KODEKS MAKAREWICZA

Historia prawa karnego. Materiały opracowane przez Studentów, rok akademicki 2012/2013
KODEKS MAKAREWICZA
OGÓLNE ZASADY KODEKSU KARNEGO :
Projekt wstępny Makarewicza za 1920 r. wszedł w zasadzie bez zmian do ostatecznej wersji kodeksu
karnego z 1932 r. w dwóch pierwszych rozdziałach : „zakres mocy obowiązującej ustawy” i „zasady
odpowiedzialności”. Ten nowoczesny kodeks karny wyraża zasady prawodawstwa karnego : należy
do nich m.in. podstawowa zasada -> nie ma przestępstwa, nie ma kary jeśli nie zostało to wcześniej
ujęte w żadnych przepisach.
Dla Makarewicza nowoczesny kodeks karny powinien charakteryzować się jak najdalej posuniętym
subiektywizmem i indywidualizmem w odpowiedzialności, dostosowaniem środków karnych do
zasady humanitaryzmu, a także zabezpieczeniem społeczeństwa przed przestępcami za pomocą tzw.
środków zabezpieczających.
Kodeks ten przyjmując zasadę indywidualizmu zrywa ze wszystkimi postaciami winy zarówno
kolektywnej jak i akcesoryjnej ( zwłaszcza w regulacjach dot. odpowiedzialności podżegacza i
pomocnika ).
Zasada subiektywizmu w tym kodeksie przejawia się w przepisach odnoszących się do poczytalności
sprawcy i usiłowania.
Art. 1 brzmi : „odpowiedzialności karnej ulega ten, kto dopuszcza się czynu zabronionego pod groźbą
kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia” – taki zapis stanowi wyraz gwarancji
obywatelskich.
Ma to swoje potwierdzenie również w dwóch konstytucjach: Marcowej (art. 98 „ ściganie obywatela i
wymierzanie kary jest dopuszczalne tylko na zasadzie obowiązującej ustawy”) i Kwietniowej
(podstawą odpowiedzialności karnej jest czyn ludzki zewnętrzny).
Z przepisów tych wynika,że nie podlegają odpowiedzialności same procesy psychiczne człowieka,
dopóki nie zostaną one uzewnętrznione w jego zachowaniu.
Doktryna oparta na nauce E. Belling’a mówi, że na pojęcie czynu składają się takie pojęcia jak: wina
sprawcy, działanie sprawcy i skutek.
Natomiast tak rozumiane pojęcie czynu składa się na definicję przestępstwa. Aby móc mówić o
przestępstwie musi być ono: zgodne z ustawową istotą czynu, bezprawne (czyli sprzeczne z
porządkiem prawnym), zawinione i musi zachodzić związek przyczynowy między czynem a skutkiem.
Kodeks karny Makarewicza wprowadza dwuczęściowy podział przestępstw na zbrodnie i występki.
Podział ten uwzględnia wysokość i rodzaj zagrożenia karą. Zagrożenie karą może być:
- bezwzględnie oznaczone, np. kara śmierci
- względnie oznaczone.
Co do zasady – prawo nie działa wstecz – stosuje się ustawę obowiązującą w momencie rozpatrywania
sprawy, ale jako wyjątek można zastosować ustawę dawniejszą, jednak pod warunkiem, że jest ona
względniejsza dla sprawcy a tym samym zabezpiecza jego interesy. Wykluczone jest natomiast
stosowanie surowszej sankcji za czyn popełniony, gdy znajduje zastosowanie ustawa łagodniejsza.
Aby stwierdzić która ustawa jest dla sprawcy względniejsza, należy wziąć pod uwagę całość
okoliczności mających wpływa na odpowiedzialność karną. Nie można ponieść odpowiedzialności za
zachowanie, które w momencie działania nie było karane.
Art.2
- jeżeli w czasie wyrokowania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa,
wówczas stosuje się ustawę nową; jednakże należy stosować ustawę dawną, jeżeli jest względniejsza
dla sprawcy
- kara już wymierzona, lecz jeszcze nie wykonana, nie ulega wykonaniu, jeżeli według nowej ustawy
czyn, objęty wyrokiem, nie jest przestępstwem.
