Widzę, słyszę, czuję, czyli programowanie neurolingwistyczne w

Edukacja prozdrowotna i prawidłowy rozwój
Widzę, słyszę, czuję, czyli programowanie
neurolingwistyczne w przedszkolu
mgr Małgorzata Stefaniak
nauczyciel Przedszkola Miejskiego nr 20
w Mielcu
Wspomaganie rozwoju psychoruchowego, wychowywanie i kształcenie polega na
mądrym kierowaniu uczeniem się dzieci. Rezultatem uczenia się jest każda stosunkowo
trwała zmiana w zachowaniu, w myślach i uczuciach jednostki – człowieka lub
zwierzęcia – będąca rezultatem przeszłego doświadczenia. Przedszkole jest dla dzieci
miejscem, w którym maja okazję do gromadzenia doświadczeń od chwili, gdy przyjdą i
zdejmą płaszczyk i buty, aż do momentu, gdy pod opieką dorosłych opuszczają
przedszkole. Najlepiej zaś zapamiętywane są te przeżycia i doświadczenia, które
dostosowane są do możliwości percepcyjnych dzieci. Najważniejszym zadaniem
nauczyciela jest jak najlepsze poznanie dziecka, aby móc się z nim komunikować,
pomagać w trudnościach i towarzyszyć mu na jego drodze poznawania świata.
Programowanie neurolingwistyczne (NLP) to nowa gałąź psychologii, która dostarcza wielu sposobów technik praktycznych służących doskonaleniu komunikacji
międzyludzkiej, a także doskonaleniu własnej osobowości i osiąganiu określonych
celów.
Aby zrozumieć związek tej trudnej dziedziny psychologii z przedszkolem należy
najpierw tytułem wstępu wyjaśnić, co to jest NLP.
System ten zaczęli tworzyć w latach siedemdziesiątych Jon Grinder – profesor
lingwistyki i Richard Bandler – student psychologii i informatyki. Zainteresowali się oni
wybitnymi rezultatami osiąganymi przez różnych ludzi w różnych dziedzinach życia.
Neuro – odnosi się do neurologicznych procesów widzenia, słyszenia i odczuwania.
Lingwistyczne – to język, sposób jego używania w porozumiewaniu się z innymi i
to jak on na nas oddziałuje.
Programowanie – to metoda, dzięki której możemy sterować własnymi myślami i
zachowaniami.
Tak więc NLP proponuje zmianę programu naszego mózgu poprzez właściwe
ukierunkowanie procesów neurologicznych oraz manipulacje językowe. Od tego, jaki
program mamy „zakodowany” zależy nasze funkcjonowanie w świecie. Na to jak się
123
Małgorzata Stefaniak – Widzę, słyszę, czuję, czyli programowanie neurolingwistyczne...
zachowujemy, jak odbieramy świat i jak porozumiewamy się z innymi wpływają nasze
indywidualne preferencje sensoryczne, nasze przekonania, wartości i poglądy.
Wszystkie te indywidualne cechy kształtują się już od najmłodszych lat, a więc już w
przedszkolu.
Wykorzystując elementy NLP w pracy z dziećmi przedszkolnymi można pomóc im
pokonać trudności, poznać je lepiej, zrozumieć i znaleźć drogę dotarcia do ich świata.
Każdy człowiek, a szczególnie nauczyciel powinien zdawać sobie sprawę, że jeśli
niepowodzenia zaczną się już w przedszkolu, mogą mieć niekorzystny wpływ na
późniejszą edukację dziecka oraz utrudnić jego funkcjonowanie w grupie. Warto więc
zapoznać się z metodami i wiedzą NLP, aby wykorzystać je w swojej pracy
pedagogicznej.
Metody programowania neurolingwistycznego należy jednak rozpocząć od samego
siebie. W związku z tym nauczyciel powinien:
•
przekonać się o skuteczności proponowanych technik w odniesieniu do
siebie,
•
rozpoznać swoją osobistą strategię komunikowania się z innymi,
•
określić swój styl uczenia,
•
rozpoznać własne preferencje sensoryczne.
Wówczas wiele łatwiej będzie mu poznać swoich wychowanków pomóc im
w poznawaniu świata.
