Raport o narkotykach i narkomanii w województwie pomorskim w

Transkrypt

RAPORT
WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO
2011
Jacek J.Sękiewicz
Ekspert Wojewódzki
GDAŃSK
Spis Treści
STRESZCZENIE
I. WPROWADZENIE
II. DIAGNOZA ZJAWISKA
1. Ocena sytuacji (charakterystyka zjawiska)
1.1. Używanie narkotyków
1.2. Narkomania – problemowe używanie narkotyków,
1.3. Postawy wobec narkomanów,
1.4. Dostępność narkotyków
III. Opis i ocena posiadanych zasobów i podejmowanych działań w województwie
1.
1.1.
1.2.
1.3.
1.4.
Ograniczanie popytu
Profilaktyka
Leczenie i rehabilitacja
Readaptacja społeczna
Ograniczanie szkód zdrowotnych
2.
2.1.
Ograniczanie podaży
Walka z nielegalnym rynkiem
IV. WNIOSKI I REKOMENDACJE
−
−
oszacowanie stopnia zaspokojenia bieżących potrzeb za pomocą dostępnych zasobów,
propozycje rozszerzenia lub selekcji posiadanych zasobów adekwatnie do potrzeb.
-3-
STRESZCZENIE
Celem niniejszego raportu jest ukazanie trendów oraz procesów wpływających na
ewolucję form nadużywania substancji odurzających w woj. pomorskim w szerokim społeczno demograficznym i subkulturowym kontekście.
Ostatnie badania przeprowadzone w szkołach w woj. pomorskim w roku 211 oraz w
latach 2007 i wcześniejszych dają względnie bezpośrednie wyniki dla ogółu populacji.
Marihuana i amphetamina są narkotykami w przypadku, których dane nt. częstotliwości
używania są znaczące. W Trójmieście, gdzie powtarza się badania, częstotliwość używania
narkotyków wskazuje na wzrost używania po okresie stabilizacji pomiędzy rokiem 2003 i 2007.
W roku 2010 liczba osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych w
Trójmieście była szacowana na 5 866 osób (541 na 100 000 mieszkańców).
Strategie walki z narkotykami w woj. pomorskim poszukują sposobów ograniczenia
ścigania i kar więzienia w stosunku do narkomanów na rzecz wzmożenia wysiłków w walce ze
zorganizowanym handlem narkotykami. Zmieniło się nastawienie do leczenia osób
uzależnionych, jako wynik wzrostu liczby uzależnień jak i zagrożenia AIDS. Obok tradycyjnych
długoterminowych ośrodków leczenia metodą społeczności terapeutycznej, oddziałów
detoksykacji oraz wspólnot terapeutycznych (ośrodki z sektora NGO), powstało wiele poradni
a działania „outreach” rozwinęły system pomocy w nagłych wypadkach, wymianę igieł, a także
poradnictwo i wsparcie.
Liczba narkomanów opiatowych odnotowanych w programie TD, (treatment demand) zaczęła
gwałtownie spadać po roku 2002 (793 przypadki w 2002r., 538 w roku 2009 do 159 przypadków
w roku 2010). Ostatnie dane ze źródła PZH wskazują na spadek zakażeń HIV w latach 2006 –
2011 gdzie spadek nastąpił prawie o 80% wszystkich przypadków. Wśród narkomanów
stosujących iniekcje dożylne zanotowano tylko dwa przypadki zakażenia HIV w roku 2011.
Nowe zachorowania na AIDS wśród narkomanów – 1 przypadek w roku 2007, 2 przypadki w
roku 2008, 5 przypadków w roku 2010 oraz 2 przypadki w roku 2011 na 11 przypadków ogółem
w roku 2011.
Dla ograniczania szkód społecznych i zdrowotnych, w grupie narkomanów
opatowych w 2011roku trwały prace nad utworzeniem na poziomie Trójmiasta programu
metadonowego. Na początku roku 2012 został uruchomiony Program Leczenia Substytucyjnego
w ramach publicznego SP ZOZ-u, który jest częścią harmonizacji lokalnej sytuacji narkotykowej
w Trójmieście z programem krajowym.
Rosnąca gwałtownie na terenie woj. pomorskiego od końca lat dziewięćdziesiątych
liczba stwierdzonych przestępstw narkotykowych z ustawy z dn. 24.04.1997 o przeciwdziałaniu
narkomanii, rocznie wzrastała o ok. 40 - 50 proc. po roku 2000 roku. Obecnie utrzymuje się na
stałym poziomie ze spadkiem w roku 2008. W roku 2000 stwierdzono 665 przestępstw, w 2003
r. – 2 285, w roku 2004 – 4 683, w roku 2007 – 3819, w roku 2008 – 3801, w 2009 – 4151, w
roku 2010 – 4533 oraz 3868 w roku 2011. W odniesieniu do wskaźników rynku heroiny
konfiskowane ilości narkotyku były względnie stabilne do 1996r. Od roku 1996 ilości konfiskat
wzrosły ponad czterokrotnie. Cena narkotyków wzrosła czterokrotnie w porównaniu do początku
lat dziewięćdziesiątych, a czystość heroiny dostępnej na ulicach wzrosła z 38% do ponad 40%.
Świadczy to o rzeczywistym wzroście dostaw i dostępności środków odurzających.
Liczba przestępstw rosła szybciej niż ilość podejrzanych osób wskazując na wzrost
aktywności policji, co zaowocowało większą liczbą wykrytych przestępstw. Wskaźnikiem zmian
w pracy policji jest spadek liczby wykroczeń związanych z marihuaną. Podążając za wzrostem
-4liczby aresztowanych narkomanów zmniejszyła się liczba osób leczonych w więzieniach obszaru
pomorskiego z powodu symptomów głodu narkotycznego (56 w 1991r, 92 w 2000r, 131 w roku
2004 do 103 w roku 2007, 91 w roku 2009 oraz do 127 w roku 2010). Świadczy to o zmianie
substancji oraz wzorca używania narkotyków. Wzrost wskaźników policyjnych połączony był
z ostrym wzrostem zgonów spowodowanych narkotykami, głównie przedawkowaniem heroiny
w latach 2001 – 2002 z tendencją spadkową do stabilizacji po roku 2009.
W woj.pomorskim w proces zmniejszenia popytu na narkotyki przeciwdziałania
narkomanii zaangażowane są publiczne oraz niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej oraz
jednostki organizacyjne działające w sektorze ochrony zdrowia, szkoły, organizacje
pozarządowe.
Na terenie województwa pracują 54 poradnie publiczne i niepubliczne, które
nastawione są wyłącznie na prowadzenie działalności dla osób uzależnionych, 5 ośrodków dla
osób chorych na AIDS, 7 ośrodków leczenia uzależnień w systemie stacjonarnym
długoterminowym. Po roku 2009 obserwuje się zmianę polityki w systemie ochrony zdrowia
zmierzającą do alokacji środków oraz zasobów z lecznictwa stacjonarnego na rzecz lecznictwa
ambulatoryjnego. W dłuższej perspektywie, doprowadzi to do odradzania się lecznictwa
stacjonarnego, z powodu konieczności zakończenia terapii w pełnym wymiarze.
Kampanie prewencyjne w woj.pomorskim skierowane są głównie do młodzieży,
z powodu wieku, w którym rozpoczyna się zażywanie narkotyków. Programy profilaktyczne są
tak konstruowane by przynosiły trwałe efekty, które dopasowane są do otaczającej
rzeczywistości. W roku 2011 w woj. pomorskim prowadzona była w 149 szkołach. Samorządy
powiatowe i miejskie przeznaczyły na profilaktykę narkomanii kwotę 5 361 294 PLN w
realizacji KPPN (Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii). W roku 2011 brały udział
152 podmioty gminne, powiatowe oraz miejskie. Liczba gmin, które w 2011 r. wspierały
finansowo programy profilaktyki przeciwdziałania narkomanii jest najwyższa w kraju.
Polityka antynarkotykowa kreowana w woj. pomorskim opiera się na danych
uzyskanych z badań oraz doświadczeń wynikających ze stosowania wcześniejszych programów.
Systematyczne i okresowe badanie problemu jest konieczne dla identyfikacji nowych trendów
rynku narkotykowego oraz sposobów przeciwdziałania używania narkotyków poprzez redukcje
popytu i podaży narkotyków.
-5I. WPROWADZENIE
Niniejsze opracowanie dotyczące nadużywania narkotyków jest rezultatem prac
przeprowadzonych przez autora w ramach regionalnego Centrum Informacji o Narkotykach
i Narkomanii. Jego celem jest monitorowanie i interpretowanie trendów w używaniu narkotyków
w Trójmieście oraz w woj. pomorskim.
Od roku 1989 zaszły w Polsce zmiany polityczne i społeczne, które wpłynęły na
ewolucję wzorców w nadużywaniu narkotyków oraz polityki antynarkotykowej. Nie jest łatwo
uzyskać wiarygodne informacje na temat zjawisk, które często są nielegalne, napiętnowane
i ukryte.
Pośrednie czynniki odzwierciedlają tendencje w bardziej problematycznych wzorcach
zażywania narkotyków, ale nie mogą być brane dosłownie i konieczna jest ich wnikliwa
interpretacja biorąca pod uwagę wiele innych czynników, które mogą wpłynąć na dane.
Wskaźniki te są o wiele bardziej wartościowe, jeśli interpretować je w powiązaniu z pracami
badawczymi o charakterze studiów etnograficznych lub badania przypadku.
Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii przy Krajowym Biurze
ds. Przeciwdziałania Narkomanii w Warszawie koordynacje działania, wskazując priorytetową
listę badań w dziedzinie uzależnień, które powinny być podejmowane dla lepszego poznania
i zrozumienia zjawiska narkomanii. Najważniejsze wydają się badania epidemiologiczne oraz
ocena skuteczności podejmowanych działań zapobiegawczych, leczniczych i rehabilitacyjnych.
Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii, jako priorytet stawia sobie możliwość
praktycznego wykorzystania mnogości kosztownych badań dla sformułowania kierunków
profilaktyki uzależnień.
Przyszłościowe badania niewątpliwie mają służyć rekomendacjami dla lokalnej
polityki społecznej a przede wszystkim dla działań profilaktyki. Opracowanie niniejsze ma
wymiar lokalny, ukazując drogi rozprzestrzeniania się i ewolucję epidemii.
Charakterystyka woj. pomorskiego
Leżące nad Bałtykiem województwo pomorskie to swoiste polskie okno na świat miejsce, w którym krzyżują się ważne szlaki komunikacyjne Europy. Potencjalni inwestorzy
znajdą tu dobrze rozwiniętą infrastrukturę i zaplecze badawcze. Ponadto dzięki swoim walorom
przyrodniczym obszar ten uważany jest - również przez obcokrajowców – za jedno z
najatrakcyjniejszych miejsc do zamieszkania w Polsce.
Pomorskie jest jednym z 3 województw położonych nad Morzem Bałtyckim. Poprzez
północną, morską granicę sąsiaduje z państwami skandynawskimi, a na wschodzie z Obwodem
Kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej. W układzie administracyjnym Polski region graniczy z
województwami: zachodniopomorskim, wielkopolskim, kujawsko-pomorskim oraz warmińskomazurskim. Jego powierzchnia zajmuje 18 300 km2, co stanowi 5,9% obszaru Polski.
W latach 2000-2006 średnie roczne tempo wzrostu PKB na Pomorzu kształtowało się
na poziomie 6,2% i było wyższe od dynamiki ogólnopolskiej. Potencjał ekonomiczny regionu
bazuje z jednej strony na tradycyjnych gałęziach przemysłu, takich jak przemysł stoczniowy,
rafineryjny, spożywczy, maszynowy, meblowy oraz na turystyce. Z drugiej strony następuje
rozwój branż: informatycznej, elektronicznej, biotechnologicznej. W sektorach tych upatrywane
są największe nadzieje rozwojowe regionu.
Czołową branżą Pomorza i równocześnie największym pracodawcą pozostawał do
niedawna przemysł stoczniowy, reprezentowany przez stocznie produkcyjne, remontowe oraz
firmy współpracujące ze stoczniami, które swoje usługi oferują również innym branżom.
-6Pomorze nie byłoby tym samym regionem bez branży rafineryjnej. Reprezentuje ją
największe przedsiębiorstwo w regionie oraz jedno z największych w Polsce - Grupa Kapitałowa
LOTOS SA, zajmujące się wydobyciem i przerobem ropy naftowej oraz handlem produktami
naftowymi. Kolejnym sektorem o dużym znaczeniu gospodarczym dla regionu (a także dla
całego kraju) oraz - co najważniejsze - o dobrych perspektywach rozwoju, jest
Sektor budowlany. Duże znaczenie ma także branża spożywcza (ok. 11% produkcji
sprzedanej przemysłu).