Wyrok z dnia 18.12.1932 r., Syg. II 2K 987/32
Teza :
- ustawa: określenie całego stanu prawnego
- względniejsza jest ustawa która kształtuje najkorzystniejszy stan prawny dla przestępcy
Historia prawa karnego. Materiały opracowane przez Studentów, rok akademicki 2012/2013
- niedopuszczalne jest jednoczesne stosowanie dwóch ustaw w formie kombinowania przepisów
- sąd obowiązany jest stosować tylko przepisy tej ustawy którą uznał za względniejszą
Uzasadnienie:
Sąd powinien najpierw zważyć na wszystkie faktyczne okoliczności konkretnego czynu,
zweryfikować je pod kątem ustanowionej za nie sankcji, porównać rodzaj i rozmiar kary, wpływ
obciążających i łagodzących okoliczności, wziąć pod uwagę postanowienia o recydywie,
współsprawstwie , usiłowaniu, karach dodatkowych, warunkach usunięcia karalności itp.
Na tej podstawie sędzia ma wybrać tą ustawę , która jest względniejsza, czyli taką przy której stan
prawny a tym samym położenie prawne sprawcy będzie korzystniejsze.
Niedopuszczalne jest stosowanie jednocześnie dwóch ustaw.
STRONA PODMIOTOWA
Kara jest wynikiem czynu zabronionego oraz winy (poczytalność głównym warunkiem). Wina oparta
została na teorii woluntarystycznej, czyli teorii woli. Aby mógł zapaść wyrok o winie sąd musi wziąć
pod uwagę postać winy.
Podział postaci winy jest następujący
Umyślność
• z zamiaru bezpośredniego – sprawca skutku przestępnego pragnął i dążył do jego
zaistnienia,
• z zamiaru ewentualnego – sprawca dążył do innego skutku, ale przewidywał
możliwość wywołania swoim zachowaniem skutku przestępnego i godził się na to.
Nieumyślność
• lekkomyślność – sprawca przewiduje, że swoim zachowaniem może wywołać skutek
zakazany przez prawo, ale bezpodstawnie przypuszcza, że uda mu się go uniknąć,
• niedbalstwo – sprawca w ogóle nie przewiduje możliwość wywołania swoim
zachowaniem skutku przestępnego, chociaż mógł i powinien był go przewidzieć.
! Podobieństwo konstrukcji przestępstwa umyślnego i nieumyślnego do Kodeksu rosyjskiego.
Zasady odpowiedzialności karnej;
- zasada subiektywizmu,
- zasada winy indywidualnej.
Nie zawsze można przypisać sprawcy winę, dzieje się to w sytuacji braku poczytalność.
Metody badania niepoczytalności ;
- psychologiczna,
- psychiatryczna,
- mieszana: psychologiczno-psychiatryczna (zastosowana w Kodeksie).
Niepoczytalność ;
• anormalność stanu psychicznego,
• niedojrzałość wieku.
Wyjątek ! Gdy sprawca sam wprawił się w stan zakłócenia czynności psychicznej (np. wprowadził się
w stan upojenia alkoholowego tylko po to, aby popełnić przestępstwo).
Poczytalność – świadomość znaczenia swojego czynu i skutku jakie może wywołać.
Ograniczona poczytalność – możliwość rozpoznania znaczenia swojego czynu i pokierowania
swoim zachowaniem była tylko ograniczona w znacznym stopniu (zawarta w Kodeksie).
Dla stwierdzenia braku poczytalności wymagana jest opinia biegłych psychiatrów i psychologów,
natomiast stwierdzenie ograniczonej poczytalności pozostawia się uznaniu sędziowskiemu.
Historia prawa karnego. Materiały opracowane przez Studentów, rok akademicki 2012/2013
KONCEPCJE WINY W KODEKSIE MAKAREWICZA
Wina: (a) umyślna (b) nieumyślna
ad.(a) czyn przestępny mógł być popełniony z
1. zamiarem bezpośrednim,
2. zamiarem ewentualnym (dolus eventualis), gdy sprawca dążył do innego skutku, ale
przeiwdywał możliwość wywołania swoim zachowaniem skutku przestępczego i godził się z
tym
ad (b) nieumyślność
1. lekkomyślność (sprawca przewidywał skutek, ale bezpodstawnie uważał, że uda mu się go
uniknąć),
2. niedbalstwo (sprawca nie przewiduje przestępczego skutku działania, choć może i powinien
go przewidzieć)
Zbrodnie mogły być popełnione TYLKO umyślnie. Występki – umyślnie bądź nieumyślnie.
