MIĘDZY EPISTEMOLOGIĄ A NAUKĄ O INFORMACJI

Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa
Nr 7 2010: Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w XXI wieku
Marek Hetmański *
Wydział Filozofii i Socjologii
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
MIĘDZY EPISTEMOLOGIĄ A NAUKĄ O INFORMACJI
[BETWEEN EPISTEMOLOGY AND INFORMATION SCIENCE]
Abstrakt: W artykule przedstawione są powiązania między bibliotekoznawstwem (w rozumieniu teorii i praktyki
organizowania i udostępniania informacji) a epistemologicznymi ideałami wiedzy (jej tworzenia oraz rozwoju).
Za punkt wyjścia przyjmuje się koncepcje epistemologii społecznej Jesse’a Shera i Steve’a Fullera oraz filozofię
informacji Luciano Floridiego, które mówią o społecznych funkcjach wiedzy oraz konieczności zarządzania
wiedzą i podziale pracy poznawczo-badawczej między gromadzeniem informacji a tworzeniem wiedzy. Konkluzją
będzie teza (nawiązująca do uwagi Umberto Eco, iż nawet najbardziej fantastyczne modele epistemologiczne
mogą leżeć u podstaw planów idealnych bibliotek), iż epistemologiczne analizy muszą uczestniczyć w projektach
interdyscyplinarnego bibliotekoznawstwa.
EPISTEMOLOGIA – INFORMACJA – NAUKA O INFORMACJI – ZARZĄDZENIE WIEDZĄ
Abstract: The article presents relations between information science (meant as theory and practice of organizing
and providing information) and epistemology (meant as theory of genesis and development of cognition and
knowledge). Jesse Shera’s and Steve Fuller’s concepts of social epistemology as well as Luciano Floridi’s philosophy of information serve as a theoretical framework to understand the social functions of knowledge as well
as the necessity for knowledge management and for the division of the research and cognitive work into gathering
of information and creating knowledge. The main thesis (followed by Eco’s idea that even the most futuristic
model of the ideal library is worth discussing) is that epistemological analyses must be incorporated in the interdisciplinary library science projects.
EPISTEMOLOGY – INFORMATION – INFORMATION SCIENCE – KNOWLEDGE MANAGEMENT
*
*
*
DWIE DYSCYPLINY – RÓŻNY ZAKRES, WSPÓLNY CEL
We współczesnej epistemologii – filozoficznej refleksji nad poznaniem i wiedzą – nurt badań opisowych, odwołujących się do wyników nauk szczegółowych (psychologii poznawczej, psychologii społecznej,
antropologii kulturowej, socjologii i innych dyscyplinach) współistnieje obok nurtu analiz normatywnych, spro*
Prof. UMCS dr hab. MAREK HETMAŃSKI, filozof epistemolog; Wydział Filozofii i Socjologii UMCS. Dwie
najważniejsze publikacje: (2010) Technologised Epistemology. [In:] K. Talmont-Kaminski ed. (2010). Beyond Description:
Naturalism and Normativity. London: College Publication, p. 313–328; (2007) Epistemologia jako filozoficzna refleksja nad
poznaniem i wiedzą. [W:] M. Hetmański red. (2007). Epistemologia współcześnie. Kraków: Universitas, s. 7–68. E-mail:
[email protected]
[Prof. UMCS MAREK HETMAŃSKI, philosopher, epistemologist; Faculty of Philosophy and Sociology, Maria CurieSkłodowska University in Lublin. Two the most important publications: (2010) Technologised Epistemology. [In:]
K. Talmont-Kaminski ed. (2010). Beyond Description: Naturalism and Normativity. London: College Publication, p. 313–
328; (2007) Epistemologia jako filozoficzna refleksja nad poznaniem i wiedzą [Epistemology as Philosophic Reflection on
Cognition and Knowledge]. [In:] M. Hetmański ed. (2007). Epistemologia współcześnie [Epistemology Nowadays]. Kraków:
Universitas, s. 7–68. E-mail: [email protected]]
159
Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa
