Urząd Morski w Szczecinie

Urząd Morski w Szczecinie
Wprowadzenie
Za datę „narodzin” Urzędu Morskiego w Szczecinie uznać należy 24 września
1946 roku, kiedy to powołany został jego pierwszy dyrektor. Sam Urząd utworzony
został mocą Zarządzenia ówczesnego Ministra Żeglugi i Handlu Zagranicznego.
Tenże Minister dokonał także nominacji pierwszego dyrektora Urzędu – kpt. ż. w.
Jana Godeckiego, który do 23 września tegoż roku obejmował stanowisko Kapitana
Portu Gdynia. Funkcjonująca do tego momentu w Szczecinie Delegatura Głównego
Urzędu Morskiego w Gdańsku, powołana po okresie wojennym w celu sporządzenia
raportu na temat stanu urządzeń portowych i taboru pływającego, przekształciła się
więc w samodzielny organ terenowej administracji morskiej na Pomorzu Zachodnim.
Od września 1946 r. zaczęły się zapisywać karty historii Urzędu Morskiego w
Szczecinie.
Pierwszy jego adres to Wały Chrobrego 1, obecna siedziba szczecińskiej Akademii
Morskiej. Na początku lat sześćdziesiątych Urząd „przeprowadził się” do budynku
dziewiętnastowiecznego Czerwonego Ratusza, by pozostać tu po dziś dzień.
Budynek
Czerwonego
Ratusza; Fot. Piotr
Domaradzki
1
Przez 59 lat
istnienia Urzędu najwyższe stanowisko kierownicze piastowało 12
Dyrektorów.
Byli to w poszczególnych latach:
-
1946/47 Jan Godecki
-
1947/49 Adam Bonarski
-
1949/50 Jerzy Sobiepan
-
1950/53 Jerzy Mazurkiewicz
-
1953/65 Edward Rumatowski
-
1965/67 Rościsław Kilnar
-
1967/77 Edward Rumatowski
-
1977/90 Józef Stebnicki
-
1990/93 Andrzej Grotowski
-
1993/94 Józef Gawłowicz
-
1994/96 Piotr Nowakowski
-
1996/2001 Michał Buczkowski
-
2001/02 Roman Pomianowski
Od 2002 roku funkcję Dyrektora Urzędu sprawuje Piotr Nowakowski.
Specyfika Urzędu
Najważniejsze zadania, czyli zapewnienie bezpieczeństwa żeglugi i
ochronę środowiska morskiego w obszarach pozostających w swojej kompetencji
terytorialnej, Urząd Morski w Szczecinie realizuje dziś przede wszystkim w oparciu o
Ustawę z dnia 21 marca 1991r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i
administracji morskiej oraz o Statut Organizacyjny z dnia 22 czerwca 1995r. nadany
przez Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej.
Terytorialny zakres działania Urzędu Morskiego w Szczecinie obejmuje
morskie wody wewnętrzne, morze terytorialne, wyłączną strefę ekonomiczną,
morskie porty i przystanie oraz pas techniczny wybrzeża od południka 15°23’24"
długości geograficznej wschodniej do zachodniej granicy państwa. Morskie wody
2
wewnętrzne sięgają aż do północnej strony mostu na szczecińskiej Trasie Zamkowej.
Tor wodny Świnoujście-Szczecin, wiodący od wejścia do świnoujskiego portu do
portu w Szczecinie ma całkowitą długość 67,7 km. Tor podejściowy wraz z torem
północnym prowadzące z morza do główek świnoujskich falochronów liczą w sumie
50,4 km. Długość całego głównego toru wodnego, którego utrzymaniem zajmuje się
obecnie Urząd Morski w Szczecinie, wynosi więc 118,1 km. Jego głębokość waha
się od 10,5 m do 14,5 m w zależności od rejonu.
W obszarze naszej właściwości terytorialnej znajdują się trzy latarnie
morskie: w Świnoujściu, w Niechorzu oraz znajdująca się w pobliżu Wisełki latarnia
Kikut. Wszystkie nadal pełnią swą podstawową funkcję znaków nawigacyjnych, dwie
pierwsze udostępnione są dla turystów i stanowią niezmiennie ogromną atrakcję dla
wszystkich wypoczywających na polskim wybrzeżu.
Latarnia morska w Świnoujściu umiejscowiona została u nasady falochronu
wschodniego, jej budowa trwała trzy lata, a pierwszy raz zaświeciła światłem białym
1 grudnia 1857 roku. Wybudowana w drugiej połowie XIX wieku, mająca wysokość
68 m, była w ówczesnych czasach godnym podziwu osiągnięciem budowlanym i do
dzisiejszych czasów jest najwyższą latarnią nie tylko naszego wybrzeża, ale również
najwyższą na Bałtyku oraz jedną z najwyższych na świecie.
W drugiej połowie XIX-go wieku stwierdzono, że pomiędzy świecącą od 1857
roku w Świnoujściu latarnią morską i również silnie świecącą od 1838 roku latarnią w
Jarosławcu powstała luka w oznakowaniu nawigacyjnym tego odcinka wybrzeża
Bałtyku, której nie mogła wypełnić latarnia morska w Kołobrzegu ze względu na zbyt
mały zasięg światła. Ponieważ ruch statków wzdłuż wybrzeża zachodniopomorskiego
stale wzrastał, ówczesne władze postanowiły w okolicy Trzęsacza lub Niechorza
wybudować latarnię morską. Wybór padł na okolice Niechorza i postanowiono
wybudować latarnię morską na wysokim, 22-metrowym, klifowym wybrzeżu, na
zachód od miejscowości Niechorze. Do opracowania projektu budowy latarni
przystąpiono w roku 1863. Budowa trwała aż do 1866 roku, kiedy to 1 grudnia latarnia
po raz pierwszy zaświeciła światłem. Całkowita wysokość obiektu wynosi 45 m.
