznaczonych!
Unikajmy produktów zawierających agresywne substancje szkodliwe dla środowiska:
v zamiast agresywnych środków czyszczących używaj środków delikatnych, szarego
mydła, octu,
v zamiast aerozoli z gazem kupuj kosmetyki w sztyfcie,
v zamiast nawozów sztucznych stosuj w ogrodzie kompost.
Jak wykorzystać kompost z odpadów domowych?
Kompostu należy używać tylko na powierzchni gleby - nie przekopuj go.
Rozsadzanie młodych roślin – 20 – 30% kompostu zmieszać z 70 – 80% ziemi;
Kwiaty doniczkowe - 20 – 30% kompostu zmieszać z 70 – 80% ziemi;
Grządki warzywne – płytko rozprowadzić na powierzchni grządki warstwą o grubości 1 – 2
cm lub też 1 – 3 kg/1 m2 jesienią lub wiosną. Dokarmianie można prowadzić tez w sezonie
wegetacyjnym;
Trawnik – na wiosnę rozprowadzić ok. 1 kg na 1 m2 trawnika i przysypać lekko zwiędłą
trawą;
Grządki z kwiatami – płytko rozprowadzić jesienią lub wiosną ok. 1 kg na 1 m2 grządki.
Ty też możesz chronić środowisko !
Recykling 1 tony papieru pozwala na zaoszczędzenie:
v 2,3 – 7 m3 miejsca na składowisku;
v 26 500 litrów wody;
v 1 476 litrów ropy;
v 4 200 kWh energii – wystarczającej do ogrzania przeciętnego mieszkania przez
okres pół roku.
109
Wyprodukowanie papieru z makulatury zamiast z pulpy drzewnej ogranicza ilość:
v zużycia energii o 75%;
v zanieczyszczeń powietrza o 74%;
v ścieków przemysłowych o 35%.
7.4. Podsumowanie.
Podsumowując informacje zawarte w rozdziale 7, dotyczące roli edukacji
ekologicznej w budowie nowego systemu gospodarki odpadami nasuwa się następujący
wniosek:
Skuteczność nowoczesnego systemu gospodarki odpadami, oprócz środków
technicznych i logistycznych, w które wyposażony jest system, zależy również w dużej
mierze od świadomości ekologicznej i stopnia edukacji ekologicznej lokalnej
społeczności. Poprzez właściwie prowadzoną edukację ekologiczną można dotrzeć
zarówno do osób zajmujących się zawodowo gospodarką odpadami, mieszkańców
i podmiotów gospodarczych będących „wytwórcami odpadów”, a także dzieci
i młodzieży.
Rozstawienie pojemników i rozdanie mieszkańcom ulotek informujących
o sposobach segregacji i selektywnego gromadzenia odpadów nie rozwiązuje jeszcze
„problemu odpadowego”. Konieczne jest stałe i systematyczne oddziaływanie na
świadomość przede wszystkim dzieci i młodzieży, a także dorosłych mieszkańców
w celu podnoszenia ich świadomości ekologicznej i pozyskiwania ich przychylności,
a przynajmniej zdobycia zrozumienia dla prowadzonych inwestycji i działań
w dziedzinie gospodarki odpadami.
Prowadzenie różnorodnych form pozalekcyjnych edukacji ekologicznej, jak
szkolne koła ekologiczne, organizowanie i rozwój ośrodków edukacji środowiskowej
(edukacja rolników, kierowców, organizowanie olimpiad i konkursów ekologicznych,
prowadzenie kampanii społecznych na rzecz ochrony i kształtowania środowiska
przyrodniczego w szkołach i zakładach pracy, rozwijanie różnych form turystyki,
agroturystyki
itp.)
przyczyni
się
do
podniesienia
świadomości
ekologicznej
mieszkańców gminy i stworzy szansę na włączenie się lokalnej społeczności
w działania prośrodowiskowe.
110
8. Finansowanie zadań ujętych w planie.
8.1. Instrumenty finansowe służące realizacji planu.
8.1.1. Wprowadzenie.
Wdrażanie planu gospodarki odpadami jest złożonym procesem wspomaganym
przez różnorodne instrumenty polityki ekologicznej, wśród których należy wymienić:
-
instrumenty prawne,
-
instrumenty finansowe,
-
instrumenty społeczne,
-
instrumenty strukturalne.
Z pośród wymienionych instrumentów zarządzania planem należy wyróżnić jako
najważniejsze
instrumenty
finansowe
stanowiące
potencjalne
źródło
środków
przeznaczonych na finansowanie inwestycji niezbędnych dla właściwego funkcjonowania
systemu gospodarowania odpadami, oraz koniecznych do eksploatacji narzędzi i urządzeń
stanowiących tzw. koszty eksploatacyjne.
Finansowanie przedsięwzięć w zakresie gospodarki odpadami realizowane jest
przy udziale środków pochodzących ze źródeł, do których należą przede wszystkim:
-
budżet gminy,
-
fundusze celowe,
-
emisja obligacji komunalnych,
-
fundacje i fundusze pomocowe,
-
kredyty i dotacje.
8.1.2. Budżet gminy.
Ważnym elementem realizacji planu gospodarki odpadami jest możliwość
finansowania proekologicznych zadań infrastrukturalnych z budżetu gminy. Samorząd
gminny finansuje różne sfery życia lokalnej społeczności a zadania inwestycyjne jakie stoją
przed samorządem są znaczne, dlatego możliwości finansowania zadań w dziedzinie
gospodarki odpadami z budżetu gminy są bardzo ograniczone. Ponieważ wielkość
projektowanych zamierzeń wykracza poza lokalne możliwości finansowe, realizacja
większości planowanych zadań jest możliwa wyłącznie przy finansowym wspomaganiu ich
wykonywania ze źródeł zewnętrznych.
111
T a b e l a 46. Budżet Gminy Czchów.
Lp.
2002
2003
dynamika
2004
dynamika
1.
Dochody
13 903 030
15 120 373
108 %
19 851 997
131 %
2.
Wydatki
13 993 988
17 330 769
124 %
25 810 702
149 %
3.
Wydatki inwestycyjne
4 061 412
6 048 029
149 %
12 680 027
210 %
29 %
35 %
120 %
49 %
140 %
Udział wydatków
4.
inwestycyjnych w
wydatkach budżetu.
Istotnym, jakkolwiek dodatkowym źródłem środków pozostających w dyspozycji
gminy, powinny być przychody z opłat za usługi świadczone w gospodarce odpadami.
Władze gminne powinny spowodować, aby na zarządzanym przez siebie terenie wszyscy
właściciele nieruchomości mieli obowiązek zawierania umów na zbieranie odpadów. Firmy
wywozowe nie powinny mieć możliwości pobierania opłat bezpośrednio od osób
korzystających z usług świadczonych w tym zakresie. Efektem tego będzie pełna i bieżąca
kontrola
władz
gminnych
nad
ilością
zbieranych,
unieszkodliwianych
i zagospodarowywanych odpadów , a także nad pobieranymi opłatami za świadczone usługi.
Analiza budżetu gminy oraz planowanych wydatków na inwestycje związane
z ochroną środowiska wskazuje, że możliwość finansowania proekologicznych zadań
infrastrukturalnych z budżetu gminy jest bardzo ograniczona. Samorząd gminny finansuje
różne sfery życia lokalnej społeczności a zadania inwestycyjne jakie stoją przed
samorządem są znaczne, dlatego możliwości finansowania zadań w dziedzinie gospodarki
odpadami z budżetu gminy mogą stanowić niewielką część planowanych wydatków.
Ponieważ wielkość projektowanych zamierzeń wykracza poza lokalne możliwości finansowe,
realizacja większości planowanych zadań jest możliwa wyłącznie przy finansowym
wspomaganiu ich wykonywania ze źródeł zewnętrznych.
112
8.1.3. Fundusze celowe.
Największe środki finansowe mogące wspierać przedsięwzięcia podejmowane dla
poprawy jakości stanu środowiska naturalnego, posiadają: narodowy, wojewódzkie,
powiatowe i gminne fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Zasady
funkcjonowania funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej określone zostały
szczegółowo w tytule VII dziale II rozdział 4 Ustawy Prawo ochrony środowiska. Główne
kierunki działalności Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
oparte są o tezy II Polityki Ekologicznej Państwa, i wyznaczają zasady udzielania pomocy
finansowej oraz listy przedsięwzięć priorytetowych.
Proekologiczne przedsięwzięcia o znaczeniu regionalnym mogą być wspierane finansowo
ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Ze
względu na wielkość środków pozostających w dyspozycji gminnego funduszu, możliwości
finansowego wspierania przez nie przedsięwzięć proekologicznych ma znikome znaczenie.
Przychodami gminnego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej są:
-
całość opłat i kar za usuwanie drzew i krzewów,
-
50 % opłat i kar za składowanie i magazynowanie odpadów,
-
20 % opłat i kar za korzystanie ze środowiska,
-
60 % opłat eksploatacyjnych.
9.1.4. Emisja obligacji komunalnych.
Emisja obligacji jest nowo wprowadzanym sposobem gromadzenia środków
finansowych. Daje ona emitentowi środki na rozwój, a kupującemu obligacje korzystne
ulokowanie środków pieniężnych na określony czas. Istnieje możliwość emisji obligacji na
inwestycje służące ochronie środowiska. W przypadku podmiotów szczególnie uciążliwych
dla otoczenia obligacje mogą być odpowiednio uatrakcyjnione zobowiązaniem do
radykalnego ograniczenia tej uciążliwości. Podmiotowe obligacje mogą być nabywane
z budżetu terenowego, z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
oraz kupowane przez inne podmioty, odczuwające ekologiczną uciążliwość emitenta.
Obligacja jest wyrazem zobowiązań przedmiotu emitującego i jednocześnie praw nabywców
obligacji do otrzymywania ich spłaty wraz z odsetkami i innych świadczeń o charakterze
rzeczowym. Jest zatem zbliżona do transakcji kredytowej w banku.
Przez emisję obligacji realizuje się przepływ kapitału. Kredyt uzyskany w drodze
emisji obligacji nie jest łatwy ani tani, gdyż zysk zamierzonego przedsięwzięcia musi być na
113
tyle wysoki, aby pokrył związane z obligacją zobowiązania. Można przewidywać, że
zainteresowanie obligacjami – dotąd znikome – będzie wzrastać w miarę wykształcenia się
myślenia kategoriami majątkowymi (kapitałowymi).
8.1.5. Fundacje i fundusze pomocowe.
Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej niesie nowe możliwości finansowania
inwestycji w ochronie środowiska. Stanowić je będą fundusze na ochronę środowiska
pochodzące ze środków Unii Europejskiej dostępne po akcesji. Największe znaczenie
przyniesie możliwość korzystania z Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności.