Jedną z najszybciej rozwijających się branż w województwie jest sektor wysokich
technologii, reprezentowany przede wszystkim przez małe i średnie przedsiębiorstwa. Dobrym
zapleczem, zapewniającym rozwój sektora high-tech i elektroniki są wyższe uczelnie, w tym:
Politechnika Gdańska, Uniwersytet Gdański, Akademia Morska i Akademia Marynarki
Wojennej, które kształcą kadrę w tym zakresie. Szeroko reprezentowane są także branże
kosmetyczna i farmaceutyczna, które mają możliwość korzystania z bogatego zaplecza
naukowego i wykwalifikowanych pracowników. Rekrutują się oni głównie z kierunku
biotechnologii Politechniki Gdańskiej i międzywydziałowego kierunku biotechnologii
prowadzonego wspólnie przez Uniwersytet Gdański i Uniwersytet Medyczny w Gdańsku.
Uczelnie te są ważnym wsparciem w rozwoju firm realizujących innowacyjne projekty w tych
dziedzinach.
W strategii rozwoju województwa pomorskiego bardzo ważną pozycję zajmuje
turystyka. Według szacunków Instytutu Turystyki w 2007 roku województwo pomorskie
odwiedziło około 3,7 min turystów krajowych, co daje pierwsze miejsce wśród wszystkich
województw w Polsce. Natomiast liczba podróżnych z zagranicy wyniosła w 2007 r. 1,076 min.
Wśród nich największą grupę stanowili Niemcy, a w dalszej kolejności Szwedzi, Brytyjczycy,
Rosjanie, Norwegowie, Francuzi, Włosi i Amerykanie. W 2008 roku baza noclegowa
województwa pomorskiego składała się z 216jednostek hotelarskich oraz 606 pozostałych
obiektów (przede wszystkim domy wczasowe). Łączna liczba miejsc noclegowych wynosiła 85,3
tys., w tym 19,6% pozostawało w dyspozycji obiektów hotelarskich.
W 2007 roku firmy województwa pomorskiego wyeksportowały towary o łącznej
wartości 7 554,7 min euro, import natomiast wyniósł 8 225,4 min euro. Warto zauważyć, że
wskaźniki te systematycznie rosną. Eksport per capita dla województwa w 2007 roku osiągnął 4
670 dol. i był znacznie wyższy niż średnia wartość tego wskaźnika dla Polski. Gospodarka
Pomorza cechuje się coraz większym stopniem otwarcia, a eksport coraz mocniej determinuje
produkcję pomorskich firm. O jego wadze świadczy udział w produkcji sprzedanej przemysłu
województwa. W 2006 roku wynosił on 54,9% (20% wzrost w stosunku do 1995 roku).
Województwo pomorskie zajmuje pod tym względem czołowe miejsce w Polsce, a wskaźnik ten
jest wyższy od przeciętnego w kraju.
Na koniec 2006 roku wśród podmiotów działających na terenie województwa
pomorskiego, 1127 posiadało kapitał zagraniczny. Największą grupę stanowiły firmy
zatrudniające do 9 osób - 58,4%, natomiast jednostki zatrudniające powyżej 250 osób stanowiły
4,6%. W podmiotach z udziałem kapitału zagranicznego pracowało ponad 63 tys. osób, w tym
72,2% w przedsiębiorstwach przemysłowych, 8,5% w jednostkach zajmujących się handlem i
naprawami, 7% w podmiotach związanych z obsługą nieruchomości i firm oraz 4,5% w
przedsiębiorstwach o działalności transportowej. W województwie pomorskim zaangażowały
swoje środki firmy z całego świata. Z ponad 60 krajów, z których pochodzili udziałowcy
podmiotów zlokalizowanych w regionie, najwięcej kapitału według danych GUS w 2006 roku
należało do Niemiec (24,1%), Niderlandów (19,5%), Austrii (9,2%), Danii (8,7%) i Francji
(8%). W największe inwestycje zaangażowany jest jednak przede wszystkim kapitał
amerykański.
-7-
Demografia
W końcu 2010 r. województwo pomorskie zamieszkiwało 2 235,6 tys. osób, tj. 5,9%
ludności Polski. Pod względem liczby ludności województwo pomorskie zajmowało 7 miejsce w
kraju, po województwach: mazowieckim, śląskim, wielkopolskim, małopolskim, dolnośląskim i
łódzkim. Na 1 km2 powierzchni przypadało średnio 122 osób.
W dalszym ciągu obserwuje się spadek liczby mieszkańców miast województwa na
korzyść terenów wiejskich. W końcu omawianego roku w miastach mieszkało 66% osób, co
oznacza wzrost w stosunku do stanu z końca 2009 r. o 3,1 tys. osób (wobec 2,9 tys. rok
wcześniej). Liczba ludności mieszkającej na wsi wzrastała w szybkim tempie i w końcu 2010 r.
wyniosła 794,0 tys. osób, co stanowiło wzrost w stosunku do stanu z końca 2009 r. o 10,41 tys.
Tym samym odsetek ludności wiejskiej (wskaźnik ruralizacji) wyniósł 36% wobec 33,1% w
końcu 2008 r.
W ogólnej liczbie ludności Polski udział mieszkańców wsi był wyższy i wskaźnik ten
wynosił w końcu 2010 r. – 39,1%. Kobiety stanowiły ponad 51% ogółu populacji województwa,
a współczynnik feminizacji (liczba kobiet na 100 mężczyzn) wyniósł 112 w województwie
ogółem (analogicznie jak w poprzednim roku), 110 wśród ludności miejskiej i 99 na obszarach
wiejskich.
W 2009 r. liczba dzieci i młodzieży w wieku przedprodukcyjnym (0-17 lat) stanowiła
20,9% populacji i zmniejszyła się w porównaniu z 2008 r. o 0,32 pkt. procentowego.
Natomiast w grupie osób w wieku produkcyjnym (18-59/64 lata) odnotowano wzrost
o 0,1 pkt, a udział tej grupy w ogólnej. Zaobserwowano dalszy wzrost liczby osób w wieku
poprodukcyjnym (powyżej 60/65 lat). Udział tej grupy w ogólnej strukturze ludności wyniósł
15,6% i zwiększył się o 0,4 pkt w stosunku do poprzedniego roku. Ruch naturalny ludności
należy do tych zjawisk demograficznych, które niewątpliwie wpływają na tempo przyrostu
ludności. W 2009 r. liczba urodzeń była o 6,4 tys. wyższa od liczby zgonów. Z kolei liczba
zgonów wzrosła z 19,6 tys. w 2008 r. do 20,4 tys. W 2009 r. (4,8%).
Przyrost naturalny w województwie (liczony na 1000 ludności), podobnie jak przed
rokiem, był najwyższy w kraju i wyniósł 2,8 wobec 0,3 w Polsce. W miastach pozostał bez
zmian, na poziomie 1,0, a na obszarach wiejskich wzrósł z 6,1 w 2007 r. do 7,4 w 2010 r.
W 2010 r. w województwie miał miejsce znaczący spadek liczby małżeństw. Ogółem
zarejestrowano 13,6 tys. nowych małżeństw, czyli o 2,8% mniej niż rok wcześniej. Tym samym
zmalała liczba zawartych małżeństw na 1000 ludności z 7,0 w 2009 r. do 6 w 2010 r.
Drugim, obok przyrostu naturalnego, czynnikiem mającym istotny wpływ na stan
zaludnienia są migracje ludności. Po pierwszym od momentu utworzenia województwa pomorskiego ujemnym saldzie migracji w 2007 r., odnotowano znaczące zmniejszenie się odpływu
ludności. W 2008 r. w wyniku migracji liczba ludności zmniejszyła się o 1099 osoby, a w 2010
r. zwiększyła się o 1987 osób, co w przeliczeniu na 1000 mieszkańców województwa wynosi
0,62 osoby (w kraju -0,5). Oznacza to, że liczba osób wymeldowanych z pobytu stałego w ciągu
roku była mniejsza niż liczba osób zameldowanych na pobyt stały w tym okresie.
W 2010 r. w województwie pomorskim nieznacznie zmalał przyrost naturalny.
Wskaźnik przyrostu naturalnego na 1 000 mieszkańców wyniósł 2,4 i wzrósł o 0,23 %
w porównaniu do roku 2009.
Mieszkańcy województwa pomorskiego są stosunkowo młodym społeczeństwem odsetek ludności w wieku produkcyjnym wynosi 64,6%, a w wieku przedprodukcyjnym 20,8%.
Ponadto, w prognozie demograficznej IBnGR do 2035 roku, liczba ludności w wieku
produkcyjnym będzie zmniejszać się wolniej niż przeciętnie w całej Polsce. Oznacza to, że
zarówno inwestorzy, jak i rodzimi przedsiębiorcy mają tu stały i łatwy dostęp do zasobów
-8kapitału ludzkiego. Potencjalni pracodawcy mogą znaleźć na Pomorzu zarówno specjalistów z
wyższym wykształceniem, jak i wykwalifikowaną kadrę robotniczą. Na Pomorzu funkcjonuje 28
szkół wyższych, kształcących przeszło 100 tys. studentów. Największą uczelnią województwa
jest Uniwersytet Gdański, drugą zaś, co do wielkości, a zarazem najstarszą na Pomorzu Politechnika Gdańska. Zapleczem kadrowym dla głównych sektorów gospodarki są również
uczelnie: Akademia Morska, Akademia Marynarki Wojennej, Uniwersytet Medyczny, Akademia
Wychowania Fizycznego i Sportu oraz prywatne szkoły wyższe.
W 42 miastach województwa mieszka prawie 67% ludności Pomorza.
Niekwestionowanym centrum zarówno regionu, jak również Polski północnej jest aglomeracja
trójmiejska, która obejmuje Gdańsk, Sopot i Gdynię. Miasta te w naturalny sposób podzieliły
swoje funkcje. Gdańsk jest stolicą regionu i jednocześnie jego największym miastem liczącym
455 tys. mieszkańców. Gdynia, drugie, co do wielkości miasto województwa, to symbol
samorządności w Polsce i dynamicznego rozwoju gospodarczego. Sopot, mający status
uzdrowiska, jest nie tylko ponadregionalną bazą wypoczynkowo-rekreacyjną, ale również
miejscem lokalizacji przedsiębiorstw z sektora nowoczesnych usług. Aglomeracja trójmiejska to
ośrodek, w którym mieszka 744 tys. osób, co stanowi ponad jedną trzecią ludności
województwa. Jest to miejsce koncentracji potencjału ekonomicznego regionu, główny węzeł
komunikacyjny, ośrodek akademicki, przemysłowy i handlowy, wraz z centrum targowym,
zagranicznymi
przedstawicielstwami
konsularnymi
i
sekretariatami
organizacji
międzynarodowych. Trzecim, co do wielkości miastem regionu jest Słupsk - 97,3 tys.
mieszkańców, pełniący rolę głównego ośrodka miejskiego zachodniej części województwa. Z
kolei Wejherowo, Reda, Rumia i okolice tworzą tzw. „małe trójmiasto”, zamieszkałe przez
prawie 112 tys. ludzi. Kolejne ważne ośrodki miejskie to: Tczew, Starogard Gdański, Chojnice,
Kwidzyn i Malbork.
Sytuacja zdrowotna
W latach ubiegłych choroby układu krążenia są jednostką chorobową występującą
najczęściej wśród mieszkańców województwa pomorskiego.
Wśród przyczyn zgonów dominują w Polsce (około 50%) i w województwie
pomorskim (45%) choroby układu krążenia (choroba niedokrwienna serca – w tym zawał serca
oraz osobno klasyfikowana miażdżyca, choroby naczyń mózgowych i choroba nadciśnieniowa),
które wraz z nowotworami stanowią ponad 70% przyczyn wszystkich zgonów w woj.
Pomorskim – wyk. 3.
Analizując lata 2005 - 2010 zauważa się tendencję wzrostową zarówno
zachorowalnosci jak i chorobowości mieszkańców na choroby naczyń mózgowych. Spadły
zachorowania na niedokrwienną chorobę serca przy jednoczesnym wzroście chorobowości.
Wśród chorób układu krążenia dominująca jest choroba nadciśnieniowa. Z powodu
choroby nadciśnieniowej leczonych było 194 151 osób powyżej 19 roku życia oraz 634 osób do
18 roku. Wzrosła zachorowalność na chorobę naczyń mózgowych 2010 r. -4.289 osoby (2009 r.
– 3.984 osób, 2008 r. – 3.587 osób).