3
Latarnia morska w Niechorzu; Fot. Piotr Domaradzki
Latarnia morska Kikut powstała na bazie dawnej wieży orientacyjno-widokowej
zbudowanej w drugiej połowie XIX wieku z głazów ciosanych. Wieża usytuowana
była na wysokim, klifowym brzegu morskim, dzięki czemu roztaczał się z niej daleki
widok na morze. Po drugiej wojnie światowej, w dobie znacznego wzmożenia ruchu
statków w obrębie portów Szczecin - Świnoujście, wynikła konieczność budowy
latarni morskiej, ponieważ statki żeglujące po akwenie Zatoki Pomorskiej na wschód
od Świnoujścia nie znajdowały się już w zasięgu światła świnoujskiej latarni morskiej,
ani latarni morskiej Greifswalder Oie, ani tym bardziej latarni morskiej w Niechorzu.
Dlatego
pomyślano
o
przebudowie
dawnej
wieży
orientacyjno-widokowej,
usytuowanej w punkcie doskonale odpowiadającym wymaganiom nawigacyjnym.
Sama wieża latarni jest niska – liczy sobie zaledwie 15 m, ale dzięki temu, że
znajduje się na bardzo wysokim, klifowym brzegu, ma największą ze wszystkich
latarń Wybrzeża Zachodniego wysokość światła, wynoszącą 91,5 m n.p.m., przy
zasięgu 16 mil morskich.
4
Ze względu na wielkość obszaru, jaki znajduje się pod naszą pieczą, Urząd
Morski w Szczecinie realizuje swoje zadania z pomocą licznych komórek
organizacyjnych działających w terenie.
Nad
szeroko
rozumianym
bezpieczeństwem
żeglugi
na
akwenach
pozostających pod naszym nadzorem czuwają służby:
-
Kapitanatu Portu Szczecin wraz z Kapitanatem Portu Trzebież oraz
Bosmanatami Portów: Nowe Warpno, Wolin, Stepnica,
-
Kapitanatu Portu Świnoujście wraz z Kapitanatem Portu Dziwnów oraz
Bosmanatami Portów: Międzyzdroje, Mrzeżyno, Kamień Pomorski.
Ochroną brzegów morskich, plaż oraz terenów pasa technicznego zajmują się
służby Ochrony Wybrzeża. Dbają one o odtwarzanie zniszczonych przez żywioł
morski piaszczystych plaż poprzez ich sztuczne
zasilanie, a także zapobiegają
rozmywaniu się brzegu budując na poszczególnych odcinkach wybrzeża specjalne
opaski zabezpieczające. Taką właśnie opaską chroniony jest klif, na którym stoją
ruiny kościółka w Trzęsaczu.
Zabezpieczanie klifu
w Trzęsaczu; Fot.
Jacek Stodolny
5
Ten murowany gotycki kościół wzniesiono na najwyższym w okolicy wzgórzu
w odległości ok. 1.800 m od morskiego brzegu. Przez stulecia Bałtyk przybliżał się do
świątyni. W 1750 r. urwisko oddalone było o 50 m, a w 1850 już tylko o 5 m. W 1874
roku kościół zamknięto. Katastrofa nastąpiła w 1901 roku. Do morza runęła cała
północna ściana. W 1917 r. fale zabrały absydę i odtąd co kilkanaście lat morze
zabierało kolejny fragment murów. Dziś na urwisku pozostała już tylko południowa
ściana.
Przez wieki narosło wokół kościoła wiele legend, które tłumaczą, dlaczego
świątynia była sukcesywnie pochłaniana przez morze:
"(...) Dawno temu w Trzęsaczu mieszkała para kochanków, Kaźko - syn rybaka i
Ewa - córka komornicy. Pewnego dnia Kaźko wyruszył na wojnę przeciwko
brandenburskiej armii. Walczył dzielnie, jednak zginął na morzu. Ewie z żalu za
ukochanym serce pękło. Pochowano ją na przykościelnym cmentarzu. Od tamtej
pory duch Kaźka zaklęty w morskie fale przybywa do wybrzeża Trzęsacza aby
połączyć się z Ewą. wówczas nic już nie rozłączy zakochanych. (...)"
"(...) A wszystko zaczęło się przed 600 laty, gdy rybacy złowili boginię morza Zielenicę. Miejscowy proboszcz zamknął boginkę w kościele, aby ją ochrzcić. Ta
jednak zmarła z tęsknoty i została pochowana na przykościelnym cmentarzu.
Zrozpaczony ojciec - Bałtyk - postanowił odebrać zwłoki ukochanej córki i przez
stulecia słał grzywacz za grzywaczem, aż wreszcie przeniósł jej grób na dno głębiny.
I w zemście za śmierć córki nie spocznie, aż ostatnią ścianę pochłoną fale. (...)"
"(...) W czasach przedchrześcijańskich w okolicach Trzęsacza leżała ziemia
potężnego Thora, staronordyckiego boga piorunów i burz. Bóg ten został wyparty
stamtąd przez chrześcijańską wiarę lecz, jak głosi podanie, nie zapomniał o swojej
ziemi dlatego też przeciw krajowi, który mu się sprzeniewierzył, posyłał burze i
ogromne fale, błyskawice i grzmoty, deszcz i mróz i wzburzone wody morskie. Thor
nie zapomniał swego kraju i rok w rok wysyłał swoich posłańców na gliniasty brzeg,
niszcząc go przypływami morza. (...)"
6
Służby Ochrony Wybrzeża UMS, które troszczą się o fragment wybrzeża przynależny
naszej właściwości terytorialnej to:
-
Obwód
OW
Międzyzdroje,
nadzorujący
pracę
Obchodów
OW
w:
Międzyzdrojach, Świnoujściu, Międzywodziu i Dziwnowie,
-
Obwód OW Niechorze, nadzorujący pracę Obchodów OW w: Niechorzu,
Pobierowie, Mrzeżynie i Rogowie,
-
Obwód OW Wolin, nadzorujący pracę Obchodów OW w: Wolinie, Kamieniu
Pomorskim i Stepnicy,
-
Obwód OW Nowe Warpno, nadzorujący pracę Obchodów OW w: Nowym
Warpnie i Trzebieży,
-
Obwód OW Karsibór, nadzorujący pracę Obchodów OW w Karsiborze i na
Kanale Piastowskim.