8.1.5.1. Fundusze Strukturalne.
Istnieją 4 fundusze strukturalne Unii Europejskiej:
•
Europejski
Fundusz
Rozwoju
Regionalnego
(European
Regional
Development
Fund-ERDF),
•
Europejski Fundusz Socjalny (European Social Fund – ESF),
•
Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnych (European Agriculture Guidance and
Guarantee Fund -EAGGF) sekcja "Orientacji”,
•
Instrument Finansowy Wspierania Rybołówstwa (Financial Instrument for Fisheries
Guidance- FIFG).
Inicjatywy w dziedzinie ochrony środowiska będą miały możliwości otrzymania
dofinansowania głównie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ERDF - European Regional
Development Fund) powstał w 1975 roku jako reakcja na coraz głębsze rozbieżności
w rozwoju regionów (spowodowane kryzysem gospodarczym i przystąpieniem do UE
Wielkiej Brytanii i Irlandii). Jego głównym zadaniem jest niwelowanie dysproporcji w poziomie
rozwoju regionalnego krajów należących do UE.
Pomoc w ramach tego funduszu obejmuje inicjatywy w następujących dziedzinach:
• inwestycje produkcyjne umożliwiające tworzenie lub utrzymanie stałych miejsc pracy,
• inwestycje w infrastrukturę, z uwzględnieniem tworzenia sieci transeuropejskich dla
regionów objętych celem nr 1 polityki strukturalnej UE,
• inwestycje w edukację i opiekę zdrowotną w regionach objętych celem nr 1 polityki
strukturalnej UE,
114
• rozwój potencjału lokalnego: małych i średnich przedsiębiorstw,
• działalność badawczo-rozwojowa,
• inwestycje związane z ochroną środowiska.
Narodowy Plan Rozwoju (NPR) na lata 2004-2006 określa cele, priorytetowe
działania oraz ramy instytucjonalne i finansowe działań strukturalnych państwa. Jest to
strategiczny, średniookresowy dokument planistyczny, scalający rozwiązania horyzontalne,
sektorowe
i
regionalne
na
poziomie
krajowym,
wskazującym
kierunki
rozwoju
gospodarczego Polski w pierwszych latach po akcesji. Narodowy Plan Rozwoju służy jako
baza do negocjacji z Komisją Europejską Podstaw Wsparcia Wspólnoty (ang. Community
Support Framework – CSF) dla Polski, dokumentu, który określi wielkość pomocy
z instrumentów strukturalnych UE przyznanych Polsce.
Narodowy Plan Rozwoju i Podstawy Wsparcia Wspólnoty dla Polski w latach
2004-2006 będą wdrażane za pomocą:
• 5 sektorowych programów operacyjnych (SPO):
-
SPO "Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw",
-
SPO "Rozwój zasobów ludzkich",
-
SPO "Restrukturyzacji i modernizacji sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów
wiejskich",
-
SPO "Rybołówstwo i przetwórstwo ryb",
-
SPO "Transport",
• Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR) - zarządzanego
na poziomie krajowym, ale wdrażanego w systemie zdecentralizowanym na poziomie
wojewódzkim,
• Strategii wykorzystania Funduszu Spójności, który nie należy do funduszy strukturalnych
ale realizuje założenia polityki strukturalnej UE,
• Programu operacyjnego "Pomoc techniczna", służącego pomocy we wdrażaniu funduszy
strukturalnych na poziomie Podstaw Wsparcia Wspólnoty oraz programów operacyjnych.
Działania z zakresu ochrony środowiska
współfinansowane z Europejskiego
Funduszu Rozwoju Regionalnego będą realizowane w Polsce, w ramach 2 programów
operacyjnych:
• Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego,
• Sektorowego Programu Operacyjnego „Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw”.
115
Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR)
Generalnym celem Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego
jest zapewnienie wszystkim regionom w Polsce, w powiązaniu z działaniami podejmowanymi
w
ramach
innych
programów
operacyjnych,
udziału
w
procesach
rozwojowych
i modernizacyjnych gospodarki, poprzez tworzenie warunków wzrostu konkurencyjności
regionów oraz przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów.
Program będzie finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalengo (ERDF) i Europejskiego Funduszu Społecznego (ESF) oraz ze środków
krajowych. Ogółem na program operacyjny w latach 2004 – 2006 przeznaczone będzie około
4,3 milarda euro, w tym z funduszy strukturalnych – około 2,8 mld euro.
Beneficjantami końcowymi pomocy są przede wszystkim samorządy województw,
powiatów i gmin, stowarzyszenia oraz związki gmin i powiatów, instytucje naukowe,
instytucje
rynku
pracy,
agencje
rozwoju
regionalnego
i
instytucje
wspierania
przedsiębiorczości, a za ich pośrednictwem przedsiębiorstwa.
W ramach ZPORR realizowane będą inwestycje infrastrukturalne w zakresie ochrony
środowiska
oraz
inwestycje
związane
z
rewitalizacją
obszarów zdegradowanych.
W programie znajdują się 4 działania, w ramach których można będzie realizować
inwestycje w zakresie ochrony środowiska:
Działanie 1.2 Infrastruktura ochrony środowiska;
Działanie 3.1 Rozwój obszarów wiejskich;
Działanie 3.2 Obszary poprzemysłowe restrukturyzowane;
Działanie 3.3 Rewitalizacja obszarów zdegradowanych (miejskich, poprzemysłowych
i powojskowych);
W ramach ZPORR o dofinansowanie mogą ubiegać się projekty, które ze względu
na mniejszą skalę oddziaływania nie kwalifikują się do Funduszu Spójności, co pozwoli
małym gminom skorzystać ze środków unijnych na inwestycje służące ochronie środowiska.
Polska przygotowała 7 programów operacyjnych, na podstawie których planowane
jest korzystanie ze środków funduszy strukturalnych. Programy operacyjne oparte są
o szerszy dokument programowy, Narodowy Plan Rozwoju na lata 2004 – 2006.
W
ramach
jednego
z
tych
programów
–
Zintegrowanego
Programu
Operacyjnego Rozwoju Regionalnego - ZPORR - samorządy i inne podmioty publiczne
będą mogły ubiegać się o dofinansowanie z Europejskiego Funduszy Rozwoju
Regionalnego (ERDF) na inwestycje w zakresie ochrony środowiska.
116
Narodowy Plan Rozwoju oraz wszystkie programy operacyjne muszą zostać
zaakceptowane przez Komisję Europejską. Obecnie trwają negocjacje programów
operacyjnych z Komisją Europejską.
Do programów operacyjnych tworzone są szczegółowe dokumenty programowe
tzw. Uzupełnienia do programów operacyjnych, zawierające konkretne informacje na temat
rodzajów projektów kwalifikujących się do dofinansowania, kryteriów wyboru projektów,
wielkości dofinansowania, systemu przepływu wniosków, itd.
RODZAJE PROJEKTÓW KWALIFIKUJĄCYCH SIĘ DO DOFINANSOWANIA Z
EUROPEJSKIEGO
FUNDUSZU
ROZWOJU
REGIONALNEGO
W
RAMACH
ZINTEGROWANEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO ROZWOJU REGIONALNEGO
W ramach działania INFRASTRUKTURA OCHRONY ŚRODOWISKA realizowane
będą duże projekty o znaczeniu regionalnym, między innymi :
zagospodarowanie odpadów
1. organizacja i wdrażanie systemów selektywnej zbiórki odpadów i recyklingu
2. wdrażanie systemowej gospodarki odpadami komunalnymi (m.in. budowa sortowni,
kompostowni, obiektów termicznej, termiczno-chemicznej i fizycznej (mechanicznej)
utylizacji
odpadów;
budowa
nowych,
modernizacja
istniejących
i rekultywacja
nieczynnych składowisk; likwidacja "dzikich" składowisk)
3. budowa i modernizacja spalarni odpadów niebezpiecznych
W ramach tych projektów do kwalifikujących się wydatków mogą być zaliczone:
1. roboty budowlano-montażowe,
2. zakup wyposażenia,
3. roboty wykończeniowe,
4. nadzór inżynierski,
5. przygotowanie dokumentacji technicznej,
6. wykup gruntów (maksymalnie 10% wartości projektów).
W ramach działania ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH (dawna nazwa działania
to
"INFRASTRUKTURA LOKALNA") realizowane będą projekty małych inwestycji
o oddziaływaniu lokalnym na terenach wiejskich oraz w małych miastach (do 20 tyś.
mieszkańców), między innymi:
117
gospodarka odpadami stałymi
1. budowa, modernizacja i rekultywacja składowisk odpadów stałych,
2. budowa lub modernizacja miejsc utylizacji opakowań i nieużytych środków ochrony
roślin,
3. likwidacja dzikich wysypisk,
4. kompleksowe systemy zagospodarowania odpadów na poziomie lokalnym, obejmujące
m.in. odbiór posegregowanych odpadów od mieszkańców, odzyskiwanie surowców
wtórnych, recykling, kompostowanie odpadów organicznych, itp.
W ramach działania REWITALIZACJA OBSZARÓW ZDEGRADOWANYCH
realizowane będą projekty:
•
remonty lub modernizacja infrastruktury technicznej, zwłaszcza w zakresie ochrony
środowiska,
•
budowa i modernizacja podstawowej infrastruktury komunalnej,
W ramach działania OBSZARY PRZEMYSŁÓW RESTRUKTURYZOWANYCH
realizowane będą projekty z zakresu między innymi:
• gospodarki wodno-ściekowej, w tym zbiorników wodnych zwiększających lokalny potencjał
rozwoju,
• gospodarki odpadami,
• pozyskiwania energii poprzez tworzenie lokalnych systemów odnawialnych źródeł energii
(energia słoneczna, wiatrowa, wodna, organiczna –biomasa).
Zgodnie z uchwaloną 14 stycznia 2003 r. ustawą o Narodowym Planie Rozwoju
obowiązujące
wzory
wniosków
o
dofinansowanie
projektów
zostaną
wydane
w drodze rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej. W zależności od
programu operacyjnego, a nawet danego działania w programie operacyjnym - wnioski do
ERDF mogą się nieco różnić.
Wypełnione wnioski beneficjanci będą mogli składać jeszcze przed dniem akcesji,
natomiast wsparcie finansowe będzie możliwe dopiero od daty wejścia Polski do Unii
Europejskiej.
Przy
czym
samorządy
i
inne
podmioty
publiczne
starające
się
o dofinansowanie w ramach Zintegrowanego Programu Rozwoju Regionalnego będą
kontaktować się z i składać wnioski do urzędu marszałkowskiego w swoim województwie.
Już teraz beneficjanci powinni zarejestrować swój projekt w bazie danych
potencjalnych projektów – Internetowym Systemie Ewidencji Kart Projektów ERDF (ISEKP)
pod adresem http://isekp.mg.gov.pl. Celem tego systemu jest zapewnienie jak
118
najlepszego przygotowania polskich beneficjantów do wykorzystania środków unijnych
i zidentyfikowanie potencjalnych projektów do finansowania. Jego celem nie jest jednak
gromadzenie gotowych wniosków, lecz próba rozeznania co do liczby ewentualnych
wniosków.
