Pobierz plik

Teresa Jaśkiewicz-Obydzińska, Ewa Wach
Instytut Ekspertyz Sądowych, Kraków
PRZEMOC SEKSUALNA WOBEC DZIECI
(konspekt wykładu)
I.POJĘCIE I FORMY WYKORZYSTYWANIA SEKSUALNEGO MAŁOLETNICH
1 . Definicja
•
KaŜda aktywność seksualna z udziałem osoby w wieku tzw. bezwzględnej ochrony,
podejmowana przez dorosłego w celu zaspokojenia swojej potrzeby seksualnej.
•
Wiek ten określają przepisy prawne.
•
Intencja ja ustawodawcy- podkreślenie, Ŝe osoba w tym okresie rozwojowym nie jest
zdolna do wyraŜenia pełnej zgody na podjęcie aktywności seksualnej.
•
Psychologiczne przyczyny tej niezdolności.
2. Nowe zagroŜenia
•
Handel dziećmi
•
Tzw. przestępstwa kontaktowe (preparowanie cyberofiar)
•
Przestępstwa bez kontaktu bezpośredniego z dzieckiem –prezentowanie materiałów
pornograficznych
•
Produkcja i rozpowszechnianie pornografii dziecięcej
•
Brak regulacji prawnej dotyczącej uwodzenia dzieci za pośrednictwem internetowych
serwisów komunikacyjnych
•
Przepisy dotyczące pornografii dziecięcej nie w pełni dostosowane do konwencji
międzynarodowych
•
Niedostateczna świadomość społeczna istniejących zagroŜeń
•
Brak wiedzy dotyczącej moŜliwości pomocy i praw przysługujących ofiarom
II. CZYNNIKI PODATNOŚCI WIKTYMIZACYJNEJ DZIECI
1. Właściwości psychiczne
2. Właściwości fizyczne
III. PODSTAWOWE RODZAJE PRZESTĘPSTW
1. Wykorzystanie stosunku zaleŜności
2 . Przestępstwo kazirodztwa
•
Definicja prawna
•
Definicja psychologiczna
•
Formy zachowań
•
Czynniki ryzyka wystąpienia przemocy seksualnej w rodzinie
•
Mity dotyczące kazirodztwa
•
Specyfika sytuacji ofiary kazirodztwa wpływająca na zeznania
•
Charakterystyczne elementy wykorzystywania seksualnego dzieci
•
Stadia związku kazirodczego
•
Typy rodzin kazirodczych
•
Zasady funkcjonowania rodziny kazirodczej
•
Wskaźniki wykorzystania w relacjach wewnątrzrodzinnych
3. Cechy zeznań ofiar przestępstwa kazirodztwa wpływające na ich kwestionowanie
4. Charakterystyka sprawców
•
Typy kobiet sprawczyń
•
MęŜczyźni sprawcy wykorzystywania seksualnego dzieci
III. EKSPERTYZA PSYCHOLOGICZNA W SPRAWACH O WYKORZYSTANIE
SEKSUALNE MAŁOLETNICH
1. Czynniki decydujące o znaczeniu ekspertyzy
•
Brak innych dowodów niŜ zeznania dziecka
•
Trudności oceny zeznań
2.. Przyczyny uzasadniające powołanie biegłego psychologa
3. Cel ekspertyzy;
•
Dostarczenie organom procesowym materiału pozwalającego na moŜliwie jednoznaczną
ocenę czy dziecko było ofiarą wykorzystania seksualnego w okolicznościach przez nie
podawanych.
•
Opinia powinna więc zawierać wszelkie informacje pozwalające na ocenę zeznań bądź
teŜ wypowiedzi dziecka uzyskanych w innych okolicznościach.
3. .Treść postanowienia organu zlecającego opracowanie opinii
4. Przedmiot i zakres ekspertyzy
5. Podstawowe wymagania dotyczące opinii
6. Etapy przeprowadzania ekspertyzy
•
Zapoznanie się z aktami sprawy
•
Badanie psychologiczne
a) Wywiad z opiekunami (w przypadku kazirodztwa ew. z podejrzanym)
Cel i zakres:
W przypadku kazirodztwa szczególną uwagę naleŜy zwrócić na:
- rolę i pozycję ojca w rodzinie
- rolę i pozycję matki w rodzinie
- relacje pomiędzy sprawcą i ofiarą
- relacje pomiędzy matką i ofiarą
- relacje pomiędzy matką i sprawcą
- stosunek matki do sprawy
- pozycję ofiary wykorzystywania w rodzinie,
- kontakty zewnętrzne rodziny
- sytuację ofiary po ujawnieniu czynów
Informacje te pozwalają na wzmocnienie argumentów przemawiających za istnieniem w
rodzinie relacji kazirodczej.
•Badanie dziecka testami psychologicznymi
Cele badania:
- ustalenie poziomu rozwoju intelektualnego i funkcjonowania jego procesów poznawczych,
- poznanie potrzeb ujawnianych przez dziecko
- ustalenie zaburzeń emocjonalnych i ich źródeł,
- ustalenie mechanizmów obronnych i strategii zaradczych stosowanych przez dziecko.
•Rozmowa z dzieckiem
Cel:
- rozumienie znaczenia czynu
- ocena własnej roli w przestępstwie
- stosunek emocjonalny dziecka do sprawcy.
•Udział w przesłuchaniu świadka
Cel:
- uzyskanie bezpośrednich informacji o formach doznawanej przez dziecko przemocy,
- obserwacja zachowania, reakcji emocjonalnych ujawnianych przez dziecko w trakcie opisu
zdarzeń,
-poznanie słownictwa dziecka, sposobu relacjonowania,
- moŜliwość zastosowania nietypowych technik ułatwiających dziecku odpamiętanie zdarzeń
(techniki przesłuchania poznawczego, rysunków, lalek anatomicznych itp.).
•Psychologiczna analiza zeznań świadka złoŜonych w sprawie
- interpretacja występujących zniekształceń
- kryteria oceny zeznań (Steller i in.)
•Interpretacja zebranego materiału i sformułowanie wniosków
Przykłady:
•
Warunki dokonywania obserwacji i właściwości indywidualne świadka pozwoliły mu
(lub nie) dokonać obserwacji zgodnych z relacją przedstawioną w trakcie przesłuchania.
•
Zeznania świadka są odpowiednie do jego wieku i poziomu rozwoju intelektualnego . Nie
stwierdzono występowania czynników, które mogłyby w sposób istotny wpływać na
zniekształcenia jego zeznań.
•
Wyniki badań psychologicznych świadka wskazują, Ŝe ujawnia on zaburzenia w rozwoju
emocjonalnym, specyficzne dla dzieci wykorzystywanych seksualnie.
7. Problemy związane z kolejnymi badaniami psychologicznymi
•MoŜliwe negatywne konsekwencje kolejnych badań dziecka
•Propozycje rozwiązań
•Rola
i zadania terapeutów