Bezrobocie
Od stycznia do grudnia 2010 r. w porównaniu z analogicznym okresem roku
poprzedniego odnotowano szereg pozytywnych zmian we wskaźnikach charakteryzujących
sytuację społeczno-gospodarczą województwa pomorskiego m.in.:
Wzrost przeciętnego zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw. W 2010 r. przeciętne
zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw wyniosło w województwie pomorskim 277,8 tys. osób,
-9co wskazuje na wzrost o 2,9% w porównaniu do roku poprzedniego (w kraju wzrost wyniósł
0,8%). W sektorze prywatnym przeciętne zatrudnienie wyniosło 243,9 tys. osób (o 4,4% więcej),
w sektorze publicznym - 33,9 tys. osób (o 7,0% mniej). Zatrudnienie wzrosło m.in. w
zakwaterowaniu i gastronomii (o 15,8%), w obsłudze rynku nieruchomości (o 15,4%). Spadek
zatrudnienia odnotowano m.in. w sekcji wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną gaz,
parę wodną i gorącą wodę (o 6,0%) oraz w rolnictwie, leśnictwie, łowiectwie i rybactwie (o
4,5%).
Wzrost przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w sektorze
przedsiębiorstw. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w 2010 r. wyniosło 3 388,40 zł i
było wyższe o 2,6% od zanotowanego w 2009 r. (w kraju - 3 434,62 zł - wzrost o 3,3%).
Wzrost produkcji sprzedanej w przemyśle i wartości produkcji budowlano –
montażowej. Produkcja sprzedana w cenach stałych wzrosła w województwie o 14,3% (w kraju
wzrost o 9,8%). Wzrost produkcji wystąpił głównie w przedsiębiorstwach zajmujących się
produkcją maszyn i urządzeń (o 32,5%), produkcją wyrobów z drewna, korka, słomy i wikliny (o
24,5%) oraz w produkcji wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (o 15,6%).
Wzrosła wartość produkcji budowlano-montażowej w cenach bieżących o 2,2% w
stosunku do wartości sprzed roku (zwłaszcza w przedsiębiorstwach związanych z budową
budynków - o 6,5% oraz zajmujących się robotami budowlanymi specjalistycznymi - o 4,1%).
Wzrost sprzedaży detalicznej zrealizowanej przez przedsiębiorstwa handlowe i
niehandlowe. Sprzedaż detaliczna w 2010 r. wyniosła 16,9 mld zł i była wyższa w porównaniu z
poprzednim rokiem o 12,4%, zwłaszcza w przedsiębiorstwach prowadzących sprzedaż
farmaceutyków, kosmetyków, sprzętu ortopedycznego, paliw stałych, ciekłych i gazowych oraz
włókna, odzieży i obuwia.
Wzrost obrotów ładunkowych w portach morskich województwa. W 2010 r. obroty
ładunkowe w portach morskich wyniosły 38,8 min t i w stosunku do analogicznego okresu roku
ubiegłego wzrosły o 28,7% (w kraju wzrost o 32,0%). Obroty ładunkowe w portach morskich
województwa pomorskiego stanowiły 65,2% obrotów ładunkowych w kraju.
Liczba podmiotów gospodarki narodowej zarejestrowanych w rejestrze REGON w
województwie pomorskim w końcu grudnia 2010 r. wyniosła 260,2 tys., czyli o 4,4% więcej niż
rok wcześniej. 97,0% podmiotów w regionie działało w sektorze prywatnym, w którym
dominowały osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (74,5% ogólnej liczby
podmiotów zarejestrowanych w województwie). Najwięcej zarejestrowanych podmiotów
działało w Gdańsku (25,1% ogółu), w Gdyni (13,6%) oraz w powiecie wejherowskim (7,4%);
najmniej w powiecie nowodworskim (1,5%) i sztumskim (1,3%).
Niewielki wzrost liczby bezrobotnych i stopy bezrobocia. Liczba bezrobotnych
zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy województwa pomorskiego na koniec 2010 r.
wyniosła 104,7 tys. osób. W stosunku do końca 2009 r. nastąpił wzrost o 4,4 tys. osób, tj. o
4,4%. W analizowanym okresie wzrosła też stopa bezrobocia rejestrowanego w województwie z
poziomu 11,9% do 12,2%, tj. o 0,3 pkt proc. Mimo tego, że w 2010 rok wkroczyliśmy obciążeni
skutkami kryzysu gospodarczego z lat 2008 i 2009, a na rynek województwa wchodziły - wciąż
jeszcze bardzo liczne - roczniki młodzieży, to udało się utrzymać liczbę bezrobotnych
zasadniczo na niezmienionym poziomie. Było to możliwe m.in. dzięki: dużej skali inwestycji
infrastrukturalnych realizowanych w województwie, utrzymującej się wśród przedsiębiorców
Pomorza wierze w poprawę koniunktury gospodarczej oraz uruchomieniu działań
interwencyjnych na rynku pracy finansowanych ze środków POKL i Funduszu Pracy przez
Samorząd Województwa i samorządy powiatowe.
- 10 -
Wykres 1. Kształtowanie się stopy bezrobocia w województwie pomorskim w roku 2008-2010
(źródło: WUP)
Liczba bezrobotnych w końcu grudnia 2010 r. wyniosła w województwie pomorskim
104,7 tys. osób. W stosunku do końca grudnia 2009 r. wzrosła o 4,4 tys. osób, tj. o 4,4% (w
kraju w tym samym czasie liczba bezrobotnych wzrosła o 3,3%). W roku 2010 wzrost
bezrobocia w województwie pomorskim był znacznie niższy niż rok wcześniej. W 2009 r. liczba
bezrobotnych wzrosła o 32,5 tys. osób, tj. 47,9% - dynamika wzrostu była wówczas najwyższa w
kraju.
W 2010 r. względny wzrost liczby bezrobotnych odnotowano w 16 powiatach
województwa pomorskiego, największy:
w powiecie kartuskim o 21,7% (o 810 osób),
w powiecie gdańskim o 16,0% (o 347 osób),
w powiecie wejherowskim o 15,9% (o 1161 osób).
Spadek liczby bezrobotnych odnotowano w 4 powiatach, największy w powiecie
kwidzyńskim o 10,0% (o 455 osób).
W celu zmniejszenia bezrobocia uruchomiono wiele programów, z których
najważniejsze to: Wojewódzki Program Rozwoju Zasobów Ludzkich na Obszarach Wiejskich,
który powstał z inicjatywy Samorządu Województwa Pomorskiego. Merytoryczną podstawę
tworzenia programów i projektów rozwojowych dla województwa pomorskiego stanowi
Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego.
II. DIAGNOZA ZJAWISKA
1.
Ocena sytuacji (charakterystyka zjawiska)
W Gdańsku od połowy lat siedemdziesiątych najważniejszym czynnikiem
rozwojowym narkomanii był znaczący wzrost uzależnień od heroiny. Minione lata dowodzą
przemian, zarówno jakościowych, jak i ilościowych, jakie zaobserwowano w Gdańsku
w zakresie narkomanii i problemów związanych z narkotykami w województwie pomorskim
oraz w Polsce. Przemianom tym towarzyszyły znaczące zmiany w sposobie podejścia do tego
problemu i w prowadzeniu szerokich debat na temat jak problem ten rozwiązać. Pojawienie się
w latach 80-tych zagrożenia wirusem HIV oraz chorobą AIDS dodały nowy wymiar do tej
kwestii. Jednakże zbyt często, zarówno planowanie środków, programów, profesjonalnej kadry
jak i ocena ich wpływu, było utrudnione z braku właściwej i rzetelnej wiedzy o naturze
i rozmiarach narkomanii, problemach z tym związanych, oraz o tym, w jaki sposób zjawisko to
zmienia się na przestrzeni czasu. Planowanie i ocena komplikowały się z powodu znaczących
- 11 różnic lokalnych, krajowych i regionalnych, nie tylko w sferze tworzonych modeli zażywania
narkotyków, lecz również w zakresie rodzaju pomocy, którą świadczono i rodzaju działań, które
podejmowano.
Niełatwo jest przeprowadzić ocenę zażywania narkotyków i problemów związanych
z nimi, za pośrednictwem normalnych kanałów ochrony zdrowia i służb społecznych, zwłaszcza,
iż chodzi tu o zjawiska sprzeczne z prawem.
Celem kolejnego raportu jest ukazanie trendów użycia środków odurzających w woj.
pomorskim przy użyciu różnych wskaźników epidemiologicznych. Jednym z podstawowych
zadań, które odnosi się do niniejszej opracowania jest przedstawienie zjawiska nadużywania
substancji odurzających oraz procesy wpływające na ewolucję form nadużywania substancji
odurzających a także odpowiedzi na to zjawisko. Odpowiedzi te dokonują się w stosunku do
nadużywania substancji odurzających, leczenia, struktur wymiaru sprawiedliwości, priorytetów
jak również w szerszym, społeczno- demograficznym i subkulturowym kontekście.
Badania przeprowadzone w szkołach w woj. pomorskim dają względnie
bezpośrednie wyniki dla ogółu populacji. Ich wykorzystanie jest ograniczone, jeśli chodzi
o społecznie napiętnowane wzorce zażywania narkotyków, gdyż nie uwzględniają one ważnych
grup ryzyka.
Pośrednie czynniki odzwierciedlają tendencje w bardziej problematycznych
wzorcach zażywania narkotyków, ale nie mogą być brane dosłownie i konieczna jest ich
wnikliwa interpretacja biorąca pod uwagę wiele innych czynników, które mogą wpłynąć na dane.
Wskaźniki te są o wiele bardziej wartościowe, jeśli interpretować je w powiązaniu z pracami
badawczymi o charakterze etnograficznym lub badania przypadku prowadzonymi na terenie woj.
pomorskiego oraz w innych ośrodkach w kraju.
W woj. pomorskim istnieje wiele sondaży dotyczących ogółu populacji dorosłych,
chociaż większość miast woj. pomorskiego posiada dane ze szkół oraz sondaże dotyczące
używania narkotyków wśród młodzieży. Marihuana, amphetamina są narkotykami w przypadku
których, dane nt. częstotliwości używania są znaczące. W Trójmieście, gdzie powtarza się
badania, częstotliwość używania narkotyków wskazuje tendencję stabilizacji na przestrzeni lat
2007 – 2009. W ostatnich dziesięciu latach przeprowadzono badania etnograficzne, badania
pojedynczych przypadków, badania efektu „kuli śniegowej” oraz badania metodą capture recapture dla oszacowania wielkości zjawiska.
Dla zapobiegania narkomanii w woj. pomorskim przez wiele lat podstawą było
założenie, że zażywanie różnego rodzaju narkotyków z przyczyn niemedycznych jest szkodliwe
dla jednostki, destrukcyjne dla społeczeństwa i powinno być zdecydowanie zwalczane.
Głównymi elementami polityki lokalnej w latach osiemdziesiątych oraz ówczesnego
prawodawstwa w odniesieniu do narkotyków były policyjne i celne represje za nielegalny handel
narkotykami; energiczne ściganie i karanie nieprzestrzegania prawa, a zwłaszcza ostre kary dla
osób przemycających i sprzedających narkotyki; łagodna kara lub jej zaniechanie za posiadanie
niewielkiej ilości narkotyków dla własnego użytku; dostęp do ośrodków leczenia
długoterminowego; specjalne uregulowania prawne pozwalające osobom uzależnionym, które
popełniły przestępstwo na podjęcie leczenia w miejsce kary więzienia; kampanie prewencyjne
mające na celu zmniejszenie popytu na narkotyki (a także alkohol, tytoń i przyjmowanie
środków uspokajających i nasennych w celach niemedycznych).
W połowie lat dziewięćdziesiątych opisana powyżej polityka krytykowana była za
nieefektywność. Główną przyczyną krytyki był gwałtowny wzrost liczby uzależnionych od
początku okresu transformacji po roku 1989, zwiększona dostępność narkotyków, nagły wzrost
ilości zgonów spowodowanych narkotykami, coraz wyższa liczba narkomanów w więzieniach.
Pojawiły się wątpliwości, czy polityka represyjna w rzeczywistości skutecznie zapobiega
wzrostowi podaży i popytu na narkotyki i czy wolne od narkotyków metody leczenia mogą
- 12 podołać rosnącej liczbie uzależnionych. Strategie pomorskiej Policji oraz władz miasta Gdańska
poszukują sposobów ograniczenia ścigania i kar więzienia w stosunku do narkomanów na rzecz
wzmożenia wysiłków w walce ze zorganizowanym handlem narkotykami. Nastawienie do
leczenia także zmieniło się po roku 1989 jako wynik zarówno wzrostu liczby uzależnień jak
i zagrożenia AIDS. Obok tradycyjnych długoterminowych ośrodków leczenia metodą
społeczności terapeutycznej, oddziałów detoksykacji oraz wspólnot terapeutycznych (ośrodki
z sektora NGO), powstało wiele poradni a działania „outreach” rozwinęły system pomocy
w nagłych wypadkach, wymianę igieł, a także poradnictwo i udzielanie w razie potrzeby
schronienia.
