Co to jest precedencja? Ten zagadkowy termin wywodzi się z języka
Transkrypt
Co to jest precedencja? Ten zagadkowy termin wywodzi się z języka
Co to jest precedencja? Ten zagadkowy termin wywodzi się z języka łacińskiego (praecedentia – to, co poprzedza) i oznacza „pierwsze miejsce, pierwszeństwo, prym”1. W tym znaczeniu funkcjonuje w dyplomacji jako proces ustalania pierwszeństwa pomiędzy szefami misji dyplomatycznych. Kwestie te reguluje protokół dyplomatyczny. Ale precedencja to także porządek pierwszeństwa, a więc kolejność witania, zabierania głosu, zajmowania miejsc podczas oficjalnych spotkań z udziałem władz państwowych i samorządowych. Precedencja odgrywa ciągle ważną rolę w życiu publicznym, pozwala ustalić prawidłową kolejność powitania i prezentacji zaproszonych gości, porządkuje także wzajemne stosunki, określając m. in. gdzie poszczególne osoby zajmują miejsca. Zasady wynikające z precedencji Podstawowymi zasadami protokołu dyplomatycznego są: - zasada pierwszeństwa (według rangi lub klasy), - zasada starszeństwa (w obrębie tej samej rangi lub klasy). Kolejną zasadą tego protokołu jest dobre wychowanie. Zarówno w oficjalnych, jak i towarzyskich sytuacjach oceniani jesteśmy na podstawie pierwszego wrażenia i sposobu bycia. Zajmowane stanowisko i pełniona funkcja nakładają na nas szczególny obowiązek przestrzegania powszechnie przyjętych norm postępowania i zachowania, szczególnie w kontaktach służbowych (ale też w towarzyskich). W Polsce precedencja uzależniona jest od zajmowanego stanowiska, choć żaden akt normatywny tego nie sankcjonuje. W ustalaniu precedencji powinno się jednak uwzględniać Konstytucję oraz przepisy określające kompetencje stanowisk. Natomiast niektóre zasady wynikają z tradycji i kurtuazji (tradycja honorowego pierwszeństwa stanu duchownego przed świeckim). Należy przyjąć jako ogólną zasadę, iż władzy świeckiej należne jest pierwszeństwo przed duchowną, władzy ustawodawczej przed wykonawczą (w obrębie danego szczebla - centralnego, wojewódzkiego, powiatowego, gminnego). Kolejną zasadą jest pierwszeństwo szefów przed zastępcami. Należy natomiast pamiętać, że nie dotyczy to relacji między poszczególnymi szczeblami: wiceszef wyższego szczebla terytorialnego (województwo) lub organizacyjnego (parlament) ma pierwszeństwo przed szefem szczebla niższego. Zgodnie z zasadami precedencji przedstawiciel władzy państwowej (minister, wojewoda) powinien być powitany przed przedstawicielami samorządu czy innych organizacji. Od tak sformułowanych zasad istnieje szereg wyjątków dotyczących np. tego czy gości wita gospodarz, czy występujący w jego imieniu konferansjer, prelegent (główny mówca). W takim wypadku powinien zacząć od powitania gospodarza niezależnie od zajmowanego przez niego szczebla w drabinie ważności protokolarnej. Jeżeli w ramach danego szczebla reprezentowanego przez prezydenta miasta czy starostę wśród zaproszonych gości znajdują się ich odpowiednicy z innego miasta, powiatu, to w pierwszej kolejności witamy miejscowego. 1 Słownik języka polskiego, red. Witold Doroszewski, PWN, Warszawa 1964. W przypadku, gdy osoba zajmująca wysokie stanowisko deleguje w swoim imieniu przedstawiciela, to nie korzysta on z precedencji osoby, która go delegowała. Obowiązuje wówczas osobista precedencja osoby delegowanej. Precedencja stanowisk, czyli „cesarzowi co cesarskie” Czasami mimo ogólnej znajomości zasad precedencji gospodarze uroczystości czy też prowadzący w ich imieniu uroczystość, popełniają wiele błędów. Nie powinniśmy się temu dziwić, bowiem wśród dostępnych publikacji można spotkać