3.3. Energetyka słoneczna - Polska Geotermalna Asocjacja

POLSKA GEOTERMALNA ASOCJACJA
POLISH GEOTHERMAL ASSOCIATION
30-059 Kraków, Al. Mickiewicza 30 paw. B3, pok. 206, POLAND
Tel. +48 12 6173413, Fax. +48 12 6173113, e-mail: [email protected]
Energetyka słoneczna
Wprowadzenie
Postępująca degradacja środowiska naturalnego człowieka, nieustanne wyczerpywanie się tradycyjnych
surowców energetycznych oraz stale rosnące ceny energii elektrycznej i cieplnej sprawiają, Ŝe rośnie zainteresowanie w
świecie odnawialnymi źródłami energii (OŹE). Aktualne szacunki wykazują, Ŝe przy obecnym poziomie zuŜycia, węgla
wystarczy jeszcze na 200lat, gazu i ropy na 40-50lat. Po tragedii w Czarnobylu, oczekiwania związane z energetyką
jądrową zostały zahamowane.
Tak, więc problem energii, jej źródeł, pochodzenie, koszty, a w efekcie bezpieczeństwo energetyczne kraju i jego
samowystarczalność energetyczna – mają zasadnicze znaczenie dla ludzkości, takŜe dla Polski.
O strategicznych, dalekosięŜnych celach rozwoju Polski praktycznie nie mówi się wcale.
Jednym z nich jest dąŜenie do samowystarczalności energetycznej Polski z wykorzystaniem własnych zasobów
surowcowych kopalnych i odnawialnych, posiadania tańszej niŜ w UE energii, przez to tańszej produkcji, maksymalnego
zatrudnienia, większej konkurencyjności wyrobów i usług.
Zasoby krajowe kopalnych surowców energetycznych
Polska do roku 1980 była samowystarczalna energetycznie. W tym czasie metraŜ wierceń geologiczno-poszukiwawczych
osiągnął 450km/rok, wydobycie węgla kamiennego i brunatnego przekraczało 200mln t/rok, wydobycie gazu wynosiło 8
mld m3/rok - co odpowiada aktualnemu importowi tego surowca z Rosji. Szacowane aktualnie zasoby kopalne Polski
wynoszą: ropy naftowej 300 mln ton, gazu przeszło 1000 mld m3 (PAN, J. Sokołowski). Według dotychczasowego
zuŜycia gazu na poziomie 10-11 mld m3/rok – Polska ma zasoby własne wystarczające na około 100 lat.
Zasoby krajowe odnawialnych źródeł energii
Polska ma największe w Europie zasoby energii ze źródeł odnawialnych. Składa się na to bilans energii ze źródeł
geotermicznych (gorąca woda, gorące skały), energii słonecznej, energii wiatrowej, energii wodnej oraz energii biomasy
(biogaz, biopaliwa).
Łączny bilans energetyczny tych zasobów przekracza przeszło 150-krotnie nasze roczne zapotrzebowanie na
energię. Szczególny udział w tym bilansie ma energia geotermiczna, z uwagi na wyjątkowo korzystne ukształtowanie
basenów gorącej wody przebiegających od Islandii przez Danię, Polskę, część zachodniej Ukrainy do morza Czarnego i
Turcji. Zasoby te są niewyobraŜalnie duŜe, są praktycznie niewyczerpywalne (gorąca woda po schłodzeniu, w obiegu
zamkniętym wraca do wnętrza Ziemi) i wynoszą około 600 000 PJ (PJ=1015J), podczas gdy nasze zapotrzebowanie roczne
na energię nie przekracza aktualnie 3800-4000PJ. Geotermia to 99% naszych zasobów odnawialnych. W dalszej
kolejności Polska ma potencjał energetyczny zasobów biomasy (biogaz, biopaliwa) – wynoszący około 400PJ, co stanowi
aktualnie 10% zapotrzebowanie kraju na energię, oraz zasoby energii słonecznej wynoszące około 300PJ/rok (około 7,5%
aktualnego zapotrzebowania). Energia z wiatru stanowi około 150PJ/rok; odpowiada to potencjałowi energetycznemu
wiatru w Niemczech – gdzie energetyka wiatrowa jest znaczącym elementem rozwoju gospodarczego. NaleŜy
przypomnieć, Ŝe aktualnie pracuje tam przeszło 4000 elektrowni wiatrowych o łącznej zainstalowanej mocy elektrycznej
przekraczającej juŜ 6000MW, co odpowiada 30% mocy zainstalowanych elektrowni atomowych w Niemczech. Jak
wiadomo, wszystkie elektrownie atomowe mają zostać zlikwidowane w tym kraju w ciągu najbliŜszych 25 lat i zastąpione
urządzeniami m.in. energetyki odnawialnej.