Przestrzeganie przepisów antynarkotykowych jest w woj. pomorskim nadzorowane
przez zintegrowane siły do zadań specjalnych złożone z policji (agenda terenowa Centralnego
Biura Śledczego), ABW i służb celnych. Zgodnie z zasadą przymusowego ścigania na podstawie
zapisów ustawowych wynikających z Ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu
narkomanii. (Rozdział 6 (art. 40-58) Przepisy karne) - Dz. U. z dnia 29 lipca 2005r Nr 75, poz.
468 z późniejszymi zmianami, oraz Konwencji Wiedeńskiej - Konwencja o Zwalczaniu
Nielegalnego Handlu i Obrotu Środkami Odurzającymi i Substancjami Psychotropowymi z 1988
r., każdy przypadek nieprzestrzegania prawa musi być zbadany i stąd także zarejestrowany.
Statystyki policyjne przestępstw związanych z narkotykami są zatem dokładne.
Przyjęte w woj. pomorskim systemy monitorowania są oparte z jednej strony na
danych związanych z przestrzeganiem prawa z drugiej zaś na danych z lecznictwa. Od początku
lat 80-tych rozpoczęto rejestrowanie osób uzależnionych od opiatów i zażywających polską
heroinę a także inne substancje. Od roku 1985 – po wejściu w życie pierwszej ustawy
antynarkotykowej zgłoszenia nowych przypadków pochodziły od policji. Do tego czasu pewną
ilość meldunków otrzymywano także z innych źródeł, także medycznych. Kryteria, według
których uznawało się kogoś za narkomana to dobrowolne przyznanie się do tego, ślady ukłuć
igłą, lub posiadanie opiatów. Przypadki zgonów, które mogły być spowodowane narkotykami są
badane przez Instytut Medycyny Sądowej UM w Gdańsku, którego badania w związku ze
stosowaniem procedur standardów postępowania, uważane są za rzetelne i wyczerpujące.
Prowadzone są także urzędowe statystyki dotyczące postępowania sądowego i wydanych
wyroków. Tradycją Gdańska jest dostępność danych na temat poradnictwa, leczenia
i rehabilitacji. Wprowadzono również system rejestracji nagłych wypadków spowodowanych
narkotykami.
Używanie narkotyków
W Trójmieście w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych kilkadziesiąt osób
zarejestrowanych było, jako narkomani uzależnieni od opiatów. Zażywanie narkotyków wśród
młodzieży zaobserwowano po raz pierwszy po roku 1980. W kilka lat później cannabis stało się
modne, jako część subkultury młodzieżowej. LSD i heroina także były zażywane, choć
w mniejszym stopniu. W połowie lat 80-tych pojawiła się polska heroina wytwarzana
w warunkach domowych ze słomy makowej. Początkowo była ona tania i bardzo atrakcyjna na
rynku narkotyków. Stopniowo jej ceny rosły i pod koniec lat dziewięćdziesiątych polska heroina
zaczęła być wypierana przez inną postać opiatów – brown sugar, pochodząca z przemytu
i bardzo droga. W 1981 roku liczbę narkomanów oceniono w Trójmieście na około 400 osób (47
na każde 100 000 mieszkańców). Po zakończeniu stanu wojennego od roku 1984 wznowiono
gwałtownie produkcję polskiej heroiny i jej cena ustabilizowała się na nieco niższym poziomie.
Częstotliwość pozostawała stała aż do 1989r., a liczba nowych uzależnień wzrastała.
Stabilizację zażywania narkotyków pokazywały także sondaże przeprowadzone
wśród młodzieży. Badanie uzależnienia przez młodzież zostało zrealizowane przez CBOS
- 13 w 1992 r. Zbadano próbę uczniów ostatnich klas szkół ponadpodstawowych a wyniki pokazały,
iż 5% badanych uczniów przyznało się do używania narkotyków w ciągu ostatniego roku.
W porównywalnych badaniach zrealizowanych przez CBOS w 1994 r., na takiej samej próbie
młodzieży, do używania narkotyków w ciągu ostatniego roku przyznało się 10% młodzieży.
Narkotykami, które zażywali uczniowie, najczęściej wymieniana była marihuana. Używało ich,
co najmniej raz w czasie ostatnich 12 miesięcy 6% badanej młodzieży, podczas gdy amfetaminy
- ok. 0,5% badanych.
Sytuacja rynku narkotykowego w Trójmieście i w woj. pomorskim zmieniła się po
roku 1999. Gwałtownie wzrosły dostawy heroiny w postaci brown sugar oraz liczba uzależnień,
a ceny ustabilizowały się około 50 zł za gram. Pod koniec 1996 roku liczbę narkomanów
oceniono na 2130 (250 na 100 000 mieszkańców) przez rok 2002 ich liczbę oceniano na 3340
(392 na 100 000 mieszkańców) w kolejnym w roku 2004 liczba narkomanów była szacowana
w ilości 3 590 (397 na 100 000 mieszkańców) dalej w roku 2007 liczbę osób uzależnionych
oszacowano w ilości na 5 507 osób (511 na 100 000 mieszkańców) natomiast w roku 2009
liczba ta wynosiła 5 943 osób (614 na 100 000 mieszkańców) aż do roku 2010 gdzie ich liczba
została oszacowana na 5 866.
W odniesieniu do wskaźników rynku heroiny należy stwierdzić, że konfiskowane
ilości były względnie stabilne do 1996r. Od roku 1996 jednakże wzrosły ponad czterokrotnie
(także czterokrotnie w Polsce). Cena wzrosła czterokrotnie w porównaniu do początku lat
dziewięćdziesiątych, a czystość heroiny dostępnej na ulicach wzrosła z 38% do ponad 40%.
Świadczy to o rzeczywistym wzroście dostaw i dostępności tego narkotyku. W odniesieniu do
popytu liczba narkomanów opiatowych odnotowanych w programie TD (treatment demand)
z 456 w 1994r. do 793 w 2002r. przez 1012 w roku 2004 aż do liczby 159 osób w roku 2010.
Liczba nowych przypadków zaczęła spadać po roku 2004. Wspomniany spadek koreluje z
używanymi substancjami w innych grupach, a widoczny jest w liczbie naruszeń przepisów
dotyczących narkotyków oraz w ilości osób podejrzanych o przestępstwa z nimi związane.
Jednakże liczba przestępstw rosła szybciej niż ilość podejrzanych osób wskazując na wzrost
aktywności policji po roku 2002, co zaowocowało większą liczbą wykrytych na jedną osób
przestępstw. Innym wskaźnikiem zmian w pracy policji jest spadek liczby wykroczeń
związanych z marihuaną. Podążając za wzrostem liczby aresztowanych narkomanów
ustabilizowała się liczba osób leczonych w więzieniach obszaru pomorskiego z powodu
symptomów głodu narkotycznego (56 w 1991r, 92 w 2000r, 131 w roku 2004 do 103 w roku
2007, 91 w roku 2009 oraz do 127 w roku 2010).
Wzrost wartości wskaźników policyjnych połączony był z ostrym wzrostem zgonów
spowodowanych narkotykami, przeważnie przedawkowaniem heroiny. Pogotowie ratunkowe
i szpitale również zanotowały zwiększoną liczbę poważnych zatruć heroiną oraz kokainą.
Wzrost zapotrzebowania na leczenie wzrósł, głównie z powodu zwiększenia na terenie
Trójmiasta oferty w postaci powstania nowych Ośrodków leczenia krótkoterminowego a także w
związku z poszerzeniem oferty leczenia ambulatoryjnego. Spadła gwałtowne liczba przyjęć do
szpitali w celu odtrucia, co związane jest bezpośrednio z likwidacją jedynego w woj. pomorskim
oddziału detoksykacji w szpitalu „Srebrzysko” (trójmiejski szpital psychiatryczny). Była to
odpowiedź na wkraczanie ekonomii do systemu ochrony zdrowia. Oprócz specyficznego
przypadku uzależnień od heroiny istnieją również dane dotyczące częstotliwości zażywania
innych narkotyków wśród ogółu populacji Trójmiasta. Badania populacji młodzieży szkolnej
przeprowadzone wśród młodzieży (w wieku 16 – 17 lat) w roku 1999, 2003, 2007 oraz 2011
pokazują, że w przeszłości 29,0% młodzieży zażywało nielegalny narkotyk (cannabis), natomiast
18,2% młodzieży zażywało cannabis w ostatnich 12-tu miesiącach. Według powtórzonych badań
z roku 2011 w tej samej grupie wiekowej nastąpił nieznaczny wzrost użycia cannabis - 49,0% używanie w ciągu całego życia, 23,0% w czasie ostatnich 12 – tu miesięcy oraz 9,1% w ostatnich
- 14 30 – tu dniach. Dane dotyczące innych narkotyków są bardzo liczne i pokazują, iż opiaty
w populacji młodzieży szkolnej w roku 1999 były rozpowszechnione na poziomie 1,5% poprzez
4,3% w roku 2003, 4,2% w 2007 oraz 3,8% w 2011 roku dla chorobowości całożyciowej. Nie
zaobserwowano znaczących różnic w użyciu opiatów w ostatnich 12 – tu miesiącach, co
sugeruje, iż mamy do czynienia z pierwszym użyciem opiatów nie wcześniej niż jeden rok przed
badaniem. Patrząc na używanie opiatów w ostatnim miesiącu, są one mniej popularne
w populacji młodzieży szkolnej i tylko 2,8% w roku 2003, 3,1% w roku 2007 oraz 2,4% w roku
2011 przyznawało się do ich używania. Bardziej popularnym narkotykiem jest amphetamina,
która zajmuje drugie miejsce po cannabis pod względem używania wśród młodzieży szkolnej
(16-17 lat). Do jej używania w roku 1996 przyznawało się 5,8%, w roku 1999 – 6,3%; 8,1%
w roku 2003; 9% w roku 2007 oraz 9,2 w roku 2011 w czasie swojego życia. W czasie ostatnich
12 – tu miesiącach odsetek ten wynosił kolejno 5,6% w roku 1996, 6,2% w roku 1999, 6,9%
w roku 2003; 9% w roku 2007 oraz 9,3 w roku 2011. Używanie amphetaminy w ostatnim
miesiącu nie uwidacznia istotnych różnic – 5,1% w roku 1996, 4,0% w roku 1999, 7,2% w roku
2003; 7% w roku 2007 oraz 7,1% w roku 2011. Tak jak w przypadku opiatów wyniki badań
pokazują, iż używanie amphetaminy przez młodzież szkolną ma charakter zjawiska
występującego blisko w czasie przed badaniem (około 12 miesięcy lub krócej). Wnioski te są
potwierdzone niedawnymi badaniami wśród narkomanów będących w leczeniu
długoterminowym oraz w leczeniu ambulatoryjnym potwierdzającymi tezę, iż inicjacja
amphetaminowa rozpoczyna się około 17 – go roku życia.
W związku ze znaczną ilością skonfiskowanej kokainy w skali całego kraju –
422,179 kg1 w 2002 roku i 401,225 kg w 2003 r. oraz 284,64 czystość gotowego do zażycia
narkotyku pozostała na wysokim poziomie - ponad 58%. Jednakże skala tego wzrostu nie odbija
się w innych wskaźnikach. Meldunki dotyczące kokainy nadal stanowią drobną część całości
doniesień. Podobnie, przestępstwa związane z kokainą są stabilne i stanowią tylko 6%
wszystkich tego typu wykroczeń (w porównaniu do 75% w przypadku amphetaminy). Nasuwa
się wniosek, że kokaina jest dostępna i zażywana tylko w pewnych grupach, nie jest zjawiskiem
obserwowanym na szerszą skalę.
Wskaźnik na 100 tyś. mieszkańców w woj. pomorskim narkomanów dożylnych
chorych na AIDS wynosił 0,5 w roku 2010; 0,7 w roku 2007, kolejno 0,5 w 2004 roku stale rósł
aż do granicy 0,9 w 2001 roku z 0,7 w roku 2000 i 0,6 w 1999 roku. W woj. pomorskim
częstotliwość nowych zakażeń wirusem HIV, wśród narkomanów dożylnych jest obliczona na
bardzo niskim poziomie 3,38%!!! przy 45,45% w roku 2004 ogółu nowych zakażeń, 44,4%,
w roku 2001, 54,0% w roku 2000 i 39,3% w roku 1999. Ostatnie dane ze źródła PZH wskazują
na utrzymujący się spadek zakażeń HIV.
1
Dane o ilości skonfiskowanych narkotyków i prekursorów na terenie Polski w
2009 roku. KG Policji. CBŚ.
- 15 -
Wykres 2. Liczba nowych zakażeń wirusem HIV, w tym wśród narkomanów w woj. pomorskim
Źródło: Państwowy Zakład Higieny, 2011.
Wykres 3. Liczba nowych zachorowań na AIDS w woj. pomorskim
Źródło: Państwowy Zakład Higieny, 2011.
Narkomania – problemowe używanie narkotyków.
