jak-wesprzec-dziecko-z-zaburzeniami-lekowymi

Jak wesprzeć dziecko z zaburzeniami lękowymi w przedszkolu i w szkole?
Dziecko, które rozpoczyna przygodę z przedszkolem, czy też szkołą doświadcza wielu
znaczących zmian w swoim życiu. Są to zmiany emocjonalne, poznawcze i w rozwoju fizycznym.
Staje samotnie w zupełnie nowej dla siebie sytuacji,a nawet szeregu sytuacji, przed nowymi,
nieznanymi dotąd zadaniami, przed grupą rówieśników, nowymi, nieznajomymi osobami
dorosłymi, w obliczu nowych norm i zasad. Dorośli kierują do dziecka oczekiwania:
samodzielności, zaradności, odwagi.
Do tego dochodzi konieczność rozstania się z rodzicami, babcią, czy też opiekunką lub inną osobą
znaczącą, która zapewniała dotąd poczucie bezpieczeństwa.
Spotyka się owo rozstanie ze spotkaniem nowych kolegów i koleżanek, koniecznością wypowiedzi
na forum grupy, czasem występów na uroczystościach szkolnych, udziału w grach i zabawach oraz
z rywalizacją, pojawia się odnajdowanie pozycji w klasie, co niekoniecznie jest porównywalne
z pozycją jaką miało dziecko dotychczas w rodzinie.
Lęk, obawy są jak najbardziej prawidłowe w rozwoju dziecka, służą właściwej adaptacji.
Pojawia się więc pytanie: kiedy lęk, czy obawy mogą przerodzić się w zaburzenia lękowe,
kiedy to, co jest „normalne” i zdrowe zaczyna być chore? Dzieje się tak wtedy, gdy dziecko
nadmiernie przeżywa różne konkretne sytuacje i w myślach wyobraża sobie scenariusze przyszłych
wydarzeń(budzące obawy, nieprzyjazne).
Szacuje się, że średnio w klasie, gdzie uczy się 30 uczniów jest dwoje lub troje dzieci
z zaburzeniami lękowymi, które wymagają specjalistycznej pomocy.
Lęk ma funkcję adaptacyjną- pozwala uniknąć zagrożeń.
Np. Marysia ma we wtorek występ na szkolnej uroczystości, recytuje wierszyk. Obawia się
pomyłki. W poniedziałek ćwiczy kilkakrotnie wierszyk przed lustrem, recytuje mamie- jest to
zdrowy lęk i zdrowe zachowanie, które umożliwia Marysi poradzenie sobie z lękiem.
Lęk może też być dezadaptacyjny: powodować duże trudności dziecka z adaptacją w nowej
i trudnej sytuacji.
Np. Marian ma we wtorek występ na szkolnej uroczystości, recytuje wierszyk. Obawia się
pomyłki. Stara się powtarzać wierszyk, kiedy tylko może. Ma nieustanne myśli o występie.
Wyobraża sobie, jak się myli, jak inne dzieci śmieją się z niego, pani i mama są zawiedzione jego
nieudanym występem. Od rana we wtorek boli go brzuch, jest mu niedobrze - mama pozostawia go
w domu. Marian nie idzie na uroczystość, nie ma możliwości sprawdzić tego, jak i czy poradziłby
sobie z tą trudną sytuacją. Objawy(ból brzucha, mdłości), a także zgoda mamy na to, by pozostał w
domu podtrzymały lęk, następnym razem Marian znowu prawdopodobnie będzie bał się występu.
U dzieci młodszych można diagnozować w dzieciństwie następujące zaburzenia lękowe:
•
lęk przed separacją: dziecko reaguje silnym lękiem na rozstanie z rodzicami, przewiduje
katastrofy, nawet ich śmierć, włącza mechanizmy uniemożliwiające rozstanie z rodzicami:
np. zaczyna chorować. Dziecko obawia się, że rodzice nie wrócą, lub pozostawią je
w przedszkolu, obawia się, ze rodzice mogą umrzeć, lub stanie się im coś złego, mówi, że
może stać się jemu coś złego i nie zobaczy już swoich rodziców, lęki powodują częste
nieobecności w przedszkolu lub szkole, Dziecko może chcieć by rodzic pozostał w szkole,
nie chce brać udziału w wyjazdach klasowych, jest bierne na lekcjach.
•
zaburzenia lękowe w postaci fobii z dzieciństwa - w wieku przedszkolnym wiele dzieci
boi się burz lub zwierząt, czasem jednak występuje nasilenie lęku, dzieci odmawiają
wychodzenia np. na plac zabaw czy spacer, lęk nasila się. Utrudnia funkcjonowanie,
przechodzi w fobię.
•
lęk społeczny w dzieciństwie- charakteryzuje się stałym lub nawracającym lękiem
w stosunku do obcych dorosłych lub rówieśników przy jednoczesnym prawidłowym
przywiązaniu do rodziny, Dziecko w kontaktach jest płaczliwe, wycofane, unika
spontanicznych wypowiedzi.
•
uogólnione zaburzenia lękowe w dzieciństwie - Dziecko często martwi się, ale te
zmartwienia nie mają jednego „tematu”, trudno pocieszyć, zapanować nad zmartwieniem,
bo nieznany jest jego „temat”, dziecko ma kłopot z zasypianiem lub ze snem jako takim.
