Odpowiedź MZ - Rzecznik Praw Dziecka
Transkrypt
Odpowiedź MZ - Rzecznik Praw Dziecka
s o ft w a r e Y B to k lic Minister Zdrowia Warszawa, 2016 -11- O 9 MDP.073.34.2016.JK Pan Marek Michalak Rzecznik Praw Dziecka w nawiązaniu do pisma, znak:ZSS.422.44.2016.EK, z dnia 10 października br. w sprawie depresji poporodowej u kobiet, proszę o przyjęcie poniższych informacji. Odnosząc się do pytania pierwszego, dotyczącego skali rozpoznawania depresji poporodowej u kobiet obecnie szacuje się, że depresja poporodowa może wystąpić u co ósmej kobiety po urodzeniu dziecka. Z kolei u kobiet, u których w przeszłości wystąpił epizod depresji ryzyko wzrasta nawet dwukrotniel. Przeprowadzone dotąd randomizowane badania kliniczne sugerują, że nawet u 60% kobiet można stwierdzić występowanie objawów depresji związanej z gwałtownym spadkiem hormonów płciowych po porodzie. Ponadto, wyniki metaanalizy podsumowującej 59 badań epidemiologicznych wskazują, że rzeczywista częstość występowania zaburzeń depresyjnych u kobiet w okresie poporodowym wynosi ok. 13%2. Niestety depresja poporodowa bywa mylona z tzw. syndromem „baby blues", a więc czasowym obniżeniem nastroju spowodowanym reakcją hormonalną organizmu na poród. Nie są to jednak pojęcia tożsame, a właściwa diagnoza zdaje się mieć tutaj znaczenie kluczowe. Samopoczucie matki wpływa bowiem na przyszły rozwój dziecka. O skali Sałkowiec-Iskra, Niewada M. Depresja poporodowa — rozpoznawanie i leczenie. Przewodnik Lekarza. 2002; 11(12):1024-110 Wisner KL, Perel JM, Peindl KS, Hanusa BH, Findling RL, Rapport D. Prevention of recurrentpostpartumdepression: a randomizedclinicaltrial. J. Clin. Psychiatry 2001; 62: 82-6. 2 Ministerstwo Zdrowia ul. Miodowa 15 00-952 Warszawa Telefon: (22) 634 96 00 e-mail: [email protected] www.mz_gov.pl er- o .c m C ck o er- t U Y U B to k lic C tra ck di ! hange E O W PD XC N ! F- N O W t m PD di or hange E tra XC or F- s o ft w a r e .c s o ft w a r e Y B to k lic problemów świadczy analiza wydatków związanych z leczeniem depresji w Polsce, mając na uwadze wyniki Raportu „Depresja — Analiza Kosztów Ekonomicznych i Społecznych" Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego, uprzejmie informuję, że dane Narodowego Funduszu Zdrowia zawarte w przedmiotowym raporcie ukazują, iż w ramach świadczeń w rodzaju opieka psychiatryczna i leczenie uzależnień realizowanych w warunkach ambulatoryjnych tj.: w poradni zdrowia psychicznego, zespołu leczenia środowiskowego i poradni leczenia uzależnień w 2013 r. zrealiowano ogółem 1 045 405 świadczeń o wartości 53 116 176 zł. Zdecydowanie najwięcej, bo 878 004 świadczeń o wartości 45 115 176 zł, udzielono pacjentom poniżej 65 r. ż., co stanowi 85% wartości ogółu świadczeń zrealizowanych dla pacjentów z depresją. Jednocześnie, w warunkach stacjonarnych w rodzaju opieka psychiatryczna i leczenie uzależnień w 2013 r. zrealizowano ogółem 816 463 świadczeń o wartości 114 824 490 zł., w tym 689 060 świadczeń o wartości 96 121 229 zł, udzielono pacjentom poniżej 65 r. ż., co stanowi 84% wartości ogółu świadczeń zrealizowanych dla pacjentów z depresją. Z danych pochodzących z systemu informatycznego Narodowego Funduszu Zdrowia przekazanych przez świadczeniodawców w latach 2014-2016, wynika, że w 2014 r. rozpoznano u 6 387 kobiet w ciągu pierwszego roku po porodzie zaburzenia depresyjne, a w 2015 r. u 5133. Należy jednak wskazać, że wśród tych kobiet jedynie w 21 przypadkach w 2014 r i 45 w 2015 r. sprawozdano rozpoznanie F53.0 Łagodne zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania, związane z porodem, a nie wykazane w innym miejscu: Depresja po urodzeniu dziecka (postnatalna) i poporodowa. Świadczenia opieki zdrowotnej: psychiatrycznej i psychologicznej .w trybie ambulatoryjnym udzielane są na terenie całej Polski w ramach 1070 umów o udzielanie świadczeń w zakresie: świadczenia ambulatoryjne psychiatryczne dla dorosłych oraz 201 umów w zakresie: świadczenia psychologiczne. W odpowiedzi na pytanie, dotyczące zapewnienia