SMART CITy W Krajowej Polityce Miejskiej 2023

Rynek: Regulacje
Smart City w
Krajowej Polityce Miejskiej 2023
W październiku 2015 r. Rada Ministrów przyjęła – po raz pierwszy w historii – Krajową Politykę Miejską. Dokument ten, zgodnie ze znowelizowaną w 2014 r. ustawą o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz.U.
2006 Nr 227 poz. 1658 z późn. zm.), jest opracowywany przez ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego, który prowadzi politykę miejską. Wcześniej hasło „polityka miejska” było traktowane dość
marginalnie w legislacji, podobnie w praktyce spójnego programowania działań rozwojowych.
Andrzej Brzozowy, Projekty Miejskie
Krajowa Polityka Miejska 2023 (KPM) to dokument, który
określa w sposób kompleksowy i spójny cele i kierunki działań rządu (nie tylko ministra rozwoju regionalnego, ale także
pozostałych resortów oraz wszelkich instytucji rządowych)
wobec wszystkich obszarów zurbanizowanych w Polsce.
Obszary zurbanizowane to nie tylko 919 miast, ale także ich
tzw. obszary funkcjonalne, czyli gminy wiejskie i miejsko-wiejskie otaczające miasta, które od zawsze tworzą sieci
powiązań transportowych, gospodarczych, społecznych,
środowiskowych itd.
KPM, koncentrując się na priorytetowych zagadnieniach
rozwoju miast, wskazuje pożądane przez rząd kierunki rozwoju
miast, wskazuje istniejące i proponuje nowe rozwiązania, narzędzia i instrumenty, a także wskazuje konkretne zmiany przepisów. Niektóre ze zmian przepisów już się dokonały, inne powinny zostać wprowadzane do końca obowiązywania KPM, tj.
do 31 grudnia 2023 r. Co bardzo istotne, w kontekście Smart
City, KPM tworzy warunki dla integracji i koordynacji różnych
polityk i programów rozwoju.
Z treści KPM wynika, że wszyscy, którzy odpowiadają
za działania rozwojowe mające wpływ na polskie miasta
– a większość działań rozwojowych bezpośrednio lub pośrednio na nie oddziałuje – muszą dążyć do tego, aby poszczególne sfery działań wzajemnie się wzmacniały (a już na
pewno nie były wzajemnie sprzeczne) i były jak najbardziej
dostosowywane do potrzeb i warunków danego miasta. Ten
obowiązek dotyczy wszystkich instytucji rządowych – resortów, agencji, pośrednio także spółek z udziałem Skarbu
Państwa. Natomiast samorządy terytorialne mogą i powinny, chociaż nie muszą, stosować KPM (mają bowiem gwarantowaną w Konstytucji samodzielność). Jestem jednak
przekonany, że stosowanie zasad i zapisów KPM przynieść
może wymierne korzyści miastom – zarówno ich mieszkańcom, jak i ich budżetom.
W takim duchu określono cele KPM i 10 kluczowych,
wzajemnie powiązanych sfer – tzw. wątków tematycznych
KPM: kształtowanie przestrzeni, partycypacja publiczna,
transport i mobilność miejska, niskoemisyjność i efek20
Andrzej Brzozowy
tywność energetyczna, rewitalizacja, polityka inwestycyjna, rozwój gospodarczy, ochrona środowiska i adaptacja
do zmian klimatu, demografia, zarządzanie obszarami
miejskimi. Te hasła na pewno przypominają Państwu hasła z innych stron tego pisma – i słusznie. Są to bowiem
sfery, w których drzemie największy potencjał stosowania
„Smart” rozwiązań.
I w tym miejscu warto bezpośrednio już dotknąć tematu
Smart Cities, bo zgodnie z treścią KPM, prawdziwa „mądrość” miasta wyraża się w zintegrowanym podejściu do
planowania i przekształcania miasta oraz zarządzania nim.
KPM dobitnie wskazuje, że władze miast muszą aktywnie
poszukiwać i stosować rozwiązania, które pozwalają zracjonalizować wydatki samorządu i mieszkańców, efektywniej
zarządzać różnymi aspektami funkcjonowania miasta oraz
INTELIGENTNE MIASTA i REGIONY nr 1/2016 (1)
szybciej i precyzyjniej reagować na problemy. Zwróciłbym
Państwa uwagę na słowa: „zintegrowane podejście”, „aktywnie” i „racjonalizować”. Chcę to zaakcentować, ponieważ
hasło Smart City nadal zbyt często kojarzy się samorządom
z wyposażaniem miast w najnowocześniejszą infrastrukturę
i rozwiązania teleinformatyczne, traktowanym jako cel sam
w sobie i bez dogłębnej analizy powiązań różnych sfer „działania” miasta. Tymczasem, zgodnie z treścią KPM i moim
głębokim przekonaniem, dostępność i powszechność rozwiązań, które jeszcze wczoraj były ekskluzywne i drogie,
stanowi wręcz nieograniczoną bazę dla kreatywności władz
miast w poprawianiu ich funkcjonowania. Jak wszyscy wiemy, „Smart” rozwiązania to nie tylko inteligentne systemy
transportowe czy inteligentne zarządzanie energią, ale to
także (czasem niewielkiej skali a wysokiej efektywności)
rozwiązania w zakresie innowacyjnego dostarczania usług
publicznych – zdrowotnych, edukacyjnych, kulturalnych i innych. Rozwiązania Smart City pozwalają miastom oddziaływać na zachowania mieszkańców (zdrowotne, proekologiczne, obywatelskie, włączeniowe społecznie itd.), a także
pomagają miastom „wciągać” mieszkańców, lokalny biznes
i naukowców w zarządzanie miastem i jego strategiczne planowanie. Popularność miejskich aplikacji mobilnych czy hackathonów jest tego dobitnym dowodem.
