RAPORT ROCZNY Z REALIZACJI PROJEKTU BADAWCZEGO ZA

RAPORT ROCZNY Z REALIZACJI PROJEKTU BADAWCZEGO
PT. ROLA EUROATLANTYCKIEGO SYSTEMU W
WIELOBIEGUNOWYM ŚWIECIE W KONTEKŚCIE KSZTAŁTUJĄCEGO
SIĘ NOWEGO ŁADU GLOBALNEGO
NARODOWE CENTRUM NAUKI
RAPORT ZA ROK 2012 ( od 8 grudnia 2011 roku do 31 grudnia 2012 roku)
Zgodnie
z
„Umową
nr
UMO
–
2011/01/B/HS5/02630”
do
wniosku
nr
2011/01/B/HS5/02630” pt. Rola euroatlantyckiego systemu w wielobiegunowym świecie w
kontekście kształtującego się nowego ładu globalnego, przyjętego do finansowania w
ramach 1 konkursu na finansowanie projektów badawczych przez Narodowe Centrum Nauki,
niniejszym składamy raport roczny z jego realizacji w okresie od 8 grudnia 2011 roku do 31
grudnia 2012 roku.
Informacje o zrealizowanych zadaniach i poniesionych kosztach
D. Sprawozdanie merytoryczne
Projekt pt. „Rola euroatlantyckiego systemu w wielobiegunowym świecie w kontekście
kształtującego
się
nowego
ładu
globalnego”,
zakładający
prowadzenie
badań
interdyscyplinarnych i na wielu płaszczyznach oraz w różnych aspektach, zaplanowany został
do realizacji w okresie 36 miesięcy, tj. od 8 grudnia 2011 roku do 7 grudnia 2014 roku.
Ogólnie rzecz biorąc, jego głównym zadaniem są badania naukowe, mające na celu
zweryfikowanie postawionych hipotez i sformułowanie nowych tez oraz udzielenie
odpowiedzi na wiele pytań dotyczących kształtowania się nowego ładu międzynarodowego i
roli systemu euroatlantyckiego w tym procesie oraz w przyszłym – wielobiegunowym
porządku globalnym. Podjęcie powyższych badań ma na celu usystematyzowanie wiedzy na
temat ładu międzynarodowego in statu nascendi i opracowanie rzetelnej prognozy dalszego
rozwoju porządku globalnego oraz pokazanie miejsca i roli w nim systemu euroatlantyckiego,
jako gwaranta pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego. Poprzez dogłębną analizę
zachodzących dziś na świecie zmian i powstających relacji między uczestnikami stosunków
międzynarodowych chcemy też wskazać ich przesłanki i determinanty oraz potencjalnych i
faktycznych beneficjentów nowego ładu globalnego. Ponadto chcemy – diagnozując
rzeczywistość międzynarodową – pokazać, że choć porządek zimnowojenny (jałtańskopoczdamski) rozpadł się ponad dwadzieścia lat temu i mamy do czynienia z dynamiczną
globalizacją i procesami integracyjnymi, to świat wciąż znajduje się w okresie przejściowym
do nowego ładu globalnego, co nie sprzyja budowie trwałego pokoju i umacnianiu
2
bezpieczeństwa międzynarodowego. Zarazem chcemy odpowiedzieć na pytania dlaczego tak
się dzieje i jaką odpowiedzialność za ten stan rzeczy ponosi system euroatlantycki?
Zamierzamy też pokazać szanse i zagrożenia dla Europy i Stanów Zjednoczonych, dla Unii
Europejskiej i NATO w nowym multipolarnym świecie, w którym coraz większą rolę
odgrywały będą tzw. mocarstwa wschodzące na czele z Chinami, Indiami, Rosją i Brazylią.
Przy czym zakładamy, że dopiero w perspektywie 20 – 30 lat powstanie ten nowy,
multipolarny ład globalny, a gwarantem pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego nadal
będzie system euroatlantycki, w którym wiodące role będą odgrywały Stany Zjednoczone,
Unia Europejska i NATO. Poza tym stawiamy tezę, że Stany Zjednoczone pozostaną
światową potęgą gospodarczą, wojskową i polityczną, ale ich hegemonalna pozycja będzie
malała na rzecz azjatyckich potęg na czele z ChRL.