kobietom opieki psychologicznej i psychiatrycznej w ramach świadczeń zdrowotnych ze środków publicznych, należy zauważyć, że wszelkie działania służące korekcie zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania oraz usuwaniu przyczyn i objawów tych zaburzeń, są realizowane w ramach świadczeń zdrowotnych wynikających z rozporządzenia z dnia 6 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień (Dz. U. poz.1386). W zależności od potrzeb i stanu pacjenta leczenie jest prowadzone w warunkach stacjonarnych, dziennych lub ambulatoryjnych. er- o .c m C ck o er- t U Y U B to k lic C tra ck di ! hange E O W PD XC N ! F- N O W t m PD di or hange E tra XC or F- s o ft w a r e .c s o ft w a r e Y B to k lic Na uwagę zasługuje również fakt, że do lekarza psychiatry nie jest wymagane skierowanie od lekarza ubezpieczenia zdrowotnego. Ministerstwo Zdrowia dostrzegając wagę pogłębiania świadomości społecznej na temat wczesnego rozpoznawania i metod zapobiegania tej chorobie, w 2014 r. przyjęło Program psychiatrycznej opieki zdrowotnej - Program zapobiegania depresji w Polsce na lata 2016-2020. Głównym jego celem jest wzrost poziomu świadomości społecznej na temat zaburzeń depresyjnych poprzez prowadzenie określonych działań profilaktycznych. Działania te swoim zakresem obejmą: opracowanie rekomendacji w zakresie zapobiegania, wczesnego wykrywania i leczenia depresji w kraju; promocję zdrowia psychicznego na poziomie całego społeczeństwa oraz profilaktykę depresji w wybranych grupach o podwyższonym ryzyku zachorowania. Jednocześnie pragnę zaznaczyć, iż profilaktyka depresji w grupach o podwyższonym ryzyku tj. kobiet po porodzie, wśród młodzieży oraz osób po 65 r. ż. jest jednym z celów szczegółowych przedmiotowego Programu. Aktualnie po wcześniejszym unieważnieniu konkursu na wybór realizatora przedmiotowego Programu - z powodu braku najkorzystniejszej oferty planowane jest ponowne jego ogłoszenie. W odniesieniu do pytania dotyczącego przygotowania lekarzy ginekologów i położnych do udzielania pomocy kobietom zagrożonym depresją poporodową, proszę o przyjęcie poniższego. Zgodnie z programem specjalizacji w dziedzinie położnictwa i ginekologii dla lekarzy nieposiadających odpowiedniej specjalizacji I stopnia, zatwierdzonym przez Ministra Zdrowia w dniu 11.06.2014 r., lekarz po odbyciu szkolenia specjalizacyjnego w ww. dziedzinie powinien wykazać się wiedzą dotyczącą m.in.: zaburzeń psychosomatycznych w położnictwie, zasad współpracy z lekarzami innych specjalności oraz poradnictwa psychologicznego. Ponadto, jak wynika z ww. programu specjalizacji, lekarz po ukończeniu szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie położnictwa i ginekologii powinien wykazać się m.in. umiejętnością zebrania ukierunkowanego wywiadu z oceną stanu psychoemocjonalnego pacjentki. Ww. wiedzę i umiejętności lekarz będący w trakcie szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie położnictwa i ginekologii uzyskuje w szczególności w następujących formach szkolenia specjalizacyjnego: 1) podczas kursu szkoleniowego wprowadzającego pn. „Wprowadzenie do specjalizacji w dziedzinie położnictwa i ginekologii" — zakres wiedzy 3 er- o .c m C ck o er- t U Y U B to k lic C tra ck di ! hange E O W PD XC N ! F- N O W t m PD di or hange E tra XC or F- s o ft w a r e .c s o ft w a r e Y B to k lic przekazywanej podczas tego kursu obejmuje m.in. psychologię kobiety w poszczególnych etapach życia; 2) podczas stażu podstawowego w bloku porodowym i oddziale położniczym oraz stażu podstawowego w zakresie patologii ciąży — zakres wiedzy teoretycznej nabywanej podczas ww. staży obejmuje m.in. zaburzenia psychosomatyczne w położnictwie, a zakres umiejętności praktycznych — zebranie ukierunkowanego wywiadu z oceną stanu psychoemocjonalnego ciężarnej lub rodzącej. Jednocześnie, tak samo położne przygotowywane są w procesie kształcenia zawodowego i podyplomowego do udzielania pomocy kobietom zagrożonym depresją poporodową. Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 9 maja 2012 r. w sprawie standardów kształcenia dla kierunków studiów: lekarskiego, lekarsko-dentystycznego, farmacji, pielęgniarstwa i położnictwa (Dz. U. poz. 631), określa standard kształcenia dla kierunku studiów pierwszego stopnia położnictwo. Zgodnie ze szczegółowymi efektami kształcenia w ramach studiów pierwszego stopnia na kierunku położnictwo absolwent w zakresie umiejętności: dokonuje analizy i oceny funkcjonowania człowieka w sytuacjach trudnych (stres, frustracja, konflikt, trauma, żałoba) oraz wskazuje i omawia elementarne formy pomocy psychologicznej; wskazuje i analizuje problemy psychologiczne związane z prokreacją: aborcja, poronienie, niepłodność i utrata dziecka w okresie okołoporodowym; rozpoznaje problemy psychologiczne i zaburzenia psychiczne występujące w okresie ciąży, porodu i połogu; dokonuje wyboru właściwych technik redukowania lęku i metod relaksacyjnych; przestrzega przepisów prawnych dotyczących ochrony zdrowia psychicznego; rozpoznaje potrzeby podopiecznych w zakresie zdrowia psychicznego i podejmuje działania w zakresie promocji zdrowia psychicznego; stosuje metody konstruktywnego pokonywania stresu oraz propaguje styl życia sprzyjający zdrowiu psychicznemu; rozpoznaje zaburzenia depresyjne, lękowe, otępienne i schizofreniczne oraz zapewnia konieczną pomoc; opiekuje się matką po poronieniu, porodzie martwego dziecka, narodzinach dziecka z wadami rozwojowymi i po urazie okołoporodowym; otacza opieką psychologiczną matkę nieletnią i samotną. 4 er- o .c m C ck o er- t U Y U B to k lic C tra ck di ! hange E O W PD XC N ! F- N O W t m PD di or hange E tra XC or F- s o ft w a r e .c s o ft w a r e Y B to k lic W zakresie wiedzy absolwent kierunku położnictwo: zna klasyfikację objawów i zaburzeń według Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10, w tym zaburzeń depresyjnych, schizofrenicznych, lękowych, otępiennych i uzależnień; definiuje zdrowie psychiczne, wymienia zagrożenia i pozytywne czynniki jego kształtowania; różnicuje zaburzenia psychopatologiczne i psychiczne; zna zasady postępowania profilaktycznego i metody psychoterapeutyczne stosowane wobec osób z różnymi zaburzeniami psychicznymi; charakteryzuje obraz kliniczny, metody diagnostyczne, terapeutyczne oraz pielęgnowanie pacjentów w depresji, z zaburzeniami lękowymi, psychozami, uzależnieniami od substancji psychoaktywnych oraz zaburzeniami odżywiania; opisuje zasady postępowania psychoterapeutycznego w sytuacji poronienia, urodzenia dziecka martwego, niepełnosprawnego lub nieuleczalnie chorego; opisuje psychologiczne konsekwencje porodu matki młodocianej i samotnej oraz wskazuje rodzaje i formy wsparcia; klasyfikuje i omawia objawy psychoz okołoporodowych. Natomiast specjalistyczną wiedzę i umiejętności w przedmiotowym zakresie położne nabywają w ramach kształcenia podyplomowego tj.: szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa ginekologicznopołożniczego, szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa rodzinnego, szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa neonatologicznego, kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa rodzinnego. Należy również zauważyć, że na psychikę kobiety w okresie połogu ma wpływ wiele czynników, w tym również jakość udzielanych jej świadczeń medycznych i zapewnienie odpowiedniego wsparcia personelu medycznego w zależności od jej potrzeb. W związku z tym, Ministerstwo Zdrowia podejmuje liczne działania analityczne i legislacyjne, których celem jest poprawa jakości opieki w oddziałach położniczych i ginekologicznych. Między innymi, temu celowi służy standard opieki okołoporodowej, określony w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 20 września 2012 r. w sprawie standardów postępowania oraz procedur medycznych przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem 5 er- o .c m C ck o er- t U Y U B to k lic C tra ck di ! hange E O W PD XC N ! F- N O W t m PD di or hange E tra XC or F- s o ft w a r e .c s o ft w a r e Y B to k lic (Dz.U. z 2016 r. poz.1132). W cz. XIV załącznika do ww. rozporządzenia określono, iż: „Położnicy należy zapewnić pomoc psychologiczną w sytuacji niepowodzeń położniczych lub w przypadku urodzenia noworodka o bardzo małej masie urodzeniowej, skrajnie niedojrzałego lub z wadą wrodzoną oraz poinformować o możliwych formach wsparcia rodziny i instytucjach ich udzielających." Zapis ten nie przesądza o formule pomocy psychologicznej i miejscu jej świadczenia, aczkolwiek zobowiązuje osobę sprawującą opiekę nad położnicą do zapewnienia takiej pomocy. Ponadto z dniem 2 czerwca br. weszły w życie przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 9 listopada br. w sprawie standardów postępowania medycznego przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych w dziedzinie położnictwa i ginekologii z zakresu opieki okołoporodowej, opieki ginekologiczno położniczej sprawowanej nad kobietą w okresie ciąży, porodu, połogu, w przypadkach występowania określonych powikłań oraz opieki nad pacjentką w sytuacjach niepowodzeń położniczych (Dz. U. z 2015 r., poz. 2007). W załączniku do rozporządzenia określono szczegółowo sposób postępowania fachowego personelu medycznego w odniesieniu do pacjentek w sytuacji niepowodzenia położniczego. Szczególnie trudnym doświadczeniem dla rodziców jest urodzenie martwego dziecka. W takiej sytuacji, w czasie pobytu kobiety w oddziale położniczym, szczególnego znaczenia nabiera objęcie jej szczególnie troskliwą opieką w momencie przeżywania takiej tragedii. Jednocześnie w dniu 20 czerwca br. Prezes Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) zarządzeniem Nr 48/2016/DS0Z. zmieniającym niektóre zarządzenia w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, w związku ze świadczeniami opieki zdrowotnej udzielanymi na rzecz kobiet z rozpoznanymi wadami rozwojowymi płodu zapewnił większą dostępności do świadczeń z zakresu opieki psychologicznej i położnej środowiskowej kobietom od 21 tygodnia ciąży i w połogu, u których w trakcie trwania ciąży rozpoznano wady rozwojowe płodu. Zgodnie z powyższym NFZ proponuje nowy sposób finansowania i koordynację opieki nad kobietą z płodem i nowo narodzonym dzieckiem obciążonym wadami rozwojowymi. Dla przedmiotowej grupy kobiet zwiększono m.in. finansowanie świadczeń w zakresie opieki psychiatrycznej: porada psychologiczna diagnostyczna, porada psychologiczna, porada lekarska diagnostyczna, porada lekarska terapeutyczna, wizyta/porada domowa/środowiskowa realizowana przez lekarza lub psychologa oraz zwiększono liczbę i finansowanie wizyt położnej podstawowej opieki zdrowotnej prowadzącej edukację przedporodową. Jednocześnie nałożono na świadczeniodawców udzielających świadczeń w zakresie położnictwo i ginekologia — trzeci poziom referencyjny obowiązek zapewnienia kobiecie w ciąży opieki zgodnej ze standardami er- o .c m C ck o er- t U Y U B to k lic C tra ck di ! hange E O W PD XC N ! F- N O W t m PD di or hange E tra XC or F- s o ft w a r e .c hange E s o ft w a r e U B to k lic postępowania, określonymi w rozporządzeniu o opiece w ciąży patologicznej oraz umożliwienie pomocy psychologicznej i skierowanie do dalszej opieki psychologicznej ambulatoryjnej lub hospicjum — zgodnie z życzeniem i stanem pacjentki oraz noworodka. Natomiast świadczeniodawców udzielających świadczeń w zakresie położnictwo i ginekologia — pierwszy lub drugi poziom referencyjny, zobowiązano do kierowania takich kobiet do dalszej opieki na III poziomie referencyjności. Umożliwiono również wsparcie psychologiczne dla rodziny pacjentki. Mam nadzieję, że przedstawiając powyższe, w sposób wystarczający wyjaśniłem organizację świadczeń medycznych i wsparcie, które powinny uzyskać kobiety zarówno w okresie ciąży jak i po porodzie w ramach zapobiegania, diagnozowania oraz leczenia depresji poporodowej. 2 II )wazne MINI (RA ZDRO A SERI "TARZ STAN JorL jaw Pinkas 7 er- o .c m C ck o er- t Y N Y U B to k lic C tra ck di ! PD XC O W ! F- N t O W di m hange E or XC tra F- or PD 9 s o ft w a r e .c