Stowarzyszenie wpisane pod numerem KRS: 0000071056
Nr konta: BOŚ 46 1540 1115 2044 6070 5574 0001
NIP 677-17-11-239, REGON: 350833720
POLSKA GEOTERMALNA ASOCJACJA
POLISH GEOTHERMAL ASSOCIATION
30-059 Kraków, Al. Mickiewicza 30 paw. B3, pok. 206, POLAND
Tel. +48 12 6173413, Fax. +48 12 6173113, e-mail: [email protected]
Energia słoneczna – zastosowania dla Polski
Jest jednym z najbardziej obiecujących, odnawialnych źródeł energii, przynoszących wymierne korzyści
ekologiczne i ekonomiczne. Dotyczy to wytwarzania energii elektrycznej oraz cieplnej (ciepła woda uŜytkowa, gorące
powietrze) w budownictwie, rolnictwie, ochronie środowiska, małej energetyce. Do bezpośredniego wykorzystania energii
słonecznej i wytwarzania ciepła słuŜą róŜnego rodzaju wymienniki ciepła zwane powszechnie kolektorami słonecznymi.
Urządzenia te w połączeniu z układami tradycyjnymi centralnego ogrzewania oraz układem automatyki i sterowania
stanowią duŜą konkurencję dla tradycyjnych kotłów wodnych ogrzewanych spalaniem. Instalacje kolektorów słonecznych
pozwalają zaoszczędzić minimum 50% rocznego zapotrzebowania na energię cieplną dla otrzymywania ciepłej wody w
budownictwie mieszkaniowym.
Rocznie, suma energii słonecznej padającej na powierzchnię 1m2 w Polsce wynosi 950-1250 kWh, w zaleŜności od
połoŜenia (wybrzeŜe, góry).
Jest to wartość zbliŜona jak w Niemczech, północnej Francji, południowej Anglii, północnych regionów USA, Kanadzie;
większa niŜ w Danii, Szwecji, Norwegii - gdzie od wielu lat jest wykorzystywana dla potrzeb budownictwa
mieszkaniowego i gospodarstw indywidualnych na wsi i w mieście. W tych krajach funkcjonują wieloletnie programy
rządowe rozwoju energetyki słonecznej i innych odnawialnych źródeł energii (OŹE).
Na obszarze Polski wyróŜnia się 4 podstawowe rejony zasobów energii słońca (rys 1)
Rys. 1. Rejonizacja obszaru Polski pod względem moŜliwości wykorzystania energii słonecznej oraz rozmieszczenie
podstawowych stacji pomiarowych.
RI–
R II –
R III –
R IV –
pas nadmorski o natęŜeniu promieniowania powyŜej 950 kWh/m2 (lato) ze stacją pomiarową Kołobrzeg
wschodnia cześć kraju, o natęŜeniu powyŜej 950 kWh/m2 ze stacją pomiarową Zamość
pozostałą cześć kraju o natęŜeniu poniŜej 950 kWh/m2 ze stacją pomiarową Brwinów
południowa cześć kraju o natęŜeniu powyŜej 950 kWh/m2 (zima) ze stacją pomiarową Zakopane.
Na podstawie wieloletnich obserwacji i badań moŜna stwierdzić, Ŝe największy dopływ energii słonecznej w Polsce
obserwuje się na wybrzeŜu (Rejon I, latem), we wschodniej części kraju (Rejon II, cały rok) oraz na po południu Polski
Stowarzyszenie wpisane pod numerem KRS: 0000071056
Nr konta: BOŚ 46 1540 1115 2044 6070 5574 0001
NIP 677-17-11-239, REGON: 350833720
POLSKA GEOTERMALNA ASOCJACJA
POLISH GEOTHERMAL ASSOCIATION
30-059 Kraków, Al. Mickiewicza 30 paw. B3, pok. 206, POLAND
Tel. +48 12 6173413, Fax. +48 12 6173113, e-mail: [email protected]
(Rejon IV, zimą). Roczne sumy promieniowania słonecznego w tych rejonach kształtują się w granicach 9501250kWh/m2. W skali roku najlepsze warunki wykorzystania energii słonecznej obserwuje się na wschodzie Polski (od
BiałowieŜy do Zamościa), oraz na WybrzeŜu Zachodnim. W półroczu zimowym najkorzystniejsze warunki wykorzystania
energii słonecznej znajdują się w południowej części Polski (Rejon IV). Największy potencjał energii słonecznej w Polsce
przypada na półrocze letnie (75%), a szczególnie na miesiące czerwiec-sierpień (50%) i wynosi 300-1000W/m2.
