Perkoz - Turystyczny Szlak Ornitologiczny

SCENARIUSZ ZAJĘĆ nr 8 - turystyczny szlak ornitologiczny
Temat . Perkoz dwuczuby mieszkaniec gminy Żyrzyn i okolic
Cele
uczeń:




potrafi rozpoznać perkoza dwuczub ego
zna przystosowania perkoza dwuczub ego do terenów podmokłych które są źródłem
pożywienia
wie, gdzie osiedlają się perkozy
wie, z jakich elementów zbudowane jest ptasie gniazdo
Metody:
rozmowa dydaktyczna, obserwacja okazów naturalnych, praca z mapą, praca z
tekstem źródłowym, obserwacja (budowy ptasiego gniazda).
Formy pracy:
indywidualna i grupowa
Czas trwania zajęć:
2 jednostki lekcyjne
Środki dydaktyczne:


atlas geograficzny Polski
arkusze pracy nauczyciela i ucznia
Podstawowe informacje; Wygląd ; Gniazda ptaków są wykonane z podobnych
materiałów, jakie stosował pierwotny człowiek: drewna (gałęzi), ziemi, trawy.
Do gniazdowania każdego gatunku ptaka wodnego niezbędne są dwa czynniki: odpowiednie
lęgowisko, w którym zostanie zbudowane gniazdo, oraz łowisko, gdzie ptaki będą zdobywały
pokarm dla siebie i swojego potomstwa





Rozmiary
Długość ciała Ok. 50 - 58 cm
Rozpiętość skrzydeł Ok. 80 cm
Masa ciała Ok. 1 kg
Ptak wielkości kaczki ale o smuklejszej sylwetce z długą szyją i zaostrzonym
dziobem. Łatwo rozpoznawalny po rdzawej kryzie na bokach głowy i czubie na
głowie. Spód ciała biały, wierzch brunatny. W szacie spoczynkowej traci ozdobne
pióra na głowie. Podczas toków para wykonuje rytualny taniec godowy polegający na
stawaniu słupka naprzeciwko siebie i na potrząsaniu głowami. Pisklęta o paskowanym
upierzeniu głowy i szyi są wożone na grzbiecie przez rodziców. Największy polski
perkoz, wielkością dorównuje kaczce krzyżówce. Brak dymorfizmu płciowego w
upierzeniu. W szacie godowej długa biała szyja, na głowie dwa ciemnobrązowe czuby
(stąd nazwa) i rdzawo-czarne bokobrody (u samic są mniejsze niż u samców).
Wierzch ciała ciemnobrązowy, boki brązowo-rdzawe. Biała pierś. W szacie
spoczynkowej brak bokobrodów, czuby ledwo zaznaczone. W locie na górnej stronie
skrzydeł pokazują białą plamę. Ogon zredukowany, sterówki są krótkie i giętkie.
Latają dobrze, choć czynią to niechętnie.
Występowanie ;
 Występuje w większej części Europy Izolowane populacje znajdują się w Australii i
na Nowej Zelandii. Europejskie ptaki zimują w Europie Zachodniej i basenie Morza
Śródziemnego. Pojedyncze osobniki zimują w Polsce.
 W Polsce nieliczny ptak lęgowy i zarazem najliczniejszy z krajowych perkozów. Jest
równomiernie rozpowszechniony w całej Polsce, z wyjątkiem gór.
 Często spotykany na Pojezierzach, w Wielkopolsce oraz na Śląsku. Rzadko występuje
w Małopolsce. W innych miejscach Polski tworzy punktowo większe populacje.
Występuje na północ od Puław w rejonie ujścia Pradoliny Wieprza do Doliny Wisły
środkowej.
W Polsce ptak ten jest pod całkowitą ochroną, lokalnie zagrożony przez rybaków tępiących
go jako szkodnika rybackiego.
Tryb życia i środowisko życia;
Gatunek aktywny w dzień, jednak podczas kojarzenia się par także nocą, podczas
pełni księżyca. Poluje na ryby, może w tym celu zanurzyć się na głębokość nawet 30
metrów! Latem tworzy duże koncentracje na czas pierzenia - staje się wtedy niezdolny
do lotu. Rzadko zrywa się do lotu: częściej nurkuje. Gatunek częściowo wędrowny,
choć przeloty mają miejsce nocą. Europejskie ptaki zimują w Europie Zachodniej i
basenie Morza Śródziemnego. Pojedyncze osobniki zimują w Polsce. Przeloty: marzec
– kwiecień i sierpień – grudzień.
 Jeziora i stawy, rzadziej wolno płynące rzeki, z pasem przybrzeżnych trzcin. Unika
jednak zbiorników całkowicie zarośniętych, a częściej od innych perkozów widywany
na otwartej wodzie. Populacje środkowoazjatyckie gniazdują na słonawych i słonych
jeziorach. W czasie wędrówek spotykany na wybrzeżach morskich.
 TOKI: Pary przeprowadzają spektakularny taniec godowy. Zaczyna on się ukłonami
obojga partnerów, po czym zbliżają się do siebie z płasko wyciągniętą szyją,
potrząsają głowami, stroszą czuby i kryzy. Taniec kończy się figurą, w której ptaki
przyciskają się do siebie piersiami stojąc pionowo na wodzie. Trzymają przy tym
niekiedy pęk wodorostów zebranych z dna.
 LĘGI: Wyprowadza jeden lęg w roku, znacznie rzadziej dwa.
 GNIAZDO: Zazwyczaj na wodzie w strefie rzadkich trzcin lub innych roślin wodnych
wystających ponad powierzchnię. Gniazdo stanowi pływająca, jednak zazwyczaj
zakotwiczona za pomocą wbudowanych w nie roślin, sterta na wpółzgniłych roślin
wodnych i błotnych. Buduje je para rodziców w pewnej odległości od sąsiednich
osobników. Zazwyczaj gniazduje pojedynczo, ale odnotowywano kolonie liczące 100
par
 Jaja: Początkowo białe, z kredową powłoką, z czasem pod wpływem związków
wydzielanych z gnijących roślin ciemnieją i stają się oliwkowobrązowe, w liczbie 3 do
6 sztuk..
 Wysiadywanie: Wprawdzie wysiadują je oboje rodzice, jednak samica robi to
częściej. Wysiadywanie trwa od 25 do 29 dni.

