Doświadczenia w przedszkolu

Zabawa i nauka
Doświadczenia
w przedszkolu
Aktywność badawcza
Aktywność badawcza
występuje w dwóch
postaciach
Może odbywać się poprzez
samodzielne odkrywanie.
Dziecko ma tu pełną swobodę
działania, samo wyznacza
sobie tempo i czas pracy, ale
jednocześnie jest to uczenie
się drogą prób i błędów. Jest
ono jednak narażone na wiele
trudności i porażek.
31 marca 2014
Drugi sposób to ten, w
którym nauczyciel zajmuje
rolę inicjatora sytuacji,
prowokuje do stawiania
pytań, udostępnia
stosowne metody i pomoce
badawcze, ukierunkowuje
dziecko podczas badań
i eksperymentowania.
Uczenie się przez aktywność
badawczą
Aktywność badawcza dziecka –
naturalna metoda poznawcza
Poznawanie otaczającej rzeczywistości, wnikanie w głąb rzeczy
czy zjawisk. Uczenie się przede wszystkim poprzez bezpośredni
kontakt i doświadczenie.
Oglądanie, badanie (najczęściej wieloma zmysłami
jednocześnie), rozkładanie na elementy, sprawdzanie
zachowania się
w obecności różnych zmiennych.
Szukanie odpowiedzi na postawione sobie pytania, dlaczego, po
co, w jaki sposób, itd. (Są one odzwierciedleniem zapału
poznawczego dziecka i dążenia do sprawdzenia, jak jest…)
31 marca 2014
Doświadczenie
Doświadczenie jest powszechnym pojęciem składającym się
z wiedzy lub umiejętności w obserwacjach pewnych rzeczy,
wydarzeń, uzyskanych poprzez zaangażowanie w ujawnienie
tych rzeczy lub wydarzeń.
Historia słowa doświadczenie (w tym staropolskiego słowa
eksperiencja) jest blisko związana z pojęciem eksperymentu.
31 marca 2014
Eksperyment
Eksperyment jest to próba lub doświadczenie naukowe,
w którym nie tylko dokonujemy obserwacji i pomiaru
naukowego. Jest to zabieg badawczy polegający na celowym
wywołaniu określonego zjawiska (lub jego zmiany) w sztucznie
stworzonych warunkach (laboratoryjnych) i zbadaniu jego
przebiegu, cech i zależności.
Inaczej – jest to zbiór działań wywołujący w obiektach
materialnych określone reakcje i zjawiska w warunkach
pozwalających kontrolować wszelkie istotne czynniki, które
poddaje się dokładnej obserwacji.
31 marca 2014
Cele prowadzonych
doświadczeń i eksperymentów
1. Rozbudzanie zainteresowań fizycznymi, chemicznymi
i przyrodniczymi zjawiskami oraz lepsze ich zrozumienie.
2. Wyposażenie dziecka w wiedzę i umiejętności pozwalające
mu zrozumieć zachodzące procesy.
3. Zapoznanie z metodami i formami pracy badawczej.
4. Tworzenie sytuacji edukacyjnych umożliwiających dziecku
rozwijanie twórczej postawy.
31 marca 2014
Cele prowadzonych
doświadczeń i eksperymentów
5. Samodzielne podejmowanie działań, prowadzenie obserwacji
i eksperymentów oraz wyciąganie wniosków.
6. Podnoszenie poziomu i poszerzanie zakresu zdobywanej
wiedzy i zaspokajanie naturalnej potrzeby poznawczej
dziecka.
6. Rozbudzanie motywacji do podejmowania i rozwiązywania
innych, trudniejszych zadań.
6. Nabywanie doświadczenia i wykorzystywanie nabytej
wiedzy w szkole.
31 marca 2014
Zalety eksperymentowania
Zabawy, w czasie których wykonywane są proste
doświadczenia, dostarczają dziecku niezliczonej ilości nowych
przeżyć związanych z odkrywaniem właściwości rzeczy i
zjawisk.
Dziecko w sposób czynny i samodzielny zdobywa nowe
doświadczenia. Działając myśli, poznaje funkcjonowanie
przedmiotów, zjawisk, ich cech, właściwości, a także różnego
rodzaju zależności przyczynowo – skutkowe między badanymi
przedmiotami i zjawiskami.
Dziecko uczy się chętnie tego, co je zaciekawia, a najlepiej
wówczas, gdy czynnie eksperymentuje i podejmuje próby
dochodzenia do własnych rozwiązań.
