Prezentacja multimedialna dot. raportu z analizy podręczników

Edukacja globalna w
podręcznikach do geografii
i wiedzy o społeczeństwie
Podsumowanie raportu z analizy wybranych podręczników szkolnych
pod kątem założeń edukacji globalnej
Cel badania
Analiza wybranych podręczników szkolnych w świetle celów edukacji globalnej,
którymi są:
• tłumaczenie przyczyn i konsekwencji opisywanych zjawisk,
• przedstawianie perspektywy Globalnego Południa,
• przedstawianie świata, jako złożonego i dynamicznie zmieniającego się systemu,
• kształtowanie krytycznego myślenia i zmiana postaw,
• przełamywanie istniejących stereotypów i uprzedzeń,
• ukazywanie wpływu jednostki na globalne procesy i wpływu globalnych procesów na jednostkę.
Pytania badawcze
1
2
• Jak – za pomocą jakich sformułowań - przedstawiony jest wizerunek
globalnej Północy i globalnego Południa? Jakie cechy przydawane są
obszarom należącym do Północy i Południa i zjawiskom tam
zachodzącym? Jak przedstawieni są ich mieszkańcy i społeczeństwa?
• Jak przedstawiony wizerunek Północy i Południa funkcjonuje
w szerokim kontekście społecznym, ekonomicznym oraz kulturowym?
Pytania badawcze c.d.
3
• Jak przedstawiony w podręcznikach obraz zależności
globalnych funkcjonuje w świetle wymagań nowej
podstawy programowej dotyczących edukacji globalnej w
podręcznikach geografii w szkole gimnazjalnej?
4
• Czy - a jeśli tak, w jaki sposób - analizowane podręczniki
szkolne wpływają na kształtowanie postaw i refleksji nad
istnieniem zjawisk i współzależności o charakterze
globalnym?
Metodologia
Identyfikacja słów
kluczy
Analiza słów kluczy
i ich otoczenia
Dobór próby
1. Analiza list aktualnie obowiązujących podręczników w danej szkole.
2. Różne miasta Polski.
3. I edycja badania – uwzględniono wyniki ze 166 szkół gimnazjalnych przy
wyborze próby badawczej.
4. II edycja badania – uwzględniono wyniki ze 158 szkół gimnazjalnych oraz 116
ponadgimnazjalnych.
Podręczniki poddane analizie
Geografia III etap
Geografia IV etap
WOS III etap
WOS IV etap
B. Dobosik, A. Hibszer, J.
Soja „Puls ziemi”, Nowa
Era
R. Uliszak, K. Wiederman
„Oblicza geografii” zakres
podstawowy, Nowa Era
I. Janicka, A. Kucia, T.
Maćkowski „Dziś i jutro”,
Nowa Era
A. Janicki „W centrum
uwagi” zakres
podstawowy, Nowa Era
J. Kop, M. Kucharska, A.
Witek-Nowakowska
„Świat bez tajemnic”,
Wyd. Szkolne PWN
B. Lenartowicz, M. Wójcik E. Dobrzycka, K. Makara
„Czas na goegrafię” zakres „Wiedza o
podstawowy, Wyd.
społeczeństwie” OPERON
Szkolne PWN (Nowa Era)
A. Lechowicz, M.
Lechowicz, E. Sulejczak
„Bliżej geografii” WSIP
Z. Smutek, J. Maleska
„Wiedza o
społeczeństwie.
Odkrywamy na nowo”
zakres podstawowy,
OPERON
Wnioski
Trzy główne obszary analizy treści:
Wizerunek
osób i krajów
Zależności
globalne
Kształtowanie
postaw
i wartości
Wizerunek osób i krajów
• Liczne treści o charakterze stereotypowym (uproszczonym) oraz takie,
które umacniają istniejące stereotypy.
• Jednostronne ukazywanie osób, krajów
i kontynentów, niewielka liczba odniesień do szerszego kontekstu.
Zależności globalne
• Wyjaśnianie przyczyn i konsekwencji zjawisk jest jednym z głównych
celów edukacji globalnej. Takich wyjaśnień pojawia się w
podręcznikach stosunkowo niewiele.
• Niewiele treści zachęcających młodzież do zastanowienia się, z czego
wynika dana sytuacja, mało zachęt do poszukiwania przyczyn i
konsekwencji danego zjawiska, brak zachęt to angażowania się.
Kształtowanie postaw i wartości
• I w tym obszarze pojawiają się uproszczenia, które mogą prowadzić do
wzmacniania stereotypów.
• Odniesienia do kwestii świadomej/odpowiedzialnej konsumpcji.
• Uczniowie i uczennice mają mało możliwości, by dowiedzieć, w jaki
sposób mogliby się zaangażować w jakiekolwiek działania na rzecz
innych osób.