8.1.5.2. Fundusz Spójności.
Fundusz Spójności, inaczej nazywany Funduszem Kohezji lub Europejskim
Funduszem Kohezji, jest to czasowe wsparcie finansowe dla krajów Unii Europejskiej,
których Produkt Krajowy Brutto nie przekracza 90% średniej dla wszystkich krajów
członkowskich.
ZASADY FUNKCJONOWANIA FUNDUSZU SPÓJNOŚCI
Funduszu Spójności różni się od funduszy strukturalnych:
• krajowym, a nie regionalnym zasięgiem pomocy,
• podejmowaniem finalnej decyzji o przyznaniu środków na dofinansowanie przez Komisję
Europejską, a nie indywidualnie przez państwo członkowskie; (kompetencją państwa
aplikującego do funduszu jest wskazanie propozycji do dofinansowania). Środki
z Funduszu Spójności kierowane są najpierw do państw członkowskich, a następnie
przekazywane na realizację projektów do poszczególnych regionów potrzebujących
wsparcia.
Korzystanie ze środków Funduszu Spójności w Polsce oparte będzie na Strategii
wykorzystania Funduszu Spójności na lata 2004-2006 utworzonej na podstawie Narodowego
Planu Rozwoju 2004 – 2006.
FINANSE
Zgodnie z obowiązującymi w zakresie polityki strukturalnej zasadami współfinansowania,
pomoc z Funduszu Spójności na określony projekt będzie wynosić maksymalnie od 80% do
85 % kosztów kwalifikowanych. Pozostałe co najmniej 15 % musi zostać zapewnione
przez beneficjanta.
Środki te mogą pochodzić np. z:
-
budżetu gminy;
-
środków własnych przedsiębiorstw komunalnych;
-
środków NFOŚIGW (dotacji, kredytów);
119
-
budżetu państwa;
-
innego niezależnego źródła (np. z Europejskiego Banku Inwestycyjnego, Europejskiego
Banku Odbudowy i Rozwoju). Budżet Funduszu Spójności zaplanowano na lata 2000 2006 na 18 mld euro (w latach 1994 - 1999 wynosił 15,5 mld euro). Na lata 2004-2006
z całej kwoty Funduszu Spójności dla Polski na sektor środowiska przypadnie 2,1
milarda euro.
CELE FUNDUSZU w zakresie OCHRONY ŚRODOWISKA
Głównym celem strategii środowiskowej Funduszu Spójności jest wsparcie dla realizacji
zadań inwestycyjnych władz publicznych w zakresie ochrony środowiska, wynikających
z wdrażania prawa Unii Europejskiej.
Priorytety jakie będą realizowane przy wsparciu z Funduszu Spójności
w ochronie środowiska:
•
poprawa jakości wód powierzchniowych,
•
polepszenie jakości i dystrybucji wody przeznaczonej do spożycia,
•
poprawa jakości powietrza,
•
racjonalizacja gospodarki odpadami,
•
ochrona powierzchni ziemi,
•
zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego.
Odbiorcami pomocy tj. beneficjantami końcowymi Funduszu Spójności mogą być
podmioty publiczne, czyli samorządy terytorialne (gminy, związki gmin) i przedsiębiorstwa
komunalne.
Instytucje wdrażające i zarządzające Funduszem Spójności:
Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej – instytucja odpowiedzialna za
ogólne zarządzanie i koordynację działań związanych z wykorzystaniem Funduszu
Spójności;
Ministerstwo Środowiska – sektorowa instytucja zarządzająca;
Ministerstwo Finansów – instytucja płatnicza;
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wraz z wojewódzkimi
funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej – instytucje pośredniczące
w zarządzaniu Funduszem Spójności (instytucje, do których składane są projekty).
120
Źródła finansowania wkładu własnego:
Wnioskodawca do Funduszu Spójności musi spełniać dwa bardzo ważne warunki
finansowe:
•
posiadać minimalnie 15% środków wkładu własnego na wykonanie
inwestycji przy
założeniu, że Komisja Europejska zgodzi się na dofinansowanie danej inwestycji
w wysokości 85%, kosztów kwalifikowanych projektu; jeśli przyszła inwestycja będzie
generować zyski dofinansowanie z Funduszu Spójności będzie na pewno niższe niż 80%
wtedy na wkład własny należy posiadać około 30% kosztów inwestycji;
•
utrzymać płynność finansową inwestycji, co oznacza, że muszą być zapewnione środki
finansowe na realizację każdego etapu inwestycji albo na wykonanie całej inwestycji aby
otrzymać refundację.
Beneficjanci pomocy - samorządy powinny zapewnić środki na wkład własny
w budżecie gminy.
Źródłem środków własnych mogą być:
-
budżety samorządów,
-
pożyczki z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej lub
wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej,
-
międzynarodowe instytucje finansowe (EBI, EBOR),
-
zyski przedsiębiorstw komunalnych.
W celu zapewnienia prefinansowania i współfinansowania w życie wejdzie Ustawa
o Funduszu Rozwoju Inwestycji Komunalnych, pozwalającym gminom na zaciąganie
kredytów na finansowanie kosztów przygotowania dokumentacji, niezbędnej do uzyskania
finansowania inwestycji ze środków Unii Europejskiej oraz Ustawa o bankowym funduszu
poręczeniowo – gwarancyjnym, utworzonym ze środków banków, którego zadaniem
będzie poręczanie min. kredytów gmin, zaciąganych na uzupełnianie wkładu własnego dla
przedsięwzięć finansowanych z funduszy Unii Europejskiej.
W celu efektywnego wykorzystania środków unijnych konieczne jest zarówno
zapewnienie wieloletniego współfinansowania krajowego, jak i wypracowanie ewentualnych
możliwości finansowania pomostowego. Kredyty pomostowe są to kredyty na realizację
konkretnych inwestycji w okresie, kiedy inwestor jest zobowiązany do ponoszenia kosztów
inwestowania, a nie posiada jeszcze uprawnień do pobierania środków z Funduszu
Spójności.
NFOŚIGW
będzie
udzielał
kredytów
pomostowych
na
realizację
zadań
inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska.
121
8.1.5.3. EkoFundusz.
Środki EkoFunduszu pochodzą z bezzwrotnej pomocy zagranicznej i z tzw.
ekokonwersji (zamianę kwot polskiego długu zagranicznego na środki inwestycyjne
w dziedzinie ochrony środowiska). Zadaniem EkoFunduszu jest dofinansowywanie
przedsięwzięć w dziedzinie ochrony środowiska, które mają przynieść efekt w skali nie tylko
regionu czy kraju, ale także wpływają na osiągnięcie celów ekologicznych uznanych za
priorytetowe w skali europejskiej, a nawet światowej. W Statucie EkoFunduszu pięć sektorów
ochrony środowiska uznanych zostało za dziedziny priorytetowe. Są nimi:
- ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu,
- ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do Bałtyku oraz ochrona zasobów wody pitnej,
- ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi (ochrona klimatu),
- ochrona różnorodności biologicznej,
- gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych.
EkoFundusz udziela wsparcia finansowego w formie preferencyjnych pożyczek lub
bezzwrotnych dotacji. Pomoc finansową uzyskać mogą jedynie projekty dotyczące inwestycji
bezpośrednio związanych z ochroną środowiska, a w dziedzinie ochrony przyrody również
projekty nieinwestycyjne.
Maksymalna kwota, jaką może otrzymać jednostka samorządowa wynosi 30%
nakładów na projekt. W przypadku jednostek gospodarczych kwota ta wynosi 20%.
Specyfika EkoFunduszu polega również na tym, iż inwestor może liczyć na zwolnienie
dokonanych za granicą zakupów od ceł i opłat granicznych. W wyjątkowych, uzasadnionych
przypadkach dofinansowanie inwestycji przez fundusz może osiągnąć wielkość 50%
nakładów własnych inwestora.
Wszystkie wnioski o dofinansowanie oceniane są w EkoFunduszu z punktu
widzenia ekologicznego, technologicznego, ekonomicznego i organizacyjnego. Aby otrzymać
pożyczkę lub/i dotację wszystkie te oceny muszą być pozytywne, a inwestor musi wykazać
się wiarygodnością finansową i posiadaniem zabezpieczeń, a także zapewnieniem pełnego
finansowania projektu w części nie objętej dofinansowaniem EkoFunduszu.
EkoFundusz
nie
dofinansowuje
badań
naukowych,
akcji
pomiarowych
i edukacyjnych, konferencji i sympozjów, tworzenia i prowadzenia systemów monitoringu
środowiska, wszelkiego rodzaju studiów i opracowań oraz tworzenia dokumentacji
projektowej. Ze środków EkoFunduszu nie mogą także korzystać te przedsięwzięcia, które
kwalifikują się do udzielenia znaczącej pomocy ze strony przedakcesyjnych programów
pomocy Unii Europejskiej ISPA i PHARE,
122
Wszystkie projekty rozpatrywane przez EkoFundusz można podzielić na projekty
techniczne (inwestycyjne) oraz projekty przyrodnicze. Wśród projektów technicznych
wyróżnić można projekty komercyjne, czyli takie które generują znaczne zyski po ich
zakończeniu oraz niekomercyjne, których głównym celem jest poprawa stanu środowiska
oraz względy społeczne, a przyszłe opłaty użytkowników jedynie pokrywają koszty, bez
generowania zysków, bądź generują zyski w niewielkiej wysokości.
W obydwu grupach projektów można wyróżnić projekty typowe oraz projekty
innowacyjne. Przez przedsięwzięcia innowacyjne EkoFundusz rozumie takie, które
wprowadzają na polski rynek nowe, lepsze niż dotąd rozwiązania techniczne służące
ochronie środowiska, oferowane zarówno przez firmy polskie, jak i firmy z krajów –
donatorów. Zadaniem EkoFunduszu jest upowszechnianie takich sprawdzonych, a nie
stosowanych dotąd w kraju lub w danym regionie rozwiązań.
Pewnym
ograniczeniem
stawianym
przez
EkoFundusz
jest
konieczność
wprowadzania technologii pochodzącej z jednego z krajów, które przeznaczyły część
polskiego długu na ochronę środowiska (USA, Francja, Szwajcaria, Szwecja, Norwegia,
Włochy).
8.1.6. Kredyty i dotacje.
Ważną instytucją wspierającą finansowo przedsięwzięcia w ochronie środowiska
są banki komercyjne. Dysponują one zarówno środkami własnymi, jak również środkami
powierzonymi, otrzymanymi z innych źródeł. Największy udział w preferencyjnym
kredytowaniu inwestycji w ochronie środowiska ma Bank Ochrony Środowiska S.A.
