PROGRAM KONSERWACJI PÓŁNOCNEGO (PRAWEGO) BARKU

Transkrypt

PROGRAM KONSERWACJI PÓŁNOCNEGO (PRAWEGO) BARKU
BASTIONU III W OBRĘBIE LAPIDARIUM
FORTYFIKACJI MIASTA ZAMOŚĆ
Opracowanie: mgr Wit Podczerwioski
9 grudzieo 2014
I.
ZAGADNIENIA HISTORYCZNE ORAZ CHARAKTERYSTYKA OBIEKTU
Obiekt wpisany do rejestru zabytków w dniu 31 października 1966 pod numerem -A/48
Bastion III znajduje się w południowo – zachodniej części założenia obronnego, w pobliżu
arsenału.
„Bastion to jedyne dzieło obronne Twierdzy Zamośd, które przetrwało do lat 40-tych w formie
zaprojektowanej prawie półtora wieku wcześniej. Bastion pochodzi najprawdopodobniej z czasów
działalności Bernardo Morando, wiadomo że prowadzono przy nim prace w 1606 r. W 2 poł. XVII
w. prawdopodobnie uległ poważnej katastrofie budowlanej. Bastion usytuowany był na terenie
podmokłym. Konieczne było szybkie przywrócenie mu walorów obronnych, dlatego zgodnie z
zasadami sztuki fortyfikacyjnej odłączono zniszczony fragment, tworząc w tym miejscu
tymczasowe dwa niewielkie bastiony. W latach 1685-1694 bastion został całkowicie
przebudowany przez Jana Michała Linka według zasad szkoły starofrancuskiej, przyjmując postad
rzadko spotykaną w granicach Rzeczypospolitej (analogie znaleziono w Inflantach, m.in. w
Twierdzy Dynemund na terenie dzisiejszej Estonii). Dzięki takiemu ukształtowaniu bastion stał się
w praktyce potężną działobitnią na około 20 armat (nie licząc dział w kazamatach barkowych),
znacząco wzmacniając w ten sposób przedpole Bramy Szczebrzeskiej. Bastion był modernizowany
w czasach Księstwa Warszawskiego, a następnie przez J. Mallet - Malletskiego w latach 1817-23 i
później. Powstały najprawdopodobniej trzy projekty przebudowy bastionu: doraźny, z czasów
Księstwa Warszawskiego, następnie z lat 1817-1818, ukazany na projekcie Jana Chrzciciela Malleta
- Malletskiego oraz trzeci, zrealizowany ok. 1840 r. W tym czasie bastion nie miał już wyjątkowej,
dwupoziomowej formy, gdyż jego mury zostały podwyższone, zaś za nimi wprowadzono galerię
strzelecką. Modernizacja ta była w istocie krokiem wstecz w stosunku do jego formy z lat 20 – tych
XIX w. W 1842 r. na bastionie wybudowano prochownię. Bastion został otynkowany na jasnoszary
kolor. Po likwidacji twierdzy mury bastionu wysadzono tak skutecznie, że do roku 2010
najciekawszy z zamojskich bastionów był czytelny jedynie dla specjalistów; pozostała jedynie
późniejsza prochownia. W ostatnim projekcie Malleta wysoko wyniesiony, jednopoziomowy
bastion, obwiedziony galerią strzelecką, z dośd wąskimi wałami, był paradoksalnie bardziej
narażony na ostrzał z dział modernizowanej artylerii, niż finalna wersja rozwojowa projektu Linka.