Próba Trójmiejska 2010
W tym roku mija 21 lat, kiedy zapoczątkowano monitorowanie sytuacji
problemowego używania narkotyków. Ostatnie oszacowania dotyczące liczby narkomanów
pokazują, iż w roku 2010 narkomanów poniżej 25 – go roku życia było 4036, w grupie wiekowej
25-29 – 1390 osób oraz starszych powyżej czterdziestego roku życia – 440.
- 16 -
Wykres 4. Szacunkowa liczba narkomanów w woj. pomorskim
Źródło: Sękiewicz J. Project on Treatment Demand: Tracking long-term trends.
Author of guidelines: Michael Stauffacher, P-PG/Epid (02) 01 Annex, Strasbourg, long term.
Aktualnie w Trójmieście istnieje system zbierania danych na związanych
z zapotrzebowaniem na leczenie wśród narkomanów. Dane są zbierane w centrach, których
działalność jest skierowana bezpośrednio na osoby, które mają problemy z zażywaniem
narkotyków i których celem jest poprawa społecznego, medycznego lub psychologicznego statusu
osób poszukujących pomocy w związku z ich problemami dotyczącymi narkotyków. W centrach
leczenie może mieć charakter medyczny lub niemedyczny, włączając w to detoksykację (odtrucie),
ośrodki leczenia długoterminowego, średnioterminowego lub krótkoterminowego, poradę, leczenie
i pomoc; bezpłatną terapię farmakologiczną i długoterminowe leczenie psychologiczne.
Zbierane dane obejmują podstawową informację socjo-demograficzną (wiek, płeć,
obywatelstwo, pochodzenie, miejsce zamieszkania, aktualne zatrudnienie, sytuację życiową,
poziom wykształcenia); kontakty z centrami leczenia uzależnień (ostatni kontakt z danym centrum,
kiedy i gdzie był uprzednio leczony, bieżący kontakt z innym centrum leczniczym); model
zażywania narkotyku, w tym podstawowy aktualny narkotyk (częstość i sposób zażywania, wiek,
w którym po raz pierwszy zażyto oraz okres regularnego zażywania); zależność od dodatkowego
narkotyku (częstość i sposób zażywania); oraz czynniki ryzyka zakażeń HIV (czy kiedykolwiek
narkotyk był podawany dożylnie, aktualne wstrzykiwanie, czy kiedykolwiek osoba otrzymała igły
i strzykawki do iniekcji, itp.) . System zbierania danych oparty jest na Protokole TD Pompidou
Group.
- 17 -
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
215
136
189
254
314
486
497
491
482
433
387
366
76
87
95
99
112
198
191
187
176
151
127
115
Suma
291
223
284
353
426
684
688
678
658
584
514
451
Średnia
wieku
19,1
19,7
19,3
19,5
18,9
19,3
19,1
18,9
18,7
17,9
18,2
17,4
Mężczyźni
Kobiety
% < 25 lat
99,00% 99,10%
99,30% 99,50%
99,40% 98,90% 99,20%
98,70% 98,10% 99,40% 99,10% 98,20%
% Kobiet
26,10% 39,00%
33,50% 28,00%
35,70% 28,90% 28,30%
27,20% 26,30% 25,90% 24,60% 25,70%
Tabela 1. Zgłoszenia osób uzależnionych do leczenia po raz pierwszy w życiu
Author of guidelines: Michael Stauffacher, P-PG/Epid (02) 01 Annex, Strasbourg, long-term.
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Mężczyźni
910
799
950
1022
1159
1259
1284
1347
1381
1271
1298
1217
Kobiety
277
340
358
362
397
537
541
569
584
580
471
577
Suma
1187
1139
1308
1384
1556
1796
1825
1916
1965
1851
1769
1794
Średnia
wieku
24,3
26,6
25,8
26,2
25,7
25,4
25,9
24,6
25,3
26,8
27,1
26,2
% < 25 lat
56,90% 47,00% 48,90% 52,30% 53,20% 56,10% 51,30% 58,40% 57,20% 58,10% 54,60% 56,90%
% Kobiet
23,30% 29,90% 27,30% 26,20% 34,30% 29,80% 42,10% 42,20% 42,30% 31,40% 26,62% 32,20%
Tabela 2. Zgłoszenia do leczenia osób po raz kolejny w życiu.
Źródło: Sękiewicz J. Project on Treatment Demand: Tracking long-term
trends.
- 18 -
Wykres 5. Zgony oparte na ICD 10 (International Statistical Classification of Diseases
and Related Health Problem)
Źródło: Zakład Medycyny Sądowej w Gdańsku, 2011; NFP, 2011
Dla diagnozy zjawiska problemowego używania narkotyków wykorzystano badania
jakościowe prowadzone w Gdańsku równocześnie wśród osób uzależnionych od amphetaminy
oraz pośród uzależnionych od opiatów.
Amphetamina jako narkotyk
Amphetamina jako drugi
Amphetamina łącznie
podstawowy
narkotyk
N
%
%
2001
16,3
44
394
2002
19,4
46
431
2003
16,3
43
341
2004
19,4
46
379
2005
22,6
43
412
2006
31,7
45
438
2007
35,1
42
422
2008
36,8
44
464
2009
39,4
46
491
2010
48,1
47
529
Tabela 3. Proporcje używania amphetaminy w poszczególnych latach w Trójmieście
Badani narkomani opiatowi byli w prawie 40% uprzednio leczeni w ośrodkach
zajmujących się leczeniem uzależnień, natomiast narkomanii amphetaminowi byli uprzednio
leczeni tylko na poziomie 5,8%. W podziale na płeć nie zauważono istotnych różnic. Stary wzór
- 19 używania narkotyków (opiaty) reprezentowany jest przez 63,9% mężczyzn i 31,6% kobiet oraz
nowy wzór używania narkotyków reprezentowany jest przez 67,4% mężczyzn i 32,6% kobiet.
Istotne różnice wiekowe zauważono w dwóch wzorcach używania narkotyków
w przedziałach wiekowych poniżej lub 19 – go roku życia i w przedziale pomiędzy 20-tym a 30 tym rokiem życia. W przedziale 19 lat i poniżej opiaty używa jedynie 10,7 % nominowanych
natomiast uzależnieni od amphetaminy stanowią trzykrotnie większy odsetek (31,8%). W grupie
wiekowej 20-30 lat narkomani opiatowi przewyższają odsetek narkomanów uzależnionych od
amphetaminy i stanowią 65% nominowanych natomiast uzależnieni od amphetaminy to połowa
w tej grupie (54,1%) osób nominowanych. W grupie powyżej 30 – go roku życia odsetek
narkomanów opiatowych i używających amphetaminy stanowi 24,3% w starym wzorcu i 14.0%
w nowym.
W grupie kobiet nowy model (amphetaminy) jest dokładnym odzwierciedleniem
rozkładu procentowego obu płci w przedziałach wiekowych (29,1%, 54,4% i 16,5%). Stary
model (opiaty) również wykazuje tendencje zbliżone do rozkładu wiekowego obu płci na rzecz
większego doreprezentowania w przedziale wiekowym 19 lat i poniżej co jest wynikiem inicjacji
narkotykowej.
W podziale na wiek w grupie mężczyzn w wieku 19 lat i poniżej nowy model
(amphetaminy) jest czterokrotnie(!) częściej reprezentowany (33%) niż stary model (opiaty) –
8%. W wieku pomiędzy 20 a 30 tym rokiem życia występuje nadreprezentacja 71% starego
modelu (opiaty) w porównaniu z modelem nowym (amphetaminy) – 54%. Powyżej 30 – go roku
życia częściej reprezentowany jest stary model (21%) w porównaniu z nowym modelem 13%.
Model porównawczy narkomanów amphetaminowych i opiatowych
Płeć
Wiek poniżej 19
– roku
Kontakt
z centrami
leczenia
uzależnień
Używanie tylko
jednego
narkotyku
Aresztowania
policyjne
Inicjacja
narkotykowa
Stosunki
rodzinne
Warunki
materialne
narkomani amphetaminowi
narkomani opiatowi
Brak istotnych różnic
Brak istotnych różnic
30% badanych
10% badanych
96% badanych nigdy nie miała
wcześniejszego kontaktu
Model używania heroiny pokazuje że
tylko 50% badanych nie miało
wcześniejszego kontaktu
58 % badanych używa wyłącznie
amphetaminy
1% badanych używa wyłącznie heroiny
20% aresztowań w związku
z używaniem
17-20 ty rok życia,
w prawie 100% przed wzięciem
amphetaminy osoby badane
eksperymentowały z cannabis, LSD czy
z środkami psychoaktywnymi.
Konflikty związane z odmiennym
systemem wartości.
Wyższy poziom wykształcenia matek
I ojców.
Uzależnieni od amphetaminy
przywiązują wagę do sytuacji
materialnej.
Osoby uzależnione od amphetaminy
50% aresztowań w związku
z używaniem
15-16 ty rok życia,
silne tendencje autodestrukcyjne,
całkowita negacja siebie, poczcie
niskiego wpływu na swoją sytuację,
zewnątrz sterowność, zależność
W grupie opiatowców występuje silne
poczucie winy stwarzania sobą sytuacji
konfliktowych.
Niski poziom wykształcenia rodziców
Uzależnieni od opiatów w olbrzymiej
większości nie przywiązują wagi do
sytuacji materialnej.
Uzależnieni od opiatów często
- 20 pozostają w warunkach materialnych
dobrych i bardzo dobrych
Zachowania
interpersonalne
Identyfikacja
z grupą
Osoby uzależnione od amphetaminy
przywiązują większą wagę do własnej
komunikatywności z kręgiem swoich
znajomych. Inną cechą tych osób jest
również to, iż są one bardzo wyczulone
na ocenę otoczenia a ranga nadawana
komunikatywności w relacjach
z otoczeniem ma wśród uzależnionych
od amphetaminy bardzo duże znaczenie.
Wśród badanych uzależnionych od
amphetaminy 80% przejawia pozytywne
nastawienia wobec życia.
U osób uzależnionych od amphetaminy,
u których istnieje wyraźne zadowolenie
z życia oraz identyfikacja z grupą
podyktowana poczuciem oparcia w kimś
z grupy
Potrzeba więzi i bliskości grupą jest
silniejsza niż u osób używających opiaty
–
Sytuacja
materialna
Osoby używające amphetaminy
wyraźnie postrzegają związek własnej
przyszłości od takich cech jak
pracowitość czy własne ambicje.
Wyznacza to bardziej pragmatyczną
postawę w ich społecznego
funkcjonowania
Wzajemne
relacje i postawy
obu grup wobec
siebie
Relacja w stronę opiatowców jest
przejawiana w sposób skrajnie
nietolerancyjny.
Im silniejsze związanie z systemem
grupy, tym większa nietolerancja wobec
przyjmujących środki z grupy opiatów
Kontakty
interpersonalne
Styl życia
Narkomani używający amphetaminy
czują się w kontaktach z innymi osobami
swego kręgu raczej akceptowanymi.
Kontakt z otoczeniem jest dla nich łatwy
i poprzez to odczuwają akceptacje
otoczenia. Posiadają lepszą
komunikatywność a tym samym
przychylniejszą ocenę otoczenia
Charakterystyczną cechą dla
amphetaminowców są zachowania
rytualne, dążenie do indywidualności
przy zachowaniu świadomości
przedstawiają swoje warunki materialne,
jako gorsze niż przeciętne bądź wręcz
złe.
Uzależnieni od opiatów wykazują
dezorientację, wyraźnie przejawiają
niechęć do analizowania własnych
relacji z otoczeniem.
Wśród badanych uzależnionych od
opiatów tylko 30% osób przejawia
pozytywne nastawienia wobec życia.
Cechuje ich ogólny brak poczucia sensu,
złe stosunkami z otoczeniem, poczucie
osamotnienia. Związki z otoczeniem
cechuje pesymizm i uczucie niepewności
W grupie osób używających opiaty
pozycja materialna tych osób nie
warunkuje odczuć dotyczących
perspektyw na przyszłość. Ich widzenie
przyszłości nie zmienia się bez względu
na ich sytuację materialną. Prezentowana
jest tu postawa unikania niezależnie od
tego, w jakich warunkach materialnych
osoby te pozostają
Osoby uzależnione od opiatów
przyjmują postawy tolerancyjne wobec
używających amphetaminy.
Osoby uzależnione od opiatów wykazują
wnikliwsze spostrzeganie w kierunku
postawy bardziej rozumiejącej dla
uzależnionych od amphetaminy, co ma
swe źródło w braku dystansu wobec
narkomanii
Opiatowcy nie są zadowoleni ze swoich
relacji z innymi narkomanami swego
kręgu.
W kontaktach odczuwają brak poczucia
akceptacji, towarzyszy im poczucie
dezorientacji, co do własnych relacji
z otoczeniem.