Odnośnie racjonalizowania – uważam, że na każdym etapie
myślenia o wdrożeniu inteligentnych rozwiązań, władze miasta
powinny umieć jednoznacznie odpowiedzieć sobie i mieszkańcom na pytania:
• Czy dzięki tej inwestycji w mieście istotnie wzrośnie jakość
życia?
• Czy też celem działań jest zmniejszenie kosztów zapewnienia danej funkcji, usługi lub dobra publicznego?
• Czy celem jest raczej zwiększenie jakości lub dostępności
konkretnych usług przy niezmienionych kosztach?
• A może celem jest wprowadzenie kompletnie nowej usługi
lub rozwiązania w mieście?
Dopiero odpowiedziawszy sobie na te pytania, należy
przeprowadzać wstępny rachunek ekonomiczny i dobierać optymalne narzędzia. Do wykorzystania są tu fundusze europejskie na lata 2014–2020 – dostępne zarówno
w programach krajowych (POIŚ, POPC, POPW i innych),
jak i w szesnastu regionalnych programach operacyjnych.
Programy te oferują wiele ścieżek finansowania projektów,
które mogą składać się na wdrażanie spójnej idei Smart
City w danym mieście.
Rozmawiając z przedstawicielami miast, widzę często dwie
skrajne postawy wobec hasła Smart City: pierwsza to aktywne podejście, z rozeznaniem tematu i kompetentnymi kadrami/strukturami potrafiącymi partnersko rozmawiać z dostawcami rozwiązań; druga skrajna postawa to niewłaściwe
rozumienie Smart City i przekonanie, że to „droga zabawa”,
w dodatku dla najzasobniejszych (czytaj: największych)
miast. W tej drugiej postawie brakuje często patrzenia na
nowe „Smart” rozwiązania, jako na drogę do poprawy sytuacji finansowej JST. Widzę też braki w dialogu miasta–vendo-
INTELIGENTNE MIASTA i REGIONY nr 1/2016 (1)
fot. Dariusz Rompa
Rynek: Regulacje
rzy, które wynikają z kilku powodów, m.in. z różnej dynamiki
podejmowania decyzji i z asymetrii informacji. Uważam, że
cały czas jest ogromna potrzeba wzajemnej edukacji na polu
Smart Cities, niekoniecznie tylko w formie wielkich kongresów i konferencji. Dużą rolę do odegrania ma tu rząd (który
zresztą deklaruje coraz aktywniejszą postawę w polityce rozwojowej) i jego agendy oraz samorządy województw. Ale to
już temat na kolejny artykuł.
* Andrzej Brzozowy – właściciel firmy doradczej Projekty Miejskie. Doradca i ekspert w zakresie rozwoju terytorialnego (polityka miejska, rewitalizacja, rozwój regionalny, rozwój lokalny) oraz funduszy europejskich.
W latach 2003–2016 pracował w ministerstwie odpowiedzialnym za dział
administracji rządowej, rozwój regionalny, gdzie przeszedł wszystkie
szczeble kariery (od 2013 r. pełnił funkcję Zastępcy Dyrektora Departamentu Polityki Przestrzennej w Ministerstwie Infrastruktury i Rozwoju).
Współautor Krajowej Polityki Miejskiej 2023, systemu wspierania rewitalizacji w okresie 2014–2020, Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego
2010–2020 i innych dokumentów strategicznych, raportów, programów
i regulacji dotyczących polityki regionalnej, rozwoju miast, rewitalizacji,
rozwoju lokalnego, regionalnych i krajowych programów operacyjnych. Od
2015 r. członek Zespołu Problemowego ds. Obszarów Miejskich i Metropolitalnych w ramach Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju
PAN. Uczestnik i prelegent licznych konferencji, seminariów i innych wydarzeń w Polsce i za granicą. Współautor i ekspert w projektach wspierania
krajów w zakresie budowania systemów rozwoju regionalnego (Ukraina,
Gruzja, Mołdawia, Czarnogóra, Kazachstan i inne).
mail: [email protected]
Dokument Krajowa Polityka Miejska 2023 jest dostępny
na stronie Ministerstwa Rozwoju www.mr.gov.pl oraz na
stronie autora – www.projektymiejskie.pl.
21