W przypadku Bastionu III zastosowano rzadko spotykaną, pełną rekonstrukcję formy budowli
obronnej – możliwie najbliższą polskich rozwiązao z czasów Jana III Sobieskiego,
zmodernizowanych za czasów Księstwa Warszawskiego. Wyniki badao archeologicznych wykazały,
iż w północnym (prawym) barku bastionu zachowały się ślady przynajmniej dwóch faz budowy
bastionu; ślady kazamaty i korytarza z wieku XVII oraz ślady kazamaty i galerii strzeleckiej z wieku
XIX. Są one wyeksponowane w podziemnym rezerwacie archeologicznym. W masywie nadszaoca
pozostał pogrążony budynek prochowni, niewidoczny z przedpola, jako późniejszy w stosunku do
zasadniczej koncepcji eksponowania bastionu. Realizacja tej największej rekonstrukcji Zamościa
początków XXI wieku przebiega w ramach programu „Infrastruktura i środowisko”. Zgodnie z
koncepcją architektoniczną i programową – ostateczna forma Bastionu III powinna odpowiadad
projektowi Jana Mallet – Malletskiego z lat 1817-1818, będącego ostatnią adaptacją polskiej fazy
bastionu, z obniżonymi barkami i wysokim nadszaocem (z zastosowaniem etażowania obrony) –
2
projektu Jana Michała Linka z wieku XVII. Jedynie ta forma, niesprzeczna z fazą przebudowy
rosyjskiej z lat 1825-1847 z późniejszymi uzupełnieniami, pozwala na ukazanie najdoskonalszej
XVII-wiecznej formy bastionu, dostosowanej do realiów XIX-wiecznego pola walki. Co więcej,
forma ta jest zbliżona do postaci bastionu, użytej bojowo podczas ostatniego oblężenia Zamościa
w roku 1813. Forma ta wymaga odbudowy niskich murów oporowych na czołach bastionu
(wykooczenie – spoinowany mur ceglany, zwieoczony gzymsem kamiennym), podnoszących się w
częściach barkowych. Mury utrzymywad będą wysoki wał z ławką strzelecką – usypany w formie
śródszaoca bastionu w jego części centralnej oraz obniżonego wału ze stanowiskami artylerii
lekkiej (flankującej) na lewym (południowym) barku bastionu. Bark prawy (północny) podlegad
będzie rekompozycji, niezbędnej dla wprowadzenia ekspozycji archeologicznej – rezerwatu,
ukazującego dobrze zachowane nawarstwienia, w szczególności z wieku XVII, XVIII i XIX.
Zewnętrzna ekspozycja barku północnego powinna dawad iluzję formy z lat ok. 1817-18451”.
Prace nad uporządkowaniem twierdzy podjęto tuż po odzyskaniu niepodległości. W okresie
międzywojennym trwały badania pozostałości twierdzy, czego owocem stała się pierwsza
monografia fortecy. W 1974 r. podjęto kolejny etap rewaloryzacji twierdzy, w wyniku którego
wyodrębniono fortyfikacje starsze, bastionowe i fortyfikacje zewnętrzne, z czasów XIX-wiecznej
przebudowy. Obecnie prace rewaloryzacyjne są kontynuowane2.
II.
BUDOWA TECHNOLOGICZNA
Relikty wzniesiono z kamienia wapiennego (wapieo typu józefowskiego) i cegły. Zasadnicza częśd
prawego barku zbudowana została z cegły ceramicznej o wymiarach 30 x 15 x 7,5 cm. Niektóre
fragmenty lapidarium wymurowano z cegły o wymiarach 26 x 16,5 x 6 cm. (np. lewy bok pod
zadaszeniem). Do spoinowania najstarszych fragmentów z XVII w. wykorzystano zaprawę
wapienno-piaskową, natomiast do spoinowania młodszych, XIX –wiecznych zaprawę cementowo
– wapienną lub cementową. Częśd zachowanych fragmentów murów (w okolicach furty po prawej
stronie) posiada spoinę zabarwiona na czerwono oraz resztki czerwonej warstwy malarskiej.