Do kompetencji Urzędu należy też dbałość o odpowiednie oznakowanie
nawigacyjne toru wodnego Świnoujście-Szczecin. Zadanie to należy do Baz
Oznakowania Nawigacyjnego. W celu zapewnienia poprawnej pracy i ciągłego
funkcjonowania znaków nawigacyjnych utrzymywana jest sieć stacji nautycznych,
tabor pływający oraz służby techniczne. Oznakowanie nawigacyjne, obsługiwane
przez Bazy w Szczecinie i Świnoujściu, składa się z oznakowania stałego i
oznakowania pływającego czyli pław wystawianych okresowo na torze wodnym. Do
oznakowania nawigacyjnego stałego zalicza się budowle morskie rozmieszczone
wzdłuż toru wodnego. W zależności od pełnionej funkcji i przeznaczenia są to: dalby,
bramy torowe, światła sektorowe i stawy nabieżnikowe.
Remont i malowanie pław wykonywany jest we własnym zakresie Baz. W latach
ubiegłych
wykonanie
tych
czynności
zlecano
obcym
firmom.
Wznowienie
wykonawstwa własnego przyniosło znaczne oszczędności finansowe. W ubiegłych
latach przeznaczano na ten cel kwotę w wysokości od 80 do 120 tys. zł. Ten sam
zakres prac wykonywany jest obecnie za kwotę 12 tys. zł przy wykorzystaniu
własnego potencjału technicznego i kadrowego.
Baza w Świnoujściu posiada obecnie na wyposażeniu 148 pław, Baza w Szczecinie
– 233, z czego 34 są to pławy typu PWD, które od kilkunastu lat nie były
wykorzystywane
dla
potrzeb
oznakowania
nawigacyjnego
ze
względu
na
7
przestarzałą konstrukcję uniemożliwiającą ich prawidłową eksploatację w warunkach
morskich. Miały złą stateczność oraz nieprawidłowo rozwiązany system mocowania i
wymiany baterii akumulatorowych. Podjęto pracę nad przekonstruowaniem pław i
przystosowaniem ich do współczesnych wymogów oznakowania nawigacyjnego. W
wyniku dokonanych zmian uzyskano pełnowartościowe pławy z nowoczesnym
systemem autonomicznego zasilania bateriami solarnymi. Przeprowadzone na
wodzie testy prototypowej pławy wykazały zdecydowaną poprawę stateczności i
łatwość jej obsługi na wodzie, bez konieczności zdejmowania z pozycji i transportu
do Bazy. Obecnie przerobiono już większość pław, które będą wykorzystane w
przyszłym sezonie nawigacyjnym. Jednocześnie trwają prace nad przerobieniem
pozostałych. Wartość rynkowa jednej pławy o takich parametrach, kształtuje się
obecnie w granicach 50 tys. zł.
Pława typu PWD; Fot. Marek Barwiński
W pracy Urzędu Morskiego w Szczecinie wykorzystywane są również
jednostki pływające: dwie motorówki inspekcyjne pozostające w dyspozycji
Kapitana Portu Szczecin („Aga” i „Kasia”) oraz mała łódź motorowa służąca w
8
sezonie letnim Kapitanowi Portu Świnoujście („Wanda-1”). Oprócz tego do Urzędu
należy jeszcze 10 innych motorówek.
Do wykonywania pomiarów hydrograficznych służą 4 motorówki hydrograficzne
(„Hydrografy”: 22,23,26,27) , 3 kutry („Syriusz”, „Wega”, „Galaktyka”) i statek
hydrograficzny „Planeta”.
Motorówka „Kasia”; Fot. Marek Barwiński
Osiągnięcia Urzędu
Intensywny wzrost gospodarczy i handlowy na świecie w ostatnim
dziesięcioleciu, w tym także zintensyfikowany rozwój sektora gospodarki morskiej,
wymusił zmianę podejścia do kwestii bezpieczeństwa żeglugi i środowiska
morskiego. Rosnąca ilość aktów prawnych o światowym zasięgu, jak również
powoływanie
do
życia
nowych
międzynarodowych
organizacji
i
struktur,
spowodowały nałożenie na administracje morskie na całym świecie nowych zadań i
obowiązków. Polska administracja morska również musiała dostosować się do
nowych wymagań. Urząd Morski w Szczecinie, pragnąc sprostać tym zadaniom,
9
postanowił zainwestować w wykształconą i wykwalifikowaną kadrę, która mogłaby
aktywnie
uczestniczyć
w
pracach
organizacji
na
międzynarodowym, i która byłaby także w stanie
postanowienia,
przyczyniając
się
tym
szczeblu
krajowym
i
skutecznie realizować ich
samym
do
poprawy
standardów
bezpieczeństwa morskiego. Nowe zadania postawione przed Urzędem Morskim w
Szczecinie
wymagały
nie
tylko
zmian
personalnych,
ale
także
zmian
organizacyjnych, które przyczyniły się do bardziej sprawnego i efektywnego
funkcjonowania Urzędu.