Przypisanie sprawcy winy odbywało się w przypadku pełnej poczytalności, czyli rozpoznania przez
sprawcę znaczenia czynu oraz całkowita możliwość kierowania swoim postępowaniem i rozpoznanie
skutków, jakie czyn może wywołać.
Wola = świadomość cech czynu i jego bezprawności.
Zasady odpowiedzialności: (1) zasada subiektywizmu (2) zasada winy indywidualnej.
Zaostrzenie kary ma zastosowanie tylko w stosunku do osób, których one dotyczą.
Wyłączenie winy – Badanie, czy sprawca mógł rozpoznać znaczenie czynu i kierować swoim
postępowaniem. Niepoczytalność pełna bądź ograniczona przez (1) czynniki psychiczne (orzeczenie
biegłego z zakresu psychiartii), (2) młodociany wiek.
PODMIOTOWOŚĆ SPRAWCY PRZESTĘPSTWA: KWESTIA WINY (UMYŚLNOŚĆ I
NIEUMYŚLNOŚĆ)
Dla poniesienie przez sprawcę kary za popełniony czyn doszukiwano się związku pomiędzy skutkiem,
a nastrojem psychicznym. Teoria woluntarystyczna- teoria woli, gdy sprawca chce je popełnić.
Kodeks karny z 1932 r. wyróżniał:
-culpa (lekkomyślność, niedbalstwo) – kiedy sprawca nie przewidział skutków działania
-dolus (umyślność), która składa się z:
*zamiaru bezpośredniego (sprawca dąży do zaistnienia skutku przestępstwa)
*zamiaru ewentualnego (sprawca dąży do innego skutku ale z zamiarem wywołania skutku
przestępczego)
Nie można przypisać sprawcy winy w przypadku:
- braku poczytalności
- anormalności stanu psychicznego
- niedojrzałości wieku
Trzy metody określenia niepoczytalności:
- psychologiczna
- psychiatryczna
- mieszana (kodeks Makarewicza)
Historia prawa karnego. Materiały opracowane przez Studentów, rok akademicki 2012/2013
Przypisanie czynu karalnego w przypadku gdy sprawca jest w pełni poczytalny.
FORMY STADIALNE POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA: PRZYGOTOWANIE
Przygotowanie jest jedną ze stadialnych postaci przestępstwa. Jest pierwszym etapem
uzewnętrzniającym zamiar dokonania przestępstwa polegającym na przygotowaniu środków do
dokonania przestępstwa. Zgodnie z kodeksem karnym z 1997 roku przygotowanie jest definiowane
przez art. 16 § 1. Kodeks karny z 1932 nie zawierał definicji przygotowania, ale znajdowały się one w
doktrynie prawa karnego okresu międzywojennego. KK wprowadzał jednak odpowiedzialność za
czynności przygotowawcze przy przestępstwach szczególnie niebezpiecznych.
Teza wyroku z 5 maja 1938 r.
Czynność przygotowawcza, zgodnie z art. 188 KK jest samoistnym przestępstwem dopóki nie
popełniono przestępstwa, do którego ta czynność była przygotowaniem.
Omawiany wyrok dotyczy przypadku fałszerstwa obrazu oraz podrobienia dokumentów wykazujących
jego autentyczność. Sąd okręgowy skazał oskarżonego zarówno za podrobienie powyższych
dokumentów (191, 187 KK) jak i przygotowanie do ich podrobienia. Oskarżony złożył kasację do
Sądu Najwyższego. Sąd Najwyższy nie przychylił się do orzeczeń niższych instancji uznając
oskarżenie z art. 188 KK za błędną kwalifikację czynu. Argumentował to zasadą "lex consumens
derogat legi consumptae" , według której czynność poprzedzająca na drodze przestępstwa doznaje
pochłonięcia przez czynność następną, pozostającą do niej w stosunku czynności stopnia wyższego.
W tym wypadku nabycie pieczęci w celu podrobienia dokumentów zostało pochłonięte przez
przestępstwo podrobienia dokumentów.
FORMY STADIALNE POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA: USIŁOWANIE
1.
•
•
•
2.