Nr 7 2010: Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w XXI wieku
wadzających się do formułowania optymalnych warunków wszelkiego poznania, tak potocznego, jak i naukowego. Chociaż oba nurty w dziejach filozofii istniały na ogół w opozycji, to jednak obecnie wzajemnie się uzupełniają, stanowiąc o randze epistemologii jako dyscypliny przydatnej w badaniach złożonych zjawisk poznawczych i wiedzotwórczych [Hetmański 2007, s. 24–29]. W istocie rzeczy trudno jest prowadzić tak naukową, jak
i filozoficzną analizę źródeł poznania, procesów i czynności poznawczych, także określonych rodzajów wiedzy
i jej systemów czy sposobów jej utrwalania oraz komunikowania bez prowadzenia opisowych (empirycznych,
faktograficznych) i jednocześnie normatywnych (wartościujących) badań. W sytuacji, gdy czynności poznawcze
oraz wiedza podlegają coraz bardziej technologicznym zapośredniczeniom, tworząc szereg epistemicznych tworów kulturowych o cechach wirtualności, iluzoryczności, pozorności a nawet fałszu [Hetmański 2010, s. 324–
328], nie da się, a nawet nie można, oddzielić poziomu opisowego od normatywnego. Opisowe badania poznania i wiedzy, w tym mechanizmów ich tworzenia i utrwalania, a także prognozowanie ich rozwoju, w szczególności zaś ocena (łącznie z etyczną) zachowań twórców i użytkowników zasobów informacji i wiedzy, muszą
łączyć się nieodwołalnie z wartościowaniem. Każde zatem badanie złożonych zjawisk dotyczących ludzkiej
wiedzy – zwłaszcza praktycznego, społecznego jej wykorzystywania w edukacyjnych i bibliotecznych systemach i instytucjach – musi opisywać, prognozować, oceniać oraz wartościować.
Podobnego zdania jest Luciano Floridi, który analizuje powiązania proponowanej przez siebie filozofii informacji z dwiema innymi naukami badającymi informację i wiedzę – bibliotekoznawstwem i informacją naukową (library and information science, LIS) oraz epistemologią społeczną (social epistemology, SE), którą
w latach 60. i 70. minionego stulecia zainicjowali w ramach bibliotekoznawstwa Jesse Shera oraz Margaret
Egan, a w dziedzinie filozofii Alvin Goldman i Steve Fuller. Floridi stwierdza, że filozofia informacji jest nadrzędna w stosunku do tych dyscyplin, gdyż jest zarówno opisowa, jak i normatywna:
LIS odznacza się normatywnym charakterem i dlatego wymaga więcej niż czysto opisowego podejścia. Biblioteka jest miejscem, gdzie są realizowane, bronione oraz kształtowane edukacyjne i komunikacyjne potrzeby oraz wartości, gdzie ocenia się i udostępnia dla odbiorców treści kulturowe, jest miejscem, w którym
takie praktyki jak, przykładowo, katalogowanie nie są neutralnymi czy wolnymi od wartościowania czynnościami. Ten normatywny charakter upodabnia LIS do epistemologii wiedzy społecznej [Floridi 2002, s. 39].
Normatywny charakter badań i teorii funkcjonowania wiedzy w społeczeństwie oznacza, iż priorytetowym
ich celem jest określenie mechanizmów, jakie uczestniczą nie tylko w tworzeniu wiedzy, lecz także w jej gromadzeniu i udostępnianiu w instytucjach kulturalnych takich jak szkoły i akademie, instytuty badawczorozwojowe, towarzystwa naukowe, czy uniwersytety, w których funkcjonują różnego rodzaju biblioteki. Jak
pisał na ten temat przed półwieku Jesse Shera:
Problemem jest zrozumienie i interpretacja istniejących mechanizmów i systemów bibliograficznych oraz zakresu, w jakim pozostają one w harmonii i zgodzie z rzeczywistymi procesami komunikowania i dokonywania odkryć, którymi zajmuje się epistemologia. Innymi słowy, jeśli nasze systemy nie są w harmonijny sposób dostosowane do sposobów, w jakich społeczeństwo i jednostki używają wiedzy, to w oczywisty sposób
nie są one skuteczne [Shera 1970, s. 90].