Bank Ochrony Środowiska udziela kredytów ze środków własnych oraz środków
NFOŚiGW i WFOŚiGW z przeznaczeniem na inwestycje służące likwidacji degradacji
i ochronę środowiska.
Na bazie wieloletniego doświadczenia Bank realizuje zadania związane z jego
proekologiczną misją, współpracuje z organizacjami zajmującymi się finansowaniem ochrony
środowiska tj. Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,
Wojewódzkimi Funduszami Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Fundacją Polska
Wieś 2000 im. M. Rataja, Europejskim Funduszem Rozwoju Wsi Polskiej oraz innymi
funduszami pomocowymi.
Bank udziela na cele proekologiczne następujących kredytów:
123
1. Kredyty na inwestycje służące ochronie środowiska udzielane we współpracy
z WFOŚiGW – kredyty udzielane są ze środków WFOŚiGW (w tym w formie linii
kredytowych) lub ze środków Banku z dopłatami WFOŚiGW do oprocentowania
z przeznaczeniem na inwestycje służące ochronie środowiska, przynoszące wymierny efekt
ekologiczny. Przedmiotem kredytowania są inwestycje z zakresu ochrony środowiska,
polegające na realizacji/modernizacji obiektów służących:
- ochronie wód i gospodarce wodnej (np. oczyszczalnie ścieków wraz z systemem
kanalizacji, modernizacje technologii służące oszczędności wody),
- ochronie atmosfery (np. budowa i modernizacja instalacji ograniczających emisję
zanieczyszczeń do atmosfery, wykorzystanie odnawialnych źródeł energii),
- ochronie powierzchni ziemi (np. redukcja odpadów u źródeł wytwarzania,
składowiska odpadów, zakłady utylizacji odpadów)
2. Kredyty na zakup lub montaż urządzeń i wyrobów służących ochronie środowiska kredyt dla Sprzedawców lub/i Wykonawców na zakup lub montaż urządzeń i wyrobów
służących ochronie środowiska, np.: przydomowych oczyszczalni ścieków, materiałów do
ociepleń budynków, pomp ciepła, okien termoizolacyjnych, itd. Przedmiotem kredytowania
jest zakup, zakup i montaż lub montaż urządzeń i wyrobów służących ochronie środowiska,
np.: przydomowych oczyszczalni ścieków, kolektorów słonecznych, pomp ciepła, grzejników
konwekcyjnych, kotłów gazowych, olejowych lub zasilanych energią elektryczną, zaworów
termostatycznych, materiałów do ocieplania budynków, okien termoizolacyjnych, rolet
zewnętrznych i okiennic, drzwi zewnętrznych charakteryzujących się niskim współczynnikiem
przenikania ciepła. Kredytowane urządzenia i wyroby winny posiadać wymagane prawem
dokumenty potwierdzające jakość (aprobaty, certyfikaty, deklaracje producenta, itp.) zgodne z Ustawą o badaniach i certyfikacji oraz rozporządzeniami wykonawczymi do tej
Ustawy. Montaż wyrobów może być kredytowany w przypadku gdy:
- Sprzedawca, z którym Bank podpisał porozumienie jest jednocześnie Wykonawcą,
- Wykonawca jest jednostką autoryzowaną przez Sprzedawcę, z którym Bank podpisał
porozumienie,
-
Bank podpisał z Wykonawcą porozumienie dotyczące montażu urządzeń i wyrobów
zakupionych wyłącznie na zasadach obowiązujących dla niniejszego produktu.
Kwota kredytu – do 100% kosztów inwestycji - czyli ceny zakupu i montażu urządzenia lub
wyrobu. Okres kredytowania: do 5 lat. Oprocentowanie: według zmiennej stopy procentowej
lub indywidualnie dla każdego wyrobu i urządzenia.
124
Kwota kredytu:
do 150 tys. zł, nie więcej niż 70% wartości kosztorysowej zadania inwestycyjnego,
do 100 tys. zł, nie więcej niż 75% wartości kosztorysowej zadania inwestycyjnego,
do 50 tys. zł, nie więcej niż 80% wartości kosztorysowej zadania inwestycyjnego.
Okres kredytowania do 5 lat (wliczając okres karencji w spłacie kredytu nie
przekraczający 1 roku).
Oprocentowanie według zmiennej stopy procentowej
dla kredytów do 50 tys. zł - 0,5 stopy redyskonta weksli NBP,
dla kredytów do 100 tys. zł - 0,6 stopy redyskonta weksli NBP,
dla kredytów do 150 tys. zł - 0,7 stopy redyskonta weksli NBP.
8.2. Harmonogram realizacji i finansowania planu.
Wyznaczone wcześniej poszczególne zadania niezbędne dla wdrożenia systemu
gospodarki odpadami realizowane będą etapowo, z tego względu również etapowo
wydatkowane będą niezbędne środki finansowe, z uwagi na brak możliwości wyasygnowania
całej pożądanej kwoty jednorazowo.
Poniższa tabela przedstawia najważniejsze zadania niezbędne do realizacji oraz potencjalne
źródła ich finansowania.
T a b e l a 47.
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Harmonogram realizacji i finansowania planu.
Środki
Fundusze ekol.
własne
i pomocowe
(tyś. PLN)
(tyś. PLN)
Lata
realizacji
Jednostka
realizująca
Szacunkow
y koszt
(tyś. PLN)
2004-2005
Gmina Czchów
33,0
10
23,0
2004-2005
Gmina Czchów
120,1
25
95,1
2004-2005
Gmina Czchów
27
27
-
Wdrożenie gminnego systemu selektywnej
2004-2007
zbiórki odpadów
Gmina Czchów
40
40
-
Gmina Czchów
150
15
135
Gmina Czchów
-
-
-
Gmina Czchów
50
50
-
Zadanie ekologiczne
Organizacja gminnego systemu zbiórki
odpadów komunalnych zmieszanych
Organizacja gminnego systemu
selektywnej zbiórki odpadów
Wdrożenie gminnego systemu zbiórki
Budowa Wiejskiego Punktu Gromadzenia
Odpadów (WPGO) wraz z Gminnym
2005-2007
Punktem Zbiórki Odpadów
Niebezpiecznych (GPZON)
Weryfikacja lokalnych przepisów
dotyczących gospodarki odpadami
2005
(regulamin utrzymania porządku i czystości
w gminie)
Inwentaryzacja „dzikich wysypisk”
2004-2007
125
8.
Likwidacja „dzikich wysypisk”
2004-2007
Gmina Czchów
250
100
150
9.
Unieszkodliwianie odpadów azbestowych
2004-2007
Gmina Czchów
500
100
400
10.
Prowadzenie akcji edukacyjnych
2004-2007
Gmina Czchów,
placówki
oświatowe
50
20
30
11.
Budowa kompostowni ZZO
2005-2007
Gminy powiatu
brzeskiego
1 500
70
1 430
12.
Budowa obiektów ZZO
2005-2007
Gminy powiatu
brzeskiego
9 500
700
8 800
Funkcjonowanie gminnego systemu zbiórki
2008-2015
Gmina Czchów
40
40
-
2008-2015
Gmina Czchów
55
55
-
15. Budowa zakładu sortowania odpadów ZZO 2005-2007
Gminy powiatu
brzeskiego
2 500
350
2 150
16.
Budowa składowiska odpadów ZZO
2005-2007
Gminy powiatu
brzeskiego
3 000
350
2 650
17.
Unieszkodliwianie odpadów azbestowych
2008-2015
Gmina Czchów
500
100
400
18.
Likwidacja „dzikich wysypisk”
2008-2015
Gmina Czchów
200
50
150
19.
Prowadzenie akcji edukacyjnych
2008-2015
Gmina Czchów
50
20
30
13.
14.
Funkcjonowanie gminnego systemu
selektywnej zbiórki odpadów
Przedstawiony w powyższej tabeli harmonogram wprowadzania systemu gospodarki
odpadami stanowi propozycję jedynie szacunkową, zarówno w zakresie terminu jak
i kosztów realizacji poszczególnych etapów. Rzeczywiste roczne plany operacyjne
budowane będą w oparciu o realne środki finansowe przeznaczone w budżecie gminy na
cele związane z gospodarką odpadami oraz środki pozyskane z funduszy ekologicznych
i funduszy unijnych na te cele. Jest rzeczą oczywistą, iż z uwagi na stale zmieniające się
ceny oraz pojawianie się coraz to nowych technologii, plany te będą modyfikowane
w sposób ciągły.
126
9.
Akty prawne dotyczące postępowania w zakresie gospodarki odpadami
komunalnymi.
1. Ustawa z dnia 13 września 1996r. „o utrzymaniu czystości i porządku w gminach”
(Dz.U.Nr132,Poz.622). Ustawa określa zadania gminy oraz obowiązki właścicieli
nieruchomości, dotyczące utrzymania czystości i porządku, a także warunki udzielania
zezwoleń podmiotom świadczącym usługi w zakresie objętym regulacją ustawy, w tym
w zakresie gospodarki odpadami na terenie gminy. Ustawa stanowi też podstawę do
podejmowania przez Radę Gminy uchwał, a poprzez Zarządy odpowiednich decyzji
administracyjnych w tym zakresie, stymulujących właściwe funkcjonowanie tej sfery
działalności komunalnej.
Utrzymanie czystości i porządku w gminach należy do obowiązkowych zadań własnych
gminy (art. 3 ust.1). Zgodnie z art. 3 ust.2 gminy mają obowiązek zapewnienia czystości
i porządku na swoim terenie oraz tworzenia niezbędnych warunków do ich utrzymania,
a w szczególności:
„...2). zapewniają budowę, utrzymanie i eksploatację własnych lub wspólnych z innymi
gminami:
a) Instalacji i urządzeń do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych
6). organizują selektywną zbiórkę,
segregację
oraz
magazynowanie odpadów
komunalnych, w tym odpadów niebezpiecznych, przydatnych do odzysku oraz
współdziałają
z
przedsiębiorcami
podejmującymi
działalność
w
zakresie
gospodarowania tego rodzaju odpadami. ...”
Rada gminy ustala, w drodze uchwały, szczegółowe zasady utrzymania czystości
i porządku na terenie gminy dotyczące (art.4):
„...1). wymagań w zakresie utrzymania czystości i porządku na terenie nieruchomości
obejmujących:
a) prowadzenie we wskazanym zakresie selektywnej zbiórki odpadów komunalnych.
2). rodzaju urządzeń przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych na terenie
nieruchomości, a także wymagań dotyczących ich rozmieszczania oraz utrzymania
w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym,
127
3). Częstotliwości i sposobu pozbywania się odpadów komunalnych lub nieczystości
ciekłych z nieruchomości oraz z innych terenów przeznaczonych do użytku
publicznego. ... ”
Zgodnie z zapisem w/w ustawy (art. 6a, ust.1) „Rada gminy może w drodze uchwały, na
podstawie akceptacji mieszkańców wyrażonej w przeprowadzonym uprzednio referendum
gminnym, przejąć od właścicieli nieruchomości wszystkie lub wskazane obowiązki,
o których mowa w art.5, ust. 1”. Przejmując obowiązki rada gminy ustala wysokość opłat
za świadczone usługi (art. 6a, ust.2), których ściągalność może być egzekwowana
w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (art.6b).