Znaczącą rolę w procesie przygotowań polskiej administracji morskiej do
przystąpienia do Unii Europejskiej odegrało powołanie przez Dyrektora Urzędu,
Piotra Nowakowskiego, w 2002 roku Wydziału Współpracy Międzynarodowej,
kierowanego przez specjalistkę w dziedzinie międzynarodowego prawa morskiego,
Dominikę Łempicką. Wydział ten (obecnie funkcjonujący jako Biuro Współpracy
Międzynarodowej) zajmuje się tłumaczeniem, opracowywaniem oraz proponowaniem
sposobów
implementacji
dyrektyw
unijnych
i
innych
aktów
prawa
międzynarodowego. Dzięki aktywnej działalności pracowników Wydziału oraz
wsparciu ze strony Dyrekcji Urzędu możliwe było nawiązanie kontaktów z
administracjami morskimi i organizacjami zagranicznymi, które zaowocowały
nawiązaniem bliskiej współpracy i wymianą doświadczeń. W latach 2003 – 2004
Urząd Morski w Szczecinie dzięki pomocy technicznej w ramach Międzynarodowej
Organizacji
Morskiej
(IMO)
zorganizował
szereg
szkoleń
dotyczących
implementacji i sposobu wdrażania kodeksów i konwencji międzynarodowych.
Przedstawiciele administracji morskich państw nadbałtyckich oraz innych państw
europejskich mieli możliwość zdobycia wiedzy, wymiany doświadczeń oraz
konsultacji z ekspertami IMO podczas warsztatów na temat przewozu ładunków
niebezpiecznych, które miały miejsce w Szczecinie w 2003 i 2004 roku.
W kwietniu 2003 roku, działając aktywnie także na szczeblu krajowym, Urząd
Morski
w
Szczecinie
wraz
z
Urzędem
Marszałkowskim
Województwa
Zachodniopomorskiego, Zarządem Morskich Portów Szczecin i Świnoujście oraz
Wyższą Szkołą Morską w Szczecinie (obecna Akademia Morska w Szczecinie) był
współorganizatorem Tygodnia Gospodarki Morskiej, w którym uczestniczyli
przedstawiciele
administracji
i
sektora
prywatnego
gospodarki
morskiej.
10
Przedsięwzięcie to możliwe było dzięki wsparciu TAIEXu (Biura Wymiany Informacji
o Pomocy Technicznej UE) i Ministerstwa Infrastruktury. Jego celem była prezentacja
osiągnięć i planowanych działań, a także wzbogacenie wiedzy i świadomości
uczestników w zakresie zmian, jakie miały nastąpić w branży morskiej po akcesji
Polski do Unii Europejskiej.
Dzięki temu, że przedstawiciele Urzędu Morskiego w Szczecinie reprezentują
polską administrację morską na forum międzynarodowym oraz uczestniczą w
różnego rodzaju spotkaniach i pracach grup eksperckich, Urząd mógł wystąpić we
wrześniu 2003 roku w roli gospodarza spotkania z udziałem przedstawicieli
administracji morskich Niemiec, Danii, Szwecji i Polski w sprawie opracowania
projektu tras dla tankowców, statków o dużym zanurzeniu i statków
przewożących ładunki niebezpieczne.
Ze względu na specyficzne usytuowanie portów w regionie, Urząd Morski w
Szczecinie
kładzie
szczególny
nacisk
na
ciągłe
podnoszenie
standardów
bezpieczeństwa żeglugi.
Położenie geograficzne naszych portów - w ujściu wielkiej rzeki, na styku wód
morskich i śródlądowych, w jednym z najbardziej skomplikowanych hydrologicznie
regionów Europy - powoduje, że zapewnienie statkom swobodnego dostępu do
akwenów portowych jest zadaniem trudnym i kosztownym. Staje się ono obecnie tym
trudniejsze,
że
dla
zagwarantowania
tym
portom
możliwości
skutecznego
konkurowania z pobliskimi portami niemieckimi konieczne jest nie tylko utrzymanie
istniejącej infrastruktury morskiej, ale również jej modernizacja i rozwój.
Biorąc pod uwagę ogromne znaczenie toru wodnego Świnoujście –
Szczecin dla całej gospodarki regionu Pomorza Zachodniego, od początku lat
dziewięćdziesiątych podejmowane były działania mające na celu utrzymanie i
podniesienie parametrów tej morskiej drogi wodnej. Wysiłki podejmowane przez
stronę polską w tym zakresie doprowadziły do podpisania umowy pożyczkowej
przedstawicieli RP z Bankiem Światowym 15 grudnia 2000 roku. W rezultacie od
lipca 2002 roku do czerwca 2004 roku trwały prace przy modernizacji toru
wodnego Świnoujście-Szczecin (Kanał Piastowski). Zakres prac obejmował roboty
11
pogłębiarskie, budowę falochronów i nabrzeża, a także umocnienia skarp. Kontrakt
został
zawarty
na
kwotę
120 mln zł.
Była
to
największa
inwestycja
hydrotechniczna przeprowadzona dotąd przez Urząd Morski w Szczecinie.
Poprzednie falochrony zbudowano na początku lat sześćdziesiątych XX wieku. Zły
stan techniczny falochronów i bardzo wąskie wejście do kanału było powodem
wprowadzenia w latach osiemdziesiątych ograniczeń w prędkości poruszających się
w kanale statków, które płynąc zbyt szybko, powodowały powstawanie fal
niszczących brzegi kanału. Zmodernizowane falochrony mają po 430 i 550 metrów
długości, a nowe wejście jest ponad dwa razy szersze w porównaniu do
poprzedniego. Falochrony mają konstrukcję narzutową z kamienia łamanego, a ich
rdzeń stanowi grodza ze ścianki szczelnej stalowej, odpowiednio wypełniona.
Inwestycję w 80% sfinansowano z pożyczki Banku Światowego. Pozostałą część
pokrył budżet państwa. Jednak do pełnej modernizacji Kanału Piastowskiego brakuje
jeszcze ok. 6 km umocnień brzegów. Następnymi etapami modernizacji toru będą
kolejno: odbudowa kolejnego odcinka umocnień brzegowych Kanału Piastowskiego
oraz odbudowa Kanału Mielińskiego w Świnoujściu. Prace te Urząd Morski w
Szczecinie planuje zrealizować do końca 2010 roku. Rozpoczęcie prac planowane
jest na rok 2005.