Kodeks Karny z 1932r. rozszerzył odpowiedzialność poza granice dokonania przestępstwa
Przestępca musi mieć zamiar przestępstwa i kierować się ku urzeczywistnieniu takiego zamiaru.
Warunkiem odpowiedzialności za usiłowanie jest brak dokonania określonego przestępstwa
Według kodeksu karnego działanie nie musi być początkiem wykonania danego przestępstwa.
Kodeks karny dzieli usiłowanie przestępstw na:
•
Zupełne (uczynił wszystko aby popełnić dany czyn) i niezupełne (nie uczynił wszystkiego aby
zrealizować dany czyn)
•
Zatamowane (przestępstwo nie doszło do skutku niezależnie od woli sprawcy) i niezatamowane
(dobrowolne odstąpienie sprawcy). W tym przypadku odpowiedzialność tylko za czyny zatamowane.
3.
Podział według obiektywnej możliwości przestępstwa:
•
Udolne (istniała taka możliwość) i nieudolne (istniała tylko w świadomości sprawcy, może
odpowiadać tylko za ew. Szkodliwość dla społeczeństwa).
Wyrok z 7 czerwca 1934r. Syg.: III K. 565/34
TEZA
Zawarty w § 1 art. 23 k.k. „Odpowiada za usiłowanie, kto w zamiarze popełnienia przestępstwa
przedsiębierze działanie, skierowane bezpośrednio ku urzeczywistnieniu tego zamiaru, lecz
zamierzonego przestępstwa nie dokonywa” wyraz „bezpośrednio” , wiążąc się z wyrazem „działanie”,
nie wskazuje na konieczność bezpośredniości zamiaru i nie wyłącza przyjęcia możliwości usiłowania
także w przypadku dolus eventualis.
UZASADNIENIE
Uznanie oskarżonych winnymi usiłowania zadania pokrzywdzonym ciężkich uszkodzeń ciała,
pomimo nieustalenia, czy oskarżeni wiedzieli lub przewidywali, że w chwili rzucania kamieniami i
strzelania z rewolweru w stronę domu, pokrzywdzeni są na ganku. Sąd apelacyjny ustalił, że oskarżeni
Historia prawa karnego. Materiały opracowane przez Studentów, rok akademicki 2012/2013
przewidywali taki skutek. Rzucanie kamieniami i oddanie strzału z nieznacznej odległości świadczą
dostatecznie o tym, iż sprawcy chcieli przestępstwo popełnić. Oceniając całość tych ustaleń, należy
stwierdzić, iż oskarżeni chcieli pokrzywdzonych ciężko uszkodzić lub co najmniej przewidywali taki
skutek swoich działań. Takie alternatywne określenie umyślności czynu oskarżonych nie zawiera w
sobie żadnej sprzeczności i nie jest dotknięte żadnym błędem prawnym. Nie można też przyznać
zarzutowi kasacji, jakoby usiłowanie było możliwe tylko w razie istnienia zamiaru bezpośredniego.
Skoro zaś ten skutek przestępny tylko dzięki przypadkowi, niezależnie od ich woli, nie nastąpił,
narzuca się, jako logiczna konsekwencja, iż oskarżeni winni odpowiadać za usiłowanie zrządzenia
pokrzywdzonym uszkodzenia ciała za pomocą strzelania z rewolweru i rzucania kamieniami.
OBRONA KONIECZNA
Art. 21
§ 1 Nie popełnia przestępstwa, kto działa w obronie koniecznej, odpierając bezpośredni, bezprawny
zamach na jakiekolwiek dobro własne lub innej osoby.
§ 2 W razie przekroczenia granic obrony koniecznej sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie
kary, a nawet od kary uwolnić.
Instytucję obrony koniecznej (odparcie bezprawnego ataku, wyłączające bezprawność) rozumiano
jako obronę ładu społecznego oraz prawa przed bezprawiem lub idei prawa i jej umocnienie.
Jej przedmiotem mogło być dobro własne (osobiste lub majątkowe) jak też innej bliskiej lub obcej
osoby.
WAŻNE! Ustawa nie wymagała proporcjonalności między dobrem naruszonym a zagrożonym.