Pisklęta: Zagniazdowniki, pisklęta pozostają pod opieką rodziców 10 do 11 tygodni i
nawet jesienią da się słyszeć żałosne dopominania młodych o pokarm. Pomimo tego,
że od razu po wykluciu potrafią pływać i nurkować to przez pierwsze 3 tygodnie
często poruszają się na grzbiecie dorosłego osobnika. Karmione są drobnymi
bezkręgowcami, ślimakami, rybkami, oraz piórami rodziców, dzięki czemu
przyzwyczajają się do wydalania m.in. rybich łusek. Młode nie mają czubów
charakterystycznych dla dorosłych osobników, głowa i szyja upierzona na biało,
ciemnobrązowe pasy oraz łysinka, a na wierzchu głowy biała plama..
Pożywienie;
Głównie ryby, rzadziej wodne bezkręgowce. Pokarm zdobywa nurkując
Poszukiwanie perkoza dwuczub ego jego miejsc lęgowych i gniazd obserwacja terenowa
Karta Pracy
Korzystając z tabelki zaznacz gatunek ptaka jakiego zaobserwowałeś.
Skorzystaj z lornetek, przewodników oraz atlasów do oznaczenia ptaków.
Data ..................................
Godzina ....................................
Nazwa zbiornika wodnego .............................................
Miejscowość .......................................
Obserwatorzy...................................................................
Liczba osobników
Nazwa
gatunkowa
Samice
młode
Uwagi
samce
Zadanie 1
Obserwuj go tak długo, jak się da. Zwróć uwagę na jego wygląd, a następnie
zanotuj w tabeli jego cechy charakterystyczne oraz podaj jego nazwę
gatunkową. Użyj w tym celu lornetki, przewodników oraz atlasów do
oznaczania ptaków
Obserwator
Data obserwacji
Miejsce obserwacji
Warunki pogodowe
Nazwa obserwowanego zbiornika
Cechy charakterystyczne obserwowanego gatunku
Wielkość
Kształt
Ubarwienie
Dziób barwa
Nogi
Zachowania
Wydawane dźwięki
Cechy szczególne
Nazwa gatunkowa ptaka
Źródła: wikipedia, Ptaki w Polsce Sławomir Wąsik, Atlas Ptaków Poradnik Obserwatora Katrin i Frank Hecker
Attenborough D. 1999. Prywatne życie ptaków, Muza S.A., Warszawa
Jonsson L. 1998. Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego. Multico, Warszawa
Kerrod R. 1991.Ptaki wodne. Encyklopedia świata zwierząt. Wiedza i Życie.
Meissner W., Cofta T. 1998. Ptaki Bałtyku. Gatunki nurkujące. GBPW Kuling, Wydawnictwo Gdańskie.
Dziuple i ich mieszkańcy" Wydawca Towarzystwo Miłośników Przyrody Warmii i Mazur "Natura" Autor
scenariuszy Alina Rodziewicz Rysunki Tomasz Cofta, Tadeusz Markos Dolnośląska Fundacja Ekorozwoju
Strony internetowe:www.wikipedia.org; **www.lornetki.com http://pl.wikipedia.org/wiki/