Roczne sumy nasłonecznienia w Polsce wynoszą 1300-1900 godzin, przy czym dla większej części kraju średnie roczne
wynoszą 1600 godzin, co stanowi 30-40% długości dnia.
Promieniowanie słoneczne całkowite w Polsce (suma promieniowania bezpośredniego i rozproszonego) wynosi
maksymalnie 1 kW/m2 w warunkach optymalnych (południe bez chmur, czyste niebo).
Energię słoneczną moŜna wykorzystywać w 3 głównych systemach przetwarzania:
a) bezpośredniej zamiany energii promieniowania słonecznego na prąd elektryczny przy pomocy róŜnego rodzaju
ogniw fotowoltaicznych (fotowoltaika),
b) systemach aktywnych (czynnych), zamieniających energię słoneczną na energię cieplną (ciepła woda, ciepłe
powietrze), w roŜnego rodzaju urządzeniach grzewczych zwanych kolektorami słonecznymi,
c) systemach pasywnych (biernych), zamieniających energię słoneczną na energię cieplną (ciepłe powietrze, ciepłe
ściany, ciepłe dachy, ciepłe posadzki) z wykorzystaniem takich zjawisk fizycznych jak: konwekcja,
przewodzenie, promieniowanie ciepła.
ad a) Ogniwa fotowoltaiczne do produkcji energii elektrycznej, zastosowania
Urządzeniem pozwalającym na bezpośrednią zamianę energii słonecznej na energię elektryczną jest ogniwo
fotowoltaiczne. Istnieje wiele typów i odmian tych urządzeń, w zaleŜności od stosownego materiału fotoelektrycznego
(np. krzemu, półprzewodniki) oraz struktury tego materiału (monokryształy, polikryszatały, struktura amorficzna).
Podstawowym materiałem na ogniwa jest krzem (Si). Jest to po węglu, najczęściej występujący pierwiastek na Ziemi
(~20%). Właściwości krzemu są bardzo dobrze poznane. Pierwszymi systemami fotowoltaicznymi były ogniwa z krzemu
monokrystalicznego. Mają one stosunkowo duŜą sprawność przetwarzania energii słonecznej na prąd elektryczny rzędu
ponad 20%, są powszechnie stosowane w urządzeniach pracujących na ziemi i w kosmosie.
Poszukując nowych, tańszych materiałów opracowano krzem polikrystaliczny, stosowany w postaci taśm
krzemowych. Tak otrzymywany materiał nie wymaga cięcia płytek z monokryształu, jest duŜo tańszy, jest lepsze
wykorzystanie materiału, ale sprawność tych ogniw jest rzędu 15-20%.
Pojedyncze ogniwa fotowoltaiczne (formatu widokówki) nie dostarczają duŜej mocy elektrycznej, dlatego muszą
być połączone szeregowo lub równolegle, aby uzyskać Ŝądaną wartość napięcia, natęŜenia lub mocy elektrycznej. Zespół
ogniw fotowoltaicznych tworzących baterię zwaną „modułem” ma typową powierzchnię około 1m2, z której moŜna
uzyskać 100-250W energii elektrycznej.
Fot. 1 Bateria ogniw fotowoltaicznych
Moduły takie są zestawiane w układy fotowoltaiczne o róŜnych powierzchniach w zaleŜności od potrzeb.
Mogą one być nieruchome (tzw. stacjonarne) względem ruchów Słońca; mogą być teŜ ruchome (tzw. nadąŜne)
poruszające się za Słońcem – te są droŜsze, ale efektywniejsze energetycznie, dające więcej elektryczności.