Skuteczność mechanizmów i instytucji funkcjonowania wiedzy w społeczeństwie, państwie i kulturze jest
zagadnieniem, w którym łączą się problemy nauki, edukacji i życia ludzi. Dzięki temu wielostronnemu i wielopoziomowemu zjawisku bibliotekoznawstwo i epistemologia mają jeden cel badawczy (tak opisowy, jak i teoretyczny), którym jest rozpoznanie oraz prognozowanie mechanizmów i instytucji efektywnego oraz twórczego
używania informacji i wiedzy. Gromadzenie i udostępnianie wiedzy jest w nich studiowane na różnych pozio-
160
Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa
Nr 7 2010: Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w XXI wieku
mach ogólności, przy zastosowaniu odmiennych kategorii, pojęć i terminologii, a także różnych metod i narzędzi
badawczych, niemniej z taką samą intencją zrozumienia istoty społecznego funkcjonowania wiedzy, głównie
warunków twórczego jej wykorzystania.
JAK Z INFORMACJI UZYSKAĆ WIEDZĘ
Informacja, zgodnie z Shannonowską matematyczną teorią komunikacji, jest własnością przekazów (komunikatów) przesyłanych pomiędzy dowolnym nadawcą a odbiorcą (poszczególnymi ludźmi, instytucjami, maszynami, jak i ich układami) dającą się zdefiniować jako stopień prawdopodobieństwa takich zdarzeń. Skrótowo
i najprościej mówiąc, im mniej prawdopodobne jest dane zdarzenie (komunikat), tym więcej informacji łączy się
z jego zaistnieniem, wyborem, oceną, także zastosowaniem. Im bardziej zaś jest ono prawdopodobne, im mniej
możliwości wyboru czy oceny z nim się wiąże, tym mniej informacji można mu przypisać; plotka, prohibit ma
informacji więcej, zaś slogan, przysłowie, truizm mniej. Inaczej jeszcze mówiąc, informacja jest formalną (zarazem mierzalną) własnością dowolnych układów rzeczy dających się wyodrębnić jako specyficzne zdarzeniakomunikaty. Można ją interpretować jako obiektywną własność świata, jak również własność zrelatywizowaną
do ludzkich działań praktycznych i poznawczych (w tym sensie subiektywną, zmienną, gdyż zależną od przyjętych podmiotowych potrzeb, nastawień czy przyjętych miar). W drugim przypadku jest ona kategorią psychologiczno-epistemologiczną i funkcjonuje jako własność określonych jednostek: elementarnych danych czy baz
danych (w obu znaczeniach jako zbiorów dowolnych znaków czy symboli – cyfr, liter, obrazów itp.), głównie
zaś szerszych zasobów informacyjnych oraz rodzajów i typów wiedzy, które człowiek tworzy, przede wszystkim
w nauce, gospodarce, sztuce, kulturze. Informacja (jako własność relacyjna, podmiotowo-przedmiotowa) wynika
ze sposobów, w jakich owe zasoby oraz systemy są zapisane, zorganizowane, zarządzane, przekazywane, wykorzystane, udostępniane, jak również ukrywane. Poza ilościowym (obiektywnym) wymiarem i aspektem, jest informacja także nazwą (skrótową, szeroko stosowaną w potocznym języku) dla wiedzy jako takiej, dokładniej
mówiąc, dla określonych jej zasobów i systemów, którymi człowiek dysponuje. Jest więc własnością systemów
wiedzy, jak również ich elementem, częścią. Najkrócej mówiąc, informacja w tym drugim znaczeniu sytuuje się
(tj. daje się rozpoznać i zdefiniować) „ponad” danymi (sygnałami, znakami), a „poniżej” wiedzy. Jest zatem
danymi zorganizowanymi w konkretne systemy wiedzy. Przy takim ujęciu, opartym na Shannonowskiej teorii
i jej filozoficzno-epistemologicznych interpretacjach [Dretske 2008, s. 29–47], informacja jest kluczową kategorią o dużym stopniu abstrakcji i uniwersalności a jednocześnie użyteczną do opisu bibliotecznych zasobów nie
tylko książkowych, lecz każdych innych. Służy do opisu, a także pomiaru ich zorganizowania oraz udostępniania.