Ustawa „o utrzymaniu czystości i porządku w gminach” (Dz.U.Nr132,Poz.622), daje gminie
również
prawo
egzekwowania
wydawania
wymaganych
przestrzegania
warunków
prawem zezwoleń
zezwolenia
oraz
(art.7, ust.1 i 6),
cofnięcia
zezwolenia
w przypadku naruszenia ustalonych zasad (art.9, ust.2).
Przepisy cytowanej ustawy dają gminom narzędzia do realizacji zadań w zakresie
gospodarki odpadami komunalnymi powstającymi na ich terenie. Przekazane ustawą
uprawnienia, przy prawidłowym i systematycznym stosowaniu, umożliwiają skutecznie
stymulowanie działań zmierzających do realizacji postawionych celów.
Uprawnienia posiadane przez gminy oraz narzędzia prawne do ich egzekwowania winny
znaleźć swe miejsce w organizacji systemu gospodarki odpadami.
Część zadań związanych z gospodarką odpadami przypada do realizacji również
obywatelom. Zadania te wynikają z obowiązujących przepisów prawnych tj. w/w
ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, która – oprócz zadań gmin – określa
również obowiązki właścicieli nieruchomości, dotyczące utrzymania czystości i porządku.
Każdy mieszkaniec powinien pozbywać się wytworzonych przez siebie odpadów w sposób
właściwy.
Zadaniem właściciela nieruchomości, zgodnie z art. 5 ust. 1 jest, między innymi
wyposażenie nieruchomości w urządzenia do zbierania odpadów komunalnych, utrzymania
ich w odpowiednim stanie sanitarnym i technicznym oraz zbieranie odpadów powstających
na terenie nieruchomości, zgodnie z przepisami ustawy oraz zasadami określonymi
w uchwale rady gminy. Nadzór nad realizacją tych obowiązków należy do wójta, burmistrza
lub prezydenta miasta. Wykonanie obowiązków, zgodnie z art. 5 ust. 6, podlega egzekucji
administracyjnej.
128
Zgodnie z nowymi regulacjami prawnymi zadania w zakresie usuwania odpadów
mieszkaniec powinien zlecić jednostce posiadającej odpowiednie zezwolenie. Fakt usuwania
odpadów komunalnych z terenu nieruchomości winien być udokumentowany korzystaniem
z usług firmy wywozowej (art. 6 ust. 1). Brak udokumentowania stanowi podstawy do
przejęcia obowiązku usuwania odpadów przez gminę w trybie wykonania zastępczego
(art. 6 ust. 3), według stawek uchwalonych przez radę gminy.
2. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, Poz. 628). Ustawa określa
zasady postępowania z odpadami, w sposób zapewniający ochronę życia i zdrowia ludzi
oraz
ochronę
środowiska
zgodnie
z
zasadą
zrównoważonego
rozwoju,
a w szczególności zasady zapobiegania powstawaniu odpadów i ich negatywnego
oddziaływania na środowisko, a także odzysku lub unieszkodliwiania odpadów.
W ustawie określone są obowiązki wytwórców i posiadaczy odpadów, w tym odpadów
niebezpiecznych. Ustawa reguluje całokształt spraw administracyjnych, związanych
z postępowaniem przy zbieraniu, transporcie, odzysku i unieszkodliwianiu, w tym
składowaniu odpadów, a także wymagań technicznych i organizacyjnych dotyczących
składowisk odpadów.
Ustawa o odpadach nakłada na gminę zadania związane z organizacją systemu
gospodarki odpadami a także z jej nadzorem.
Gmina zgodnie z zapisem w/w ustawy (art.14, pkt 5), zobligowany jest do
opracowania gminnego planu gospodarki odpadami, stanowiącego integralną część
gminnego programu ochrony środowiska (art.14, pkt 6).
Ustawa o odpadach (Dz. U. Nr 62, Poz. 628) wprowadza obowiązek opracowania
planów gospodarki odpadami na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym
i gminnym.
Ponadto, gmina jest organem opiniującym m.in. program gospodarki odpadami
niebezpiecznymi (art.19,pkt 4.), wniosek o zezwolenie na prowadzenie działalności
w zakresie odzysku i unieszkodliwiania odpadów (art.26, pkt 5,6), wniosek o zezwolenie
na prowadzenie działalności w zakresie zbierania i transportu odpadów (art.28,pkt 2).
Gmina, w drodze decyzji, może również nakazać posiadaczowi odpadów usunięcie
odpadów z miejsc nieprzeznaczonych do ich składowania lub magazynowania, wskazując
sposób wykonania tej decyzji.
129
3. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. „o samorządzie gminnym” (Dz.U. Nr 142 ,Poz.1591).
Ustawa określa rolę oraz obowiązki samorządu gminnego w zakresie zagadnień
związanych między innymi z ochroną środowiska oraz utrzymaniem czystości i porządku
na terenie gminy. Działania w tym zakresie ustawa o samorządzie gminnym zalicza do
zadań własnych gminy. Zgodnie z art. 2 ust 1 ustawy gmina wykonuje zadania publiczne
w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Do zakresu działań gminy należą
„wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami na rzecz
innych podmiotów (art.6 ust. 1)”. Z przepisów art. 7 ust. 1 wynika, że zadania własne
gminy obejmują w szczególności sprawy:
„...1). ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody
oraz gospodarki wodnej;
3). wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków
komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk
i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną
i cieplną oraz gaz. ...”
W celu realizacji tych zadań, na podstawie upoważnień ustawowych, gminie
przysługuje prawo stanowienia aktów prawa miejscowego, obowiązującego na terenie
gminy (art. 40 ust.1). Akty prawa miejscowego ustanawia rada gminy w formie
uchwał (art. 41 ust.1).
Postanowienia ustawy „o samorządzie gminnym” umożliwiają gminom, w tym również
gminie Czchów, podejmowanie działań w oparciu o uregulowania prawne w obrębie
szeroko pojętej gospodarki odpadami.
4. Ustawa z dnia 11 maja 2001 roku „o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie
gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie
depozytowej”(Dz. U. Nr 63, Poz. 639). Ustawa nakłada na przedsiębiorcę obowiązek
zapewnienia odzysku, a w szczególności recyklingu odpadów opakowaniowych
i poużytkowych (art. 3 ust. 1). Obowiązek ten może być realizowany przez przedsiębiorcę
samodzielnie albo za pośrednictwem organizacji odzysku (art. 4 ust. 1). Wykonanie
poszczególnych
czynności
związanych
z
odzyskiem
i
recyklingiem
odpadów
opakowaniowych przedsiębiorca lub organizacja odzysku może zlecić osobom
trzecim (art. 4 ust. 3).
130
Z przepisów cytowanej ustawy wynika, że obowiązek odzysku i recyklingu określonej
grupy odpadów należy do ich producentów działających bezpośrednio lub za
pośrednictwem innych podmiotów. W przypadku opakowań działania te finansowane są
przez producentów produktów w opakowaniach. Należy zatem wydzielić system odzysku
odpadów opakowaniowych, a w szczególności jego finansowanie, z systemu gospodarki
pozostałymi odpadami komunalnymi.
131
10. Analiza oddziaływania planu na środowisko.
Po przeprowadzeniu analizy istniejącego stanu gospodarki odpadami w gminie
Czchów nasuwa się wniosek, iż przy obecnym stanie gospodarki odpadami poszczególne
elementy środowiska przyrodniczego narażone są na degradację.
Praktykowane dotychczas przez lokalną społeczność spalanie w domowych
kotłach różnego rodzaju odpadów, w tym zwłaszcza odpadów z tworzyw sztucznych i opon
(ze względu na wynikające z tego zagrożenia) jest przyczyną zanieczyszczenia powietrza
atmosferycznego.
Również środowisko wodne oraz glebowe narażone jest na zagrożenia wynikające
z niewłaściwej gospodarki odpadami. Jak wynika z „Diagnozy stanu aktualnego...„ tylko
ok. 30 % powstających w gminie odpadów komunalnych podlega kontrolowanej zbiórce
i deponowaniu na legalnych składowiskach. Taka sytuacja oznacza niekontrolowane
i nielegalne pozbywanie się odpadów, tj. składowanie odpadów „na dziko”, czego skutkiem
są powstające „dzikie wysypiska” odpadów bytowych. Te z kolei negatywnie oddziaływują na
środowisko przyrodnicze stwarzając zagrożenie zanieczyszczenia gleb i wód, zarówno
powierzchniowych jak i podziemnych.
Ponadto lokalne skażenia wód powierzchniowych i podziemnych oraz środowiska
gruntowego mogą wynikać z nierozwiązanego dotychczas problemu usuwania padłych
zwierząt, a także braku zbiórki odpadów niebezpiecznych wchodzących w strumień odpadów
komunalnych.
Brak systemu zbierania padliny oraz wysokie koszty utylizacji zwłok zwierzęcych, które musi
ponieść właściciel padłego zwierzęcia powodują, że w większości przypadków są one
usuwane w sposób niekontrolowany poprzez bezpośrednie zakopywanie w ziemi.
Brak systemu zbiórki odpadów niebezpiecznych wchodzących w strumień odpadów
komunalnych powoduje, że wytwórcy tej grupy odpadów często sami zagospodarowują te
odpady (np. oleje odpadowe), nierzadko w sposób niezgodny z zasadami ochrony zdrowia
ludzkiego i ochrony środowiska bądź też zasilają odpadami niebezpiecznymi strumień
odpadów komunalnych, pozbywając się ich wraz z innymi odpadami komunalnymi. Odpady
niebezpieczne wchodzące w strumień odpadów komunalnych trafiają na składowisko,
powodując znaczne zagrożenie zanieczyszczenia substancjami toksycznymi wód oraz gleb.
Problemem w zakresie ochrony środowiska i wpływu na zdrowie ludzi
w rozpatrywanej gminie, podobnie jak w innych jednostkach samorządu terytorialnego, jest
sposób demontażu i unieszkodliwiania materiałów budowlanych zawierających azbest.
Problemem ekologicznym jest usuwanie odpadów azbestowych z terenu gminy, wobec
132
ogromnego rozdrobnienia źródeł ich występowania oraz bardzo dużej nieświadomości
zagrożeń związanych z niewłaściwym obchodzeniem się z wyrobami zawierającymi azbest.
