Szanowni Państwo - Gmina Włoszczowa

Szanowni Państwo
Minęło 350 lat od śmierci Hetmana Stefana Czarnieckiego. Jego
odwagę sławi najważniejsza pieśń patriotyczna Hymn Narodowy. To
jedna z najpiękniejszych kart oręża polskiego i bohaterstwa synów Ziemi
Włoszczowskiej. Nadal służy ona badaniom historycznym i wychowaniu
młodych pokoleń. Obchodziliśmy tą rocznicę 20 września 2015 roku
w Czarncy – rodzinnej miejscowości Hetmana. Tego wydarzenia nie
można oderwać od inicjatywy pielęgnowania wśród młodzieży tradycji
Jerzy Suliga
śpiewania pieśni patriotycznych. Pragniemy również aktywnie włączyć
Starosta Włoszczowski
się do o projektu „Młodzież Pamięta” i w ten sposób przybliżyć historię
miasta, gminy, powiatu jego obecnym mieszkańcom oraz gościom.
Dzieje bogate w królewskie orszaki, dumne świątynie, w wydarzenia
powstań narodowych, czasy dwóch wielkich wojen, radosnych i trudnych lat niepodległości, mroków okupacji, aż po lata wielkich nadziei
i niełatwych dni budowania demokracji oraz samorządności. Losy
władców, bohaterów i powszedni chleb ludzi, którym przyszło żyć,
tworzyć i walczyć na Ziemi Włoszczowskiej. Nie sposób więc streścić
dziejów Włoszczowy i okolic w kilku zdaniach. Ziemia Włoszczowska
wspierana niegdyś przez królów i książąt, poważana przez mieszczan
i kupców, zachwycająca przybyszów zasobnością i przyrodą służyła
Grzegorz Dziubek
Burmistrz Gminy
Rzeczpospolitej w każdej potrzebie. Wielkie wydarzenia polityczne,
Włoszczowa
zawieruchy dziejowe, bezlitosne karty historii, klęski – ognia, głodu
i wojny pozostawiły niezliczone rany, przynosiły ruiny, przemieniały nieraz szczęśliwe
bytowanie w tragiczną, pełną udręki egzystencję. Ale bywało też odwrotnie – niekiedy
odmieniała się zła karta i wracała w te strony wiara i nadzieja. Gdy spojrzeć na teksty
pieśni patriotycznych, można wyśpiewać również dzieje Włoszczowy, Secemina, Krasocina, Kluczewska, Bebelna, Kurzelowa, Nieznanowic, Oleszna, Rogienic, Kossowa,
Chotowa, Konieczna, Moskorzewa, Boczkowic, Radkowa, które zawsze znajdowały
się w centrum wydarzeń historycznych Polski. Historia uczyniła je swym sprzymierzeńcem i świadkiem. Wywierały wpływ, w miarę swych możliwości, na losy kraju,
a już z pewnością regionu. Ale nie tylko wielka historia maszerowała ulicami miast,
miasteczek, wsi i przysiółków Ziemi Włoszczowskiej. W przeszłości tego terenu nie
brak drobnych trosk i gwarnych dziedzińców, życia ludzi, którzy zdawałoby się, że
przeminęli bez echa, a trwają przecież w pamięci potomnych i gdzieś tam w głębi
naszych dusz nucą…”Jeszcze Polska nie zginęła”…, „chłopcy bagnet na broń”…”
maszerują strzelcy”, „do wolnej Polski nam powrócić daj”. W tych tekstach odbija
się obraz miasta, gminy, powiatu. Wydarzenia wielkiej, narodowej wagi rozgrywane
w sztabach i w gabinetach polityków, mieszają się ze zwyczajnym dniem rolników,
rzemieślników, aptekarzy, kupców i starozakonnych. A ponieważ razem przywołamy
nuty dawne, bliskie, z serca płynące to śmiało możemy powiedzieć, że nasi przodkowie
tu przez wieki mieszkający wnieśli do historii Ziemi Włoszczowskiej wkład równy
temu, jaki jest i jaki będzie dziełem obecnego młodego pokolenia.
1
GMINA WŁOSZCZOWA
Modrzewiowa kaplica pw. św. Anny usytuowana na cmentarzu parafialnym w Kurzelowie (z pierwszej połowy XVII w.)
N
azwa Włoszczowa wywodzi się od staropolskiego imienia Włoszcz (Włost).