Książka jako byt realny (egzemplarz stojący na półce biblioteki) oraz byt idealny (nieograniczony zasób interpretacji dającej się z tego komunikatu-przekazu wyinterpretować) jest symbolem bardzo wielu rzeczy, licznych procesów i różnorodnych zjawisk o kulturowym charakterze. Biblioteczne zasoby książek oraz mechanizmy i instytucje ich zorganizowania i udostępniania dają się opisać o wiele lepiej i głębiej dzięki jednoczesnemu
zastosowaniu bibliotekoznawczych i epistemologicznych perspektyw, ich teorii oraz metod badawczych. Można
je przy tym uznać jako komplementarne. Przy takim zintegrowanym podejściu możliwe jest uchwycenie istotnych własności ludzkiej wiedzy. Tego mianowicie, iż podlega ona procesom i mechanizmom nieustannego rozwoju; tego, że nigdy (lub raczej stosunkowo rzadko) nie ulega stagnacji i ma twórczą naturę.
161
Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa
Nr 7 2010: Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w XXI wieku
Wiedza zaczyna się zawsze jako: (1) treść indywidualnego doświadczenia percepcyjnego, przypomnienia
czy wyobrażenia, podlega przy tym czynnościom (2) znakowo-językowego zakodowania za pomocą języka
mówionego, pisma, druku, także obrazu (rysunku, grafiki, animacji, symulacji itp.), które zostaje, głównie za
sprawą techniki (3) utrwalone i zobiektywizowane w licznych abstrakcyjno-ogólnych systemach i tworach kulturowych takich jak mowa, pismo, książka, sztuka (malarstwo czy muzyka), nauka, religia czy społeczna ideologia
lub utopia, aby następnie wejść do (4) szerokiego obiegu, do społecznej, na ogół masowej komunikacji, która
odbywa się także w instytucjach edukacyjnych jak szkoły, kościoły i związki wyznaniowe czy uniwersytety,
a także w instytucjach badawczych jak akademie naukowe czy instytuty badawczo-rozwojowe. W każdym
z tych etapów swojego rozwoju ludzka wiedza przyjmuje postać intersubiektywnie komunikowalnego, empirycznie weryfikowalnego i korygowanego, zobiektywizowanego wytworu. Wiedza taka najpełniejszy, jak dotąd
też najtrwalszy oraz wciąż jeszcze niezastąpiony wyraz znajduje w książce. Książka zaś wciąż najwłaściwsze
miejsce znajduje w bibliotekach. Podlegają one wprawdzie licznym przeobrażeniom (nawet o znamionach kryzysu), niemniej zapewniają im najlepsze miejsce dla społecznego użytkowania. Pod postacią książek i w bibliotece wiedza ludzka (scharakteryzowana za pomocą treści, zapisu, utrwalenia i wymiany) znajduje swoje finalne
dopełnienie, warunki twórczego rozwoju i postępu.