Zmiany zachodzące dziś na arenie międzynarodowej i w dotychczasowym układzie sił, a
zwłaszcza rosnąca rola w świecie państw azjatyckich na czele z Chinami wymagają jednak
daleko idących zmian dotychczasowych zasad i standardów współpracy, obowiązujących w
sojuszu euroatlantyckim. Głębokich reform, zwłaszcza o charakterze instytucjonalnym,
wymagają też relacje Stanów Zjednoczonych i Unii Europejskiej. Instytucjonalna współpraca
jest bowiem niewspółmiernie słabiej rozwinięta niż więzi ekonomiczne w obszarze
transatlantyckim. Poza tym Stany Zjednoczone muszą widzieć w
Unii Europejskiej
poważnego partnera, a nie ubogiego krewnego z prowincji
Dziś trudno jest opracować i przedstawić trafną prognozę co do przyszłości świata i jego
ostatecznego kształtu. Wręcz nie sposób jest dokładnie odpowiedzieć na pytania dotyczące
obecnego i przyszłego układu sił na świecie oraz dalszych losów systemu euroatlantyckiego.
Jest to bowiem zadanie, które wykracza poza naukową analizę rzeczywistości
międzynarodowej i dotyczy jej umiejętnego programowania i przewidywania. Tym zaś
zajmują się głównie wyspecjalizowane ośrodki studialnoanalityczne i prognostyczne (think
tanki) oraz wybitni publicyści i futurolodzy, mający do dyspozycji rozbudowane metody i
procedury badawcze, takie jak analiza systemowa, ewaluacja techniki, analiza strukturalna,
analiza skutków, modelowanie i symulacje komputerowe, analiza sieciowa, teorie innowacji i
inne modele teoretyczne do badania rzeczywistości międzynarodowej.
Niemnie jednak podjęliśmy się tego zadania i w powstałych w efekcie realizacji niniejszego
projektu badawczego naukowych opracowaniach próbujemy odpowiedzieć na powyższe
3
pytania i wiele innych dotyczących roli systemu euroatlantyckiego w procesie kształtowania
się nowego ładu międzynarodowego i w multipolarnym świecie.
Ad-1. Najważniejsze osiągnięcia projektu (w punktach):
W okresie sprawozdawczym projekt realizowany był zgodnie z przyjętym harmonogramem.
W rezultacie tego udało się nam wykonać wszystkie zaplanowane zadania badawcze. Do
najważniejszych zaś osiągnięć należy zaliczyć:
1. Powołanie kompetentnego zespołu naukowo-badawczego, składającego się
z
pracowników Instytutu Studiów Politycznych PAN (główni wykonawcy) oraz ekspertów z
Biura Bezpieczeństwa Narodowego, Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Akademii Obrony
Narodowej, Wojskowej Akademii Technicznej i wyższych uczelni w Polsce.
2. Uruchomienie własnej strony internetowej, gdzie na bieżąco zamieszczane są efekty
naszych badań.
3. Przygotowanie do druku i opublikowanie pięciu ciekawych opracowań naukowych
(analiz) w postaci tzw. working papers, stanowiących istotny wkład do badań naukowych nad
systemem euroatlantyckim i jego rolą na arenie międzynarodowej dziś i w nowym ładzie
globalnym.
4. Przygotowanie i złożenie do druku pracy zbiorowej, która została opublikowana w 2013
roku pod redakcją naukową profesora Józefa M. Fiszera i doktora Pawła Olszewskiego.
5. Opracowanie w 2012 roku koncepcji trzech ogólnopolskich konferencji naukowych, które
zostaną zorganizowane w 2013 roku, a ich efektami będą kolejne publikacje książkowe.
6. Przeprowadzenie wnikliwej kwerendy źródłowej w kraju i zagranicą..
7. Opracowanie specjalnej ankiety, niezbędnej do badań empirycznych oraz rozesłanie jej do
ponad 200 respondentów w kraju i zagranicą, a także przygotowanie do druku raportu z
owych badań, który opublikowany zostanie w końcu 2013 roku.
8. Uruchomienie specjalnej serii wydawniczej pod nazwą „System euroatlantycki w
wielobiegunowym świecie i jego perspektywy”.
F. Wykaz prac złożonych do druku, przyjętych do druku lub
opublikowanych w wyniku realizacji projektu
I.
Publikacje w czasopismach:
4
1. System euroatlantycki i bezpieczeństwo międzynarodowe w multipolarnym świecie, Józef
M. Fiszer, w: „Myśl Ekonomiczna i Polityczna”, Oficyna Wydawnicza Uczelni Łazarskiego,
Dom Wydawniczy ELIPSA, Warszawa 2013, nr 2(41), s. 127-154. Artykuł jest w druku.