Pierwsze zapiski historyczne dotyczące Włoszczowy pochodzą z XIV i XV
wieku. To prawdopodobnie wtedy powstał gródek, którego relikty zachowały się do naszych czasów. Trudno wskazać na założyciela Włoszczowy – pewne
jest że miasto początkowo było własnością prywatną, potem przeszło pod dobra
królewskie, by w XIV w. znów wrócić do rąk prywatnych właścicieli. W roku 1539
Hieronim Szafraniec otrzymał
z rąk króla Zygmunta Starego
prawa miejskie dla Włoszczowy.
Na przełomie XVI i XVII w. za
sprawą Szafrańców Włoszczowa stanowiła prężny ośrodek
reformacji kalwińskiej. Od początków XVII w. datuje się we
Włoszczowie osadnictwo ludności wyznania mojżeszowego.
Miasta i okolic nie omijały pożogi
i zawieruchy wojenne. W czasie
potopu szwedzkiego 17 września
1655 roku zawitał tu, uciekający
przed wojskami Karola Gustawa,
Centrum Edukacji i Kultury w Czarncy
2
3
Barokowy kościół parafialny we Włoszczowie z pierwszej połowy XVII w. z zabytkowymi organami
król Jan Kazimierz. Konsekwencją tej gościny było ograbienie i spustoszenie miasta
przez Szwedów. Osiemnaste stulecie to okres upadku Włoszczowy. W 1784 roku
pożar strawił wiele domów mieszkalnych i budynków użyteczności publicznej.
Dziesięć lat później, po bitwie Tadeusza Kościuszki z wojskami carskimi i pruskimi
pod Szczekocinami, Włoszczowę splądrowali Rosjanie. W trakcie trzeciego rozbioru
Polski miasto dostało się pod zabór austriacki, a w 1809 roku zostało włączone
do Księstwa Warszawskiego. W 1869 roku ukaz carski zmienił status Włoszczowy z miasta na wieś. Od 1909 roku rozpoczęto budowę linii kolejowej biegnącą
przez Włoszczowę i łączącą Kielce z Herbami; oddano ją 11 marca 1911 roku.
W trakcie działań I wojny światowej miasto dostało się pod okupację austriacką.
Prawa miejskie przywrócono Włoszczowie w roku 1919. We wrześniu 1939 roku
do miasta wkroczyły wojska niemieckie. 10 lipca 1940 roku utworzono getto
żydowskie, a rok później zorganizowano obóz pracy przymusowej. We wrześniu
i październiku 1942 roku Niemcy zlikwidowali getta, wywożąc ludność żydowską
do obozu koncentracyjnego w Treblince. 31 października 1943 roku hitlerowcy zamordowali 29 mieszkańców Włoszczowy. Dzień ten nazwano „Krwawą Niedzielą”.
Z 18 na 19 marca 1944 roku oddział partyzancki AK pod dowództwem „Marcina”
Mieczysława Tarchalskiego opanował na
kilka godzin całe miasto. 16 stycznia 1945
roku nastąpiło wyzwolenie Włoszczowy
spod okupacji niemieckiej. W latach 60.
i 70. XX wieku powstały w mieście: Dom
Kultury, OSiR, Zakład Stolarki Budowlanej
„Stolbud”. Ważną datą w dziejach był rok
1984. Również wtedy doszło do strajku
młodzieży szkolnej, walczącej o zawieszenie krzyży w salach
lekcyjnych.
Dzięki swoim uwarunkowaniom Gmina
Włoszczowa jest bardzo
atrakcyjna zarówno dla
turystów, jak też dla inwestorów. Malownicze
krajobrazy stwarzają
doskonałą okazję do
turystyki pieszej czy
rowerowej, wędkowania lub korzystania
z gościnności gospodarstw agroturystycznych. Walory gminy to
także wiele zabytków,
nowoczesne obiekty sportowo-rekreacyjne: basen Nemo, Centrum Aktywnego
Wypoczynku, kąpielisko Klekot, oraz kulturalne (cyfrowe kino Muza). Gmina posiada znakomite warunki zrównoważonego rozwoju gospodarczego i społecznego.
Korzystne położenie geograficzne na granicy województw świętokrzyskiego, łódzkiego i śląskiego sprawia, że przyciąga inwestorów i zachęca do tworzenia nowych
miejsc pracy. Włoszczowa znana jest w kraju z produkcji przetworów mlecznych
(OSM Włoszczowa) oraz działalności firm branży budowlanej i elektroenergetycznej
(Stolbud, Effector, Kornea SA, Strunobet). W gminie zarejestrowanych jest ponad
1000 zakładów usługowych, punktów handlowych i gastronomicznych, hurtowni,
itp. Połączenie Centralną Magistralą Kolejową zarówno z północą kraju, jak też
południem pozwala na dalekosiężne i ambitne plany rozwojowe.