Brak rzeczywistych informacji w zakresie ilości i miejsc występowania na terenie omawianej
gminy odpadów azbestowo-cementowych, brak kontroli nad sposobem usuwania odpadów
azbestowych oraz prawidłowości postępowania z tymi odpadami może przyczyniać się do
nielegalnego pozbywania się tych odpadów i w rezultacie powstawania „dzikich wysypisk”
odpadów niebezpiecznych zawierających azbest. Należy pamiętać, że występowanie takich
wysypisk wiąże się jednocześnie z występowaniem źródeł emisji do atmosfery szkodliwego
dla środowiska pyłu azbestowego, tj. zawieszonych w powietrzu włókien azbestu
stanowiących duże zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka.
Biorąc pod uwagę przedstawione w niniejszym planie cele, kierunki i działania
w zakresie gospodarki odpadami na terenie omawianej gminy, w perspektywie najbliższych
kilkunastu lat pozytywnie należy oceniać wyznaczone w planie zamierzenia. W bliższym
i dalszym horyzoncie czasowym spodziewać się należy pozytywnych efektów ekologicznych
przyjętych w planie założeń, bowiem ich realizacja przyczyni się do zmniejszenia
dotychczasowych, antropogennych obciążeń dla środowiska a wynikających z faktu
powstawania odpadów, stanowiących z kolei nieodłączny element towarzyszący bytowaniu
człowieka oraz prowadzonej przez niego działalności gospodarczej.
Plan niniejszy zakłada wprowadzenie systemu gospodarki odpadami zapewniającego
właściwe postępowanie z wszystkimi odpadami wytwarzanymi na terenie gminy, w tym
odzysk surowców i ponowne wykorzystanie odpadów oraz bezpieczne dla środowiska
końcowe unieszkodliwianie odpadów niewykorzystanych; zakłada unieszkodliwienie bądź
utylizację wszystkich odpadów powstających w gminie, a także usunięcie zagrożeń
związanych z odpadami nagromadzonymi już w sposób nielegalny oraz rekultywację
obszarów zdegradowanych w wyniku takiego składowania odpadów.
Projektowany system gospodarki odpadami komunalnymi podporządkowany
będzie uzyskaniu możliwie najwyższego poziomu segregacji i odzysku (materiałów i energii)
przy jednoczesnej minimalizacji ilości odpadów kierowanych do składowania. Przyjmując
założenie, że gminy powiatu brzeskiego skorzystają z opcji zakładanej w Wojewódzkim
Planie Gospodarki Odpadami i na terenie powiatu funkcjonować będzie Zakład
Zagospodarowania Odpadów dla obsługi gmin powiatu brzeskiego, odpady powstające
w gminie Czchów zagospodarowywane będą w ramach większej jednostki utworzonej
wspólnie z pozostałymi gminami powiatu brzeskiego, tj. w ramach systemu powiatowego,
którego zorganizowanie wiązać się będzie z koniecznością utworzenia niezbędnej
infrastruktury technicznej służącej unieszkodliwianiu i utylizacji odpadów.
133
Proponowany dla rozpatrywanej gminy system gospodarki odpadami komunalnymi
oparty jest na wdrażaniu i realizowaniu programu selektywnej zbiórki odpadów.
Zrealizowanie założonych w planie celów, kierunków i konkretnych przedsięwzięć przyczyni
się do osiągnięcia oczekiwanych korzyści ekologicznych.
Objęcie zorganizowaną zbiórką odpadów komunalnych wszystkich mieszkańców gminy oraz
uporządkowanie pod względem organizacyjnym systemu zbierania i transportu odpadów
komunalnych, ze szczególnym uwzględnieniem problemu niekontrolowanego wprowadzania
odpadów do środowiska, prowadzić będzie do likwidacji przyczyn powstawania „dzikich
wysypisk”. W rezultacie podjętych w tym zakresie działań regulacyjnych zmniejszone
zostanie
zagrożenie zanieczyszczeń gleb i wód, zarówno powierzchniowych jak
i podziemnych. Rozwiązanie w gminie wymienionych wyżej problemów z zakresu gospodarki
odpadami będzie zatem jednym z warunków skutecznej ochrony środowiska przyrodniczego,
w tym ochrony zasobów wód podziemnych o znaczeniu użytkowym, a także jednym
z warunków ochrony i wykorzystania zasobów krajobrazowych gminy.
Rozbudowa systemu segregacji odpadów i odzysku surowców wtórnych oraz
objęcie selektywną zbiórką odpadów komunalnych wszystkich mieszkańców gminy
połączone z ciągłą edukacją ekologiczną lokalnej społeczności ogólnie przyczyni się
do oszczędniejszego gospodarowania zasobami środowiska oraz oznaczać będzie dla
środowiska zasadniczą redukcję zagrożeń wynikających z wytwarzania odpadów,
np. ograniczenie degradacji gleb, zmniejszenie niekontrolowanego spalania odpadów
opakowaniowych na powierzchni gruntów i w paleniskach domowych, co powoduje
zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego, gdyż jest źródłem emisji substancji
toksycznych do atmosfery.
Zmniejszenie ilości odpadów nie segregowanych przeznaczonych do składowania
oznaczać będzie zmniejszenie negatywnego wpływu odpadów na stan poszczególnych
komponentów środowiska.
Usprawnienie organizacji selektywnej zbiórki odpadów, w ramach której organizowana
będzie zbiórka odpadów zmieszanych, surowców wtórnych, bioodpadów, odpadów
wielkogabarytowych, odpadów budowlanych oraz odpadów niebezpiecznych powstających
w strumieniu odpadów komunalnych, przyczyni się do poprawy stanu środowiska.
Organizacja i rozwój systemu zbiórki odpadów niebezpiecznych wchodzących w strumień
odpadów komunalnych, a w rezultacie wyeliminowanie tych odpadów z trafiającego na
składowisko strumienia odpadów komunalnych spowoduje zmniejszenie zagrożenia
zanieczyszczenia substancjami toksycznymi wód i gleb.
Rozwiązanie problemu odpadów wielkogabarytowych oraz pełne zagospodarowanie gruzu
134
budowlanego poprzez rozwój systemu selektywnej zbiórki tych frakcji odpadów komunalnych
przyczyni się do ochrony powierzchni omawianej gminy.
Zmniejszenie ilości odpadów organicznych deponowanych na składowiskach i kierowanie ich
do kompostowania zmniejszy negatywne oddziaływanie na atmosferę (uciążliwość dla
środowiska przyrodniczego wysypisk odpadów) i przyczyni się do uzyskania kompostu,
tj. materiału znajdującego zastosowanie w gospodarce oraz niezbędnego w rekultywacji
terenów zdegradowanych. W zakresie przeciwdziałania i minimalizacji wytwarzanych
odpadów pozytywne skutki przyniosą podejmowanie w sposób ciągły działania edukacyjne
nakierowane na przydomowe kompostowanie ulegających biodegradacji domowych
odpadów organicznych i odpadów zielonych (bioodpadów) w rejonach zabudowy
jednorodzinnej.
Planowane
przez
Gminę
Czchów
podejmowanie
działań
w
zakresie
współfinansowania usuwania z budynków na terenie gminy i unieszkodliwiania płyt falistych
azbestowo-cementowych
(korzystając
z Gminnego Funduszy Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej), będzie działaniem niezwykle cennym, powodującym sukcesywną
likwidację oddziaływania azbestu na środowisko i wpływającym na poprawę stanu
otaczającego środowiska. Ponadto zaowocuje zapewne bezpiecznym dla ludzi i środowiska
usuwaniem odpadów azbestowych, a także kontrolowanym i prawidłowym postępowaniem
z tymi odpadami na terenie gminy. Organizowanie tego typu akcji wpłynie m.in. na
poszerzenie świadomości ekologicznej mieszkańców gminy co do wymogów związanych
z użytkowaniem i usuwaniem azbestu oraz zapobiegnie powstawaniu „dzikich wysypisk”
odpadów azbestowych.
Podsumowując, realizacja niniejszego planu nie przyczyni się, na żadnym z jego
etapów, do powstania nowych zagrożeń lub uciążliwości dla środowiska przyrodniczego
gminy.
135
11. Monitorowanie i ocena wdrażania planu.
11.1. Wprowadzenie.
Gminny Plan Gospodarki Odpadami powinien uwzględniać założenia przyjęte
w wojewódzkim i powiatowym planie gospodarki odpadami, a także innych ważnych
dokumentach planistycznych obejmujących obszar gminy a zwłaszcza:
- program ochrony środowiska,
- strategia rozwoju gminy
- studium uwarunkowań i kierunki zagospodarowania gminy
- plan zagospodarowania przestrzennego lub w przypadku jego braku decyzje WZiZT
Obowiązujące przepisy wymagają aby plan gospodarki odpadami był aktualizowany nie
rzadziej niż co 4 lata, a wójt gminy co dwa lata przedkładał sejmikowi województwa, radzie
powiatu i radzie gminy sprawozdanie z realizacji planu
Realizacja zamierzonych celów, określonych w planie gospodarki odpadami,
dokonywana będzie w długookresowym horyzoncie czasowym. W procesie wdrażania planu
niezwykle ważna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zadań
w nim wyznaczonych, z punktu widzenia osiągnięcia założonych celów.
Informacji
będących
podstawą
oceny
efektywności
wdrażanego
planu,
a równocześnie w oparciu o które można ocenić, czy stan środowiska ulega polepszeniu czy
pogorszeniu, dostarcza monitoring.
Z tego względu ważne jest wyznaczenie systemu monitorowania, na podstawie którego
będzie możliwe dokonanie oceny procesu wdrażania, jak i również będą mogły być
dokonane ewentualne modyfikacje przyjętego planu.
Monitoring może obejmować następujące zakresy:
•
monitoring przyjętych wskaźników;
•
monitoring wdrażania planu.
11.2. Monitoring przyjętych wskaźników.
Monitoring przyjętych wskaźników – jako system pozyskiwania, gromadzenia,
przetwarzania i udostępniania informacji o środowisku jest narzędziem wspomagającym
prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarządzania planem gospodarki odpadami.
Dostarcza informacji o efektach wszystkich działań i może być traktowany jako podstawa do
136
oceny całej polityki ochrony środowiska. Jest jednym z najważniejszych kryteriów, na
podstawie których tworzona jest nowa polityka lub modyfikowana polityka dotychczas
realizowana.
Mierniki efektów ekologicznych są w znacznym stopniu dostępne jako wielkości mierzone
w ramach funkcjonującego system monitoringu. Pomiary ilości wytworzonych, zebranych,
magazynowanych, wykorzystanych czy unieszkodliwianych odpadów, stanowią ważny
element monitoringu stanu środowiska i powinny być prowadzone przez powołane do tego
celu zespoły z udziałem podmiotów gospodarczych prowadzących działalność związaną
z gospodarką odpadami.
W poniższej tabeli zaproponowano ważniejsze wskaźniki przyjmując, że lista ta nie
jest wyczerpująca i będzie sukcesywnie uzupełniana. Analiza tych wskaźników umożliwi
ocenę skuteczności realizacji planu gospodarki odpadami, a w oparciu o tę ocenę można
będzie dokonywać jego modyfikacji.