31 marca 2014
Zalety eksperymentowania
Podczas wykonywania doświadczeń- eksperymentowania, pełne
zadowolenie daje dzieciom możliwość działania prowadzącego
do odkrycia nieznanego, a przyjemnością jest też sam proces
odkrywania.
Dziecko dostrzega coś, czego wcześniej nie widziało, szuka
przyczyn dostrzeżonych zjawisk, odpowiedzi na pytanie:
dlaczego tak się dzieje.
Dzięki takim zabawom dziecko doskonali swoją orientację
w świecie, rozwija myślenie przyczynowo – skutkowe, odbiera
nowe wrażenia estetyczne, przeżywa uczucia intelektualne,
doznaje satysfakcji, zaspokaja podstawowe uczucia związane
z realizacją potrzeby działania.
31 marca 2014
Zalety eksperymentowania
Dzięki zabawom badawczym przybliżamy dzieciom bogactwo
zjawisk zachodzących obok nas w życiu codziennym. Wiele
z nich pozostaje w ogóle niezauważonych. Zatem pierwsze
kontakty z eksperymentami prowadzonymi w formie zabaw
badawczych, ułatwi dzieciom dalszą edukację w zakresie nauk
ścisłych na etapie szkoły podstawowej.
Taka forma pracy uatrakcyjni proces dydaktyczno –
wychowawczy oraz pobudzi dzieci do twórczego działania
i myślenia.
Przeprowadzenie ciekawych zajęć, dających możliwość
odkrywania tajników otaczającego nas świata jest zawsze
fascynujące nie tylko dla dzieci, ale i dla każdego nauczyciela.
31 marca 2014
Podstawowe zasady
wykonywania doświadczeń
1. „Kącik Małego Badacza” powinien być wyposażany w lupy,
kolby, zlewki, szkła powiększające, magnesy, różne przyrządy
optyczne, lusterka, latarki, itd.
2. Wszystkie zgromadzone w nim przedmioty powinny być do
dyspozycji dzieci w czasie samodzielnych zabaw, pod dyskretnym
nadzorem nauczyciela.
3. Zajęcia i zabawy powinny odbywać sie w atmosferze spokoju i
życzliwości.
4. Nauczyciel powinien pamiętać, aby dawać dziecku pełną
swobodę pracy, bez przymusu, ingerencji i narzucania swojej
woli.
5. Jeśli dzieci wyrażą chęć ,niektóre doświadczenia można
powtórzyć w pewnych odstępach czasu.
31 marca 2014
Podstawowe zasady
wykonywania doświadczeń
6. W razie potrzeby czasami podpowiadamy dzieciom, zadajemy
pytania, które pobudzą je do skojarzeń, pomogą zrozumieć.
7. Nie wolno hamować działań dzieci. Nieprzemyślane słowa mogą
bardzo zaszkodzić. Gdy trudności narastają dzieci tracą zaufanie
do siebie. Trzeba je chwalić i zachęcać do działania.
8. Należy stworzyć atmosferę swobody i rozluźnienia , aby dzieci
nabrały ochoty do pracy.
9. Trzeba pozwolić dziecku myśleć samodzielnie, nie wolno tłumić
jego inicjatywy, zmuszać do schematycznego myślenia.
10. Podczas eksperymentowania i wykonywania zadań dziecko
wymyśla swoje własne rozwiązania, jednocześnie rozwijając
w ten sposób twórczą postawę.
31 marca 2014
Zagadnienia uwzględniane
w planach pracy
1. Prowadzenie doświadczeń ukazujących właściwości różnych ciał
np. rozpuszczanie w wodzie takich substancji, jak cukier i sól,
(zauważanie i określanie tych zmian).
2. Poznawanie zjawisk optycznych, tj. powstawanie cienia jego
intensywność i długość.
3. Badanie właściwości niektórych ciał, np. tonących i unoszących
się na powierzchni wody przedmiotów.
4. Prowadzenie zabaw z wykorzystaniem magnesu, pozwalających
poznać zjawisko przyciągania metalowych przedmiotów.
31 marca 2014
Zagadnienia uwzględniane
w planach pracy
5. Poznawanie właściwości fizycznych śniegu i lodu, badanie w
jakiej temperaturze zamarza woda, a lód i śnieg topnieją.
6. Prowadzenie doświadczeń dotyczących roślin i warunków
niezbędnych do ich prawidłowego wzrostu.
7. Rozumienie zjawiska obiegu wody w przyrodzie (trzy stany
skupienia), tzn. parowanie wody pod wpływem ciepła, skraplanie
się wody, opady.