Biblioteka jako historyczny wytwór jest symbolem ludzkiej kultury, w tym również nauki i edukacji. Teoria
biblioteki jako takiej, wsparta o naukę o informacji i bibliotekoznawstwo, a także teoria wiedzy ludzkiej, wraz
z epistemologią, mogą być potraktowane jako teorie, modele, a także metafory szerokich i głębokich zmian cywilizacyjnych. Umberto Eco, pisząc o projekcie idealnej biblioteki, stwierdza, że „[G]łówną funkcją biblioteki,
a przynajmniej biblioteki w moim domu i w domach wszystkich znajomych, jakich możemy odwiedzać, jest
odkrywanie książek, których istnienia się nie podejrzewało, a które, jak się okazuje, są dla nas niezwykle ważne.
(…) W tym sensie biblioteka staje się przygodą” [Eco 2007, s. 27/31]. Uwaga Eco, nawiązującego do probabilistycznej teorii informacji, dotyczy tego aspektu funkcjonowania bibliotek, który na ogół nie wchodzi w zakres
celów i metod przypisywanych tradycyjnie bibliotekoznawstwu czy informacji naukowej. Metaforyczne ujęcie
biblioteki jako miejsca nieprzewidywalnej, lecz twórczej przygody intelektualnej, jakiej może doświadczyć każdy czytelnik, bywa niekiedy rozpatrywane przez autorów, którzy traktują biblioteki jako dynamiczne systemy
społeczno-kulturowe [Ratajewski 2002, s. 150–156; Cisek 2002, s. 120–121], w których rola aktywnego, a nie
biernego użytkownika, jest kluczowa. Wyzwaniem tak poznawczym, jak i praktycznym jest pojmowanie oraz
projektowanie systemów bibliotecznych (wraz z ich praktykami gromadzenia, indeksowania, organizowania,
zarządzania i udostępniania informacji) tak, aby wiedza w nich zawarta była dynamicznie i twórczo rozwijana,
a nie tylko wiernie katalogowana i indeksowana.
JAK TWÓRCZO ROZWIJAĆ WIEDZĘ W SYSTEMACH BIBLIOTECZNYCH
Odpowiedź na powyższe pytanie-wyzwanie wymaga wysokiego stopnia uogólnienia i abstrakcji w stosunku
do konkretnych rodzajów informacji i wiedzy dotychczasowo gromadzonych w bibliotekach. Zapewnić to może
tylko epistemologia, zwłaszcza rozpatrująca społeczny kontekst poznania i wiedzy, jak również filozoficzna analiza informacji.
Na książkę czy jakikolwiek inny przekaz, który ją coraz częściej w bibliotekach czy w naukowych instytucjach zastępuje (zamienia lub wręcz wypiera), należy spojrzeć nie tylko jako na prosty (fizyczny) obiekt, lecz
162
Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa
Nr 7 2010: Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w XXI wieku
jako uniwersalny nośnik informacji. Ma on strukturę wielopoziomową i ze względu na swoją informatyczną
(związaną z kodowaniem cyfrowym) naturę jest kolejnym obiektem zawierającym inną jeszcze informację.
Przekaz (komunikat) rozpatrywany w ramach teorioinformacyjnej i cybernetycznej perspektywy niesie ze sobą
potencjalnie dużo (nieskończenie wiele) informacji, której ilość czy wartość zależy od interpretacji dokonywanej
przez uczestników komunikacyjnego działania; zależy także od jego kontekstu. Każda książka w bibliotece to
określona dana (dane), której wielostronne i równoczesne użycie – po pierwsze, przez bibliotekarza, czyli proste
jej skatalogowanie i udostępnienie, jak również, po drugie, przez czytelnika, jej wyszukanie, zamówienie,
wreszcie czytanie – czyni z tego obiektu za każdym razem różny, niekiedy bardzo odmienny nośnik informacji.
Stadiów i etapów tego idealnego (potencjalnego) procesu jest w zasadzie nieskończenie wiele. O ile jednak
czynności, jakich dokonuje się w procesie gromadzenia i udostępniania książek w różnych systemach bibliotecznych, jest raczej skończona liczba i wszystkie one są już zestandaryzowane w dotychczasowej praktyce
i teorii bibliotekoznawstwa i niewiele można w tej dziedzinie zmienić (co najwyżej udoskonalić), o tyle czynności ze strony użytkowników tych systemów jest bez wątpienia o wiele więcej, potencjalnie nieskończenie wiele.