Poszczególne elementy wykonano z regularnych ciosów kamiennych np. krawędź paleniska,
schody, węgary pod zawiasy, fragment cokołu w partii lapidarium na zewnątrz oraz jeden próg
przy furtce wyjściowej. W budowie twierdzy wykorzystywano kamieo wapienny ze złóż
roztoczaoskich (od ok. 1594 r. do k. XVII w.), józefowskich (po 1772 r.) oraz z okolic Zamościa (w
latach 1809-1820 podczas modernizacji twierdzy za Malletskiego).
1
K. Wielgus, Opinia dotycząca rozwiązao alternatywnych, styku prawego barku Bastionu III oraz Kurtyny IIIII i projektowanej poterny, ratujących relikty kazamaty artyleryjskiej i poterny z ostatniej fazy przebudowy
bastionu, Instytut Architektury Krajobrazu Politechniki Krakowskej, Kraków 2013.
2
E. Furlepa, J. Radzik, „Zamojskie bramy” *w:+ „Renowacje i Zabytki, nr 2, 2013, s.48-49.
3
III.
STAN ZACHOWANIA OBIEKTU
W chwili obecnej prawy bark (północny) znajduje się w stanie ruiny. Zachowane fragmenty murów
są spękane, cegła i kamieo osłabione w swojej strukturze i powierzchni, zaprawa użyta do
murowania w większości przypadków uległa dezintegracji. Częśd zachowanych murów, głównie w
górnej partii stanowi rumowisko, które nadaję się już tylko do rozebrania. Wskutek upływu czasu,
działao wojennych oraz aktów wandalizmu powstały zniszczenia wymagające powstrzymania
procesów destrukcji i podjęcia zabiegów renowacyjnych. Główną przyczyną postępującej
destrukcji zabytkowego założenia obronnego był brak zadaszenia, uszkodzenia szczytu murów
oraz bezpośrednie narażenie reliktów na szkodliwe oddziaływanie zmiennych warunków
atmosferycznych. W chwili obecnej zadaszona jest tylko częśd lapidarium. Pozostała cześd nadal
ulega ciągłej degradacji. Penetrowanie wody w głąb muru, jej przemarzanie i rozmarzanie
prowadzi do stopniowego rozsadzania muru od wewnątrz, inicjując powstawanie szczelin i
spękao. Brak sprawnej izolacji przeciwwilgociowej powoduje postępowanie procesu destrukcji
cegieł, kamienia i
spoin. Zawilgocenia murów stanowią znakomite miejsca rozwoju
mikroorganizmów w postaci żółtych i zielonych wykwitów na cegle, które powodują korozję
biologiczną. Spoinowanie wykonane na zaprawach wapienno – piaskowych lub cementowowapiennych uległo głębokiej degradacji, przejmując destrukcyjny wpływ wód opadowych i
gruntowych przedostających się z zewnątrz. Fragmentarycznie widoczne są wykwity solne. W
ciągu wielowiekowej historii założenia fortyfikacyjnego wprowadzono wtórne przemurowania i
kity, które wymagają usunięcia.
4
IV.
PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH
A. ZAŁOŻENIA KONSERWATORSKIE
OGÓLNY CEL PROJEKTU
Niniejszy program prac konserwatorskich dotyczy fragmentu pozostałości fortyfikacji Twierdzy
Zamośd (Bastion III, prawy bark)i jest realizowany w ramach Projektu „Zamośd miasta UNESCO,
pomnik historii RP produktem turystycznym polskiej gospodarki”.