I Brama Torowa po modernizacji; Fot. Piotr Domaradzki
12
25 stycznia 2000 roku na torze wodnym Świnoujście – Szczecin, jako
pierwszy w Polsce, zaczął funkcjonować Radarowy System Zarządzania i
Kontroli Ruchu Statków (Vessel Traffic Management System – VTMS).
Koncepcja budowy systemu powstała w Urzędzie Morskim w Szczecinie; tu również
rozpoczęto starania o uzyskanie niezbędnych funduszy przeznaczonych na jego
budowę. W efekcie tych działań uzyskano dostęp do środków pożyczki udzielonej
przez Bank Światowy oraz dodatkowych funduszy Ministerstwa Transportu i
Gospodarki
Morskiej.
W
wyniku
przeprowadzenia,
pod
nadzorem
Banku
Światowego, procedury przetargowej, 17 września 1997 podpisano w Szczecinie
kontrakt na budowę systemu z niemiecką firmą STN Atlas Elektronik GmBH z Bremy.
Cały obszar wód dostępnych dla statków i administrowanych przez Urząd Morski w
Szczecinie jest monitorowany przez system VTMS. Monitorowanie prowadzone jest
przy zastosowaniu stacji radarowych, kamer telewizyjnych i środków łączności
radiowej.
Urząd Morski w Szczecinie był też pierwszym w Polsce urzędem morskim,
w którym zaczął funkcjonować System Automatycznej Identyfikacji Statków AIS.
Na początku 2004 roku oddane zostały do użytku trzy stacje brzegowe systemu
zlokalizowane w: Kapitanacie Portu Szczecin, na Nabieżniku Police Górne oraz na
punkcie obserwacyjnym w Świnoujściu. Do końca 2005 roku planuje się
uruchomienie dwóch kolejnych stacji (na latarni morskiej w Niechorzu oraz na latarni
morskiej Kikut), co pozwoli na 100% pokrycie siecią AIS obszaru będącego w
kompetencji terytorialnej Dyrektora Urzędu Morskiego w Szczecinie. Pracownicy
Urzędu
Morskiego
w
Szczecinie
aktywnie
uczestniczą
we
wdrażaniu
międzynarodowych zaleceń związanych z rozwojem systemu AIS i pracach grup
roboczych. W maju 2004 r. w Szczecinie odbyło się 7 spotkanie Grupy Roboczej
Ekspertów ds. AIS, na którym omawiane były postępy poszczególnych państw
bałtyckich w zakresie instalacji stacji AIS oraz postępy w pracach nad serwerem
HELCOMu (Komisji Helsińskiej, która zajmuje się ochroną środowiska morskiego
Bałtyku). W lutym 2005 roku Polska podpisała umowę o wymianie danych
uzyskanych za pomocą AIS między państwami HELCOMu.
By usprawnić realizację swych działań Urząd Morski w Szczecinie rozpoczął
od końca 2003 roku wdrażanie Systemu Informacji Przestrzennej opartego na
13
oprogramowaniu MapGuide firmy Autodesk. System ten jest wygodnym i efektywnym
narzędziem do wyszukiwania i analizowania danych powiązanych z obiektami w
przestrzeni geograficznej. Dzięki SIP możliwy jest szybki dostęp do wielu informacji
zawartych w bazach danych, a także przedstawienie ich w postaci graficznej na
mapie. SIP można porównać do interaktywnej mapy, która znacznie przewyższa
swoimi możliwościami zwykłą mapę papierową.
Na
szczególną
uwagę
zasługuje
wdrożenie
zrealizowane
przez
Wydział
Infrastruktury Żeglugowej, w którym przystosowano SIP do potrzeb kontroli i analizy
aktualnych
i
archiwalnych
wyników
sondaży
hydrograficznych
oraz
stanu
oznakowania nawigacyjnego. Wdrożenie to dało również możliwość prezentacji i
analizy danych pochodzących z AIS – Systemu Automatycznej Identyfikacji Statków.
Dzięki temu możliwe jest
m.in. wyświetlenie na mapie zarejestrowanych pozycji
jednostek, a tym samym prześledzenie trajektorii ich ruchu. SIP Urzędu Morskiego w
Szczecinie jest systemem wciąż rozwijanym i aktualizowanym.
Istotnym dla Urzędu Morskiego w Szczecinie, jako jednostki odpowiedzialnej
za szeroko pojęte bezpieczeństwo żeglugi, jest zagadnienie przeładunku materiałów
niebezpiecznych w portach, które niesie za sobą szereg zagrożeń dla środowiska
morskiego i życia ludzkiego. W związku z tym w ramach Przepisów Portowych
wprowadzono regulacje prawne oparte na nowych standardach i wymaganiach.
Dotyczą one obrotu i składowania materiałów niebezpiecznych oraz ruchu statków
przewożących materiały niebezpieczne. Skróciło to czas oczekiwania na rozładunek
materiałów niebezpiecznych w portach.
Dostosowywanie standardów funkcjonowania służb polskiej administracji
morskiej do norm obowiązujących w krajach Unii Europejskiej zaowocowało budową i
wdrożeniem w Urzędzie systemu PHICS (Polish Harbours Information & Control
System). Podstawą realizacji budowy systemu było porozumienie Twiningowe
podpisane pomiędzy rządem Rzeczpospolitej Polskiej a rządem Wielkiej Brytanii.
Informatyczno-elektroniczny system PHICS, powstał w oparciu o dyrektywy
Wspólnoty Europejskiej, dotyczące przewozu materiałów niebezpiecznych, statków
pasażerskich, kontroli PSC oraz wymagań co do kwalifikacji i wyszkolenia
marynarzy. System ten został zainstalowany we wszystkich dużych portach polskich i
podzielony na cztery komponenty: HAZMAT, PAS – REG, PSC i STCW. Przy
14
opracowywaniu specyfikacji, przeprowadzeniu przetargu oraz w pracach nad
oprogramowaniem i testowaniem sytemu brali udział pracownicy Urzędu Morskiego
w Szczecinie.