Mają one bardziej zmienny, dynamiczny i twórczy charakter niż działania pierwszego rodzaju. Krótko mówiąc,
książka „w ręku” użytkownika bibliotecznego systemu (nawet jeśli jest tylko lub aż cyfrową kopią czytaną, odsłuchiwaną i przetwarzaną za pomocą internetowych narzędzi) to obiekt o niezwykłej wartości i pojemności informacyjnej. Z kolei książka poza biblioteką ma odmienne wartości informacyjne. Jej wartość jest zawsze zależna od własności bibliotecznego systemu, w szczególności od funkcji, do wykonania których został on zaprojektowany.
Biorąc pod uwagę funkcje i cele bibliotek, które w literaturze przedmiotu [Ratajewski 2002, s. 153–156]
charakterystyczne są dla systemowego (holistycznego, cybernetycznego) ujęcia, należy powiedzieć, że funkcjami istotnymi ze względu na konieczność efektywnego i twórczego rozwoju wiedzy ludzkiej są następujące zadania i cele, które można postawić przed bibliotekami (proporcjonalnie do ich wielkości, technologicznego wyposażenia i ekonomicznego położenia), jak i bibliotekoznawstwem:
•
Gromadzenie zasobów informacyjnych (niezależnie od formy zapisu danych) powinno mieć za cel jak
najszersze reprezentowanie ogółu informacji (danych) w danej dziedzinie wiedzy. Zebrane materiały,
czy to w całej bibliotece, czy też w jej działach, muszą być zarazem wyspecjalizowane, jak i uniwersalne w zawartych treściach. Z danej dziedziny wiedzy powinny znajdować się informacje podstawowe,
przeglądowe, ogólne, proste i jednocześnie złożone. Wiedza zawarta w systemie bibliotecznym musi,
skrótowo mówiąc, do jakiegoś stopnia (w rozsądnych i realnych proporcjach) odzwierciedlać (reprezentować) filogenetyczne dzieje ludzkiej wiedzy w ogóle, nauki zaś w szczególności. Obrazowo mówiąc,
na półce mogą (wręcz powinni!) stać obok siebie Ptolemeusz i Kopernik, traktat z alchemii i chemii.
•
Organizacja zasobów bibliotecznych (w tym katalogowanie, indeksowanie, powiązania i odniesienia
między rekordami) powinna być dynamicznym układem, którego rzeczywiste i bieżące użytkowanie
zmieniałoby jej strukturę. Nie może to być system sztywny, lecz elastyczny, którego struktura winna
mieć (dzięki inteligentnym narzędziom informatycznym) charakter ewolucyjny, tj. wykazujący zdolność do zmiany systemu indeksacji i powiązań w trakcie jego użytkowania. Tak jak w dziejach niektórych dyscyplin naukowych (np. fizyki post-newtonowskiej) zmieniały się (tj. wciąż powstawały od nowa) teorie, hipotezy i odkrycia, tak w bibliotecznych zasobach winny zaznaczać się podobne trendy.
163
Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa
Nr 7 2010: Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w XXI wieku
Tylko w ramach takiej dynamiki i nieliniowości wiedza rozwija się efektywnie i twórczo. Dzięki takiej
organizacji systemu bibliotecznego książka w pełni stanie się obiektem informacyjnym, który będzie
wielokrotnie zmieniał swoją zawartość informacyjną, drzemiącą tylko potencjalnie, gdyby nie owa
zmiana struktury.