Link:
2. Instytucje UE miedzy Lizboną i kryzysem. Raport z wizyty studyjnej w Brukseli, Agnieszka
K. Cianciara, w: „Biuletyn Analiz i Opinii”, Zakład Europeistyki ISP PAN, Warszawa 2013,
nr 03/2013(10), s. 2-6. Link: www.isppan.waw.pl. Artykuł został opublikowany.
3. Euroatlantycki system bezpieczeństwa międzynarodowego w multipolarnym świecie, Józef
M. Fiszer, w: „Biuletyn Analiz i Opinii”, Zakład Europeistyki ISP PAN, Warszawa 2013, nr
04/2013(11), s. 2-10. Link: www.isppan.waw.pl. Artykuł został opublikowany.
II. Rozdziały w publikacjach książkowych:
1. Strategia „soft power” Unii Europejskiej a euroatlantycka współpraca w
wielobiegunowym świecie, Paweł Olszewski, w: System euroatlantycki w wielobiegunowym
ładzie międzynarodowym. Redakcja naukowa Józef M. Fiszer i Paweł Olszewski, ISP PAN,
Dom Wydawniczy ELIPSA., 2013, s. 39-61, Warszawa, link:
Praca opublikowana.
2. Bezpieczeństwo Polski w świetle zmian w sytuacji międzynarodowej, Tomasz Paszewski, w:
jak wyżej, s. 89-111.
3. Bezpieczeństwo Europy Środkowo-Wschodniej w perspektywie ładu globalnego ze
szczególnym uwzględnieniem roli Polski, Agnieszka Orzelska, w: jak wyżej, s. 113-138.
4. Ukraina: wybór euroatlantycki czy euroazjatycki, Agnieszka K. Cianciara, w: jak wyżej, s.
139-162.
5. „Nowa” mocarstwowość w kształtującym się ładzie międzynarodowym. Przykład Brazylii i
Turcji, Jakub Wódka, w: jak wyżej, s. 229-266.
6. Terroryzm jako zagrożenie dla bezpieczeństwa euroatlantyckiego i nowego ładu
międzynarodowego, Józef M. Fiszer, w: jak wyżej, s. 267-295.
III. Publikacje książkowe:
1. System euroatlantycki przed i po zakończeniu zimnej wojny. Istota, cele i zadania oraz rola
w budowie nowego ładu globalnego, Józef M. Fiszer, ISP PAN, Dom Wydawniczy ELIPSA,
2013, Warszawa. Link:
. Praca opublikowana.
5
2. Wielobiegunowa Europa w wielobiegunowym świecie. Szansa czy wyzwanie dla systemu
euroatlantyckiego, Agnieszka K. Cianciara, ISP PAN, Dom Wydawniczy ELIPSA, 2013,
Warszawa. Link:
. Praca opublikowana.
3. USA i UE wobec nowych wyzwań globalnych, Tomasz Paszewski, ISP PAN, Dom
Wydawniczy ELIPSA,, 2013, Warszawa. Link:
. Praca opublikowana.
4. Polityka zagraniczna „nowej” Turcji. Implikacje dla partnerstwa transatlantyckiego, Jakub
Wódka,, ISP PAN, Dom Wydawniczy ELIPSA, 2013, Warszawa. Link:
. Praca
opublikowana.
5. Euroatlantycki system bezpieczeństwa w świetle agendy bezpieczeństwa Unii Europejskiej i
Stanów Zjednoczonych, Paweł Olszewski, ISP PAN, Dom Wydawniczy ELIPSA,, 2013,
Warszawa. Link:
Praca została opublikowana.
IV. Teksty w publikacjach pokonferencyjnych: na dzień dzisiejszy nie ma.
Konkluzje
Generalnie rzecz biorąc, zadania w projekcie badawczym przewidziane do realizacji w 2012
roku zostały wykonane z nawiązką. I nie ulega wątpliwości, że osiągnięte do tej pory efekty
naukowe mają istotne znaczenie poznawcze, teoretyczne i utylitarne, a ponadto stanowią
znaczny wkład w rozwój nauk społecznych, szczególnie takich dyscyplin, jak nauki o polityce
i stosunki międzynarodowe.
Powstałe w trakcie realizacji projektu badawczego opracowania naukowe mogą również być
wykorzystane do celów dydaktycznych, zwłaszcza na takich kierunkach studiów jak stosunki
międzynarodowe, europeistyka i bezpieczeństwo międzynarodowe.
Kierownik projektu badawczego
Prof. zw. dr hab. Józef M. Fiszer