Lp.
Wskaźnik stanu gospodarki odpadami
Stan istniejący
1.
Ilość wytworzonych odpadów komunalnych.
2495,7 Mg
2.
Ilość zebranych odpadów komunalnych.
Ilość surowców wtórnych odzyskanych ze strumienia
odpadów komunalnych zebranych w gminie.
Ilość zebranych odpadów komunalnych unieszkodliwianych
przez składowanie.
Ilość mieszkańców objętych zorganizowaną zbiórką odpadów
komunalnych [%].
Ilość odpadów komunalnych zbieranych w stosunku do ilości
odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie gminy
(% wytwarzanych odpadów objętych zorganizowaną zbiórka).
Ilość wytworzonych odpadów opakowaniowych:
-opakowania z papieru i tektury,
-opakowania wielomateriałowe,
-opakowania z tworzyw sztucznych,
-opakowania ze szkła,
-opakowania z blachy stalowej,
-opakowania z aluminium.
Ilość surowców wtórnych odzyskanych ze strumienia
odpadów opakowaniowych wytworzonych.
Ilość zebranych odpadów wielkogabarytowych
128,119 Mg
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10. Ilość zebranych odpadów budowlanych.
Stan w
roku 2008
7,729 Mg, tj. 6%
94%
30%
5%
198,4
22,3
81,1
191,9
21,4
6,1
b.d.
Brak
Brak
11. Ilość zebranych odpadów niebezpiecznych.
12. Ilość wytworzonych osadów ściekowych.
Brak
111 ton
uwodnionego osadu
13. Ilość odpadów wytworzonych w sektorze gospodarczym.
276,243 Mg
Ilość wytworzonych w sektorze gospodarczym odpadów
14.
niebezpiecznych.
4,475 Mg
15. Ilość unieszkodliwionych odpadów azbestowych.
16.
Stan w
roku 2006
Liczba, jakość i skuteczność kampanii edukacyjnoinformacyjnych
b.d.
Akcja pn. „Sprzątanie
Świata” – 8,119 Mg
odpadów
137
11.3. Monitoring wdrażania planu.
Monitoring wdrażania planu – jest istotnym wskaźnikiem realizacji poszczególnych
zadań ustalonych w przyjętym planie gospodarki odpadami. Polega na analizie i ocenie
działań przewidzianych do realizacji, na podstawie zestawienia planu z postępem jego
wdrożenia.
W przypadku nie osiągnięcia zaplanowanych zamierzeń, należy dokonać analizy sytuacji
i poznać jej przyczyny. Powodem mogą być np. brak czasu, pieniędzy, zasobów ludzkich lub
też zmiana kolejności przewidzianych w planie zadań.
11.4. Monitorowanie wyznaczonych celów.
Ocena postępu wdrażania planu gospodarki odpadami dokonywana będzie
w oparciu o analizę:
-
stopnia wykonania wyznaczonych działań,
-
rozbieżności pomiędzy wyznaczonymi działaniami a ich wykonaniem
-
przyczyn rozbieżności
Monitorowaniem realizacji wyznaczonych dla gminy Czchów zamierzonych celów
powinien zajmować się specjalny zespół powołany przez Burmistrza. Monitoring stanowić
będą okresowe oceny stopnia wdrożenia zaplanowanych działań oraz efekty ekologiczne
jakie powinna przynieść realizacja wyznaczonych celów. Proponuje się, aby pierwszej oceny
dokonać do końca I kw. 2005 r. w oparciu o analizę wskaźników uzyskanych w 2004 r. Po
tym okresie monitorowanie wdrażania działań określanych w planie prowadzone będzie na
bieżąco. Po zakończeniu każdego roku dokonana zostanie analiza postępu wdrażanych
działań, z określeniem rozbieżności w stosunku do działań określonych w planie.
W przypadku nie osiągnięcia zaplanowanych celów należy dokonać dokładnej analizy
przyczyn tych rozbieżności. Prowadzony w ten sposób monitoring będzie podstawą do
modyfikowania planu gospodarki odpadami zarówno w zakresie wyznaczonych celów, jak
również środków niezbędnych dla jego realizacji.
138
12. Streszczenie w języku niespecjalistycznym.
Plan Gospodarki Odpadami dla gminy Czchów na lata 2004-2015 został wykonany
stosownie do wymagań ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. o odpadach (Dz.U. Nr 62, Poz.
628 z p.zm.), uwzględniając przepisy rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia
2003 r. w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami. W niniejszym opracowaniu
uwzględniono cele, kierunki i zadania określone w planach wyższego szczebla, tj. krajowym,
wojewódzkim i powiatowym.
W Planie niniejszym dokonano szczegółowej analizy istniejącego stanu gospodarki
odpadami na terenie przedmiotowej gminy.
Z przeprowadzonej diagnozy stanu aktualnego wynika, iż w chwili obecnej gmina Czchów
indywidualnie prowadzi politykę w zakresie zbiórki i usuwania odpadów komunalnych.
Zorganizowaną zbiórką odpadów komunalnych na terenie omawianej gminy objętych jest
ok. 30% jej mieszkańców. Objęcie zbiórką odpadów komunalnych tylko części mieszkańców
gminy, powoduje niekontrolowanie wprowadzanie odpadów do środowiska, a tym samym
powstawanie „dzikich wysypisk” odpadów bytowych.
Z porównania ilości wytworzonych odpadów komunalnych, wyznaczonej w oparciu
o wskaźniki, a ilości odpadów zebranych z terenu gminy Czchów wynika, iż funkcjonujący
w chwili obecnej system zbiórki odpadów komunalnych, w stosunku do innych gmin nie jest
zadowalający, bowiem ilość odpadów zbieranych stanowi jedynie ok. 5% ogólnej ilości
odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie gminy.
Podstawową metodą unieszkodliwiania odpadów komunalnych na omawianym
terenie jest składowanie. Gmina Czchów nie posiada własnego składowiska odpadów
komunalnych, w skutek czego zbierane na terenie gminy odpady komunalne wywożone są
na składowisko poza jej granicami – składowisko odpadów komunalnych w Tarnowie.
Na terenie gminy Czchów funkcjonuje system selektywnej zbiórki odpadów
komunalnych, który jednak nie został wdrożony w wystarczającym zakresie, zaś strumień
odzyskanych surowców wtórnych jest niewielki. W roku 2003, ze strumienia zebranych
z terenu gminy odpadów komunalnych – odzyskano zaledwie 6% surowców wtórnych.
Funkcjonujący dotychczas na terenie gminy system selektywnej zbiórki odpadów
komunalnych wymaga zatem dalszego rozwoju i modyfikacji, pozwalających na osiąganie
lepszych efektów.
Na terenie przedmiotowej gminy brak jest systemu zbierania odpadów wielkogabarytowych
i budowlanych powstających w strumieniu odpadów komunalnych. Brak jest również systemu
zbierania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych co sprawia, że na składowiska
139
komunalne trafiają m.in. baterie, przeterminowane leki, odpady zawierające rozpuszczalniki,
świetlówki, oleje odpadowe, itp.
Konsekwencją postawionej diagnozy jest zaproponowanie systemu gospodarki
odpadami, którego podstawią jest prowadzenie selektywnej zbiórki odpadów. Jego realizacja
wiązać się będzie z koniecznością utworzenia niezbędnej infrastruktury technicznej. Zakres
zadań związanych z jego utworzeniem wymaga zaangażowania znacznych nakładów
finansowych. Dlatego przyjęto za Powiatowym Planem Gospodarki Odpadami, aby
proponowane działania realizowane były w ramach większej jednostki, utworzonej wspólnie
z pozostałymi gminami powiatu brzeskiego. Takie działanie rozwiąże problem „bariery
finansowej” w gospodarce odpadami.
Powiatowy
Plan
Gospodarki
Odpadami
zakłada,
że
wykonywaniem
tych
zadań
zajmować się będzie specjalnie powołana w tym celu jednostka organizacyjna, tj. Zakład
Jednym z ważniejszych warunków realizacji zamierzeń, dotyczących gospodarki
odpadami, jest prowadzenie szerokiej akcji edukacyjnej wśród wszystkich mieszkańców
gminy.
Podnoszenie świadomości społecznej, z wykorzystaniem wszystkich dostępnych metod
i środków odgrywa znaczącą rolę w kształtowaniu właściwego stosunku ludzi do „problemu
odpadowego”. Ponadto może wpłynąć na zmianę dotychczasowego postępowania
mieszkańców w sferze konsumpcji i postępowania z odpadami.
Każdy mieszkaniec objęty wprowadzanymi zmianami musi przyjąć do wiadomości, że tylko
prawidłowo wyselekcjonowane odpady mogą zostać poddane procesom przetwarzania.
Podsumowując należy stwierdzić, że w procesie budowy nowych systemów gospodarki
odpadami komunalnymi niezbędnym warunkiem osiągnięcia oczekiwanych rezultatów jest
akceptacja społeczna.
W celu realnego oszacowania strumienia odpadów powstających na terenie
przedmiotowej gminy w sektorze gospodarczym Urząd Miejski w Czchowie przeprowadził
ankietyzację przedsiębiorców pod kątem ilości wytworzonych odpadów oraz sposobu
postępowania z wytworzonymi odpadami, którą objął wiodących w gminie i prężnie
działających na jej terenie „wytwórców odpadów” sektora gospodarczego.
Na podstawie otrzymanych ankiet obliczono, iż na terenie gminy w sektorze gospodarczym
w roku 2003 powstało 276,243 Mg odpadów. W masie tej znajdowało się 271,768 Mg
odpadów innych niż niebezpieczne (98,38%). Pozostałą ilość, tj. 4,475 Mg stanowiły odpady
niebezpieczne (1,62%).
Odpady wytwarzane na terenie gminy w sektorze gospodarczym poddawane są
w pierwszej kolejności odzyskowi przez wyspecjalizowane firmy, posiadające stosowne
140
zezwolenia i prowadzące działalność w tym zakresie. Odpady nie nadające się do odzysku
przeznaczane są do unieszkodliwiania przez firmy specjalistyczne lub też poddawane są
unieszkodliwianiu poprzez składowanie.
Dokładne zbilansowanie strumienia odpadów powstającego w sektorze gospodarczym, jest
niezwykle trudne z uwagi na brak informacji o odpadach wytwarzanych przez małe podmioty
gospodarcze.
Spora
część
odpadów,
zwłaszcza
drobnych
wytwórców
jest
nie
ewidencjonowana i w sposób niekontrolowany wprowadzana do środowiska. Przypuszcza
się, że odpady te usuwane są wraz z odpadami komunalnymi z gospodarstw domowych.