•
Biblioteczne zasoby powinny uwzględniać zasadniczo potrzeby poznawcze ich użytkowników. Katalogowanie i udostępnianie obiektów informacyjnych musi dawać czytelnikowi nie tylko spełnienie i zaspokojenie bieżącej potrzeby, lecz również okazje do rozwoju jego dalszych zainteresowań, ich pogłębienia i doskonalenia, a także do tworzenia nowych potrzeb poznawczych. Wypożyczona książka to nie
koniec procesu poznawczego, to jeden z kolejnych punktów toczącego się wielopoziomowego i wieloetapowego procesu poznawczego, jaki jest udziałem każdego z czytelników. Znaczna jego część jest
niejawna, nieuświadomiona i nie znajduje właściwych (świadomych) informacji do jego kontynuowania i spełnienia. Obecność człowieka w bibliotece, tak realna, jak i wirtualna, winna zatem być miejscem i czasem tworzenia się kolejnych nowych jego potrzeb poznawczych. Poprzez to wyraża się funkcja edukacyjna i kulturowa bibliotek, które mogą nie tylko kształcić, ale i stwarzać nowych ludzi.
•
Biblioteczny system winien być specyficznym, autonomicznym podmiotem poznawania i tworzenia
wiedzy. Tworzą go i używają wprawdzie konkretni ludzie, lecz może on być udziałem społeczeństw
czy narodów. Jeśli jest miejscem i czasem zdobywania oraz komunikowania niezbędnej informacji, jak
również ujawniania nowych potrzeb poznawczo-edukacyjnych każdego z ludzi, to tym bardziej może
być, głównie dzięki swojej dynamicznej strukturze, sztucznym podmiotem dokonywania odkryć i twórczości tak naukowej, jak i artystycznej. Funkcja ta jest do spełnienia zasadniczo przez biblioteki akademickie, uniwersyteckie czy resortowe, gdyż tylko w nich znajdują się w pełni reprezentatywne
(w sensie wskazanym przez funkcję pierwszą) przedstawienia i reprezentacje ogółu wiedzy. Ale przed
każdym systemem wirtualnym połączonym internetowo z niewyobrażalnie dużą liczbą innych dynamicznych i nieliniowych systemów bibliotecznych taka okazja się otwiera. Nie idzie tutaj o dokonywanie odkryć czy tworzenie, które jest udziałem laureatów nagrody Nobla, lecz takie tworzenie wiedzy,
które jest w zasięgu, możliwości i potrzeb ucznia, studenta, nauczyciela, każdego z ludzi, którzy zechcą
skorzystać z nowoczesnych systemów bibliotecznych.
WYKORZYSTANE OPRACOWANIA
Cisek, S. (2002). Filozoficzne aspekty informacji naukowej. Kraków: Wydaw. Uniwersytetu Jagiellońskiego, 142 s.
Dretske, F. (2008). Epistemology and Information. [In:] P. Adriaans, J. van Benthem, eds. (2008). Philosophy of Information.
Amsterdam: Elsevier, p. 29–47.
Eco, U. (2007). O bibliotece. Warszawa: Świat Książki, 48 s.
Floridi, L. (2002). On Defining Library and Information Science as Applied Philosophy of Information. Social Epistemology
Vol. 16(1), p. 37–49.
Fuller, S. (2007). The Knowledge Book. Key Concepts in Philosophy, Science, and Culture. Stocksfield: Acumen, 222 p.
Hetmański, M. (2007). Epistemologia jako filozoficzna refleksja nad poznaniem i wiedzą. [W:] M. Hetmański red. (2007).
Epistemologia współcześnie. Kraków: TAiWPN Universitas, s. 7–68.
164
Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa
Nr 7 2010: Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w XXI wieku
Hetmański, M. (2010). Technologized Epistemology. [In:] K. Talmont-Kamiński, M. Miłkowski eds. (2010). Beyond Description. Naturalism and Normativity. London: College Publications, p. 313–328.
Ratajewski, J. (2002). Wprowadzenie do bibliotekoznawstwa. Warszawa: Wydaw. SBP, 226 s.
Shera, J. (1970). Sociological Foundations of Librarianship. Bombay: Asia Publishing House, 195 p.
165