Stowarzyszenie wpisane pod numerem KRS: 0000071056
Nr konta: BOŚ 46 1540 1115 2044 6070 5574 0001
NIP 677-17-11-239, REGON: 350833720
POLSKA GEOTERMALNA ASOCJACJA
POLISH GEOTHERMAL ASSOCIATION
30-059 Kraków, Al. Mickiewicza 30 paw. B3, pok. 206, POLAND
Tel. +48 12 6173413, Fax. +48 12 6173113, e-mail: [email protected]
Aktualnie opracowane układy fotowoltaiczne mają sprawność przetwarzania energii słonecznej na
elektryczną rzędu 40% i więcej. Trwa bardzo zacięta rywalizacja w tym zakresie między firmami europejskimi (Niemcy,
Włochy, Hiszpania, Izrael) a japońskimi (Hitachi, Mitsubishi, Sanyo, Sony).
Cena energii elektrycznej uzyskiwanej z ogniw fotowoltaicznych nieustannie maleje. Na przestrzeni lat
1990-2000 zmalała z około 1USD za 1kWh do 9 centów USA. Stanowi to 10-krotne zmniejszenie kosztów uzyskiwania
energii słonecznej w krótkim czasie 10 lat.
Jest bardzo opłacalne w miejscach odległych od sieci elektrycznej, zaś takich obszarów jest bardzo duŜo na świecie i w
Polsce.
MoŜliwości zastosowań układów fotowoltaicznych są ogromne, np.:
- zasilanie elektryczne samotnie stojących domów mieszkalnych, schronisk, lądowych i morskich obiektów
mieszkalnych, stacji pomiarowych, stacji meteorologicznych, obiektów publicznych, wojskowych, sakralnych,
- zasilanie elektryczne systemów komunikacji i łączności (przenośne oraz stałe nadajniki i odbiorniki radiowe i
telewizyjne, stacje przekaźnikowe, telefonia komórkowa),
- zasilanie elektryczne instalacji informacji sygnalizacyjnej i ostrzegania (światła sygnalizacyjne, kolejowe,
drogowe, lotnicze, morskie, systemy sterowania i automatyki, budki telefoniczne, lądowe i morskie radiolatarnie,
boje sygnalizacyjne, światła na szczytach wieŜ, kominów, wysokich budynków, gór).
Dla całodobowego wykorzystania energii elektrycznej ze Słońca potrzebne jest układ magazynujący wytwarzaną energię
elektryczną (akumulatory), oraz urządzenia kontrolno-pomiarowe i sterujące.
ad b) Aktywne systemy wykorzystywania energii słonecznej
Instalacje te wykorzystują energię słoneczną do podgrzewania wody, otrzymywania ciepłej wody uŜytkowej
(c.w.u.), do ogrzewania pomieszczeń (centralne ogrzewanie c.o.). Są one przystosowane do współpracy z istniejącymi w
budynkach innymi systemami grzewczymi, nie wymagają większych zmian w instalacji, konstrukcji i architekturze
budynku.
Systemy te składają się z: kolektorów słonecznych, zbiorników magazynujących ciepłą wodę i systemów wspomagających
ogrzewanie budynku oraz przygotowania ciepłej wody, urządzeń automatyki i sterowania.
Kolektory słoneczne
Ze względu na rodzaj konstrukcji dzielą się na płaskie i skupiające. W budownictwie najczęściej stosowane są
kolektory płaskie.
Rys 2. Typowy kolektor słoneczny
Mają one kształt prostopadłościanu, najczęściej o wymiarach 0,5m (szerokość) x 2m (wysokość) x 10cm (grubość), z
którego moŜna uzyskać moc grzewczą 1kW (1000 Watt).
Stowarzyszenie wpisane pod numerem KRS: 0000071056
Nr konta: BOŚ 46 1540 1115 2044 6070 5574 0001
NIP 677-17-11-239, REGON: 350833720
POLSKA GEOTERMALNA ASOCJACJA
POLISH GEOTHERMAL ASSOCIATION
30-059 Kraków, Al. Mickiewicza 30 paw. B3, pok. 206, POLAND
Tel. +48 12 6173413, Fax. +48 12 6173113, e-mail: [email protected]
Kolektor słoneczny winien być wystawiony na południe, odchylenie od tego kierunku nie powinno przekraczać 25o.
MoŜna je instalować na dachach budynków, na ścianach południowych oraz na ziemi. Czynnikiem roboczym w
kolektorach płaskich moŜe być woda, glikol lub powietrze.
Podgrzewanie wody.