Styl życia uzależnionych od opiatów
zawiera się w odejściu od podstawowych
wartości, dotychczas społecznie
akceptowanych. Często uzależnienie
- 21 zbiorowej.
prowadzi do całkowitej zmiany
otoczenia.
Postawy wobec narkomanów
W celu określenia postawy młodzieży wobec narkomanów przeprowadzono w roku 2007 w
fundacji „Pomorski Dom Nadziei” cykl badań mających pokazać postawy wobec narkomanii i
osób uzależnionych. Badanie przeprowadzono na próbie 288 uczniów klas trzecich, gimnazjów
i liceów sopockich.
Wykres 6. Postawy uczniów szkół średnich wobec narkomanów.
Próba sopocka, Sopot 2008.
Na pytanie, jakie uczucia kojarzą ci się z pojęciem narkoman rozkład odpowiedzi byt
następujący: wśród uczniów szkół gimnazjum rozkład odpowiedzi był równomierny cechował
uczucia pozytywne, negatywne i ambiwalentne oraz obojętne. Odpowiedzi i kształtowały się
w przedziale od 21,6% do 26,2% dla każdej z kategorii uczuć. W szkołach średnich dominującą
postawą jest współczucie. Ponad 30 % uczniów określiło swoje uczucia wobec narkomanów
mianem odrazy i pogardy. Wśród badanych niemających kontaktów z narkotykami, co piąty
uczeń szkoły gimnazjalnej i co trzeci szkoły średniej byłby skłonny udzielić pomoc
narkomanowi. Odsetek ten był wyższy wśród osób zażywających narkotyki.
W badaniu reakcji na wiadomość, iż badanych uczniów kolega lub znajomy brał
narkotyki, prawie 60 % młodzieży gimnazjum namawiałoby takie osoby do leczenia i zerwania
z nałogiem, a co piąty zakłada, że ni mógłby przyjaźnić się z taką osobą. Sytuacja ta nie
przeszkadzałoby to, co dziesiątej osobie. W szkołach średnich nie przeszkadzałoby to 30 %
badanych. Również 30% uczniów stwierdziła, iż przeszkadzałoby im to, jednak nic by w tej
sprawie nie zrobili. Jedynie 16,3 % namawiałoby taką osobę do leczenia i zerwania z nałogiem.
Inne badania przeprowadzone przez Pentor w roku 2004 wskazują, iż 7% naszego
społeczeństwa jest zdania, że narkomania w Polsce nigdy nie osiągnie takich rozmiarów jak
w Europie Zachodniej, 10%, że nie wcześniej niż za 10 lat a 21%, iż nastąpi to za 5-10 lat, 49%
badanych spodziewa się rozkwitu narkomanii w ciągu najbliższych paru lat a 13% jest
przekonane, że już osiągnęła swoje najwyższe stadium.
Wśród środowisk, które są najbardziej zagrożone narkomanią ankietowani
postrzegają młodych, sfrustrowanych ludzi, którym nie wychodzi w życiu (3%), osoby słabe
- 22 psychicznie (4%), studentów (7%), dzieci z rodzin patologicznych (8%) i bogaczy (8%). W 68%
byli przekonani, iż są to w większość dzieci i młodzież. Odporne na narkomanię są natomiast
osoby ceniące życie rodzinne (1%), osoby duchowne (2%), osoby wykształcone (2%), ludzie
mieszkający na wsi (5%), wierzący (7%) i osoby starsze (9%).
Badanie, mówiące o plagach, które w Polsce rozwijają się najszybciej i te, które są
najtrudniejsze do zwalczania to pornografia 4%, przemoc w rodzinie -13%, alkoholizm - 26%
oraz 63% - narkomania i 69% - przestępczość nieletnich. Według badanych najtrudniejsza do
zwalczania jest natomiast pornografia (4%), napastowanie seksualne dzieci (15%), przemoc
w rodzinie 916%), alkoholizm (28%), przestępczość nieletnich (63%) i narkomania (65%).
Z badań wynika, zatem, że, pomimo, iż najszybciej w Polsce rozwija się
przestępczość nieletnich to jednak dużo łatwiej można sobie z nią poradzić niż z narkomanią.
86% Ankietowanych jest przekonane, że narkotyki to znacznie groźniejszą pułapką niż alkohol,
ponieważ wystarczy raz lub dwa spróbować, żeby stać się nałogowcem. Badani w przypadku
rozpoznania handlarza narkotyków natychmiast zawiadomiliby policję. Ponad połowa badanych
jest jednak przekonana, że odpowiedzialni rodzice w każdych warunkach potrafią uchronić
swoje dziecko przed narkomanią (58%) a każdy, kto ma, choć odrobinę silnej woli, może sobie
sam poradzić z tym nałogiem (46%).
Badania prowadzone w Gdańsku obrazujące postawy społeczne wobec narkomanii.
Badania przeprowadzono na próbie 627 osób, w tym 263 kobiet i 364 mężczyzn. Badaniem
objęto: duchownych (55 osoby), dziennikarzy (36 osób), lekarzy (37 osób), nauczycieli (71
osób), pracowników naukowych (30 osób), policjantów (31 osób), polityków (42 osoby),
oficerów wojska (66 osób) studentów (143 osoby) oraz pracowników administracji państwowej
piastujących funkcje kierownicze, prawników - w liczbie 116 osób pokazują, iż badani
decydenci i opiniotwórcy pozytywną postawę wyrazili tylko wobec pojęć: "człowiek"
i "prostytutka".
Najbardziej negatywna postawa wystąpiła wobec pojęcia "narkoman" (5,44),
następnie wobec pojęcia "osoba zarażona HIV/AIDS" (4,64) oraz pojęcia "homoseksualista"
(4,14). Narkoman - do negatywnych cech zaliczono: lenistwo, miękkość, niezaradność,
nieuczciwość, słabość, brud, nieodpowiedzialność, brak rozsądku, biedę, bierność, pesymizm
i brak popularności. Narkomanowi nie przypisano żadnych pozytywnych cech.
W pytaniach o stosunek do osób zarażonych HIV/AIDS oraz grup ryzyka,
stwierdzono, iż
- mężczyźni są mniej tolerancyjni wobec osób zarażonych HIV niż kobiety.
- za izolacją osób zarażonych HIV i chorych na AIDS opowiedziało się 10,65% kobiet oraz
26,10% mężczyzn.
- najmniej restryktywni wobec osób z HIV/AIDS są ludzie młodzi do 24 roku życia 10,19%
badanych w tym wieku uznało, że należy izolować zarażonych HIV
Wnioski: Mężczyźni (decydenci i opiniotwórcy) są mniej tolerancyjni wobec osób zarażonych
HIV niż kobiety. Za izolacją osób zarażonych HIV i chorych na AIDS opowiedziało się 10,65%
kobiet oraz 26,10% mężczyzn. Najmniej restryktywni wobec osób z HIV/AIDS są ludzie młodzi
do 24 roku życia - 10,19% badanych w tym wieku uznało, że należy izolować zarażonych HIV.
Najmniej tolerancyjni byli decydenci i opiniotwórcy w wieku 35-44lat - aż 35,92 % badanych
w tym wieku uznało, że należy izolować zarażonych HIV.
- 23 -
III. OPIS ORAZ OCENA POSIADANYCH ZASOBÓW I PODEJMOWANYCH
DZIAŁAŃ W WOJEWÓDZTWIE
1.
Ograniczanie popytu
W woj.pomorskim w proces przeciwdziałania narkomanii zaangażowane są
publiczne oraz niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej oraz inne jednostki organizacyjne
działające w sektorze ochrony zdrowia, szkoły, organizacje pozarządowe.
Na terenie województwa pracują 54 poradnie publiczne i niepubliczne, które
nastawione są wyłącznie na prowadzenie działalności dla osób uzależnionych bądź prowadzą
inne działania, 5 ośrodków dla osób chorych na AIDS, 7 ośrodków leczenia uzależnień, oraz
rozproszony program detoksykacji.
Profilaktyka
Kampanie prewencyjne w woj.pomorskim skierowane są głównie do młodzieży,
z powodu wieku, w którym rozpoczyna się zażywanie narkotyków. Działania podejmowane
w szkołach, są najczęstszą formą przeciwdziałania uzależnieniu od narkotyków. Programy
profilaktyczne są tak konstruowane by przynosiły trwałe efekty, które dopasowane są do
otaczającej rzeczywistości. W programach brane są również pod uwagę te grupy młodzieży,
która nie uczęszcza do szkoły. Są to działania skierowane do grup młodych ludzi mieszkających
w blokowiskach i dzielnicach ubóstwa. W woj. pomorskim dokonano w ostatnich latach
znacznego postępu w dziedzinie tworzenia skutecznych programów edukacyjnych, które nie
opierają się już wyłącznie na doraźnych działaniach antynarkotykowych, a raczej koncentrują się
na kampaniach pro-zdrowotnych i szkoleniach w zakresie promowania właściwego stylu życia.
W programach tych rekreacja, sport oraz działania pro-społeczne są alternatywą dla zażywania
narkotyków. Kładzie się nacisk by działania te pozwoliły na zbudowanie pewności siebie
i wyrabianie w młodzieży umiejętności rozwiązywania problemów i właściwej komunikacji.
W obecnych programach prawdziwe i rzetelne informacje są konieczne z jednej strony, z drugiej
zaś nowe podejście do problemu narkotykowego nie ogranicza się już tylko do prowadzenia
wykładów, oferuje natomiast nowe możliwości. Programy te, uczą jak przeciwstawiać się presji
wywieranej na nie przez otoczenie, i umieć przeciwdziałać namowom na palenie tytoniu, picie
alkoholu i używanie narkotyków. Oddźwięk tych programów jest o wiele większy niż
w przypadku działań prewencyjnych nakierowanych na rodzinę, media i społeczności lokalne,
zmierzających do zniechęcenia do zażywania narkotyków.
Na podstawie analizy diagnozy zjawiska oraz wielu badań w tym ESPAD z roku
2011, można sformułować stwierdzenie, iż:
• W szkołach podstawowych i gimnazjalnych występuje zbliżony odsetek uczniów
zagrożonych alkoholizmem.
• W szkołach podstawowych problem zagrożenia uczniów alkoholizmem jest znacznie
większy niż narkomanią.
• W gimnazjach gwałtownie rośnie liczba młodzieży zagrożonej narkomanią.
• Najwięcej uczniów zagrożonych uzależnieniami jest w szkołach ponadgimnazjalnych.
- 24 • Mimo wiedzy i świadomości szkodliwości picia i zażywania środków psychoaktywnych,
w takich okolicznościach jak np. dyskoteka, wycieczka szkolna, używanie ich jest normą,
stylem bycia.
• Społeczny charakter przyczyn zjawiska picia i odurzania się, którymi są złe
funkcjonowanie rodziny, bezrobocie i niski status materialny rodzin, ogranicza
skuteczność oddziaływań profilaktyczno - wychowawczych szkoły.
• Szkoły opracowały szkolne programy profilaktyki problemów dzieci i młodzieży.
• Uczniowie badanych szkół posiadają wiedzę na temat szkodliwości spożywania alkoholu,
narkotyków i palenia tytoniu.
• W wyniku realizowanych programów profilaktycznych mówi się głównie o przyroście
wiedzy uczniów na temat skutków zachowań ryzykownych, mniej natomiast o zmianach
poglądów i zachowań.
• Profilaktykę zagrożenia narkomanią i alkoholizmem gimnazja traktują priorytetowo.
• Na terenach wiejskich większym problemem jest spożywanie alkoholu, niż używanie
narkotyków.
• Więcej profesjonalnych szkoleń dla nauczycieli organizuje się w większych ośrodkach
miejskich.
Szkoły wskutek informacji o zagrożeniach podejmują stepujące działania:
• Diagnozowane nadal są się zagrożenia związane z uzależnieniami.
• Planowane są i systematycznie realizowane działania wychowawcze i profilaktyczne.
• Uczniowie chętnie uczestniczą w szkolnych zajęciach profilaktycznych, a dzięki
aktywnemu uczestnictwu w szeregu działań profilaktycznych, uczniowie coraz częściej
wykazują odpowiednią postawę wobec zagrożeń problematyką alkoholizmu
i narkomanii.
• Szkoły podejmują skuteczne działania w ramach realizowanego programu
wychowawczego i programu profilaktyki, większość podejmuje działania bezpośrednie
z chwilą uzyskania informacji o zagrożeniu.
• Wiele treści dotyczących profilaktyki realizowanych jest w ramach ścieżki prozdrowotnej
oraz programów szkoły promującej zdrowie.
• Uczniowie zagrożeni uzależnieniami otrzymują różnorodne formy pomocy
psychologiczno-pedagogicznej.
• Nauczyciele dokształcają się i doskonalą swoje umiejętności w zakresie pomocy
dzieciom zagrożonym uzależnieniem.
• Wszystkie szkoły współpracują z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, które
wspierają szkoły w zakresie działań profilaktycznych.
