Poezja - ikona wyobraźni

Dedykuję
Urszuli Marii
Poezja – ikona wyobraźni.
Sprawozdanie i podziękowania.
Warsztaty twórczego czytania tekstu zatytułowane:
Poezja – ikona wyobraźni opracowane zostały przez mnie
w 2004 roku. Napisałam wtedy ich scenariusz oraz przeprowadziłam pierwszą edycję, która odbyła się w dniu 5 października 2004 roku w XVIII Liceum Ogólnokształcącym
im. Św. Jana Kantego w Krakowie. Druga edycja miała miejsce dnia 21 kwietnia 2006 roku w IV Liceum Ogólnokształcącym im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Olkuszu,
zaś trzecia: 20 grudnia 2006 roku w Zespole Szkół Rolniczych Centrum Kształcenia Ustawicznego w Czernichowie.
Każda z trzech edycji, a więc przeprowadzony przeze mnie
warsztat i tworzącego go elementy (scenariusz, kwestionariusz, materiały dla uczestników) recenzowane były przez
polonistki uczące języka polskiego w tychże szkołach: Panią
mgr Wiesławę Meder, której dedykowałam pierwsze warsztaty (XVIII LO w Krakowie), Panią mgr Marię Kozłowską
(XVIII LO w Krakowie), Panią mgr Barbarę Krawczyk (IV
LO w Olkuszu) oraz Panią mgr Dominikę Przebindę (ZSR
CKU w Czernichowie). Funkcję łączniczki z IV LO w Olkuszu pełniła mgr Joanna Szewczyk.
Referat z przeprowadzonych warsztatów zaprezentowałam w ramach konferencji naukowej Przestrzeń dla metafory. Poszukiwania, zainicjowanej i konsultowanej merytorycznie przez mnie, a koordynowanej przez Panią mgr Agnieszkę Bubkę. Konferencja ta odbyła się w dniu 8 maja 2009
roku w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Krakowie
dzięki wsparciu instytucjonalnemu Dyrektor Wojewódzkiej
Biblioteki Pani mgr Anny Wiśniewskiej, która nieodpłatnie
udostępniła lokal Biblioteki uczestnikom konferencji.
Wszystkim wymienionym Osobom dziękuję niniejszym za ich twórczy wkład w projekt warsztatów, motywująca aprobatę oraz wszelką bezinteresowną pomoc. Największe podziękowania należą się jednak uczestniczkom
i uczestnikom warsztatów, którzy ofiarowali projektowi,
czyli mojemu skromnemu pomysłowi: swój czas, zaangażowanie oraz poetycką wrażliwość. Ich radość uczestnictwa
w warsztatach jest dla mnie do dziś wielką inspiracją.
Osobom zainteresowanym projektem przekazuję niniejszą publikację w przekonaniu, że posłuży ona dobrze
Ich własnym próbom moderacji warsztatów poetyckich tego
typu.
Anna Kapusta
Scenariusz
Czas trwania warsztatów: 45 minut
Liczba uczestników: 5 osób
Warsztaty odbywać się powinny po zakończeniu zajęć dydaktycznych.
Warunki wstępne:
Uczniowie przynoszą na zajęcia jeden egzemplarz
wybranego tekstu poetyckiego. Przed rozpoczęciem warsztatów zapoznali się z materiałami informacyjnymi (zaproszeniem) oraz wypełnili kwestionariusz. Zadanie do
przemyślenia ujęte w zaproszeniu sformułowane zostało
w następujący sposób:
„Na zajęcia przynieś wybrany tekst poetycki (własny
lub cudzy), który Twoim zdaniem mógłby stać się tekstem
podstawowym, gdybyś spróbował/a stworzyć i przekazać
innym definicję poezji”.
I. Ja i mój wiersz
tacji
* Powitanie uczestników warsztatów
* Ćwiczenie z zakresu autoprezentacji i argumen-
Polecenie: Przedstaw się, a następnie w maksymalnie
trzech zdaniach pojedynczych zaprezentuj wybrany przez
siebie utwór.
II. Czy można zamknąć wyobraźnię w obrazie
poetyckim?
logii
Wprowadzenie i operacjonalizacja pojęcia ikono-
Uczniowie otrzymają informację I: „Gaston Bachelard, dwudziestowieczny badacz literacki uznał, że obraz
jest funkcją mowy. Znaczy to, iż mówimy posługując
się naszą wyobraźnią, która pomaga nam w zrozumieniu
tekstów poetyckich. Odczytajmy teraz wybrane przez was
utwory.”
cki.