Projekt realizowany jest w centrum miasta Zamośd na terenie wpisanego na Listę Światowego
Dziedzictwa UNESCO Starego Miasta. Efektem realizacji projektu będzie stworzenie produktu
turystycznego opartego o twierdzę Zamośd – Twierdza Zamośd w kompleksie zabytkowych
fortyfikacji od XVI-wiecznego Starego Miasta. Jego podstawą będzie szlak turystyczny
przebiegający przez obszary o specyficznych walorach historycznych, krajobrazowych i
edukacyjnych. Projekt, jako jedyny w Polsce i jeden z niewielu w Europie, doprowadzi do
odbudowy elementów ufortyfikowanego miasta renesansowego. Przykładem podobnych działao
jest m.in. holenderskie miasta Heusden i Naarden. Stanowi to utrwalenie wartości, dzięki której
Zamośd został wpisany na listę światowego Dziedzictwa UNESCO. Celem zamierzenia jest
całościowa integracja zespołu umocnieo – do stanu umożliwiającego ich synergiczną percepcję
wraz z miastem – tak w sylwecie, jak w strukturze urbanistycznej.
CEL PRAC KONSERWATORSKICH OBJETYCH NINIEJSZYM PROGRAMEM
Celem prac konserwatorskich jest konserwacja zachowawcza reliktów murów w lapidarium,
które będą eksponowane w stanie trwałej ruiny. Zakłada się przeprowadzenie konserwacji
technicznej oraz wykonanie minimalnych zabiegów konserwacji estetycznej zachowanych
fragmentów murów. Prace obejmą uczytelnienie historycznego przebiegu ruiny poprzez
wykonanie niezbędnych przemurowao wybranych fragmentów reliktów, zgodnie z decyzją
komisji konserwatorskich z udziałem przedstawicieli wojewódzkiego konserwatora zabytków,
Inwestora oraz konsultanta ds. fortyfikacji. .
Wątki ceglane zostaną oczyszczone z zabrudzeo, wykwitów solnych, glonów oraz wtórnych
nawarstwieo. Niezbędne uzupełnienia wątku ceglanego przewidziano wykonad z cegły
rozbiórkowej lub nową cegłą naśladującą pierwotny wymiar, kolor, strukturę oraz właściwości
fizyczne oryginału. Elementy kamienne będą uzupełniane kamieniem tego samego gatunku.
Nowe spoiny należy opracowad analogicznie do pierwotnych fragmentów (pod względem koloru,
faktury i formy). W części lapidarium bez zadaszenia przewidziano wykonanie poziomej izolacji
przeciwwilgociowej murów (metodą iniekcji ciśnieniowej) ; w części zadaszonej wzmocnienie
konstrukcji muru poprzez wykonanie zszywania spękao oraz iniekcji pustek w murze. Prace
konserwatorskie zostaną poprzedzone podstawowymi pracami badawczymi obejmującymi m.in.
ustalenie składu jakościowego i ilościowego spoin, badania występowania i stratygrafii warstw
malarskich, odczytanie faz rozbudowy i przekształceo architektonicznych.
5

Prace należy prowadzid pod kierunkiem dyplomowanego konserwatora zabytków w
oparciu o zatwierdzony program prac konserwatorskich, bieżące zalecenia nadzoru
inwestorskiego oraz komisji konserwatorskich z udziałem przedstawicieli WUOZ.

Na całym etapie realizacji przewiduje się stały nadzór i konsultacje eksperta z dziedziny
fortyfikacji wojennych.
ZALECENIA

Niezależnie od planowanych prac konserwatorskich dla Inwestora/Użytkownika zaleca
się w przyszłości zadaszenie odsłoniętej części lapidarium. Postuluje się również objęcie
tego terenu monitoringiem, co pozwoli na zabezpieczenie obiektu przed niepożądanym
wpływem osób trzecich.
B. PROPONOWANE ZABIEGIEGI KONSERWATORSKIE
I.