8. Prowadzenie zabaw badawczych typu: siła i kierunek wiatru,
powietrze wokół nas.
31 marca 2014
Zabawa badawcza
Jest z natury działaniem spontanicznym, wynikającym
z inicjatywy dziecka. Różni się ona od zabawy dydaktycznej
i ruchowej, które są podejmowane najczęściej przez dzieci jako
skutek poleceń nauczyciela i zazwyczaj organizowane przez
niego w całości. Inicjatywę zatem w jej podejmowaniu należy
pozostawić dzieciom, a jeśli jej brak – zachęcać je do
swobodnych, odkrywczych działań zabawowych, pobudzać
wyobraźnię i ciekawość, podsunąć cel badawczy, zainteresować
nim, zawsze jednak w taki sposób, aby zabawie towarzyszyła
swoboda wyboru działań i radość z samodzielnego odkrywania
świata.
31 marca 2014
Zabawa badawcza
Jest działalnością bezinteresowną. W tego rodzaju zabawie nie
jest ważny dla dziecka ani rezultat, ani związany z nim ewentualny
materialny interes, lecz samo działanie, które doprowadziło do
takiego, a nie innego efektu. Można tu jedynie mówić o korzyści
wewnętrznej, jaką jest dla dziecka w tym przypadku jedynie
zaspokojenie potrzeby poznawczej i przyjemność wynikająca z
opanowania nieznanego.
31 marca 2014
Zabawa badawcza
Zawsze towarzyszy jej napięcie, gdyż dostarcza ona dziecku
niezliczonej ilości nowych przeżyć związanych z odkrywaniem
właściwości rzeczy i zjawisk. Gdy dziecko w zabawie badawczej
poznaje zjawiska, napięcie, jakie towarzyszy badaniu i obserwacji
efektów działań jest nawet większe niż w innych rodzajach
zabaw. Napięcie jest także źródłem różnorodnych uczuć
intelektualnych: zadowolenia, triumfu, satysfakcji z poznania,
osiągnięć, odkryć, czy wnioskowania.
31 marca 2014
Zabawa badawcza
Posiada reguły. Dostrzec można w niej porządek, ład
wewnętrzny. Cechują go trzy podstawowe elementy:
dostrzeżenie problemu, poszukiwanie sposobu jego
rozwiązania, dostrzeżenie efektu działań – rezultatu. Gdy
którakolwiek z tych reguł zostaje naruszona, zabawa się nie
udaje. Jeśli dziecko nie dostrzeże problemu, nie podejmie
zabawy badawczej. Gdy sposób rozwiązania napotkanego przez
dziecko problemu zostanie „podpowiedziany” przez dorosłego,
to zabawa będzie popsuta – dziecko nie osiągnie rezultatu
samodzielnie.
31 marca 2014
Czym jeszcze możemy
zainteresować dzieci?
Doświadczenie 1. Pęcherzyki powietrza w chlebie.
1. Mały słoik napełniamy do połowy wodą i dodajemy cztery łyżeczki
cukru.
2. Mieszamy drożdże z małą ilością wody.
3. Wodę z cukrem i drożdże wlewamy do butelki.
4. Na szyjkę butelki zakładamy balonik i przymocowujemy go
sznurkiem.
Co się stało?
Mieszanka w butelce powoduje wydzielanie sie dwutlenku węgla
który powoduje, że balonik powiększa się. Dlatego w chlebie
znajdują się możliwe do zaobserwowania pęcherzyki.
31 marca 2014
Czym jeszcze możemy
zainteresować dzieci?
Doświadczenie 2. Skąd ten wiatr?
1. Balon napełniamy powietrzem.
2. Przygotowujemy drobne kawałki papieru i układamy je na stole.
3. Powietrze znajdujące się w balonie kierujemy w stronę karteczek
papieru.
Co się stało?
Ciśnienie powietrza w baloniku jest wyższe niż na zewnątrz.
Powietrze zawsze kieruje się z ośrodka o wyższym ciśnieniu
/balonik/ do ośrodka o niższym ciśnieniu. Ten poziomy ruch
powietrza to wiatr.
31 marca 2014
Czym jeszcze możemy
zainteresować dzieci?
Doświadczenie 3. Czary - mary.
1. Napełniamy szklankę lub kieliszek wodą.
2. Przykrywamy szklankę kartką papieru.
3. Szybkim ruchem odwracamy szklankę do góry dnem i zabieramy
rękę.
Co się stało?
Po odwróceniu się naczynia woda nie wylewa się. Jest ona
utrzymywana
w
naczyniu
dzięki
działaniu
ciśnienia
atmosferycznego.
