Malowany pas

WARTO WIEDZIEĆ
fot. Wojciech Rohoziński
Lotniska
Malowany pas
Rozpoczynający
się cykl dotyczący lotnisk
nie może się obejść bez
opisu drogi startowej,
jej oznakowania
pionowego i poziomego
oraz oświetlenia.
W tym numerze
„obmalujemy”
drogę startową.
P
ragnę zaznaczyć na wstępie, że całe oznakowanie
poziome drogi startowej jest
koloru białego. Przepisy ICAO zalecają, by na drogach startowych
z nawierzchnią z betonu cementowego (kolor jasnoszary) oznakowanie poziome było zaakcentowane czarną obwódką.
W naszej nomenklaturze utrwaliła się definicja „pas startowy”.
W oparciu o dokumenty ICAO
(Aneks 14) takie określenie nie
funkcjonuje. W polskich warunkach pas startowy określa wyłącznie nawierzchnie trawiastą. Na lotniskach ze sztuczną nawierzchnią
wyróżniamy pas drogi startowej
i drogę startową. Pasem drogi
startowej jest płaszczyzna, która
w zależności od kodu referencyjnego sięga 75 metrów (kod 1 i 2) lub
150 metrów (kod 3 i 4) od osi drogi startowej. Jest to najczęściej nawierzchnia darniowa, ale spełniająca odpowiednie wymogi dotyczące gatunku trawy (ukorzenienie, zagęszczenie) odpowiednio
wałowana i pielęgnowana, tak by
w przypadku skołowania, statek
powietrzny nie uległ uszkodzeniu.
Wszelkie obiekty w pasie drogi
startowej muszą być łatwo łamliwe. Umieszcza się tam wyłącznie
niezbędne pomoce nawigacyjne
(radiowe i wzrokowe).
Droga startowa w języku angielskim ma znacznie bardziej przyjazną nazwę „runway” RWY – i tego
skrótu zamiennie będę używał.
Jest to część pasa drogi startowej
przeznaczona do wykonywania
startów i lądowań z nawierzchnią
sztuczną (beton asfaltowy lub beton cementowy) oznakowana pomocami wizualnymi (pionowymi
i poziomymi). Właśnie o oznakowaniu poziomym - trochę szerzej.
Bazą oznakowania drogi startowej
jest jej kod referencyjny. Aby go
zrozumieć, należy zapoznać się
z tabelą kodów.
Zgodnie tabelą kodów referencyjnych rozpatrzymy po kolei elementy „malowania” RWY.
Krawędzie boczne. Są to białe linie ciągłe naniesione na powierzchni drogi startowej odpowiadające opublikowanej w AIP szerokości. „Grubość” linii uzależniona
jest właśnie od szerokości RWY.
Pierwszym elementem, tuż za
krawędzią poprzeczną sztucznej
nawierzchni, są pasy oznakowania
progu. Zapewne większość z Was
lądując, zauważa swoistą „klawiaturę” namalowaną na samym początku drogi startowej. Nie namalowano tego po to, aby się ładnie
zaczynało, ale po to, by szybko podać nam ważną informację o szerokości RWY.
PLAR 5/2008
43
WARTO WIEDZIEĆ
Lotniska
Pierwszy element kodu
Cyfra
kodu
a
Drugi element kodu
Referencyjna długość
startu statku
powietrznego
Litera
kodu
Rozpiętość
skrzydeł
Całkowity rozstaw
zewnętrznych kół
podwozia głównegoa
1
poniżej 800 m
A
do 15 m (bez wartości 15 m)
do 4,5 m (bez wartości 4,5 m)
2
od 800 m do 1200 m
(bez wartości 1200 m)
B
od 15 m do 24 m
(bez wartości 24 m)
od 4,5 m do 6 m
(bez wartości 6 m)
3
od 1200 m do 1800 m
(bez wartości 1800 m)
C
od 24 m do 36 m
(bez wartości 36 m)
od 6 m do 9 m
(bez wartości 9 m)
4
1800 m i powyżej
D
od 36 m do 52 m
(bez wartości 52 m)
od 9 m do 14 m
(bez wartości 14 m)
E
od 52 m do 65 m
(bez wartości 65 m)
od 9 m do 14 m
(bez wartości 14 m)
F
od 65 m do 80 m
(bez wartości 80 m)
od 14 m do 16 m
(bez wartości 16 m)
odległość pomiędzy zewnętrznymi krawędziami kół w podwoziu głównym
Tabela kodów referencyjnych
Standardowe oznakowanie początku drogi startowej
Szerokość
RWY [m]
18
23
30
45
60
Ilość pasów
oznakowania
progu
4
6
8
12
16
Szerokość srogi startowej i odpowiadającej jej ilości pasów
przedstawia tabela.
Jeżeli (z różnych przyczyn) próg
drogi startowej (threshold – THR)
nie znajduje się na jej początku,
wówczas możemy spotkać próg
stale lub czasowo przesunięty (displaced threshold). Jego oznako-
44
PLAR 5/2008
wanie rozpoczyna biała poprzeczna linia, następnie napotykamy „klawiaturę”, a potem
oznakowanie tożsamości progu,
które opiszę poniżej. Próg przesunięty poprzedzony jest strzałDwa rodzaje oznakowania przesuniętego progu
kami, na których NIGDY NIE
WOLNO LĄDOWAĆ.
Te dwa rodzaje strzałek oznakowania progu przesuniętego, przekazują dwie różne informacje:
a) z płaszczyzny poprzedzającej
przesunięty próg 28 mogą odbywać się starty;
b) z płaszczyzny oznaczonej
„sierżantami” nie można startować. Może to być STOPWAY
(SWY) dla przeciwnego kierunku
(uwaga, jest to jedyne oznakowanie na RWY, które może być w kolorze żółtym).