Szacuje się, Ŝe w Polsce właściwie dobrana instalacja kolektorowa moŜe pokryć następujące potrzeby: 6070% ciepłej wody uŜytkowej (1-2 m2 powierzchni kolektora słonecznego na 1 mieszkańca); 30-50% ogrzewania domu
docieplonego (0,5 m2 powierzchni kolektora słonecznego na 1m2 powierzchni uŜytkowej budynku)
Schemat instalacji układu centralnego ogrzewania (c.o.) oraz przygotowania ciepłej wody uŜytkowej (c.w.u.),
zawierającej róŜne rodzaje urządzeń energetyki odnawialnej (kolektory słoneczne, słoneczne i pompy ciepła) oraz
energetyki konwencjonalnej (wodny kocioł gazowy, kondensacyjny, niskotemperaturowy - rezerwa szczytowa) przedstawia rys 3
Rys. 3 Schemat typowej instalacji centralnego ogrzewania i wytwarzania ciepłej wody uŜytkowej z wykorzystaniem
kolektorów słonecznych i pompy ciepła (kocioł gazowy jest rezerwą).
ad c) Pasywne systemy wykorzystania energii słonecznej
Są to proste systemy, wymagające jednak dodatkowych prac budowlanych. Nie są tu potrzebne specjalne
instalacje. Funkcje kolektorów słonecznych spełniają specjalne przeszklenia („cieplarnie”), fragmenty lub całe partie
budynku.
Promienie słoneczne wnikają do wnętrz pomieszczeń przez szkło, tam napotykają elementy pochłaniające ciepło, którymi
mogą być ściany wewnętrzne, stropy, posadzki itp. Elementy te nagrzewają się, oddając promieniowanie cieplne, które
ogrzewa pomieszczenia, lecz jest zatrzymywane wewnątrz przez przeszklenia.
Ten właśnie „efekt szklarniowy” wraz z ruchami powietrza, przenikaniem i przewodzeniem ciepła – jest zasadą
działania pasywnych systemów słonecznych w budownictwie.
W naszych warunkach klimatycznych, przy coraz lepszych rozwiązaniach projektowo-budowlanych (budynek ciepły,
docieplony) oraz zastosowaniu najnowszych pomp ciepła typu powietrze-powietrze, systemy pasywne ze wspomaganiem
spręŜarkowych pomp ciepła (SPC), mogą pokryć zapotrzebowanie budynku na ciepło w 100% (ogrzewanie
nadmuchowe).
Dzięki tym rozwiązaniom moŜna skrócić sezon grzewczy w Polsce, który trwałby od listopada do marca (maksimum 5
miesięcy) – co jest powaŜną korzyścią ekologiczną i znaczną oszczędnością ekonomiczną.
Takie rozwiązania budownictwa energooszczędnego, tzw. „domy solarne” maksymalnie samowystarczalne
energetycznie – są coraz powszechniejsze w świecie.
Dom solarny działa jak „klatka na ciepło”, gdzie do jej wnętrza przenikają promienie słoneczne i są
wchłaniane przez wewnętrzne elementy budynku. Dlatego teŜ materiały budowlane na przegrody
wewnętrzne, muszą się charakteryzować duŜą pojemnością cieplną. Jednym z nich jest szkło
Stowarzyszenie wpisane pod numerem KRS: 0000071056
Nr konta: BOŚ 46 1540 1115 2044 6070 5574 0001
NIP 677-17-11-239, REGON: 350833720
POLSKA GEOTERMALNA ASOCJACJA
POLISH GEOTHERMAL ASSOCIATION
30-059 Kraków, Al. Mickiewicza 30 paw. B3, pok. 206, POLAND
Tel. +48 12 6173413, Fax. +48 12 6173113, e-mail: [email protected]
organiczne albo tworzywa sztuczne (poliwęglany) – które przepuszczają maksymalną ilość energii
słonecznej do wewnątrz, zaś zatrzymują przenikanie promieni cieplnych na zewnątrz.
Takie rozwiązania są wysokowydajnymi kolektorami słonecznymi powietrznymi, które mogą i winny być coraz
powszechniej stosowane w Polsce.