Często bywa, że dziecko nie umie nazwać tego, co czuje lub przeżywa, albo chce ukryć
przed dorosłymi, by ich nie martwić
Zaburzenia lekowe u dzieci mogą pojawiać się także wskutek stresu, u dzieci po przebytym urazie.
Konsekwencjami wydarzeń stresujących, czy też traum i urazów mogą być:
•
zaburzenia adaptacyjne,
•
regresowanie się: np powrót moczenia się w czasie dnia i nocnego,
•
zachowania agresywne,
•
wycofanie się,
•
niepokój,
•
zaburzenia mowy
•
zaburzenia nastroju
•
zaburzenia lękowe
Jak pomóc dziecku z zaburzeniami lękowymi?
Po pierwsze: diagnoza: najlepiej należy porozmawiać wstępnie z wychowawcą, który ma najwięcej
obserwacji w szkole, wymienia też informacje i obserwacje nt. Dziecka z innymi nauczycielami i
osobami kontaktującymi się z naszym dzieckiem w przedszkolu i w szkole.
Po drugie: rozmowa ze szkolnym pedagogiem, który pokieruje rodziców wraz z Dzieckiem do
specjalistycznej placówki. Na każdym etapie najważniejsza jest obecność Rodziców, ponieważ
Rodzice najlepiej znają swoje dziecko, najdłużej i najwięcej mogą powiedzieć o nim i jego
troskach, ewentualnych przyczynach trudności, im najbardziej zależy na pomocy. Pedagog wraz
z wychowawcą napiszą na temat dziecka opinię/skierowanie, która może pomóc specjaliście
postawić diagnozę i podjąć odpowiednie leczenie.
Diagnozę może postawić lekarz specjalista psychiatrii dzieci i młodzieży lub psychoterapeuta.
1. Leczeniem wiodącym w leczeniu zaburzeń lekowych jest terapia poznawczo-behawioralna,
Dziecko uczy się poznawania lęku, jego przyczyn, kontroli objawów, relaksacji,
stopniowego eksponowania się na trudne dla siebie sytuacje, przebudowywania myśli
wywołujących lęk, uczenia się technik rozwiązywania problemów. Rola dorosłych jest
zapobieganie nawrotom poprzez sprawdzanie i utrwalanie osiągnięć dziecka np. stosując
opisowe pochwały, odklejając etykietki :lękliwego:strachliwego:
2. Ważne jest zaangażowanie się rodziców w pomoc – to rodzice są pierwszymi
i najważniejszymi nauczycielami i trenerami dla swoich dzieci, to od nich uczą się dzieci
radzenia sobie z napięciami, obawami i lekami. W sytuacjach trudnych, wywołujących lęk
rodzic może stać się dla dziecka „wzorcem” radzenia sobie. Wzbogacając swoją wiedzę
i umiejętności podczas współpracy ze specjalistami (pedagogami, psychologami,
terapeutami), rozwijając swoje kompetencje rodzicielskie mogą wspierać swoje dziecko
stając się dla niego swoistym trenerem i terapeutą.
3. Wskazana jest współpraca między Rodzicami i Nauczycielami:
•
Nauczyciel obserwuje dziecko, ujawnia rodzicom obserwowane problemy w celu podjęcia
przez nich dalszego działania
•
Zarówno nauczyciele, jak i rodzice rozmawiają z Dzieckiem o lęku jako emocji
przeżywanej przez wszystkich, normalnej - ostrzegającej np. o niebezpieczeństwie,
pozwalającej uniknąć zagrożeń, pozwalającej podjąć działania zabezpieczające,
•
Dorośli- Rodzice, Nauczyciele- powinni operować przykładami: np. pies biegnący ulicą bez
właściciela może budzić lęk. Lęk ostrzega nas przed niebezpieczeństwem. Realnym
niebezpieczeństwem jest:...itd
•
Tak rodzice, jak i nauczyciel powinni unikać chronienia(często nieświadomego) dzieci
przed trudnymi sytuacjami wywołującymi w nich lęk. Jeśli chcemy, by nasze Dziecko
poprzez wspólną pracę zmieniało lękowe myśli nie unikajmy sytuacji trudnych,
konfrontacja z własnym
lękiem pomoże pokonywać własne ograniczenia, wzrośnie
samoocena, zaradność. Od sytuacji łatwiejszych, po trudniejsze. Np. Marian przygotowując
się do wtorkowego występu mógłby spróbować wystąpić przed mamą, następnie przed
mamą i babcią, a potem tego samego dnia przed mama, babcią i tatą. Mama mogłaby
wesprzeć syna podpowiedziami, nagrodzić brawami, a symboliczna scena utworzona
z tapczanu skonfrontować z trudem występu na scenie. Zwiększająca się publiczność z lękiem wystąpienia przed grupą - jednocześnie najbliższa rodzina, to grupa bezpieczna dla
Mariana. Mógłby następnego dnia odtworzyć te sytuację i poczuć się bardziej komfortowo i
bezpiecznie.
Interwencje profilaktyczne podejmowane wobec dzieci przejawiających objawy lekowe mają duże
znaczenie dla ich rozwoju i mogą zmniejszyć ich cierpienie, zapobiec rozwojowi zaburzeń
lekowych w dorosłym życiu. Ważne jest wczesne rozpoznawanie problemów, szybkie na nie
reagowanie.
Opr. Agnieszka Skołyszewska na podstawie poradnika: „One są wśród nas. Dziecko
z zaburzeniami lękowymi w szkole i w domu” Ida Deresińska, Monika Gajdzik ; Warszawa 2010