Rekomendacja 1
• Sugerujemy, aby wszelkie zdjęcia pojawiające się w podręcznikach
były zgodne z „Kodeksem
w sprawie obrazów i wiadomości dotyczących krajów Południa”.
• Dokument dostępny jest na stronie internetowej Grupy Zagranica:
http://www.zagranica.org.pl/o-nas/katalog-zasad/kodeks-w-sprawieobrazow-i-wiadomosci-dotyczacych-krajow-poludnia
Rekomendacja 2
• Zachęcamy do podawania w podręcznikach źródeł,
rozbudowanych bibliografii, również po to by młodzi ludzie
mieli możliwość uczenia się korzystania z nich i umieszczania
odnośników bibliograficznych w swoich pracach pisemnych.
Rekomendacja 3
• W treściach dotyczących dalekich od Polski krajów i kontynentów
często obraz rzeczywistości jest uproszczony, a główny akcent
kładziony jest na problemy.
• W związku z tym zalecamy pokazywanie też działań i zjawisk
pozytywnych, wskazywanie na realne możliwości dokonywania
zmiany, unikanie treści generalizujących, czy uproszczonych.
Rekomendacja 4
• Nie powinno się traktować zbiorczo kontynentów czy regionów
geograficznych, tym samym pozbawiać ich różnorodności,
poszczególnych państw zaś – indywidualności.
• Dzięki uwzględnieniu takiej perspektywy unikniemy uproszczonego
i często krzywdzącego obrazu różnych regionów.
Rekomendacja 5
• Zachęcamy do jak najczęstszego przedstawiania osób z krajów
Południa jako tych aktywnie działających na rzecz rozwoju swoich
krajów i poprawy warunków życia.
• Sugerujemy jak najczęstsze uwzględnianie perspektywy osób
mieszkających w krajach Południa – pokazanie ich punktu widzenia,
ich priorytetów oraz ich spojrzenia na rozwój jest niezwykle
pouczającym i wartościowym elementem uczenia się. Jest to też
jedno z założeń edukacji globalnej.
Rekomendacja 6
• Uważamy, że z rozdziałów poświęconych krajom globalnego Południa
młodzież powinna dowiadywać się, jakie są wyzwania całego
współczesnego świata, a nie tylko Afryki.
• Zachęcamy do poświęcenia kilku akapitów tematowi Celów
Zrównoważonego Rozwoju, które zostały przyjęte przez ONZ pod
koniec 2015 r.
Rekomendacja 7
• Zachęcamy do używania języka wrażliwego na różnorodność, poprzez
który łatwiej będzie kształtować w młodych osobach postawy
antydyskryminacyjne.
• Odradzamy używanie określeń jednoznacznie stereotypowych, czy
wręcz obraźliwych.
Rekomendacja 8
• Zalecamy zastąpienie pojęć „kraje rozwijające się” i „kraje rozwinięte”,
„kraje biedne” i „kraje bogate” oraz „Trzeci Świat” bardziej aktualnymi
i adekwatnymi określeniami „globalna Północ” i „globalne Południe”,
szczególnie że podział na część bogatą i biedną w coraz mniejszym
stopniu znajduje odzwierciedlenie w rzeczywistości.
Rekomendacja 9
• Sugerujemy
opracowanie
podrozdziału
poświęconego
odpowiedzialnej (świadomej) turystyce i w większym stopniu
podkreślanie wpływu jednostki na globalne procesy (należy wyjaśniać,
jakie znaczenie mają codzienne wybory konsumenckie i świadomość
odpowiedzialności za środowisko naturalne).
Rekomendacja 10
• Zachęcamy do poświęcania w podręcznikach zarówno na poziomie
gimnazjalnym, jak i na poziomie ponadgimnazjalnym więcej miejsca
aspektom związanym z kształtowaniem postaw i wartości.
• Widzimy szkołę jako jedno z kluczowych miejsc, w których może się
odbywać taki rodzaj edukacji. Ważne, żeby mogło to następować
również za pośrednictwem treści przekazywanych przez podręczniki
przedmiotowe.
Zespół badawczy
• Anna Kulikowska
• Elżbieta Krawczyk
• Martyna Markiewicz
• Ewa Pająk – Ważna
• Ewa Wajda
• Krzysztof Wiatr
• Artur Wieczorek
• Elżbieta Kielak
• Konsultacja merytoryczna:
dr Monika Popow
O projekcie
• Analiza podręczników została przeprowadzona w ramach dwóch
projektów realizowanych w programie Obywatele dla Demokracji,
finansowanym z Funduszy EOG: „Obywatelski monitoring polskiej
współpracy rozwojowej” i „Obywatelski monitoring polskiej
współpracy rozwojowej – kontynuacja”.