Leszek Woźniak Politechnika Rzeszowska
Transkrypt
Leszek Woźniak Politechnika Rzeszowska
EKOINNOWACYJNE WARIANTY FUNKCJONOWANIA OBSZARÓW CHRONIONYCH - MODELE POGODZENIA CELÓW EKOLOGICZNYCH I SPOŁECZNYCH Leszek Woźniak Politechnika Rzeszowska 1 Pojęcie i zasady ekoturystyki Ekoturystyka stanowi rdzeń koncepcji turystyki zrównoważonej. Jest „najczystszą” formą podróżowania przyjaznego środowisku, ponieważ odbywa się zwykle na obszarach o najwyższych walorach przyrodniczych i krajobrazowych, bezpośrednio przyczynia się do ochrony środowiska naturalnego i kulturowego tych regionów, a jej uczestnikami są ludzie o dużej świadomości ekologicznej i wrażliwości przyrodniczej. Istnieje wiele definicji ekoturystyki, nazywanej także w literaturze: zieloną (green tourism), przyrodniczą (nature tourism), ekoetnoturystyką (ecoethnotourism). 2 Według definicji amerykańskiego Stowarzyszenia Ekoturystycznego (The Ecotourism Society) ekoturystyka to: „świadoma podróż do naturalnych miejsc przyrodniczych, która z jednej strony pomaga chronić środowisko naturalne, a z drugiej podtrzymuje dobrobyt lokalnych mieszkańców”. 3 Jolanta Kamieniecka w opracowaniu dla Instytutu na Rzecz Ekorozwoju przyjmuje definicję Richarda Denmana: „ekoturystyka to podróżowanie w celu studiowania, podziwiania i czerpania zadowolenia z piękna krajobrazów, obserwacji dzikich zwierząt i roślin, jak również podziwiania miejscowych obyczajów i kultury”. 4 W materiałach i publikacjach Międzynarodowego Centrum Badań Ekoturystyki przy australijskim Uniwersytecie Griffith University ekoturystyka jest definiowana jako koncepcja turystyki związanej ze środowiskiem przyrodniczym, organizowanej i zarządzanej w sposób zrównoważony, zawierającej elementy edukacji ekologicznej oraz wnoszącej wkład finansowy w ochronę przyrody. 5 Przytoczone definicje pozwalają wyodrębnić trzy najważniejsze cechy ekoturystyki wyróżniające ją spośród innych form podróżowania: • ekoturystyka jest formą aktywnego i dogłębnego zwiedzania obszarów o wybitnych walorach przyrodniczych i kulturowych; • ekoturystyka strzeże harmonii ekosystemów przyrodniczych i odrębności kulturowej lokalnych społeczności; • ekoturystyka dostarcza środków finansowych skutecznej ochronie wartości dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego oraz przynosi realne korzyści ekonomiczno-społeczne ludności miejscowej. 6 Model współzależności między procesem rozwoju ekoturystyki a zasobami środowiska 7 CHARAKTERYSTYKA PODRÓŻOWANIA W EKOTURYSTYCE – KONCEPCJA IDEALNA Kategoria Liczba osób Czas podróży Program wycieczki Styl życia podczas podróży Styl podróżowania Sposób zwiedzania 8 Charakterystyka podróżowania zorientowanego ekologicznie Pojedynczo lub w gronie rodziny, przyjaciół Dłuższa podróż pozwalająca na głębszą kontemplację otaczającego świata Duża elastyczność, spontaniczność wyborów, własne decyzje Dostosowywanie się do miejscowych tradycji, szacunek dla ludzi i ich kultury Męczący, aktywny, spokojny, taktowny Dogłębne poznawanie otaczającego świata, poszukiwanie przeżyć duchowych Kategoria Kontakt z walorami turystycznymi Przygotowanie merytoryczne i językowe do podróży Pamiątki z podróży 9 Charakterystyka podróżowania zorientowanego ekologicznie Aktywne i entuzjastyczne poznawanie cennych walorów przyrodniczych i kulturowych, silny emocjonalny kontakt z atrakcjami turystycznymi, który pozwala na rozszerzenie i pogłębienie własnych zainteresowań Solidne zapoznanie z historią, kulturą, przyrodą docelowego miejsca podróży, gromadzenie materiałów informacyjno-krajoznawczych, map, nauka lub doskonalenie języka danego kraju Własne rysunki, zdjęcia, dzienniki podróży, pamiątki wykonane przez lokalnych twórców itp. Strefowy podział terenu