Koszty
Dla typowej 4-osobowej rodziny mieszkającej w Polsce - zapotrzebowanie na energię elektryczną wynosi około
3500 kWh rocznie, na ciepło około 15000 kWh, zaś zapotrzebowanie na moc grzewczą wynosi około 4-6 kW. Aby to
uzyskać naleŜałoby zainstalować baterie fotowoltaiczne o łącznej powierzchni około 40m2 lub zastosować skojarzoną
gospodarkę energetyczną o strukturze: kolektory słoneczne cieczowe (o powierzchni około 30m2) + spręŜarkowa pompa
ciepła + „budynek solarny” z odzyskiem ciepła z wentylacji.
Koszty wytwarzania energii cieplnej z róŜnych źródeł dla ogrzewania, uszeregowane od najniŜszych do
najwyŜszych, w róŜnych rejonach Polski przedstawiają się następująco (cena za kWh): pompa ciepła + kolektory
słoneczne 5gr, drewno opałowe 5 gr, węgiel kamienny 6 gr, koks 10 gr, gaz ziemny 10 gr, MPEC 13-15 gr, gaz płynny 15
gr, olej opałowy Ekoterm 18 gr, energia elektryczna 20-30 gr (noc/dzien).
Typowe zastosowania:
- ciepła woda dla celów grzewczych i sanitarnych w mieście i na wsi,
- ciepła woda do podgrzewania basenów kąpielowych,
- ogrzewanie szklarni i tuneli foliowych,
- chłodzenie energią słoneczną (klimatyzacja) z wykorzystaniem pomp ciepła, klima, konwektory
- suszenie produktów rolnych, drewna, zielonek, traw, ziarna.
Prof. Jacek Zimny
(maj 2002r.)
Literatura
1. Brinkworth B.J.: „Energia słoneczna w słuŜbie człowieka” Biblioteka Problemów PWN, Warszawa, Tom 254,
1979 rok, stron 327.
2. Chochowski A., Czekalski D.: „Słoneczne instalacje grzewcze” Wydawnictwo Centralny Ośrodek Informacji
Budownictwa (COIB), Warszawa, 1999, stron 140.
3. Dybczyńska-Kotarska K., Kotarski Z.: „Wykorzystanie energii słonecznej w gospodarce wiejskiej” Państwowe
Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1981, stron 140.
4. Kaiser H.: „Wykorzystanie energii słonecznej” Wydawnictwo AGH, Kraków 1995, stron 300.
5. Malicki M.: „Wentylacja i klimatyzacja” PWN, Warszawa 1980.
6. „Murator”, numer 1 (129), 1995, Raport Muratora „Niekonwencjonalne źródła energii”.
7. Materiały Konferencyjne Ogólnopolskiego Forum Odnawialnych Źródeł Energii, Sekcja Energetyka Słoneczna,
lata 1997-2002.
8. Nowicki J.: „Centralne ogrzewanie, ciepła i zimna woda w budynkach jednorodzinnych” INSTAL, Warszawa,
1995.
9. Tymiński J.: „Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w Polsce do 2030 roku. Aspekt energetyczny i
ekologiczny”, Wydawnictwo IBMER (Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa),
Warszawa 1997, stron 178.
10. Wiśniewski G.: „Kolektory słonecznej - Poradnik wykorzystania energii słonecznej”, COIB, Warszawa 1992,
stron 143.
11. Wiśniewski G., Gołębiowski S., Gryciuk M.: „Poradnik wykorzystania energii słonecznej”, COIB, Warszawa
2001, stron 192.
Stowarzyszenie wpisane pod numerem KRS: 0000071056
Nr konta: BOŚ 46 1540 1115 2044 6070 5574 0001
NIP 677-17-11-239, REGON: 350833720
POLSKA GEOTERMALNA ASOCJACJA
POLISH GEOTHERMAL ASSOCIATION
30-059 Kraków, Al. Mickiewicza 30 paw. B3, pok. 206, POLAND
Tel. +48 12 6173413, Fax. +48 12 6173113, e-mail: [email protected]
12. Wołoszyn M.A.: „Wykorzystanie energii słonecznej w budownictwie jednorodzinnym”, COIB, Warszawa 1991,
stron 138.
13. Viessmann: Systemy solarne – wytyczne projektowe – katalogi firmowe od roku 1995.
Przypis
Opracowanie niniejsze zostało opublikowane w „Naszym Dzienniku” dnia 14 maja 2002r. p.t. „Energia
słoneczna”.
Stowarzyszenie wpisane pod numerem KRS: 0000071056
Nr konta: BOŚ 46 1540 1115 2044 6070 5574 0001
NIP 677-17-11-239, REGON: 350833720