• Szkoły rozpoznają potrzeby swoich uczniów. Wszystkie prowadzą działania wspierające
wychowawczą funkcję rodziny, organizują w miarę swoich potrzeb pomoc materialną
i socjalną.
Przyjęto rozwiązanie polegające na postrzeganiu pedagogów i psychologów
szkolnych, jako inspiratorów i koordynatorów działań profilaktycznych szkoły oraz
opracowywanie szkolnych programów wychowawczych i profilaktyki, po dokonaniu bardzo
dokładnej diagnozy sytuacji. Obecnie uwzględnia się w szkolnych programach wychowawczych
i profilaktyki:
• Procedury postępowania w sytuacjach kryzysowych oraz zasady współpracy z rodzicami,
• Zadania wszystkich pracowników szkoły w zakresie pomocy dzieciom i młodzieży,
zagrożonych uzależnieniem,
- 25 • Współpracę z różnymi instytucjami, w szczególności organizacjami pozarządowymi,
wspierającymi działalność szkół i placówek w zakresie rozwiązywania problemów dzieci
i młodzieży,
• Dokonuje się systematycznej oceny efektów podejmowanych działań wychowawczych
i zapobiegawczych.
W roku 2011 w woj.pomorskim prowadzona była profilaktyka w 149 szkołach.
Samorządy gminne, powiatowe i miejskie przeznaczyły na profilaktykę narkomanii
kwotę 5 361 294 PLN. W realizacji KPPN w roku 2011 oraz w latach poprzedzających analizę
brały udział 152 podmioty. Na realizację programu samorządy przeznaczyły kwotę: 1 459 tyś
PLN.
1.2.
Leczenie i rehabilitacja
W woj. pomorskim istnieją liczne programy terapeutyczne. Wiele z nich koncentruje
się na skróceniu procesu leczenia, podnoszenia kwalifikacji terapeutów, bardziej
zindywidualizowanej terapii, oraz na przygotowaniu pacjentów do samodzielnego życia po
zakończeniu leczenia. Programy zastępcze, takie jak terapia metadonowa dla osób uzależnionych
od opiatów została uruchomiona w Gdańsku od 01 lutego 2012roku. Terapia uzależnień
narkotykowych obejmuje poradnictwo, motywowanie, leczenie farmakologiczne, rehabilitację
i integrację społeczną. Wiele programów leczenia uzależnień to programy, które są
zindywidualizowane i dostosowane do sytuacji pacjenta, oraz jego problemów. W wielu
programach leczenie obejmuje także członków rodziny uzależnionych. W istniejących ośrodkach
na terenie woj. pomorskiego osoby uzależnione od narkotyków uczą się właściwego stylu życia.
Środowiskiem, w którym jest wiele osób uzależnionych od narkotyków są również więzienia
położone na terenie województwa. W zakładach karnych prowadzone są programy zmierzające
do ograniczenia popytu na narkotyki - oraz rozprzestrzeniania się wirusa HIV/AIDS – obejmują
one leczenie i rehabilitację więźniów uzależnionych od narkotyków. Doświadczenia
w prowadzeniu terapii osób uzależnionych pokazują, iż u różnych pacjentów skutkują różne
metody leczenia. Powadzenie lub przegrana programów leczenia uzależnień od narkotyków
zależy od wielu wewnętrznych i zewnętrznych czynników wpływających na uzależnionego.
W woj.pomorskim działa 7 stacjonarnych ośrodków leczenia uzależnień w tym dwa
publiczne. Ośrodki dysponują 154 – ma łóżkami – stan na 31 grudnia 2010r.
- 26 -
Wykres 7. Liczba łóżek w dniu 31 grudnia 2010 dla leczenia alkoholizmu i narkomanii
Źródło: Pomorskie Centrum Zdrowia Publicznego, Gdańsk, 2011
1999
2000
2001
2002
2003
Psychiatria
249
275
325
378
429
Szpital
Specjalistyczny
13
11
18
33
12
Tabela 4. Przyjęcia do szpitali psychiatrycznych i specjalistycznych z powodu F11-F19
1999
Liczba
przypadków
2000
539
2001
317
2002
412
2003
526
Tabela 5. Interwencje Pogotowia Ratunkowego w Trójmieście z powodu używania narkotyków
2004
632
- 27 -
1.3.
Readaptacja społeczna
Osoby uzależnione po zakończonej terapii są podmiotem procesu, w którym
funkcjonują w rozmaitych jego aspektach, sferze prywatnej, społecznej i zawodowej.
W tym celu istnieje w Gdańsku szereg programów mających na celu zintegrowanie byłych
narkomanów ze społeczeństwem. Służy temu np. program „Następny Krok”. Program – oprócz
nastawienia na osoby kończące leczenie – daje możliwość współdziałania samorządu lokalnego,
specjalistycznych placówek i instytucji oraz organizacji pozarządowych. Dzięki stabilnej, jasnej
i długofalowej polityce wspomniane podmioty wzajemnie współpracują i uzupełniają się
tworząc spójny system działań z obszaru reintegracji i pomocy społecznej. Program mający
charakter środowiskowy dla Gdańska i województwa pokazuje, mechanizm powrotu do
społeczeństwa osób uzależnionych. Program ma tez na celu umożliwienie (poprzez aktywne
zaangażowanie w życie osób uzależnionych) osobom z problemem narkotykowym wyjście
z tego stanu i podjęcie zdrowego i wolnego od uzależnienia życia.
1.4.
Ograniczanie szkód zdrowotnych
W celu zmniejszenia rozmiarów szkód zdrowotnych spowodowanych używaniem
środków odurzających i substancji psychotropowych oraz rozwiązywaniem problemów
społecznych osób uzależnionych na terenie woj. pomorskiego istnieje wiele podmiotów
w sektorze publicznym, samorządowym oraz organizacji pozarządowych zajmujących
problemami narkomanii. Są to:
• Centrum Diagnostyczno-Klinicznym HIV/AIDS - Zakład Diagnostyki Laboratoryjnej
• Poradnia leczenia Uzależnień, Program Leczenia Substytucyjnego, ul. Srebrniki
• Pracownia Diagnostycznymi Kliniki Chorób Zakaźnych i Wojewódzkiego Szpitala Zakaźnego
w Gdańsku
• Poradnia Konsultacyjną Zakażeń Retrowirusowych i Nabytych Niedoborów Immunologicznych
• Areszt Śledczy – Oddział dla narkomanów nosicieli wirusa HIV
• Wojewódzki Ośrodek Szkolenia Kadr Medycznych
• Wojewódzka Stacja Krwiodawstwa
• Ośrodki Terapii Uzależnień
• Stowarzyszenie Wolontariuszy Wobec AIDS- „Bądź z nami”
• Poradnie Profilaktyki Leczenia i Rehabilitacji Osób Uzależnionych
• Pełnomocnik Kuratora Oświaty ds. Promocji Zdrowia - Centrum Edukacji Nauczycieli
• Kuratorium Oświaty
• Towarzystwo Profilaktyki Środowiskowej „ MROWISKO „
Istnieje wiele punków anonimowego testowania na obecność wirusa HIV w Gdańsku,
Gdyni, w Słupsku czy w Rumi w zakładach publicznej i niepublicznej służby zdrowia.
(Wojewódzki Szpital Zakaźny, LAB MED., Miejska Stacja Sanitarno Epidemiologiczna,
Laboratorium Analityczne -A-B-O Szpital Morski im PCK, Laboratorium Analiz Lekarskich,
Samodzielny publiczny Szpital Zespolony, Wojewódzka Przychodnia Skórno-Wenerologiczna)
Na terenie województwa pracuje 19 edukatorów z certyfikatem RES Humanie.
W realizacji programu profilaktyki HIV /AIDS brały udział 42 podmioty. W ramach
- 28 podejmowanych działań udzielono 1312 porad lekarskich, 12740 zabiegów pielęgniarskich
i pobrania krwi. W analogiczny czasie zaobserwowano jedynie 6 ekspozycji zawodowych
u pracowników służby zdrowia oraz 34 ekspozycje pozazawodowe.
Podejmowano działania związane z profilaktyką HIV/AIDS w następujących
obszarach:
1. profilaktyka poekspozycyjna u pracowników służby zdrowia
2. profilaktyka po zawodowej ekspozycji na zakażenie HIV
3. profilaktyka zakażeń matczyno – dziecięcych
4. szkolenia w zakresie HIV/AIDS – staże podyplomowe dla lekarzy i lekarzy stomatologów
5. szkolenia wolontariuszy w zakresie zakażenia HIV/AIDS
6. konferencja naukowa z okazji Światowego Dnia AIDS z udziałem przedstawicieli Urzędu
Marszałkowskiego, Urzędu Wojewody, Władz Uczelni, Klinik AMG, Policji Wydziału
Oświaty, Kasy Chorych, Izby Lekarskiej, Izby Pielęgniarskiej
7. zebrania naukowo-szkoleniowe dotyczące HIV/AIDS dla lekarzy, członków PTEiLChZ
Biorąc pod uwagę podział administracyjny kraju najwięcej zakażonych wirusem HIV
jest na w województwach nadmorskich. Zakłada się, że wysoki odsetek nosicieli HIV na
terenach województw północnych związany jest m.in. z ryzykownymi kontaktami seksualnymi
związanymi z turystyką nadmorską, a także - jak np. w przypadku województwa pomorskiego z bliskim położeniem obwodu kaliningradzkiego. Według uśrednionych rocznych danych
Państwowego Zakładu Higieny z lat 2002 - 2011 dotyczących liczby nowo wykrytych zakażeń
HIV w Polsce województwo pomorskie zostało uplasowane w wynikach średnich. Obecnie
zajmuje przedostatnie miejsce wśród województw pod względem nowo wykrytych zakażeń HIV
(0,09 zakażeń na 100.000 ludności) oraz przedostatnie miejsce pod względem zapadalności na
AIDS (0,09 na 100.000 ludności).
W roku 2011 r. w województwie pomorskim zanotowano 11 nowych zakażeń
wirusem HIV, z czego 2 osoby zmarły na AIDS. Wobec wcześniejszych niepokojących danych
epidemiologicznych przedstawiciele najważniejszych instytucji zajmujących się tematyką
HIV/AIDS z terenu województwa pomorskiego podpisali 26 października 2007 r. porozumienie
w sprawie powołania Zespołu ds. Realizacji Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania
Zakażeniom HIV (Zespół ds. HIV/AIDS). Porozumienie podpisane zostało pomiędzy:
• Samorządem Województwa Pomorskiego
• Pomorskim Centrum Zdrowia Publicznego
• Wojewódzką Stacją Sanitarno-Epidemiologiczną
• Pomorskim Oddziałem Wojewódzkim NFZ
• Pomorskim Kuratorium Oświaty
Powołany Zespół ekspertów opracował ,,Program Zwalczania AIDS i Zapobiegania
Zakażeniom HIV na lata 2007-2012'' dla województwa pomorskiego wraz ze szczegółowym
harmonogramem działań, przyjęty następnie przez Zarząd Województwa Pomorskiego Uchwałą
941/77/07 z 27 listopada 2007 r.
Powstały program jest programem polityki zdrowotnej, scala działania różnych
instytucji i stanowi strategię działań w zakresie profilaktyki HIV/AIDS.
Ukierunkowany jest w znacznym stopniu na działania profilaktyczne, gdyż
profilaktyka wciąż pozostaje najważniejszym czynnikiem walki z szerzeniem się epidemii
HIV/AIDS.
Opracowany program jest wielopłaszczyznowy, pilotowany będzie w sposób
epidemiologicznie rozsądny, zgodny z uwarunkowaniami województwa, oparty na podstawach
naukowych. Łączy w sobie dostęp do informacji, poradnictwa, leczenia i świadczeń socjalnych.
Program Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV na lata 2007-2012 dla
województwa pomorskiego opracowany przez Zespół ds. HIV/AIDS uznany został przez
- 29 Krajowe Centrum ds. AIDS (agendę Ministerstwa Zdrowia) za najlepszy samorządowy program
w tym zakresie i stanowi wzorzec do pracy nad podobnymi programami dla innych województw.
2.
2.1.
OGRANICZANIE PODAŻY
Walka z nielegalnym rynkiem
W Polsce a także na terenie woj. pomorskiego istnieje wiele zorganizowanych grup
przestępczych, z których szereg ma charakter międzynarodowy. Na terenie kraju działają
ekspozytury międzynarodowych mafii, w tym karteli narkotykowych, a przestępczość
korupcyjna zagraża nie tylko administracji centralnej i terenowej, ale także aparatowi ścigania
i wymiaru sprawiedliwości. Tradycyjnym źródłem zysków dla grup przestępczych pozostają
narkotyki. Obszar woj. pomorskiego – z racji swego położenia, z portami morskimi oraz
lotniskiem międzynarodowym - jest nie tylko strefą tranzytu, ale staje się także rynkiem zbytu
narkotyków klasycznych. Obserwuje się coraz ściślejsze powiązania polskich środowisk
przestępczych z innymi krajami, np. przy produkcji i obrocie amfetaminą.