Człowiek wykorzystuje do poznania rzeczywistości 5 zmysłów: wzrok, słuch, dotyk,
smak i węch. W taki sam sposób nadajemy znaczenie informacjom docierającym do
naszego mózgu. Jedni łatwiej uczą się i zapamiętują poprzez pisanie lub obserwację – to
wzrokowcy. Ich zmysłem dominującym jest wzrok.
Inni łatwo zapamiętują słowa – to słuchowcy. Ich zmysłem dominującym jest słuch.
Trzecia grupa to osoby, u których dominuje preferencja czuciowo-ruchowa – to
kinestetycy. Dominują u nich wrażenia dotykowe, uczucia i emocje.
Nauczyciel powinien oddziaływać na swych wychowanków polisensorycznie,
wykorzystując maksymalnie system wizualny, audytywny i kinestetyczny. Jednak
ustalenie preferowanego przez dziecko kanału poznawania pozwala na pełna indywidualizację procesu uczenia.
Efekty uczenia i porozumiewania się z dzieckiem są zdecydowanie lepsze, gdy
informacje są podawane przez odpowiedni dla dziecka „kanał”. Do ustalenia preferencji
sensorycznej, a co za tym idzie, optymalnego sposobu dotarcia do dziecka, potrzebne są
informacje o zachowaniach określonego typu.
Poniżej przedstawię kilka wskazówek do obserwacji dziecka, w celu ustalenia
systemu reprezentacyjnego.
124
CKPiDN w Mielcu – Zeszyty nauczycielskie – Nr 2/2005
Preferencje
sensoryczne
Reakcje fizjologiczne
wizualne
myśli związane
z obrazami
ruchy gałek ocznych w górę,
płytki oddech,
wysoki głos,
napięte mięśnie,
spoglądanie w górę podczas odbierania
informacji.
audytywne
myśli związane
z dźwiękami
ruchy gałek ocznych na jednym poziomie, oddech
równomierny, głęboki,
czysty, melodyjny ton głosu,
słabe napięcie mięśni,
przechylona głowa podczas odbierania
informacji.
kinestetyczne
myśli związane
z odczuwaniem
ruchy gałek ocznych w dół,
głęboki oddech z udziałem brzucha,
niski głos,
duża ruchliwość,
podczas odbierania informacji spoglądanie w dół.
Jeśli rozpoznamy u dziecka wyraźne preferencje jednego kanału, to wcale nie
oznacza, że tylko tą droga należy przekazywać mu informacje. Jest to także wskazówka,
aby rozwijać pozostałe obszary spostrzegania poprzez odpowiednie ćwiczenia.
Zdiagnozowanie dzieci pod względem reprezentacji sensorycznej pozwoli nauczycielowi:
•
odnaleźć optymalny sposób prowadzenia zajęć,
•
właściwie wykorzystać środki dydaktyczne,
•
właściwie umeblować i wyposażyć salę,
•
znaleźć optymalne miejsce dla słuchowca, wzrokowca, kinestetyka.
Jako nauczyciel wiem, że efektywność uczenia się dzieci nie zależy tylko od tego,
co poznaje i doświadcza w przedszkolu, ale także od środowiska rodzinnego, w którym
dziecko przebywa.
Skorelowanie oddziaływań domu i przedszkola jest zatem sprawą bardzo ważną.
Mając to na uwadze, chciałam zwrócić uwagę rodziców na wielozmysłowe poznawanie
rzeczywistości, rolę zmysłów, a także zachęcić ich do wnikliwej obserwacji własnych
dzieci. W tym celu przeprowadziłam zajęcie otwarte dla rodziców z krótką prelekcją na
temat „Indywidualne sposoby reprezentacji – jaki sposób poznawania preferuje moje
dziecko?”
125
Małgorzata Stefaniak – Widzę, słyszę, czuję, czyli programowanie neurolingwistyczne...
Poniżej przedstawiam scenariusz przeprowadzonego zajęcia.
Temat: „Widzę, słyszę, czuję las”.