KONSERWACJA WĄTKU CEGLANEGO Z ELEMENTAMI KAMIENNYMI
1. Wykonanie dokumentacji fotograficznej stanu zachowania przed konserwacją.
2. Oczyszczenie powierzchni murów ceglanych metodą wybraną na podstawie testów.
Zaleca się delikatne oczyszczenie zabrudzeo na sucho (z pozostawieniem szlachetnej
patyny) bez naruszania struktury materiałów budowlanych i bez wprowadzenia w głąb
muru nadmiernej ilości wody, która mogłaby uruchomid zgromadzone wewnątrz muru
sole. Zalecane jest przeprowadzenie na reprezentatywnych powierzchniach testów dla
wybrania optymalnej pod względem estetycznym i technicznym metody czyszczenia. W
chwili obecnej optymalną pod względem technicznym metodą czyszczenia wątków
ceglanych i kamienia jest delikatne strumieniowanie odpowiednio dobranym ścierniwem
przy użyciu URZĄDZENIA POZWALAJACEGO NA PŁYNNĄ REGULACJĘ CIŚNIENIA I ILOŚCI
ŚCIERNIWA ORAZ URZĄDZENIA UMOŻLIWIAJACEGO PRACE NA MINIMALNYM
CISNIENIU. Połączenie właściwego urządzenia z doświadczeniem operatora pozwala na
bardzo dokładnego oczyszczenia bez niszczenia osłabionej strukturalnie substancji
zabytkowej. Typowe urządzenia do piaskowania powierzchni przemysłowych nie nadają
się do czyszczenia zabytkowych struktur budowlanych ze względu na potencjalnie łatwe
powodowanie zniszczeo. Wstępnie proponuje się strumieniowanie elektrokorundem pod
ciśnieniem w granicach od 0,5 do 2 MPA.
3. Usunięcie wszystkich wadliwych elementów wtórnych: kity cementowe, zamurowania i
przemurowania, przemurowania cegłą niepasującą do otoczenia, zdegradowanych i
wadliwych spoin. Przy usuwania spoin należy uniknąd niszczenia oryginalnych krawędzi
cegieł.
4. Dezynfekcja fragmentów wątków narażonych na występowanie glonów, alg i porostów
oraz zaatakowanych partii murów. Proponuje się np. preparat Alkuteks BFA – Entferner
prod. Remmers. (środek działający bakterio – grzybo- i glonobójczo).
6
5. Impregnacja strukturalna osłabionych wątków preparatem na bazie estrów kwasu
krzemowego np. KSE 100 lub KSE 300 pod Remmres. Lub preparatem Grundex prod STO.
6. Utrwalenie zachowanych warstw malarskich (czerwieo na fragmencie wątku) – np.
roztwór Paraloidu B-72 lub B-82 lub Promal AC33 .
7. Ewentualne odsolenie partii zasolonych metodą swobodnej migracji soli do rozszerzonego
środowiska.
8. Przemurowanie najbardziej skorodowanych cegieł z zachowaniem oryginalnego układu
wątku; użyta zostanie cegła oryginalna-rozbiórkowa lub wykonana za zamówienie o
zbliżonych parametrach (wymiar, kolor, faktura, nasiąkliwośd). Całe cegły będą wstawiane
przy użyciu zaprawy wapienno – cementowej?. ( skład zależny od wyników badao). Cegły cięte
będą wstawiane np. za pomocą specjalistycznego kleju do klejenia kamienia. Ewentualne
rekonstrukcje zostaną wykonane w oparciu o analogiczne, dobrze zachowane fragmenty oraz
konsultacje z komisją konserwatorską.
9. Wzmocnienie konstrukcji murów (spękania konstrukcyjne) zostaną wykonane poprzez
wykonanie zszywania nierdzewnymi prętami w formie spirali fi 8mm. lub 10 mm. w
systemowej zaprawie np. firmy Helifix lub Statical. Wzmocnienia zostaną wykonane
zgodnie z instrukcja techniczną producenta. (szycia poziome co 4 rzędy cegieł, długośd
prętów ok. 1 m.b.)
10. Wypełnienie pustek w murze zostanie wykonane bezskurczową zaprawą na bazie wapna
trasowego np. Oxal VPiT prod MC BAUCHEMIE metodą iniekcji ciśnieniowej (z godnie z
instrukcją techniczna producenta).