Rocznica śmierci hetmana Stefana Czarneckiego
Bohatera narodowego uwiecznionego w Hymnie narodowym 20 września 2015 r.
uczciła młodzież, rycerskie hufce, motocykliści, wspólna modlitwa mieszkańców Ziemi
Włoszczowskiej i gości, wśród których byli m.in. wicewojewoda świętokrzyski Paweł
Olszak, parlamentarzyści, samorządowcy, ludzie kultury oraz pasjonaci oręża polskiego.
W Czarncy odbyły się obchody 350 rocznicy śmierci Hetmana Stefana Czarnieckiego.
Duchowni ks. Jan Zalewski z duńskiego Haderslev w Danii, który nie mógł być na
uroczystości i ks. Wiesław Balec, proboszcz parafii św. Floriana w Czarncy, otrzymali
tytuł Honorowego Członka Towarzystwa Pamięci Hetmana Stefana Czarnieckiego
wraz z repliką szabli hetmańskiej, z imienną
dedykacją. Towarzystwo uhonorowało ponad
30 osób medalem z brązu wybitym z okazji
rocznicy. Delegacje szkół z całego kraju, których patronem jest Stefan Czarniecki, posadziły dąb przyjaźni nieopodal pomnika wodza.
Msza Święta polowa została odprawiona pod
namiotem rycerskim w obrządku łacińskim
z XVII wieku, a więc z czasów życia Hetmana.
Zaprezentowały się chorągwie rycerskie z San-
domierza i Białegostoku. Grała orkiestra dęta
z Krasocina, swoim pokazem uroczystość uświetniły tamtejsze mażoretki.
Do Czarncy zajechali też
motocykliści, uczestnicy
rajdu szlakiem Hymnu
polskiego.
4
Powiat włoszczowski
Powiat włoszczowski położony jest w zachodniej części województwa świętokrzyskiego i zajmuje powierzchnię 908 km2. W skład powiatu wchodzi 6 gmin:
Włoszczowa, Kluczewsko, Krasocin, Moskorzew, Radków i Secemin. Ośrodkiem
powiatowym jest położone centralnie miasto Włoszczowa, skupiające funkcje
usługowo-przemysłowe oraz administracyjne.
Powiat włoszczowski jest najczęściej charakteryzowany jako obszar rolniczo-przemysłowy, na którym w gminach dominuje rolnictwo, natomiast we Włoszczowie – przemysł i usługi. Największym bogactwem przyrodniczym powiatu
są lasy obfitujące w owoce runa leśnego: grzyby i jagody. Wskaźnik lesistości
w powiecie wynosi około 41% i jest znacznie wyższy od średniego wskaźnika
dla województwa świętokrzyskiego. Wartościowe ze względów przyrodniczych
i krajobrazowych tereny objęto utworzonym w 1988 roku Przedborskim Parkiem Krajobrazowym. Funkcjonuje on w ramach Zespołu Nadpilicznych Parków
Krajobrazowych. Najciekawsze i najcenniejsze przyrodniczo ekosystemy powiatu
chronione są w 4 rezerwatach: rezerwacie stepowym Murawy Dobromierskie,
rezerwacie leśnym Oleszno, rezerwacie faunistycznym Ługi i rezerwacie leśnym
Bukowa Góra.
Rozległe obszary niezurbanizowane,
nieskażone środowisko naturalne, korzystne walory kulturowe czynią obszar
powiatu włoszczowskiego atrakcyjnym
pod względem turystycznym. Miłe chwile
spędzić można nad Pilicą, w dolinie rzeki
Czarnej Włoszczowskiej oraz nad zbiornikami wodnymi. Cisza, spokój i otaczająca
przyroda zachęcają do wycieczek pieszych
i rowerowych.
Spływ kajakowy Pilicą, fot. Milena Kowalczyk
5
Pilica z lotu ptaka, fot. Marek Orlikowski
Na terenie powiatu włoszczowskiego wyznaczono cztery szlaki rowerowe oraz trzy piesze
ścieżki edukacyjne.