Każdy z uczestników głośno odczytuje tekst poety-
Informacja II: Cesare Ripa także stworzył swoje
„muzeum wyobraźni”, zbiór alegorii: obrazów pojęć abstrakcyjnych, takich jak Miłość, Gniew, Wyobraźnia. Pracę
swą nazwał Ikonologią, zbiorem obrazów (od greckiego
ikon, a więc obraz).
Odwiedźmy więc „ muzeum wyobraźni”.
Uczniowie otrzymują kserokopię alegorii Wyobraźni
zaczerpniętą z Ikonologii Ripy.
Cesare Ripa, Ikonologia, przeł. I. Kania, wstęp A. Borowski, Universitas,
Kraków 1998.
Ibidem, s. 486- 488.
III. Moja ikonologia
Czytanie ze zrozumieniem oraz wprowadzenie pojęcia korespondencja sztuk
Polecenie: Przeczytajcie uważnie tekst dotyczący Wyobraźni, a następnie wynotujcie z tekstu jej atrybuty. Obejrzyjcie uważnie dołączoną rycinę.
Informacja III: Ikonologia była sposobem oddziaływania na odbiorcę za pomocą tekstu i obrazu jednocześnie.
Zjawisko takie nazywamy korespondencją sztuk.
Czy znacie może przykłady podobnego oddziaływania obrazu i słowa?
IV. Ja jako Wyobraźnia
Element dramy
Polecenie: Wybierzcie teraz jedną osobę, którą zamienimy na chwilę w Wyobraźnię Ripy.
Jeden uczeń, przy pomocy reszty grupy, zamieniony
zostaje w żywy obraz z ryciny na podstawie Ikonologii Ripy.
Polecenie: Wypiszcie cztery pojęcia, nazywające
emocje, które Waszym zdaniem wyraża stojąca przed Wami
postać.
Uczniowie odczytują wypisane emocje.
V. Budujemy obraz poetycki
Próba przekładu intersemiotycznego
Informacja IV: Symonides z Kos malarstwo (zoografię) określił mianem „milczącej poezji”, a poezję nazwał
„mówiącym malarstwem”. Skorzystamy teraz z jego pomysłu i sprawdzimy, czy prawdziwa jest owa metafora.
Polecenie: Wyjmijcie teraz Wasze teksty poetyckie
i spróbujcie odnaleźć w nich atrybuty Wyobraźni. Wynotujcie te, które mogłyby posłużyć do stworzenia obrazu
Wyobraźni, projektu ryciny, której przykład poznaliście już
w Ikonologii Ripy.
Zaprezentujcie grupie zebrane atrybuty Wyobraźni
z waszego utworu.
VI. Od obrazu poetyckiego do emblematu
Ćwiczenia w analizie tekstu poetyckiego
Polecenie: Teraz podejmiemy próbę stworzenia formy, która łączyć będzie obraz i słowo. Każdy z Was, na podstawie wybranego przez siebie utworu, stworzy emblemat
Poezji, jej obrazowo-słowną definicję.
Informacja V: Emblemat był przykładem utworu
syntetyzującego, a więc łączącego dwie dziedziny sztuki:
malarstwo i literaturę. Jego podstawą było motto (inaczej
lemma albo napis) - zagadka, sentencja, nauka moralna,
prawda o świecie.
Polecenie: Wróć do wybranego tekstu i przygotuj
jego motto.
Zaprezentuj motto grupie.
Informacja VI: Oprócz motta w skład emblematu
wchodził jeszcze ikon: obrazek symboliczny.
Polecenie: Zaprojektuj teraz ikon do swojego tekstu
poetyckiego. Możesz sporządzić krótki opis lub naszkicować projekt.
Po wykonaniu nastąpi prezentacja ikonów.
Informacja VII: Ostatnim elementem emblematu
była tak zwana subskrypcja, a więc podpis, najczęściej
podpis ten występował w formie kilkuwersowego, krótkiego utworu literackiego, często epigramatu.
Polecenie: Przygotuj teraz subskrypcję do twojego
tekstu
Prezentacje uczniów
W ten sposób mamy już gotowy emblemat Wyobraźni.