Następnym elementem za „klawiaturą” jest znak progu drogi startowej. Jest to dwucyfrowa liczba
stanowiąca 1/10 najbliższej wartości azymutu magnetycznego osi
drogi startowej, czyli – stając samolotem na progu w kierunku startu na busoli odczytujemy wartość. Jeżeli wynosi ona np. 081º próg
oznaczony będzie 08. Jeżeli zaś
wartość odczytu wynosić będzie np.
086º, wówczas próg oznaczony będzie 09. Ten znak tożsamości dro-
towej, towarzyszyć nam będzie jej
oś. Jest to linia przerywana, której
każdy jeden pas („klawisz”) musi
być dłuższy od przerwy między nim
a kolejnym, a suma długości pasa
i przerwy wynosić ma między 50
a 70 metrów. Szerokość jednego
„klawisza” jest uzależniona od kategorii podejścia precyzyjnego.
I tak dokołowaliśmy do strefy
przyziemienia.
Jej znaki muszą być naniesione,
jeżeli droga startowa jest:
o nawierzchni sztucznej,
o cyfrze kodu referencyjnego:
2,3 lub 4.
Przepisy ICAO zalecają także
oznakowanie strefy przyziemienia
Uproszczone oznakowanie progu
Oznakowanie dwóch równoległych dróg startowych
gi startowej umieszczony może być
także pomiędzy pasami „klawiatury”. W takim przypadku przepisy
mówią, że próg oznakowany może
być minimum sześcioma pasami
(po trzy z każdej strony).
W przypadku dwóch dróg startowych równoległych na danym kierunku, liczbie (znakowi progu drogi startowej) towarzyszą litery: L –
dla lewej, R – dla prawej.
Przypadkiem spotykanym na
świecie i wartym zauważenia jest
oznakowanie progów na trzech
równoległych drogach startowych. Wówczas do liczby środkowego RWY dodana jest litera C –
„central”.
Jeśli komuś z Was wypadnie latać w USA, możecie natknąć się
na cztery równoległe drogi startowe. W takim przypadku dodaje się
lub odejmuje kilka stopni azymutu
magnetycznego do lub od kolejnej
pełnej wartości. Jeśli azymut wynosi 081º, oznaczenia progów są następujące: 08L / 08R / 09L /09R.
Jeżeli zaś azymut wynosiłby np.
076º, oznaczenie wyglądałoby następująco: 07L / 07R / 08L / 08R.
Cyfry użyte na rysunkach nie odpowiadają wzorom cyfr opisanych
w przepisach. Są one specjalnie wydłużone, a powierzchnie poprzeczne pogrubione, po to, by patrząc na
nie pod kątem (z kabiny samolotu),
były czytelne. Określa je precyzyjnie
(z wymiarami) Aneks 14 ICAO.
Gdy podążamy drogą startową,
mijając cyfry tożsamości drogi star-
na drogach startowych z podejściem nieprecyzyjnym w kodzie 3
i 4. Ma to na celu podniesienie
bezpieczeństwa wykonania operacji lądowania. Oznakowana strefa
pomaga je dobrze zaprojektować.
Strefa przyziemienia składa się
z par znaków prostokątnych, rozmieszczonych symetrycznie po obu
stronach osi drogi startowej. Ilość
par znaków odpowiada rozporządzalnej długości drogi startowej
(LDA – landing distance available),
a przedstawia to poniższa tabela.
Do oznakowania strefy przyziemienia stosuje się dwa schematy.
W strefie przyziemienia obowiązkowym oznakowaniem jest
punkt celowania. Podobnie jak
przy strefie przyziemienia, tak i tu
Oznakowanie trzech równoległych dróg startowych
PLAR 5/2008
45
WARTO WIEDZIEĆ
Lotniska
Oznakowanie czterech równoległych dróg startowych
przepisy nakazują, by punkt celowania naniesiony był na drodze
startowej, z podejściem precyzyjnym o kodzie 2, 3 i 4 oraz zalecają naniesienie go dla dróg startowych z podejściem nieprecyzyjnym
w kodzie 3 i 4. Punktem celowania
są pasy prostokątne, znacznie
(optycznie dwu-trzykrotnie) szersze
od pasów strefy przyziemienia. Odległość od progu do początku
oznakowania punktu celowania,
w zależności od TODA, zawiera się
między 150 a 400 metrów. Istotnym jest fakt, że w przypadku, gdy
droga startowa wyposażona jest
we wzrokowy system wskaźnika
ścieżki schodzenia (PAPI – preci-
Stosunek liczby par znaków strefy przyziemienia do długości drogi startowej
Odległośc między progami lub LDA
Pary znaków
< 900 m
900m – 1200m
1200m – 1500m
1500m – 2400m
> 2400m
1
2
3
4
6
Dwa rodzaje oznakowania strefy przyziemienia
46
PLAR 5/2008
sion approach path indicator) –
oznakowanie punktu celowania
jest umieszczone dokładnie
w punkcie przyziemienia wskazywanym przez PAPI.
Dalej na drodze startowej jest
już tylko jej środek i znów oznakowanie takie samo, tyle że w drugą
stronę. Lepiej i bezpieczniej będzie, jeśli nad tą drugą stroną będziemy już w powietrzu i żwawo
będziemy nabierać wysokości lub
kończąc dobieg, będziemy koncentrować się na zwolnieniu drogi startowej!
Piotr Czuban
PS. Dziękuję Tomaszowi Culakowi za wsparcie!