11. Uzupełnienie drobnych ubytków cegieł gotową zaprawą renowacyjną np. Funcosil
Restauriermortel prod. Remmers lub NSR prod STO
12. Uzupełnienie ubytków spoinowania zaprawą wykonaną na podstawie badao
laboratoryjnych lub gotową zaprawą np. Fugenmortel prod Remmers (zaprawa
hydrauliczna z zawartością trasu) w odpowiednio dobranym do oryginału kolorze i
ziarnistości. Kształt i faktura fugi opracowane zostaną analogicznie do oryginalnych.
13. Ewentualne scalenie kolorystyczne kitów zostanie wykonane farbą na bazie krzemianów
np. Restauro Lasur prod. Keim.
14. Hydrofobizacja murów Np. Funcosil SNL. Prod Remmers lub BS Schutz prod STO
15. W wypadku całkowitego przemurowywania szczytów murów w części poza zadaszeniem
przed murowaniem zostanie wykonana izolacja pozioma z elastycznej zaprawy mineralnej
np. elastoschlame prod remmers lub Aqufin 2K prod Schomburg.
7
II. KONSERWACJA ELEMENTÓW KAMIENNYCH
krawędź paleniska, schody, węgary pod zawiasy, fragment cokołu w partii lapidarium na
zewnątrz oraz próg przy furtce wyjściowej.
1. Powierzchnia elementów kamiennych zostanie oczyszczona metodą piaskowania,
ewentualne doczyszczenie metodą chemiczną (roztwór wodny kwaśnego węglanu amonu
doczyszczany z użyciem pary wodnej pod ciśnieniem) oraz mechaniczną (dłutka, noże
szczotki).
2. Dezynfekcja fragmentów przebarwionych wyniku porastania glonów, alg i porostów np.
preparat Alkuteks BFA - Entferner prod. Remmers (środek działający bakterio-, grzybo-, i
glonobójczo)
3. Ewentualne odsolenie metodą swobodnej migracji soli do rozszerzonego środowiska.
4. Impregnacja strukturalna wapienia preparatem Remmers – Funcosil KSE 100 i 300 HV lub
BS Schutz prod STO
5. Sklejenie pęknięd kamienia żywicą epoksydową np. prod Remmers, Akemi, Tenax itp.
6. Wzmocnienie sklejanych elementów poprzez wstawienie zbrojenia– drut nierdzewny,
pręty gwintowane nierdzewne.
7. Uzupełnienie ubytków kamienia kitami barwionymi w masie np. Funcosil Restauriermortel
prod. Remmers lub NSR prod STO dostosowanymi kolorystycznie i fakturalnie do oryginału.
kity wymagające wzmocnienia konstrukcyjnego (np narożniki, profile) zostaną zazbrojone
np. drutem mosiężnym, prętami z włókna węglowego lub szklanego.
8. Rekonstrukcja i uzupełnienia większych ubytków kamienia metodą taszlowania (kamieo
tego samego gatunku) wklejony przy użyciu żywic epoksydowych lub specjalistycznego
mineralnego kleju do kamienia.
9. Uzupełnienie ubytków spoiny zaprawą wykonaną samodzielnie na podstawie badao lub
fabryczną zaprawą na bazie wapna trasowego np. Fugenmortel prod. Remmers w
odpowiednio dobranym do oryginału kształcie, kolorze i fakturze.
10. Scalenie kolorystyczne kitów resztek czerwonej monochromii np. farbami na bazie
krzemianów Restauro Lasur prod. Keim.
11. Hydrofobizacja kamienia preparatem Funcosil SNL lub BS Schutz prod STO
8
III.
WYKONANIE POZIOMEJ IZOLACJI PRZECIWWILGOCIOWEJ
CIŚNIENIOWEJ ELEMENTÓW LAPIADARIUM POZA ZADASZENIEM.