Stworzyliście własny projekt ikonologii.
VII. Definicja poezji
Ćwiczenie w komunikacji interpersonalnej
Polecenie: Przeczytaj ponownie Twój wiersz i przejrzyj swój projekt emblematu.
Spróbuj stworzyć na podstawie zgromadzonych materiałów definicję poezji, którą chciałabyś/ chciałbyś przekazać komuś, kto twierdzi, że „nie lubi i nie rozumie poezji”.
Polecenie (Po stworzeniu indywidualnych definicji):
z pięciu zaprezentowanych definicji sporządźcie teraz jedną, taką którą zaakceptują wszyscy członkowie grupy.
Po spisaniu wspólnej wersji jeden z uczniów odczytuje ją głośno.
*Zamknięcie warsztatów
* Podziękowanie
10
Kwestionariusz dla uczestniczki/ uczestnika
warsztatów
Odpowiedz proszę szczerze na zadane w kwestionariuszu pytania.
Pamiętaj, że poznanie Twoich opinii pozwoli na dostosowanie programu warsztatów do Twoich zainteresowań
i potrzeb, a spełnienie własnych oczekiwań jest warunkiem
poczucia dobrze wykorzystanego czasu.
1. Wpisz w wykropkowane miejsca odpowiednie informacje.
Mam .......... lat
Jestem uczennicą/ uczeniem ............. Liceum Ogólnokształcącego w ....................................................................
Uczę się w klasie .............. o profilu .....................................
.............................................................................................
Interesuję się .......................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
Zamierzam zdawać maturę z języka polskiego na poziomie
.............................................................................................
(podstawowy lub rozszerzony)
11
Po maturze chciałabym/ chciałbym studiować ...................
.............................................................................................
(podaj kierunek i typ uczelni, np. filologia angielska na uniwersytecie)
2. Odpowiedz na pytania, stawiając znak „X” obok
„tak” lub „nie”.
Jeśli udzielisz odpowiedzi twierdzącej, przejdź do dalszej części pytania.
W przypadku odpowiedzi „nie” opuść pytania szczegółowe.
• Czy kiedykolwiek brałeś/ brałaś udział w „warsztatach
twórczego czytania tekstu”?
Tak ....... Nie .......
Jeśli „tak”, to w jakich?
.............................................................................................
.............................................................................................
Gdzie odbywały się „warsztaty twórczego czytania tekstu,
w których brałeś/ brałaś udział?
.............................................................................................
.............................................................................................
(podaj nazwę i miejsce np. warsztaty w domu kultury,
szkole, centrum młodzieży)
• Czy kiedykolwiek uczestniczyłeś w promocji książki,
wernisażu, spotkaniu z autorem, wieczorze poetyckim?
Tak ....... Nie .......
Jeśli „tak”, to kiedy i gdzie? .................................................
.............................................................................................
12
• Czy uważasz, że spotkanie z autorem pomaga czytelnikowi w interpretacji tekstu?
Tak ....... Nie .......
Jeśli „tak”, to dlaczego? .......................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
• Czy czytasz samodzielnie utwory poetów współczesnych?
Tak ....... Nie .......
• Czy poezja jest dziedziną dostępną i zrozumiałą jedynie
dla wąskiej grupy specjalistów, np. filologów, badaczy literatury, krytyków literackich ?
Tak ....... Nie .......
Jeśli „tak”, to uzasadnij swoją
opinię ...................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
• Czy uważasz, że poezja współczesna jest niezrozumiała
dla młodego czytelnika?
Tak ....... Nie .......
13
Uzasadnij swą opinię ...........................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
• Czy w Twojej klasie na lekcjach języka polskiego uczniowie prezentują własne teksty poetyckie?
Tak ....... Nie .......
• Czy sądzisz, że takie prezentacje są potrzebne?
Tak ....... Nie .......
Uzasadnij swoje zdanie .......................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
Bardzo serdecznie dziękuję Ci za wypełnienie kwestionariusza
Anna Kapusta
14
Spis treści
Poezja – ikona wyobraźni.
Sprawozdanie i podziękowania ......................................... 5
Scenariusz ........................................................................ 7
Kwestionariusz dla uczestniczki/ uczestnika
warsztatów ....................................................................... 11
15
16