Obronę konieczną można było zastosować w celu odparcia bezprawnego, bezpośredniego i
nieurojonego zamachu:
BEZPRAWNOŚĆ -> nie obejmowała działań przeciwko urzędowym czynnością władz państwowych
oraz przeciwko obronie koniecznej innych osób;
BEZPOŚREDNIOŚĆ -> zagrożenie zamachem lub jego trwanie musiało występować w chwili
podjęcia obrony;
NIEUROJONY ZAMACH -> oznaczało podjęcie obrony nie opierając się jedynie na podstawie
subiektywnego wrażenia.
Przekroczenie granic obrony koniecznej:
1. eksces intensywny - użycie nadmiernego środka obrony
2. eksces ekstensywny - przekroczenie czasu trwania zamachu
Skutkiem przekroczenia granic obrony koniecznej był brak wyłączenia bezprawności. W tym
wypadku jedynie sąd mógł złagodzić lub darować karę.
WAŻNE! Działania o charakterze zemsty nie stanowią ani obrony koniecznej ani przekroczenia
granic.
Uzasadnienie z wyroku SN z 1934 roku:
Historia prawa karnego. Materiały opracowane przez Studentów, rok akademicki 2012/2013
Każde działanie konieczne dla odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro
własne lub inne osoby jest działaniem prawnym bez względu na to czy zmierza wprost do osiągnięcia
skutku, który w braku warunków obrony koniecznej byłby skutkiem podlegającym karze.
STAN WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI
Wg ustawy z 1932 r. polegał na bezkarności poświęcenia jednego dobra prawnego dla ratowania
drugiego z niebezpieczeństwa, przy czym ani katalog dóbr podlegających ochronie ani rodzaj i
charakter dobra poświęcanego nie był ograniczony.
Wg kodeksu Makarewicza, stan wyższej konieczności to okoliczność wyłączająca jedynie karność
czynu a nie jego bezprawność (czyn popełniony w stanie wyższej konieczności był przestępstwem).
Działanie w stanie wyższej konieczności było dopuszczane, gdy dobro poświęcane było mniejszej
wartości niż dobro ocalone (w przeciwnym wypadku działanie było bezprawne i karalne). Zjawisko to
miało charakter subsydiarny – mogło zachodzić, gdy dobro zagrożone można było ocalić poświęcając
cudze dobro. Niebezpieczeństwo zagrażające dobru miało być rzeczywiste i bezpośrednie, źródło
niebezpieczeństwa pozostawało bez znaczenia. Stan wyższej konieczności był wyłączony dla osób,
które z ustawy lub umowy były narażone na niebezpieczeństwo (np. policjanci). Art. 22 § 4 Kodeksu
Makarewicza, za przekroczenie granic stanu wyższej konieczności, dopuszczał nadzwyczajne
złagodzenie kary, ale nie uwalniał sprawcy od odpowiedzialności karnej.
W analizowanym orzeczeniu – sąd apelacyjny uznał, że oskarżony (który zużył mienie zajęte w swoim
gospodarstwie przez komornika) działał w stanie wyższej konieczności. Pokrzywdzony (w tym
wypadku komornik) zarzucił w kasacji, że czyn oskarżonego był przestępstwem.
Sąd Najwyższy stwierdził, że zarzut kasacji jest słuszny, a oskarżony nie działał w stanie wyższej
konieczności. Interes dłużnika jest chroniony tylko w granicach ustalonych w ustawie cywilnej i za
pomocą środków w niej przewidzianych. Nie jest stanem wyższej konieczności przypadek, gdy
zagrożenie danego dobra jest oparte na prawie. W celu obrony dóbr przed działalnością egzekucyjną
można jedynie używać środków legalnych.
PODŻEGANIE I POMOCNICTWO
Podżegania dopuszcza się ten, kto inną osobę nakłania do popełnienia przestępstwa. Zgodnie z
wyrokiem z 5.05.1933r. sygn.: 209/33 w rozumieniu art.26 k.k. podżeganiem jest działanie
zmierzające do wywołania w innej osobie woli spełnienia czynu przestępnego, do którego sprawca
podżega, np. przez zastosowanie prośby, groźby, obietnicy. Podżeganie jest karane nawet wówczas,
gdy nie odniosło zamierzonego skutku.