Największym problemem są odpady niebezpieczne, wytwarzane w wielu miejscach
(w sposób rozproszony) w niewielkich ilościach, np. świetlówki, baterie i emulsje
olejowo-wodne z obróbki metali, płyny hamulcowe. Prawdopodobnie odpady te masowo
kierowane są na składowiska odpadów komunalnych.
Podejmując działania zmierzające do poprawy gospodarki odpadami sektora
gospodarczego, należy dążyć również do poprawy w zakresie gospodarowania odpadami
medycznymi i weterynaryjnymi. W chwili obecnej brak jest kontroli podmiotów będących
„wytwórcami” tej grupy odpadów, brak dokładnej inwentaryzacji powstających odpadów
i wiarygodnego zbilansowania powstającego w tej grupie strumienia odpadów.
Należy ponadto pamiętać, iż w zakresie gospodarki odpadami weterynaryjnymi, problemem
jest brak systemu zbierania padliny. Brak systemu zbiórki oraz wysokie koszty utylizacji
zwłok zwierzęcych, które musi ponieść właściciel padłego zwierzęcia, powodują że
w większości przypadków są one bezpośrednio zakopywane w ziemi. Zjawisko to wymusza
konieczność podjęcia działań regulujących i kontrolujących postępowanie z tymi odpadami.
Omawiając odpady wytwarzane w sektorze gospodarczym należy zwrócić uwagę,
że w wyniku prowadzonej działalności gospodarczej, polegającej na demontażu, rozbiórce
pokryć dachowych, rozbiórce budynków i instalacji – powstają również odpady zawierające
azbest (klasyfikowane jako odpady niebezpieczne).
Problem odpadów azbestowych oraz właściwego postępowania z tymi odpadami, wynika ze
znacznego rozproszenia odpadów azbestowo-cementowych na terenie całej gminy,
podobnie jak i całego powiatu brzeskiego. Przyczyną ogromnego rozdrobnienia źródeł
występowania azbestu, jest powszechność zastosowania w minionych latach, materiałów
budowlanych
produkowanych
na
bazie
azbestu
(zwłaszcza
pokryć
dachowych
w budownictwie realizowanym na terenie gminy). Fakt ten powoduje, że usuwanie wyrobów
zawierających azbest będzie procesem długotrwałym, uzależnionym od tempa rozwoju
gospodarczego, zasobności finansowej właścicieli obiektów a przez to możliwości remontu
i modernizacji budynków.
141
Rozproszenie odpadów azbestowo-cementowych na terenie gminy Czchów a także całego
powiatu
brzeskiego,
wskazuje
na
konieczność
podejmowania
ciągłych
działań,
powodujących sukcesywną likwidację oddziaływania azbestu na środowisko i wpływających
na poprawę stanu otaczającego środowiska.
142
Spis literatury.
1). „Krajowy Plan Gospodarki Odpadami” (Monitor Polski Nr 11, z dnia 28 lutego 2003).
2). „Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami na lata 2003-2010. Lipiec 2003.
3). „Plan Gospodarki Odpadami dla powiatu brzeskiego na lata 2004-2015”.
4). „Poradnik. Powiatowe i gminne plany gospodarki odpadami”. Planowanie Gospodarki
Odpadami w Polsce”. Warszawa, 2002.
5). „Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2000r.” Biblioteka
monitoringu środowiska .
monitoringu środowiska .
monitoringu środowiska
8). „Narodowy Spis Powszechny ludności i mieszkań. Powszechny Spis Rolny. Podstawowe
informacje ze spisów powszechnych . Gmina miejsko-wiejska Czchów”. Kraków,2003 r.
9). „Wybrane dane o powiatach i gminach województwa małopolskiego w 2002r.”
Kraków,2003r.
10). „Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na
lata 2007-2010. Rada Ministrów. Warszawa, grudzień 2002r”.
11). „Program wykonawczy do II polityki ekologicznej państwa na lata 2002-2010. Rada
Ministrów, Warszawa grudzień 2002r.
12). „Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na
terytorium Polski”. Warszawa, maj 2002r.
13).
„Wojewódzki program unieszkodliwiania azbestu na przykładzie gminy Szczucin”.
Lipiec 2001r.
14).
Kożuchowski L.: „Edukacja ekologiczna w szkołach wyższych”. Biuletyn Polskiego
Klubu Ekologicznego, 3/1999.
15).
Secomski Z.: „ Gospodarka odpadami”. Biuletyn Polskiego Klubu Ekologicznego,
10/2000.
16).
Szlesińska A.: „Edukacja ekologiczna jako próba wpływania w XXI wieku na ludzkie
zachowania i poglądy”. Biuletyn Polskiego Klubu Ekologicznego, 11/2001.
17). „Stawiać na nowoczesność, stawiać na edukację”. Przegląd Komunalny,12/2000.
18).
Fengler M.: „Rola edukacji ekologicznej we wdrażaniu nowoczesnej gospodarki
odpadami w gminie”. Przegląd Komunalny 11-12/98.
143
19) „Diagnoza sytuacji ekonomicznej i strategiczne kierunki rozwoju gminy Czchów”
Włodzimierz Krzyżak – praca licencjacka. 1972, PWN Warszawa.
20). „Regiony fizyczno-geograficzne Polski”. Kondracki J. 1977, Wyd. Uniwersytet. Warsz.
Warszawa.
21). „Geografia fizyczna Polski”. Kondracki J.,1980, PWN Warszawa.
22). Mapa zbiorników wód podziemnych. 1994 r.
23). „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Czchów”.
144
Spis tabel:
Tabela 1. Wskaźnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej na terenie gminy Czchów na tle
pozostałych gmin powiatu brzeskiego.
Tabela 2. Ludność według płci i ekonomicznych grup wieku – ogółem.
Tabela 3. Ludność według płci i ekonomicznych grup wieku – miasto.
Tabela 4. Ludność według płci i ekonomicznych grup wieku – wsie.
Tabela 5. Ruch naturalny ludności, stan w 2002 roku.
Tabela 6. Podmioty gospodarki narodowej na terenie gminy Czchów według wybranych
sekcji PKD (stan na dzień 31.XII.2002r.).
Tabela 7. Poziom i struktura bezrobocia w gminie (stan w dniu 31.XII.2002r.).
Tabela 8. Skład morfologiczny odpadów domowych i z obiektów infrastruktury.
Tabela 9. Średni skład odpadów wielkogabarytowych.
Tabela 10. Średni skład odpadów budowlanych i poremontowych.
Tabela 11. Średni skład odpadów z ogrodów i parków.
Tabela 12. Skład morfologiczny zmiotek ulicznych.
Tabela 13. Ilość odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie gminy Czchów według
grup odpadów.
Tabela 14. Ilość odpadów komunalnych z gospodarstw domowych, wytwarzanych na terenie
gminy Czchów.
Tabela 15. Ilość odpadów komunalnych z obiektów infrastruktury, wytwarzanych na terenie
gminy Czchów.
Tabela 16. Ilość odpadów wielkogabarytowych wytwarzanych na terenie gminy Czchów.
Tabela 17. Ilość odpadów budowlanych i poremontowych wytwarzanych na terenie gminy
Czchów.
Tabela 18. Ilość odpadów z ogrodów i parków wytwarzanych na terenie gminy Czchów.
Tabela 19. Ilość i skład morfologiczny zmiotek ulicznych wytwarzanych na terenie gminy
Czchów.
Tabela 20. Ilość odpadów niebezpiecznych w strumieniu odpadów komunalnych
wytwarzanych na terenie gminy Czchów.
Tabela 21. Szacunkowa masa wytwarzanych odpadów komunalnych w rozbiciu na
strumienie odpadów.
Tabela 22. Miejsca składowania zgromadzonych surowców wtórnych.
Tabela 23. Ilość odpadów komunalnych zebranych w gminie Czchów w latach 2001-2003.
Tabela 24. Szacunkowa masa strumieni odpadów opakowaniowych.
145
Tabela 25. Gospodarka osadami ściekowymi na terenie gminy Czchowie.
Tabela 26. Struktura odpadów niebezpiecznych deklarowanych do wytworzenia w wyniku
prowadzonej działalności gospodarczej według grup odpadów.
Tabela 27. Odpady powstające w sektorze gospodarczym – wytwórcy odpadów.
Tabela 28. Miejsca powstawania odpadów medycznych na terenie gminy Czchów.
Tabela 29. Bilans odpadów powstających w placówkach medycznych.
Tabela 30. Wytwórcy odpadów weterynaryjnych na terenie gminy Czchów.
Tabela 31. Płyty faliste azbestowo-cementowe dla budownictwa w gminie Czchów.
Tabela 32. Prognoza demograficzna – tys. osób .
Tabela 33. Prognoza zmian wskaźników emisji w latach 2005, 2010 i 2014 w Polsce dla
obszarów miejskich i wiejskich (wg Krajowego Planu Gospodarki Odpadami
(Monitor Polski nr 11, z 28 lutego 2003r.).
Tabela 34. Prognozowana ilość poszczególnych strumieni odpadów komunalnych w latach
2004-2015 [Mg/rok].
Tabela 35. Szacunkowe dane dotyczące masy odpadów opakowaniowych.
Tabela 36. Prognoza powstawania odpadów w sektorze gospodarczym.
Tabela 37. Prognozowane ilości wytwarzanych odpadów medycznych i weterynaryjnych
w latach 2004 - 2015.
Tabela 38. Zakładana masa pozyskanych odpadów [Mg].
Tabela 39. Szacunkowe nakłady na zakup pojemników w podsystemie zbiórki odpadów
zmieszanych.
Tabela 40. Szacunkowe nakłady na zakup pojemników w podsystemie zbiórki surowców
wtórnych.
Tabela 41. Szacunkowe nakłady na zakup pojemników w podsystemie zbiórki bioodpadów.
Tabela 42. Pozostałe nakłady inwestycyjne.
Tabela 43. Szacunkowe koszty eksploatacji systemu gospodarowania odpadami.
Tabela 44. Zakładane poziomy odzysku odpadów opakowaniowych przez
przedsiębiorców [%].
Tabela 45. Przykładowe tematy szkoleń.
Tabela 46. Budżet Gminy Czchów.
Tabela 47. Harmonogram realizacji i finansowania planu.
Spis rycin:
Rycina 1. Liczba ludności w gminie Czchów w latach 1996 – 2003.
146
Rycina 2. Skład morfologiczny odpadów domowych wytworzonych na terenach miejskich.
Rycina 3. Skład morfologiczny odpadów domowych wytwarzanych na terenach wiejskich.
Rycina 4. Skład odpadów wielkogabarytowych.
Rycina 5. Skład odpadów budowlanych i poremontowych.
Rycina 6. Struktura odpadów wytwarzanych na terenie gminy Czchów, według stopnia
szkodliwości.
147

Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Czhów na lata 2004-2015

Transkrypt

Podobne dokumenty

pobierz streszczenie / summary