Trasy rowerowe
Rowerowy Szlak Pielgrzymkowy ­„Miejsca
Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi PanMocy” łączy miejsca kultu religijnego, sank- ny i św. Floriana w Czarncy, ufundowany przez hettuaria maryjne oraz inne ważne obiekty sa- mana ­Stefana Czarnieckiego, fot. Milena Kowalczyk
kralne zlokalizowane w województwie świętokrzyskim. Na
szlaku, który jest oznakowany kolorem żółtym, znajduje
się trzydzieści przystanków,
w tym na terenie powiatu
włoszczowskiego – siedem:
n Kościół pw. Wniebowzięcia NMP w Olesznie n Kościół pw. Wniebowzięcia NMP
w Kurzelowie n Sanktuarium
Matki Bożej Włoszczowskiej Pokolegiacki kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi
n Kościół pw. Wniebowzięcia Panny w Kurzelowie, fot. Milena Kowalczyk
NMP i św. Floriana w Czarncy
n Kościół pw. św. Katarzyny i św. Jana
Ewangelisty w Seceminie n Kościół
pw. św. Małgorzaty w Moskorzewie
n Sanktuarium Matki Bożej „Płaczącej” w Dzierzgowie.
Szlak rowerowy „Lasami ­dookoła
Włoszczowy”, którego trasa prowadzi głównie lasem przez najciekawsze
rowerowa szlakiem „Lasami dookoła
i najpiękniejsze okolice Włoszczowy, Wycieczka
Włoszczowy”, fot. Anna Suchanek
teren trzech gmin: Włoszczowy, Krasocina i Kluczewska, posiada niepowtarzalne walory krajoznawcze, przyrodnicze i kulturowe. Szlak jest oznakowany kolorem
czerwonym, jego długość wynosi 70 km. Do jego początku
można dojechać z Włoszczowy przez Wolę Wiśniową łącznikiem
koloru czarnego o długości 7,5 km.
Grzyby z lasów powiatu włoszczowskiego,
fot. Milena Kowalczyk
6
Szlak przez gminę Radków wiedzie
przez najciekawsze zakątki gminy oraz sąsiednią Oksę, Nagłowice i Rejowiec (powiat
jędrzejowski). Na jego trasie znajdują się
zabytki oraz rozległe łąki, stawy i lasy. Trasa
ma długość 47,2 km i w 60% biegnie drogami
asfaltowymi.
Leśna Ścieżka Przyrodniczo-Edukacyjna koło Radkowa,
fot. Milena Kowalczyk
Przyrodnicza Ścieżka Dydaktyczna Klubu 4H w Krasocinie wytyczona jest na terenie gminy Krasocin. 16-kilometrowy szlak
wiedzie przez najciekawsze pod względem
przyrodniczym zakątki gminy, a jej początek
i koniec znajdują się w Krasocinie. Szlak
oznakowano kolorem zielonym.
Ścieżki edukacyjne
n Pierwsza ścieżka edukacyjna wiedzie przez rezerwat
„Bukowa Góra” w gminie Kluczewsko. Na jej trasie
spotkać można wiele gatunków rzadkich roślin,
m.in. lilię złotogłów.
n Druga znajduje się przy Szkółce Leśnej w Koniecznie w gminie Włoszczowa. Leśna Ścieżka
Dydaktyczna „Poznajemy las” ma długość ok.
3,5 km i znajduje się na niej 14 przystanków
wyposażonych w tablice informacyjne o tematyce leśnej, taras widokowy, ławy i stoły.
n Trzecia ścieżka została wytyczona na terenie gminy Radków. Ma długość ok. 2,2 km
i jest wyposażona w 10 przystanków i wiatę
ze stołami i ławkami.
Rezerwat „Bukowa
Góra”, fot. Anna
Suchanek
7
Spichlerz w Kluczewsku, fot. Milena
Kowalczyk
Teren powiatu włoszczowskiego ma swój historyczny klimat.
Liczne dworki, pomniki i wykopaliska są dowodem bogatej przeszłości. Wiele zabytków związanych
jest z rodowitymi osobistościami
tej ziemi, w szczególności: Stefanem Czarnieckim – hetmanem polnym koronnym i bohaterem wojen
szwedzkich, oraz Janem Brożkiem
– matematykiem i profesorem Akademii Krakowskiej.
Odwiedzając powiat włoszczowski warto zobaczyć: Czarncę – rodową miejscowość hetmana Stefana Czarnieckiego z ufundowanym przez niego kościołem, Kurzelów – z gotyckim
kościołem, Kluczewsko – z neogotyckim spichlerzem-wozownią, i Ludynię – z dworkiem,
w którym nakręcono zdjęcia do filmu Przedwiośnie.
Dwór w Ludyni, fot. Stanisław Mulewicz
Opracowanie merytoryczne wkładki włoszczowskiej Iwona Boratyn, rzecznik prasowy Gmina Włoszczowa oraz Wydział Promocji
Starostwa Powiatowego we Włoszczowie. Fotografie z archiwum gminy Włoszczowa, Starostwa Powiatowego we Włoszczowie
oraz osób prywatnych. Mapka zaczerpnięta ze strony internetowej powiatu włoszczowskiego.