Podżeganie i pomocnictwo jako forma zjawiskowa popełnienia przestępstwa zalicza się do form
niesprawnych. Kodeks z 1932 r. wprowadził zmiany w przepisach dotyczących podżegania i
pomocnictwa. Mianowicie odchodzi on od zasady akcesoryjności (tj. od odpowiedzialności karnej
podżegacza i pomocnika uzależnionej od sprawcy głównego, np. gdy sprawca główny z powodu
niepoczytalności nie odpowiadał za swój czyn, nie odpowiadali też podżegacz, pomocnik lub gdy
sprawca główny odpowiada za swoje czyny odpowiada też podżegacz i pomocnik) zastępując ją
zasadą indywidualizacji odpowiedzialności karnej. Zgodnie z tą zasadą podżegacz i pomocnik byli
sprawcami swojego własnego przestępstwa i ponosili odpowiedzialność niezależnie od
odpowiedzialności sprawcy głównego (w granicach swego zamiaru – art. 28) Zgodnie z art. 28 [
„Podżegacz i pomocnik ponoszą odpowiedzialność w granicach swego zamiaru, niezależnie od
odpowiedzialności osoby, która zamierzonego czynu dokonała lub zamierzała dokonać podżegacz i
pomocnik w myśl tej konstrukcji nazwanej polską koncepcją podżegania i pomocnictwa nie ponosili
także odpowiedzialności za ekces sprawcy głównego...”] podżegacz i pomocnik nie ponosili
odpowiedzialności za ekcesy sprawcy głównego . Przykładem może być sytuacja, gdy namówiony do
kradzieży opryszek nie tylko okradł swą ofiarę ale też ją zamordował – podżegacz odpowie tylko za
udział w kradzieży. Niezależnie od tego czy sprawca główny przestępstwa nie dokonał, podżegacz i
pomocnik ponosili odpowiedzialność karną, ponieważ zgodnie z polską koncepcją podżeganie i
Historia prawa karnego. Materiały opracowane przez Studentów, rok akademicki 2012/2013
pomocnictwo stanowiły swoiste podstawy popełnienia przestępstwa. Juliusz Makarewicz uważał, iż
podżeganie i pomocnictwo ograniczają się w swym zastosowaniu jedynie do przestępstw
powszechnych, zaś w odniesieniu do przestępstw indywidualnych funkcjonuje w polskim prawie
karnym zasada bezkarności podżegania i pomocnictwa do przestępstw indywidualnych.
Podżeganie jest obok pomocnictwa jedną z form zjawiskowych popełnienia przestępstwa, zalicza się
ono do form niesprawczych. Bardzo ważnym elementem dla zaistnienia przestępstwa jest nakłanianie.
Nakłanianie to świadome działanie sprawcy z wolą wywołania zamiaru przestępczego u osoby
podżeganej. Makarewicz twierdzi, że nie jest podżegaczem ten, kto mimowolnie powoduje powstanie
u innej osoby zamiaru popełnienia przestępnego – nie działa z zamiarem podżegania. Podżeganie
zawsze musi być skierowane do konkretnej osoby. Według Makarewicza podżegać można zarówno do
działania jak i zaniechania, możliwe jest także podżeganie do przestępstwa nieumyślnego. Podżeganie
jest zawsze przestępstwem umyślnym.
POSTĘPOWANIE Z NIELETNIMI
Nie podlega karze :
Nieletni który przed ukończeniem lat 13 popełnił czyn zabroniony, pod groźbą kary
Nieletni który między 13 a 17 rokiem życia popełnił czyn zabroniony bez rozeznania, nie
osiągnąwszy rozwoju umysłowego i moralnego w takim stopniu by mógł ocenić znaczenie
czynu kierować swym postępowaniem
Środki wychowawcze :
Do tych nieletnich sąd stosuje tylko środki wychowawcze: upomnienia, oddanie pod dozór
odpowiedzialnym rodzicom, dotychczasowym opiekunom, specjalnemu kuratorowi lub umieszcza w
zakładzie wychowawczym
Wyjątek:
Wyjątkiem jest nieletni który po ukończeniu lat 13 a przed ukończeniem lat 17, popełnił z
rozeznaniem czyn zabroniony, pod groźbą kary. Postępowanie zostało wszczęte po ukończeniu przez
oskarżonego lat 17. Umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym nie miało sensu. W takim
wypadku sąd powinien wymierzyć karę zgodną z obowiązującym prawem lecz stosując nadzwyczajne
złagodzenie kary.