METODĄ
INIEKCJI
Wykonanie izolacji poziomej metodą iniekcji ciśnieniowej zostanie wykonane w dwóch
etapach. I etap obejmie wykonanie uszczelnienia i wypełnienie pustek w murze bezskurczową
zaprawą iniekcyjną na bazie wapna trasowego np. Oxal ViTP prod MC Bauchemii. Drugi etap
obejmie wykonanie właściwej przepony preparatem na bazie krzemianów np. Kisol prod
Remmers. Injekcja ciśnieniowa zostanie wykonana dwurzędowo; otwory co 10 cm. zgodnie z
instrukcją techniczna producenta. Mury o grubości powyżej 1 m będą infekowane
dwustronnie. Po wykonaniu przepony otwory injekcyjne zostną wypełnioną również zaprawą
OXAL ViTP. Na powierzchni otwory injekcyjne zostaną opracowane estetycznie zgodnie z
programem konserwacji wątków ceglanych i detali kamiennych.
IV.
KONSERWACJA I ODTWORZENIE CEGLANEJ POSADZKI w wybranych miejscach zgodnie z
ustaleniami komisji konserwatorskiej. Wstępnie przewiduje się konserwację i
rekonstrukcję przejścia wraz ze schodami biegnącymi od prawego wejścia do wnętrza
lapidarium (przejście od kazamaty do galerii strzelniczej) oraz innych wybranych
fragmentów ceglanej posadzki kazamaty.
V.
WYKONANIE DOKUMENTACJI POWYKONAWCZEJ opisowej i fotograficznej (2 kpl ). W
ramach dokumentacji powykonawczej oprócz standardowego opracowania zgodnego z
rozporządzeniem MKiDN z dnia 27 lipca 2014 zostaną wykonane 4 tablice ilustrujące
wyniki badao przedstawiające przekształcenia architektoniczne, fazy rozbudowy oraz
przebieg prac konserwatorskich.
9
V.
ZAŁĄCZNIKI
1. Lokalizacja lapidarium na terenie Bastionu III. Plan wykonano na bazie „Projekt
zagospodarowania terenu. Autor: Biuro architektoniczne Redan i Metropolis, Projekt:
„Zamośd miasto UNESCO, Pomnik Historii RP produktem turystycznym polskiej
gospodarki”, Gmina Miejska Zamośd, 2012” (Archiwum Miasta Zamośd).
2. Rzut lapidarium. Plan wykonano na bazie „Projekt zamienny. Autor: Biuro
architektoniczne Redan i Metropolis, Projekt: „Zamośd miasto UNESCO, Pomnik Historii
RP produktem turystycznym polskiej gospodarki”, Gmina Miejska Zamośd, 2012”
(Archiwum Miasta Zamośd).
3. Wpis fortyfikacji miasta Zamościa do rejestru.
4. Uprawnienia autora programu - dyplom ukooczenia Akademii Sztuk Pięknych – mgr
Wit Podczerwioski.
10
VI.
SPIS FOTOGRAFII
1. Fortyfikacje miasta Zamośd. Bastion III. LAPIDARIUM NIEZADASZONE. Stan zachowania
przed konserwacją. Lokalizacja miejsca na załączonym planie.
przed konserwacją. Ujęcia z miejsca na załączonym planie.
12. Fortyfikacje miasta Zamośd. Bastion III. LAPIDARIUM ZADASZONE. Stan zachowania przed
konserwacją. Lokalizacja miejsca na załączonym planie.
11
konserwacją. Fragment muru do iniekcji i zszycia. Lokalizacja miejsca na załączonym
planie.
konserwacją. Fragment muru do iniekcji i zszycia. Lokalizacja miejsca na załączonym
planie.
12

PROGRAM KONSERWACJI PÓŁNOCNEGO (PRAWEGO) BARKU

Transkrypt

Podobne dokumenty

Myśli Przewodnie

Informacja i regulamin