31 marca 2014
Czym jeszcze możemy
zainteresować dzieci?
Doświadczenie 4. Zegar słoneczny.
1. Z arkusza brystolu lub tektury wycinamy duże koło na tarczę
zegara.
2. W środku koła umieszczamy na stałe patyk.
3. Systematycznie, np. co godzinę zaznaczamy na tarczy , miejsce
w którym pada cień.
Co się stało?
Cień patyka przesuwa się na tarczy. Ziemia wiruje wokół swej osi
ze stałą prędkością. Cienie są długie rano i późnym popołudniem,
gdy Słońce znajduje się nisko na niebie, w południe gdy Słońce
jest najwyżej cień jest najkrótszy.
31 marca 2014
Czym jeszcze możemy
zainteresować dzieci?
Doświadczenie 5. Wirujące talerzyki.
1. Z kolorowego papieru wycinamy kółka o średnicy 5 cm.
2. Wycięte kółka składamy przez środek tak, aby otrzymać na
każdym z nich osiem zagięć.
3. Zaznaczone w ten sposób linie nacinamy na długość 3.5 cm.
Zaginamy je w tę sama stronę.
4. Przez środek każdego talerzyka przeciągamy nitkę i robimy
supełek. Zawieszamy je nad świecą na poziomo trzymanym
patyczku tak, aby nie spadły.
Co się stało?
Kolorowe talerzyki będą się obracać pod wpływem prądów
gorącego powietrza.
31 marca 2014
Czym jeszcze możemy
zainteresować dzieci?
Doświadczenie 6. Jak wyjąć pieniążek bez moczenia reki?
1. Na płaski talerzyk nalewamy trochę wody.
2. W talerzyku z wodą kładziemy monetę.
3. Następnie umieszczamy na talerzyku świeczkę i zapalamy ją.
Stawiamy szklankę lub inne szklane naczynie tak , aby świeca
zajmowała w środku centralne miejsce.
4. Wnętrze szklanki ogrzewamy płomieniem świecy, po chwili
stawiamy ją do góry dnem na talerzu.
Co się stało?
Woda z talerza zaczyna zbierać się pod szklanką (słoikiem),
pozostawiając suche dno talerza z powodu różnicy ciśnień
powietrza w szklance i na zewnątrz.
31 marca 2014
Czym jeszcze możemy
zainteresować dzieci?
Doświadczenie 7. Tajemniczy liścik.
1. Przygotowujemy sok z cytryny i igłę.
2. Na kartce papieru za pomocą igły, sokiem z cytryny wykonujemy
tajemniczy napis.
3. Zapalany świeczkę i zaczynamy intensywnie ogrzewać kartkę
tak, aby jej nie spalić.
Co się stało?
Ukryta w liściku treść ukazuje się w postaci brunatnych liter.
Dzieje się tak dlatego, że sok z cytryny jest substancją
organiczną, która utlenia się i ciemnieje pod wpływem wysokiej
temperatury.
31 marca 2014
Czym jeszcze możemy
zainteresować dzieci?
Doświadczenie 8. Kolorowa łódeczka.
1. Do miski nalewamy wody.
2. Dziecko otrzymuje plastelinę, lepi z niej łódeczkę zaginając jej
brzegi do góry i umieszcza ją w misce.
3. Następnie z łódeczki formuje kulkę i ponownie umieszcza w
misce z wodą.
4. Dodatkowym elementem może być kapsel, który kładziemy na
wodzie, a następnie zgniatamy i ponownie wkładamy do miski.
Co się stało?
Łódeczka wykonana z plasteliny unosi się na wodzie, a
zamieniona w kulkę tonie. Podobnie jest z kapslem. Dzieje się
tak dlatego, że to czy dany przedmiot pływa czy tonie zależy od
jego kształtu, który decyduje o działającej na ten przedmiot sile
wyporu.
31 marca 2014
Proponowana literatura
1. Nauka jest prosta. Ponad 250 propozycji zajęć dla
przedszkolaków, P. Ashbrook Jedność, Kielce 2007,
2. Zabawy badawcze w edukacji przedszkolnej. B. Muchacka
Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego w
Krakowie 2002
3. Powietrze i latanie. B. Taylor, Polska Oficyna Wydawnicza BGW,
Warszawa 1991.
4. Zanim będę uczniem. Program wychowania przedszkolnego,
Elżbieta Tokarska i Jolanta Kopała, Wydawnictwo Edukacja
Polska, Warszawa 2009
31 marca 2014