Pranie brudnych pieniędzy jest ściśle powiązane z nielegalnym handlem
narkotykami, oraz z innych poważnych przestępstw z nimi związanych. Konfiskaty nawet
dużych ilości narkotyków ma często bardzo ograniczony wpływ na całość zjawiska handlu
i zażywania nielegalnych narkotyków. Rynek narkotykowy jest w tym względzie elastyczny,
a poważne kryzysy, nie mają zasadniczego wpływu na jego funkcjonowanie. Ceny detaliczne
narkotyków wykazują znikomą wrażliwość na konfiskaty dużych dostaw narkotyków. Jednak
blokowanie i odbieranie profitów pochodzących ze sprzedaży narkotyków, może znacznie
zakłócić działanie rynku narkotykowego. Pieniądze stoją, zarówno na początku, jak i na końcu
nielegalnego łańcucha narkotykowego.
Rosnąca gwałtownie na terenie woj. pomorskiego od końca lat dziewięćdziesiątych
liczba stwierdzonych przestępstw narkotykowych z ustawy z dn. 24.04.1997 o przeciwdziałaniu
narkomanii, rocznie wzrastała o ok. 40 - 50 proc. po roku 2000 roku. Obecnie utrzymuje się na
stałym poziomie ze spadkiem w roku 2008. W roku 2000 stwierdzono 665 przestępstw, w 2003
r. – 2 285, w roku 2004 – 4 683, w roku 2007 – 3819, w roku 2008 – 3801, w 2009 – 4151, w
roku 2010 – 4533 oraz 3868 w roku 2011. Wśród przestępstw z ustawy o przeciwdziałaniu
narkomanii, najwięcej odnotowano przestępstw z art. 59, dotyczących udzielania wbrew
przepisom ustawy innej osobie środka odurzającego lub substancji psychotropowej, ułatwianie
bądź umożliwienie ich użycia. Przepis ten ma chronić życie człowieka, które może zostać
zagrożone w przypadku bezzasadnego używania środków odurzających lub substancji
psychotropowych. Przestępstwo to stwierdzono na przestrzeni lat 1999 – 166 razy, 2000 – 152,
2001 – 258, i 344 razy w roku 2002. W roku 2003 liczba tych przestępstw zmalała do 200 by
osiągnąć poziom 363 przypadków w roku 2004 oraz kolejno liczbę zdarzeń w roku 2007 – 412,z
w 2009 – 622 oraz w roku 2011 – 537 przypadków
Innym przestępstwem licznie występującym wśród przestępstw z ustawy
o przeciwdziałaniu narkomanii, drugą grupę stanowi przestępstwo z art. 33-35 i 37 mówiące
o niezgodnym z ustawą wprowadzaniu do obrotu środków odurzających. W roku 2001
przestępstw tych na terenie woj. pomorskiego stwierdzono 146, w roku 2002 – 167, w roku 2003
– 71, w roku 2004 – 79 przypadków, w roku 2007 – 98, w roku 2009 – 161 oraz roku 2011 – 198
przypadków.
- 30 Wśród przestępstw popełnianych z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, liczną
grupę stanowią nieletni. W roku 1999 stanowili grupę 231 osób, w 2000 – 288, w 2001 – 156 i
w roku 2002 liczba ta zwiększyła się do 356 oraz w roku 2003 do 429, wreszcie w roku 2007
spadła do ilości 159 osób, po czym wzrosła w roku 2009 do 207 przypadków. Zmalała w roku
2011 do 131 przypadków.
Wykres 8. Przestępstwa stwierdzone w woj. pomorskim w roku 2009 z Ustawy z dnia 29 lipca 2005r.
o przeciwdziałaniu narkomanii wg. poszczególnych art. Ustawy.
Źródło: Komenda Główna Policji 2011
- 31 -
IV.
WNIOSKI I REKOMENDACJE
Od połowy lat siedemdziesiątych najważniejszym czynnikiem rozwojowym w
Trójmieście był znaczący wzrost uzależnień od heroiny. W połowie lat pierwszej dekady XXI
wieku odnotowano nieznaczne używanie kokainy (44 przypadki).
Do końca lat 90-tych częstotliwość uzależnień od heroiny ustabilizowała, jednakże
na poziomie znacznie niższym niż dekadę wcześniej. Od roku 2000 tendencje są zróżnicowane.
Ilości skonfiskowanej amphetaminy wzrastały po roku 2000, zwłaszcza w drugiej
połowie dekady. Jednakże w Trójmieście konfiskaty amphetaminy wiążą się z wielością
wskaźników popytu, choć w poszczególnych latach istnieją niewielkie tendencje wzrostowe.
Dane z sondaży i badań dotyczące kokainy wskazują na względnie niską
częstotliwość wśród ogółu populacji i na dominację sporadycznego, a nie przymusowego jej
zażywania.
Amfetamina jest obecna głównie w środowiskach miejskich woj. pomorskiego. Od
1995 roku wzrosła dostępność nielegalnie wytwarzanej amfetaminy. Popularne stało się
używanie MDMA (ekstaza) .
Narkotykiem, którego obecność jest najczęściej obserwowana wśród młodzieży jest
cannabis. Częstotliwość po roku 2011 wykazuje tendencje wzrostową w większości
województwa.
Istnieją znaczące różnice w sposobach zażywania narkotyków. W województwie
pomorskim obserwuje się odwrót od iniekcji.
Badania ESPAD ukazują silny efekt wieku zwiększający się wśród młodzieży i
nastolatków a następnie opadający.
W woj. pomorskim odnotowuje się efekt starzenia się populacji narkomanów, choć
nadal odnotowywane są nowe przypadki.
W danych dotyczących narkomanów mężczyźni przeważają liczebnie nad kobietami
w stosunku średnim 4/1. Sondaże ujawniają nieco mniejsze zróżnicowanie wśród ogółu
populacji lub wśród młodzieży.
Poziom nielegalnego zażywania narkotyków i uzależnień jest względnie stabilny.
Nie wydaje się jednak, aby był to przypadek legalnych narkotyków (np. nadużywanie leków lub
VSA). W Trójmieście istnieje silna korelacja pomiędzy uzależnieniem a wskaźnikami niskiego
statusu społeczno-ekonomicznego i względną deprawacją. Ten związek wydaje się być
nieobecny lub nawet odwrotny w przypadku danych nt. zażywania narkotyków zebranych w
sondażach obejmujących ogół populacji.
Po roku 1980 rynek heroiny w Trójmieście gwałtownie się skurczył się i stał się
bardziej profesjonalny w latach 90-tych. Nielegalny rynek amfetaminy i MDMA rozrósł się
gwałtownie po 2000 roku i trwa do chwili obecnej.
Odnotowany został proces ustabilizowania się przypadków śmierci spowodowanych
zażywaniem narkotyków. Jednocześnie następuje silny spadek ilości zachorowań na AIDS wśród
narkomanów, w korelacji z bardzo niską częstotliwością występowania seropozytywnego
wyniku HIV plus.
Dokładna analiza problemu prowadzi do przyjęcia następujących wniosków:
- 32 •
Obserwuje się względne zwiększenie użytkowników problemowych w populacji
młodzieży oraz stabilizację w pozostałych grupach wiekowych nadużywania substancji
psychoaktywnych na podstawie wielu wskaźników
•
używanie narkotyków jest najbardziej rozpowszechnione w aglomeracji Trójmiasta
•
najliczniejszą grupą konsumentów narkotyków są osoby do 25 roku życia
•
na podstawie analizy statystyk policyjnych dostępność narkotyków oceniana jest jako
wysoka lecz stabilna w populacji nieletnich
•
liczbę narkomanów ocenia się na poniżej 6 tysięcy
•
najważniejszym elementem ograniczenia popytu na narkotyki staje się dotarcie do grup
wysokiego ryzyka
•
dla ograniczania szkód społecznych i zdrowotnych, w grupie narkomanów opatowych
utworzony został na poziomie Trójmiasta program leczenia substytucyjnego.
•
programy ograniczające popyt na narkotyki powinny obejmować wszystkie aspekty
problemu począwszy od wieku rozpoczynania używania narkotyków, aż do
ograniczenia zdrowotnych i społecznych skutków ich zażywania
•
dla podniesienia jakości życia osób uzależnionych należy dążyć do redukcji zachowań
ryzykownych związanych z używaniem narkotyków
•
obserwuje się ogólną akceptację strategii leczenia narkomanów przy niskim poziomie
represji za przestępstwa z ustawy antynarkotykowej
•
zaleca się kontynuowanie monitoringu i oceny redukcji popytu i podaży na środki
psychoaktywne
•
zaleca się dalsze rozwijanie badań naukowych nad problemami medycznospołecznymi narkomanii
•
należy nadal zwiększać ofertę szkolnych zajęć pozalekcyjnych oraz propozycji
alternatywnych, proponowanych przez szkoły, w ramach prewencji używania
narkotyków przez młodzież
•
należy nadal dbać o zwiększenie rangi szkoły, m. in. przez umocnienie w środowisku
jej tożsamości
- 33 Bibliografia
1. Gdański Program Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2006 – 2010, (2007) Gdańsk
2. Informator statystyczny opieki zdrowotnej województwa pomorskiego 2012 r., (2012).
PCZP. Gdańsk
3. Kaflik M., Sternalski M, (1989) Analiza zużycia leków, w: Zeszyty Problemowe
Narkomanii, Warszawa
4. Kemmesies U, (1997) Research on Hidden Populations: How to reach the strangeness,
The snowball sampling technique (unpublished paper)
5. Komenda Główna Policji. Biuro do Walki z Przestępczością Narkotykową, (2000)
Informacja o stanie zagrożenia narkomanią i wynikach zwalczania przestępstw
związanych z narkotykami
6. Łuczak E. (1989): Zjawisko uzależnień wśród młodzieży w Polsce (W) Problemy
zagrożenia młodzieży uzależnieniem, Warszawa.
7. Mejer-Zahorowski, O, (1994) Przegląd programów rehabilitacyjnych dla osób
uzależnionych realizowanych w Polsce, Biuro ds. Narkomanii, Warszawa
8. Meldunki Roczne 2000 – 2011, (2012), PZH, Warszawa
9. Narodowy Program Zdrowia - założenia polityki zdrowotnej państwa (2011),
Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej, Warszawa
10. Organizacja polityki zapobiegania narkomanii w Polsce, (2002) Ministerstwo Zdrowia
i Opieki Społecznej, Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Warszawa
11. Pompidou Subgroup on Treatment Demands: Treated drug users in 22 European cities.
TD follow-up project. Trends 1992-2000, Pompidou Group, Council of Europe,
Strasbourg.
12. Profilaktyka w środowisku lokalnym: praca zbiorowa (red. Grażyna Świątkiewicz)
(2002) Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Warszawa
13. Rynek pracy województwa pomorskiego w 2010 r., (2011), Gdańsk
14. Sękiewicz J, (2005) Multi-City Study of Drug Misuse, Trends 2004, UW, Gdansk
15. Sierosławski J. (1999) Między mitami a wiedzą naukową: polityka wobec alkoholu
i narkotyków w Polsce. Świat Problemów nr 12, s. 30-33
16. Sierosławski J. (2012) Używanie alkoholu i narkotyków przez młodzież szkolną.
Raport z ogólnopolskich badań ankietowych zrealizowanych w 2011r, IPiN, Warszawa
17. Sierosławski J. (2012) Narkomania w Polsce w 2010 r., Dane Lecznictwa
Stacjonarnego, maszynopis.
18. Narkomania w Polsce w 2010 roku. Dane lecznictwa stacjonarnego. IPiN, Warszawa
- 34 19. Świadczenia medyczne w woj. pomorskim, (2012) NFZ, Gdańsk
20. Wojewódzki Plan Zdrowotny (2010), SWP, Gdańsk
21. Wsparcie województw i społeczności lokalnych w zapobieganiu narkomanii na
poziomie lokalnym (2004) UKIE, Warszawa
22. Zatrudnienie socjalne, (2010) WZPS, Gdańsk

Raport o narkotykach i narkomanii w województwie pomorskim w

Transkrypt

Podobne dokumenty

ZYJ BEZ RYZYKA AIDS.pub - Poradnia

Światowy Dzień Aids - 1 grudnia

Poradnik dotyczący uzależnień.

Rada Unii Europejskiej i jej grupy robocze – Horyzontalna Grupa

WIĘCEJ NA TEMAT SPECJALNEJ SESJI ZGROMADZENIA

ALKOHOLIZM I NARKOMANIA W INTERNECIE

Pobierz - Stowarzyszenie Lambda Warszawa

Procedura postępowania w przypadku podejrzenia, że uczeń