Cele:
stwarzanie sytuacji sprzyjających aktywizacji mowy i myślenia – wykorzystanie
techniki twórczego myślenia Edwarda de Bono
rozbudzanie wyobraźni
budzenie uczucia empatii w stosunku do całej otaczającej przyrody, rozumienie
potrzeby jej ochrony
rozwijanie różnych obszarów spostrzegania, poznawania i doświadczania
bogacenie zasobu słownictwa
Pomoce:
szarfy w 2 kolorach, po 5 kartoników dla każdego dziecka, diagram krzyżówki, 8
szarad do diagramu, pisaki, chusta animacyjna, 4 duże obręcze, napisy (zwierzęta,
ptaki, drzewa, owoce lasu), taśma magnetofonowa z odgłosami lasu.
Przebieg:
1.
2.
3.
4.
5.
Dzieci śpiewają piosenkę pt. „Dzień dobry”.
Nauczycielka wita dzieci i rodziców, których imiona rozpoczynają się głoską
np.: a, b, c, d... i tych, którzy nie byli jeszcze powitani. (Osoba, która czuje się
powitana macha ręką i mówi swoje imię). Witamy się nawzajem kole przesyłając iskierkę (uścisk ręki). Jakiego zmysłu użyliśmy przy tym powitaniu?
(dotyk)
Zabawa „Co widzę, co słyszę, co czuję?” Nauczycielka wprowadza dzieci do
zabawy zadając kilka pytań: - Jakimi zmysłami poznajemy świat? – Ile ich
jest? – Jakimi symbolami możemy je określić? (Dzieci i nauczycielka mają
przed sobą po 5 kartoników i pisaki.) Narysujcie proszę symbole 5 zmysłów.
(Dzieci rysują oko, ucho, nos, usta, dłoń. Nauczycielka rozkłada na dywanie
4 obręcze kładąc w każdej z nich po jednym napisie: drzewa, ptaki, zwierzęta,
owoce lasu).
Zastanówcie się, jakimi zmysłami możemy poznać to, co spotkamy
w lesie? Rozdzielcie zmysły wg własnego uznania.(Potem grupujemy
zmysły, przeliczamy i wyciągamy wnioski).
Drzewa – dotyk, wzrok, węch
Ptaki – dotyk, wzrok, słuch
Zwierzęta – dotyk, wzrok, węch, słuch
Owoce lasu – dotyk, wzrok, węch, smak
Zabawa do piosenki „Pokochajmy drzewa”.
Zagadki słuchowe – rozpoznajemy odgłosy lasu.
126
CKPiDN w Mielcu – Zeszyty nauczycielskie – Nr 2/2005
6.
7.
8.
Rozwiązywanie krzyżówki z hasłem „Dbaj o las”. (Dzieci podzielone na
8 zespołów. Każdy zespół dostaje do rozwiązania szaradę matematyczną, której rozwiązanie wpisuje w odpowiednie miejsce diagramu. Wspólnie odczytują
hasło).
Zabawa symulacyjna „Do czego potrzebne są drzewa?” (Włączamy do zabawy
rodziców, którzy są drzewami. Dzieci to zwierzęta mieszkające na drzewach.
Nauczycielka jest drwalem, który co pewien czas ścina 1 drzewo, a 1
zwierzątko pozostaje bez domu).
Jak się czujesz, gdy tracisz swój ukochany domek? (Dzieci- zwierzątka
opisują swoje uczucia)
Po zabawie – Dlaczego należy chronić las?
Dokończ zdanie:
Gdyby nie było na świecie drzew to...
Gdyby nie było na świecie ptaków to...
Gdyby nie było na świecie zwierząt to...
Śpiew piosenki „Leśne duszki”.
Literatura
1. A. Porębska Widzieć więcej, uczyć efektywniej, czyli jak odnaleźć drogę do
dziecka, Edukacja w przedszkolu, Marzec 1999, Wydawnictwo Raabe,
Warszawa
2. E. Foley Neurolingwistyczne programowanie,
www.foley.com.pl/nlp/co_to_jest.asp
3. J. O′Connor, J. Seymour Wprowadzenie do programowania neurolingwistycznego. Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1996
4. A. Porębska Badania nad efektywnością twórczych metod w terapii dzieci
mających trudności w czytaniu. Warszawa 1996
5. D. Soida (red.) Bądź Mistrzem – Przyjacielem, czyli edukacja ekologiczna na
wesoło. Ośrodek Edukacji Ekologicznej, Kraków 1993
127