propozycje odbiegające od przytoczonych wyżej zasad generalnych wynikających z protokołu dyplomatycznego i dobrego wychowania. Najczęściej pojawiającym się odstępstwem jest dawanie pierwszeństwa władzy wykonawczej przed ustawodawczą. W moim przekonaniu jest to błędem, ale zważywszy na brak uregulowań oficjalnych pozostawiam Państwu decyzję co do wyboru. Ponad wszelką wątpliwość zaszczytne pierwsze miejsce w województwie, powiecie, gminie, należne jest przedstawicielom Suwerena – Narodu, czyli posłom i senatorom. Należy o tym pamiętać podczas uroczystości organizowanych w Państwa szkołach. Poniżej znajdą Państwo propozycję kolejności witania i przedstawiania gości podczas oficjalnych spotkań opartą na zaprezentowanych zasadach. Precedencja kierowniczych stanowisk w Rzeczypospolitej Polskiej:2 1. Prezydent 2. Marszałek Sejmu 3. Marszałek Senatu 4. Prezes Rady Ministrów 5. Wicemarszałkowie Sejmu 6. Wicemarszałkowie Senatu 7. Wiceprezesi Rady Ministrów 8. Ministrowie – członkowie prezydium rządu 9. Ministrowie – członkowie Rady Ministrów 10. Ministrowie Stanu 11. Prezes Trybunału Konstytucyjnego 12. Przewodniczący Trybunału Stanu – pierwszy 13. Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego 14. Prezes Najwyższej Izby Kontroli 15. Rzecznik Praw Obywatelskich 16. Prezesi/przewodniczący urzędów, komitetów prezes Sądu Najwyższego i komisji sprawujących funkcje naczelnych lub centralnych organów administracji państwowej 17. Przewodniczący komisji sejmowych 18. Przewodniczący komisji senackich 19. Posłowie na Sejm 20. Senatorowie 21. Sekretarze stanu 22. Szef Kancelarii Prezydenta 23. Szef Kancelarii Sejmu i Senatu 24. Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów 25. Prezesi Sądu Najwyższego 26. Podsekretarze stanu 2 Za Kancelarią Prezesa Rady Ministrów http://kprm.gov.pl/bip/precedencja.pdf 27. Wojsko – szef Sztabu Generalnego, dowódcy wojsk 28. Ambasadorowie RP 29. Wojewodowie i prezydenci miast stopnia wojewódzkiego 30. Zastępcy prezesów/przewodniczących urzędów, komitetów i komisji sprawujących funkcje naczelnych lub centralnych organów administracji państwowej 31. Dyrektorzy generalni 32. Dyrektorzy Precedencja stanowisk administracji rządowej i samorządowej w województwie: - wojewoda, przewodniczący sejmiku województwa, marszałek województwa; wicewojewoda, wiceprzewodniczący sejmiku województwa, wiceprzewodniczący zarządu województwa, członek zarządu województwa, radny województwa (w pierwszej kolejności przewodniczący i wiceprzewodniczący komisji), dyrektor generalny urzędu wojewódzkiego, dyrektor departamentu w urzędzie marszałkowskim. Precedencja stanowisk samorządowych w powiecie: - przewodniczący rady powiatu, starosta, wiceprzewodniczący rady powiatu, wicestarosta, członek zarządu powiatu, radny powiatu (w pierwszej kolejności przewodniczący i wiceprzewodniczący komisji), sekretarz powiatu, skarbnik powiatu. Precedencja stanowisk w gminie: - przewodniczący rady gminy, miasta, burmistrz, prezydent miasta, wójt, wiceprzewodniczący rady gminy, miasta, zastępca burmistrza, prezydenta miasta, wójta, radny gminy, miasta (w pierwszej kolejności przewodniczący bądź wiceprzewodniczący komisji) sekretarz gminy, miasta, skarbnik gminy, miasta. Jak już wspomniano, w polskim obyczaju istnieje od wieków tradycja honorowego pierwszeństwa stanu duchownego przed świeckim (nie jest to zasada). Przy witaniu duchownych należy pamiętać, że w Kościele katolickim przeważnie o pierwszeństwie decyduje posiadana godność, a nie sprawowany urząd. W przypadku tej samej godności zazwyczaj rozstrzyga kolejność nadania godności.