Korzyści z zastosowania systemu PHICS polegają na ograniczeniu papierowego
obiegu informacji i dokumentów pomiędzy administracją morską a użytkownikiem
zewnętrznym, możliwości dostępu do informacji dla innych instytucji, między innymi
dla Morskiej Służby Poszukiwania i Ratownictwa SAR. System PHICS w sensie
informatycznym jest programem otwartym, gotowym do współpracy z podobnymi
systemami innych europejskich administracji morskich.
Komponent HAZMAT stanowi istotny i niezbędny element projektu o europejskim
zasięgu SafeSeaNet, który ma polegać na monitorowaniu statków przewożących
materiały niebezpieczne, czyli statków stwarzających największe ryzyko dla
środowiska morskiego i życia ludzi.
Na początku 2005 roku za pomocą ankiety przeprowadzono badanie funkcjonalności
sytemu PHICS. Zarówno użytkownicy zewnętrzni jak i pracownicy Urzędu Morskiego
w Szczecinie wyrazili pozytywną opinię na temat jego funkcjonowania. W związku z
tym planuje się dalsze prace usprawniające i adaptujące system do nowych
wymagań i standardów.
Urząd Morski w Szczecinie jest nie tylko organem administracji morskiej,
realizującym misję czuwania nad bezpieczną żeglugą w rejonie, który jest mu
podległy. Jest także przede wszystkim organem administracji publicznej pełniącym
służbę społeczeństwu. Wychodząc naprzeciw rosnącym oczekiwaniom Klientów
Urzędu, a także podążając za nowoczesnymi rozwiązaniami teleinformatycznymi,
Urząd Morski w Szczecinie uruchomił w maju 2003 roku swoją stronę internetową.
Strona ta jest głównym źródłem informacji o bieżącej działalności Urzędu oraz o
najważniejszych wydarzeniach związanych z gospodarką morską w kraju i na
świecie. Na stronie WWW umieszczane są także informacje o sposobie i trybie
załatwiania spraw.
Urząd podejmuje również działania mające na celu poprawę komunikacji
wewnętrznej. W tym celu została stworzona strona intranetowa, na której
pracownicy Urzędu mogą znaleźć wszystkie niezbędne w codziennej pracy
informacje i dokumenty, a także mają możliwość wypowiedzenia się na interesujące
15
ich tematy. Poprzez wewnętrzną stronę intranetową pracownicy Urzędu mają
bezpośredni wpływ na decyzje dotyczące rozwiązań organizacyjnych.
Bogaty zbiór literatury fachowej, zgromadzonej przez Urząd Morski w
Szczecinie, udostępniany jest pracownikom w bibliotece Urzędu, natomiast w 2005
roku planowane jest otwarcie ogólnodostępnej czytelni, w której z zasobów tych
będzie mogła skorzystać każda zainteresowana materiałami o tematyce morskiej
osoba.
Pragnąc wykonywać swoje zadania na najwyższym poziomie, a także pragnąc
aktywnie uczestniczyć w inicjatywach i przemianach dotyczących światowej żeglugi,
zdając sobie jednocześnie sprawę z faktu, iż najważniejszym zasobem Urzędu
pozwalającym osiągnąć te zamierzenia są ludzie, Urząd Morski w Szczecinie stara
się, aby jego pracownicy uczestniczyli w licznych kursach i szkoleniach, a także
zachęca do podnoszenia wiedzy i umiejętności we własnym zakresie. Kwalifikacje
dwojga naszych pracowników zostały docenione przez Europejską Agencję
Bezpieczeństwa Morskiego EMSA, która z początkiem 2005 roku zaproponowała
im pracę. Dominika Łempicka i Lech Auriga objęli w niej odpowiedzialne funkcje:
oficera ds. współpracy z krajami członkowskimi UE oraz oficera ds. projektów
dotyczących zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń środowiska morskiego.
Urząd podejmuje także współpracę z różnymi instytucjami, organizacjami oraz
władzami szczebla lokalnego, mającą na celu rozwój i bezpieczeństwo regionu
zachodniopomorskiego. Inicjatywy podejmowane wraz z Policją, Wojskiem Polskim
oraz Strażą Graniczną są bardzo pozytywnie odbierane przez samych partnerów a
także społeczność lokalną, na rzecz której prowadzone są działania.
Urząd Morski w Szczecinie stara się również prowadzić działalność
pozastatutową, która promowałaby ideę bezpieczeństwa morskiego, jak również
kształtowała jego pozytywny wizerunek. Urząd nawiązał oraz utrzymuje pozytywne
kontakty ze społecznością lokalną Szczecina. Organizacja rozmaitych przedsięwzięć
jest okazją do zaprezentowania i propagowania działalności Urzędu.
W ubiegłym roku wspólnie z Radą Osiedla Golęcino zorganizowano na
terenie Bazy Oznakowania Nawigacyjnego w Szczecinie festyn dla okolicznych
16
mieszkańców. Tam mogli oni zapoznać się z rodzajem prowadzonej przez Bazę
działalności. Zrozumienie potrzeby utrzymywania oznakowania nawigacyjnego dla
zapewnienia bezpieczeństwa żeglugi pozwala bowiem ograniczyć bezmyślną
dewastację urządzeń nawigacyjnych.
Festyn BONn w 2004 roku; Fot. Krzysztof Sroka
Współpraca Bazy z Radą Osiedla Golęcino zaowocowała ponadto powstaniem
boiska sportowego i placu zabaw dla dzieci. Działalność na rzecz rozwoju i integracji
mieszkańców dzielnicy spotkała się z ich dużym uznaniem, co znalazło wyraz w
licznych dyplomach i wyróżnieniach, jakie otrzymała od nich szczecińska Baza
Oznakowania Nawigacyjnego.