chronionego może być np. taki: • strefa sanktuarium (rdzeń obszaru chronionego) 9 zamknięta dla wszelkich form rozwoju turystycznego, 9 wstęp ograniczony tylko do pracowników parku, naukowców prowadzących prace badawcze; 10 • strefa cicha 9 wstęp ograniczony do małych grup (12-15 osób) przebywających w towarzystwie przewodnika; 9 zwiedzanie dozwolone jedynie pieszo, na nartach biegowych, rowerem, konno lub łódką, kajakiem lub pontonem po ściśle wyznaczonych szlakach; 9 brak infrastruktury turystycznej w postaci bazy noclegowej i gastronomicznej; 9 duża rola strażników parkowych odpowiedzialnych za koordynację ruchu turystycznego; 11 9 reklama ograniczona do informacji na temat wycieczek przyrodniczych w małych grupach z przewodnikiem; • strefa rozwoju turystyki podporządkowanej priorytetom obszaru chronionego z ograniczeniem rozwoju dodatkowej infrastruktury wykorzystywanie istniejącej bazy noclegowej i gastronomicznej, kemping dozwolony w wyznaczonych miejscach; 9 nieinwestowanie w dodatkową infrastrukturę turystyczną; 9 ruch samochodowy ograniczany lub utrudniany; 9 dozwolone różne formy turystyki, zgodne z charakterem chronionego obszaru; 9 dopuszczalna jest reklama w ograniczonym zakresie; 12 • strefa rozwoju zrównoważonych form turystyki 9 rozwój infrastruktury form turystyki adekwatny do charakteru obszaru, na małą skalę, zgodnie z lokalnym stylem i architekturą; 9 popieranie rozwoju turystyki o charakterze przyrodniczym, kulturowym i edukacyjnym; 9 ograniczanie turystyki samochodowej i popieranie transportu publicznego, 9 dozwolona uczciwa promocja; 13 • strefa otuliny przylegająca do obszaru chronionego 9 większa swoboda w rozwoju infrastruktury; 9 działalność gospodarcza zgodnie z zasadami ekorozwoju; 9 menedżerowie terenów chronionych wspólnie z lokalnymi organizacjami i innymi kluczowymi grupami społecznymi opracowują system transportu, ścieżek turystycznych itp. 14 „Nie zostawiaj po sobie śladu" — etyczne zasady dla ekoturystów w Mariposa, Stany Zjednoczone 15 W jednym z regionów ekoturystycznych Stanów Zjednoczonych, Mariposa w Kolorado (Mariposa County), działa organizacja „Nie zostawiaj po sobie śladu" (Leave No Trace), zajmująca się zmniejszaniem negatywnych skutków turystyki w środowisku. Opracowała ona etyczny kod dla turystów pn. „Leave No Trace”. Ma on inspirować przyjezdnych do jak najbardziej łagodnego dla środowiska zwiedzania regionu. Tak, aby podczas kolejnej podróży i zwiedzania tych samych miejsc, zastali je w takim samym stanic jak za pierwszym razem. Organizacja opracowała dziesięć zasad zachowania dla przybywających do Mariposa amatorów ekoturystyki. 1. Zaplanuj podróż i przygotuj się do niej. 2. Parkuj samochód i rozbijaj namiot na trwałych, twardych nawierzchniach, aby nie powodować erozji gleby. 3. Wszystko, co wypakujesz ze swojego bagażu, zapakuj do niego z powrotem. 4. Właściwie i w odpowiednich miejscach zostawiaj śmieci i odpadki, których nie jesteś w stanie zabrać ze sobą. 5. Zostaw na swoim miejscu to, co znajdziesz i zobaczysz. 16 6. Rozpalaj ogniska tylko wówczas, gdy jest to naprawdę potrzebne i rób to w sposób jak najmniej szkodliwy dla otaczającej przyrody. 7. Używaj tylko opakowań i pojemników, które nadają się do recyklingu. 8. Szanuj pracę i wysiłki osób chroniących przyrodę. 9. Przemieszczaj się po ustalonych i oznaczonych ścieżkach i szlakach dla dobra przyrody, którą podziwiasz. 10. Szanuj kulturowe i archeologiczne zasoby będące własnością rdzennych mieszkańców tych terenów. 17 Ekoturystyka w Krainie Czyngis-chana 18 Materiały wykorzystane w prezentacji pochodzą z książki: D. Zaręby „Ekoturystyka. Wyzwania i nadzieje”, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa2000 19 Dziękuję za uwagę 20