We wrześniu 2003 roku Urząd Morski w Szczecinie po raz pierwszy w
swej historii ogłosił konkurs plastyczny, adresowany do uczniów szkół
podstawowych i ponadpodstawowych, na plakat promujący bezpieczeństwo
morskie pt. ”Bezpieczne Morze”. Nadesłano nań prawie osiemset prac, z czego
duża część zdobiła przez kilka miesięcy korytarze siedziby Urzędu - Czerwonego
Ratusza. Za najlepszą pracę Jury pod przewodnictwem Dyrektora Urzędu uznało
17
wykonany tradycyjną farbą plakatową rysunek 10-letniej Darii Roszak z Domu
Dziecka w Tanowie. Dziewczynka w nagrodę spędziła tydzień na latarni morskiej w
Niechorzu a także wraz z całą swoją grupą uczestniczyła w wycieczce statkiem po
naszym porcie.
12 najlepszych w ocenie Jury prac, cieszyło oczy naszych pracowników w
kalendarzu Urzędu na rok 2004, który po raz pierwszy zaistniał w zupełnie nowej
formule.
Rysunek laureatki konkursu; Fot. Andrzej Borowiec
Zakładane kierunki rozwoju
W celu podniesienia poziomu bezpieczeństwa na polskich wodach morskich
na jeszcze wyższy od dotychczasowego pułap, Urząd Morski w Szczecinie planuje
szereg inwestycji w infrastrukturę.
18
Poczesne miejsce zajmuje tutaj modernizacja toru wodnego ŚwinoujścieSzczecin, której pierwszy etap już się zakończył. Realizację drugiego etapu
modernizacji planuje się przeprowadzić w latach 2005-2009. Etap ten został
podzielony na dwa odrębne projekty: odbudowę umocnień brzegowych Kanału
Piastowskiego oraz modernizację umocnień brzegowych Kanału Mielińskiego.
Urząd ubiega się o dofinansowanie tej inwestycji ze środków unijnych i wpisanie jej
do programu SPO – Transport , przy założeniu źródeł finansowania w następującym
podziale: 75% środków z UE (ERDF), a pozostałe 25% z budżetu państwa.
Modernizacja głównej drogi morskiej, jaką jest tor wodny Świnoujście –
Szczecin jest jednym z najważniejszych zadań, jakie stoi przed Urzędem. Urząd
bowiem nie tylko dba o nieustanne podnoszenie standardów bezpieczeństwa
żeglugi, lecz także ma świadomość, iż dostępność naszych portów jest bezpośrednio
związana z rozwojem gospodarczym całego regionu. W tej chwili, zgodnie z decyzją
Dyrektora Urzędu, do portu w Świnoujściu mogą już zawijać statki o długości do
270 m i zanurzeniu do 13,20 m.
Wejście do świnoujskiego portu; Fot. Piotr Domaradzki
19
Przedsięwzięciem, które umożliwi zawijanie do naszych portów coraz
większych statków jest docelowe pogłębienie toru wodnego na całej długości do
rzędnej 12,5 m. W połączeniu z realizacją drugiego etapu modernizacji toru
wodnego Świnoujście-Szczecin poprawi to infrastrukturę dostępu do portów Szczecin
i Świnoujście, co znacząco podniesie ich konkurencyjność, zwiększy udział
transportu morskiego w przewozach ogólnych oraz wpłynie na ożywienie
gospodarcze
w
województwie
zachodniopomorskim.
Umożliwi
to
również
wyeliminowanie niekorzystnych zjawisk takich jak spłycenia i przegłębienia.
Równie ważną inwestycją jest budowa pola refulacyjnego na urobek
zanieczyszczony w rejonie jeziora Dąbie i wyspy Radolin. Projekt ten jest częścią
umowy zawartej przez rząd RP z Bankiem Światowym na modernizację toru
wodnego i stanowi tzw. komponent proekologiczny. Korzyści z budowy tego pola
będą dwojakie: po pierwsze, lokalne podmioty gospodarcze związane z gospodarką
morską regionu będą mogły odkładać na nie urobek wydobyty w trakcie prac
czerpalnych, po drugie, po kilkunastu latach eksploatacji obszar ten zostanie po
rekultywacji ponownie włączony do ekosystemu wyspy. Obecnie trwają prace
związane z realizacją projektu budowy tego pola przygotowanego na zlecenie
Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej.
Akcesja Polski do Unii Europejskiej stała się przyczyną podjęcia przez polską
administrację morską szeregu działań zmierzających do uszczelnienia morskiej
granicy naszego państwa, która stała się zewnętrzną granicą Unii. W działaniach
tych aktywny udział bierze również Urząd Morski w Szczecinie m.in. poprzez
budowę części lądowej morskiego przejścia granicznego w Trzebieży.
Inwestycja ta zaplanowana jest w cyklu dwuletnim a jej realizacja przewidywana na
lata 2005-2006. Celem tego przedsięwzięcia inwestycyjnego jest między innymi
zwiększenie integracji społeczno-gospodarczej z ościennymi państwami Unii
Europejskiej, możliwe dzięki poprawie dostępności do portu w Trzebieży zarówno od
strony lądu jak i Zalewu Szczecińskiego.
Kolejną inwestycją mającą na celu poprawę stanu infrastruktury w portach
polskiego wybrzeża jest remont falochronów wschodniego i zachodniego w
20
porcie Dziwnów. Falochrony te stanowią obudowę kanału portowego na odcinku
wejściowym do portu Dziwnów. Realizacja robót powinna się zamknąć w okresie
trzech lat, tj. od 2005 roku do roku 2007, a ich łączny koszt zaplanowany został na
poziomie około 40 mln zł.
W tym miejscu warto wymienić również planowany na lata 2006-2008 remont
falochronu wschodniego w Świnoujściu. Falochron ten stanowi istotną część
infrastruktury zapewniającej dostęp do portów Świnoujście-Szczecin, a jego remont
wpisuje się w długofalową strategię zapewnienia jak najwyższego poziomu
bezpieczeństwa na polskich wodach morskich, realizowaną przez Urząd Morski
w Szczecinie.
Ważny element rozwoju Urzędu Morskiego w Szczecinie stanowią działania
związane z implementacją Ustawy o ustanowieniu programu wieloletniego
„Program ochrony brzegów morskich”. Zakres czasowy tej Ustawy obejmuje lata
2004-2023 W okresie tym realizowana będzie modernizacja umocnień brzegowych
oraz sztuczne zasilanie plaż w: Dźwirzynie, Mrzeżynie, Niechorzu, Śliwnie, Rewalu,
Trzęsaczu, Pustkowie, Pobierowie, Międzyzdrojach, a także na Mierzei Dziwnowskiej
oraz na Zalewach Szczecińskim i Kamieńskim.
Sztuczne zasilanie dziwnowskiej plaży w 2004 roku; Fot. Jacek Stodolny
21
Ochrona brzegów morskich stanowi jedynie część działalności proekologicznej
Urzędu Morskiego w Szczecinie. Kolejnym przedsięwzięciem z zakresu ochrony
środowiska są prace nad wprowadzeniem w życie programu Natura 2000.
Wdrażanie tego programu wiąże się z dwoma dyrektywami unijnymi: Dyrektywą
Ptasią oraz Dyrektywą Siedliskową. W obszarze właściwości terytorialnej Urzędu
zaplanowano utworzenie trzech obszarów objętych programem Natura 2000: Ostoja
Zatoka Pomorska, Ostoja Zalew Szczeciński, Ostoja Delta Świny. Plany ochrony
dla tych obszarów ukażą się w formie rozporządzenia Ministra Środowiska i będą
obowiązywać przez 20 lat. Podstawowym zadaniem stojącym przed programem
Natura
2000
jest
utrzymanie
różnorodności
biologicznej
poprzez
ochronę
najcenniejszych, najrzadszych elementów przyrody, ale też najbardziej typowych,
wciąż jeszcze powszechnych układów przyrodniczych, charakterystycznych dla
regionów biogeograficznych.
Do sukcesów Urzędu Morskiego w Szczecinie należy niewątpliwie utworzenie
Systemu
Kontrolno-Informacyjnego
dla
Portów
Polskich
(PHISC),
funkcjonującego w oparciu o dyrektywy unijne. Zapisy dotyczące systemu PHICS
oraz obowiązku przekazywania do niego informacji przez użytkowników portów
zostały umieszczone w Przepisach Portowych, dzięki czemu możliwy jest pełen i
bezproblemowy przepływ informacji pomiędzy nimi.
Dalszy rozwój tego systemu polegać będzie na włączeniu do niego wszystkich
statków (obecnie system obejmuje statki pasażerskie oraz statki przewożące
materiały niebezpieczne) oraz sprzężenie go z systemem AIS, co spełni warunki
konieczne do powstania sieci SafeSeaNet dla statków operujących w portach
polskich. Jej uruchomienie jest jednym z priorytetów Europejskiej Agencji
Bezpieczeństwa Morskiego (EMSA) .
Wspomniany system AIS również jest przedmiotem ciągłego rozwoju i
doskonalenia. W roku 2005 planowane jest uruchomienie kolejnych dwóch stacji
bazowych: na latarni morskiej w Niechorzu oraz na latarni morskiej Kikut. Działania te
zapewnią pokrycie przez system AIS całości obszaru właściwości terytorialnej
Urzędu Morskiego w Szczecinie.
22
Spośród innych zadań jakie Urząd Morski w Szczecinie zamierza zrealizować
w najbliższej przyszłości można wymienić modernizację Systemu Zarządzania
Ruchem Statków VTMS oraz harmonizację baz danych urzędów morskich.
Pierwsza z inwestycji zaplanowana jest na lata 2010-2011, co wiąże się z
upływającym w roku 2010 okresem gwarantowanej obsługi serwisowej systemu
przez Atlas Elektronik GMBH.
Pragnąc wykonywać swoje zadania i obowiązki na jak najwyższym poziomie,
Urząd Morski w Szczecinie planuje zakup wielozadaniowej jednostki pływającej,
która będzie mogła być wykorzystywana podczas akcji przeciwpożarowych bądź w
przypadku rozlewów. Prócz tego będzie ją można wykorzystać zarówno jako
jednostkę do zadań holowniczych, jak i do prowadzenia prac batymetrycznych oraz
wystawiania i obsługi oznakowania nawigacyjnego. Inwestycja ta przyczyni się do
bardziej sprawnego i szybszego reagowania służb Urzędu w
ewentualnych
sytuacjach kryzysowych.
Wszystkie wymienione powyżej przedsięwzięcia wpisują się w politykę
rozwoju gospodarki morskiej w naszym regionie. Mają na celu przede
wszystkim podnoszenie poziomu bezpieczeństwa żeglugi na polskich wodach
morskich, jednocześnie jednak przyczyniają się do poprawy konkurencyjności
portów morskich leżących w obszarze właściwości terytorialnej Urzędu
Morskiego w Szczecinie. Sztandarowym przykładem tego typu działalności
administracji morskiej jest ciągła praca nad poprawą stanu technicznego toru
wodnego Świnoujście-Szczecin oraz działania zmierzające do zmiany jego
parametrów, która ułatwi dostęp do portu Szczecin coraz
większym
jednostkom morskim.
23
Przygotował zespół redakcyjny w składzie:
Ewa Wieczorek, Anna Sulima, Magdalena Politowicz, Maciej Krzewicki
Źródła:
Materiały własne Urzędu Morskiego w Szczecinie, www.wybrzeze-rewalskie.pl,
www.latarnie.com.pl
24