Kierunki ewolucji systemu bankowego Stanów

Kierunki ewolucji systemu bankowego Stanów

16 Systemy Bankowe
BANK I KREDYT p a ê d z i e r n i k 2 0 0 4
Kierunki ewolucji systemu
bankowego Stanów Zjednoczonych
Ka t a rz y n a J a c h i m i a k
Historia rozwoju systemu bankowego w Stanach Zjednoczonych si´ga ponad 200 lat. Rozkwit bankowoÊci to
skutek reakcji na kryzysy gospodarcze. Poczàtkowy
rozwój tego sektora mo˝na opisaç jako chaotyczny, nieustrukturyzowany i nie w pe∏ni uregulowany prawnie.
Mocne pragnienie utrzymania rzàdu z dala od operacji finansowych sektora prywatnego spowodowa∏o
powstanie systemu bankowego, który nie potrafi∏ sprostaç potrzebom rozwojowym spo∏eczeƒstwa. Nawet
wczesne próby stworzenia ekonomicznej stabilizacji
i kontrolowania inflacji, poprzez utworzenie nowych
struktur systemu bankowego, widziane by∏y jako niechciana interwencja rzàdu. Mimo ˝e w ciàgu kolejnych
lat gospodarka podupada∏a, fa∏szerstwa banknotów stawa∏y si´ coraz powszechniejsze, a banki bankrutowa∏y
coraz cz´Êciej, Kongresowi Stanów Zjednoczonych
uda∏o si´ uchwaliç w 1863 r. National Bank Act (Ustaw´ o Banku Narodowym). Ustawa ta by∏a pierwszà se-
rià praw i regulacji, które sprawi∏y, ˝e sektor bankowy
sta∏ si´ jednym z najbardziej uregulowanych w ca∏ym
kraju. W dzisiejszych czasach niemal ka˝dy aspekt bankowoÊci jest bardzo dok∏adnie opisany w prawie tak,
aby b∏´dy pope∏niane przez banki by∏y jak najrzadsze
i aby chroniç te instytucje zaufania publicznego przed
bankructwem. Poczàtkowo zupe∏nie zdecentralizowany
i chwiejny, dziÊ system bankowy Stanów Zjednoczonych uwa˝a si´ za pewny, stabilny i bezpieczny, a tak˝e kontrolowany przez w∏adze paƒstwowe1. Paƒstwo
przywiàzuje du˝à wag´ do stosownych regulacji prawnych, aby depozyty powierzane bankom przez klientów
by∏y odpowiednio ubezpieczone i zabezpieczone.
W ciàgu ca∏ej historii rozwoju bankowoÊci w Stanach
Zjednoczonych toczy∏o si´ wiele dyskusji na temat tego,
1 P.A. Carrubba: Principles of banking. Washington D. C. 1994 American Bankers Association, s. 3.
BANK I KREDYT p a ê d z i e r n i k 2 0 0 4
które instytucje i w jakim zakresie powinny kontrolowaç system bankowy, jaki jest najodpowiedniejszy poziom ubezpieczania depozytów itp.
Aby lepiej zrozumieç dzisiejsze ustawodawstwo
amerykaƒskie w zakresie systemu bankowego, warto
przeÊledziç jego histori´. Rola banków komercyjnych
i to, jakie powinny byç dotyczàce ich regulacje prawne,
sta∏y si´ jednym z najbardziej kontrowersyjnych tematów w kraju. Obawy i kontrowersje dotyczàce przyznawania licencji bankom wynika∏y z planów powierzenia
im prawa do emisji banknotów, przyjmowania depozytów, transferu Êrodków rzàdowych, dokonywania wydatków publicznych, a tak˝e gwarantowania kredytów
dla rzàdu i sektora prywatnego. Najwi´kszà obawà by∏o jednak dopuszczenie banków do emisji Êrodków
p∏atniczych.
W tym poczàtkowym okresie banki by∏y oskar˝ane
o praktyki monopolistyczne i faworyzowanie przedsi´wzi´ç handlowych przed rolniczymi. Stawa∏y si´ hamulcem post´pu ekonomicznego. Ka˝da próba stworzenia jakiegokolwiek typu banku ze strony paƒstwa
spotyka∏a si´ ze sprzeciwem spo∏eczeƒstwa, zw∏aszcza
przedsi´biorców. Zaufanie do systemu bankowego
podupada∏o tak bardzo, ˝e pojawia∏y si´ coraz wi´ksze
naciski na Kongres, aby wzmocniç wiar´ ludzi w silnà
bankowoÊç i aby uzdrowiç i udoskonaliç polityk´ pieni´˝nà. Sekretarz Skarbu, Alexander Hamilton, zaproponowa∏ utworzenie nowego banku, ÊciÊle powiàzanego z rzàdem i majàcego jego pe∏ne poparcie. W∏aÊnie
z jego inicjatywy, mimo ostrych sprzeciwów i opozycji
ze strony Thomasa Jeffersona i Jamesa Madisona, Kongres wyda∏ zezwolenie na rozpocz´cie dzia∏alnoÊci
przez First Bank of U. S. w 1791 r., na 20 lat2.
W kolejnych latach powsta∏o wiele banków. Niektóre koƒczy∏y swà dzia∏alnoÊç szybko, nie potrafiàc
sprostaç wymaganiom klientów lub dorównaç konkurencji. Inne przetrwa∏y d∏ugie lata – czasy prosperity,
jak równie˝ kryzysów. Rzàd stara∏ si´ mniej lub bardziej ingerowaç w ich dzia∏alnoÊç, w zale˝noÊci od potrzeby ochrony tych instytucji zaufania publicznego
przed bankructwem.
Na przyk∏ad na poczàtku XX wieku rzàd Stanów
Zjednoczonych musia∏ wykazaç si´ inicjatywà i ratowaç upadajàce banki. W 1913 r. wydano ustaw´ – Federal Reserve Act i utworzono istniejàcy do dziÊ System Rezerwy Federalnej (Fed). Powsta∏ wówczas system banku centralnego, który mia∏ wyeliminowaç problemy zaistnia∏e po wejÊciu w ˝ycie National Bank Act
oraz zwi´kszyç efektywnoÊç banków komercyjnych,
a tym samym zapewniç klientom wi´ksze bezpieczeƒstwo przechowywania Êrodków pieni´˝nych.
Ca∏e paƒstwo zosta∏o podzielone na 12 dystryktów, ka˝dy z Bankiem Rezerwy Federalnej. Banki
2 J.M. Chapman, and R.B. Westerfield, Branch Banking: It’s Historical and
Theoretical Position in America and Aboard. New York 1942 Harper Press.
Systemy Bankowe
utrzymywa∏y swoje rezerwy w Banku Rezerwy Federalnej lub w jego filii na terenie danego dystryktu. Dzi´ki
nowej procedurze rezerwy zosta∏y w miar´ równomiernie roz∏o˝one na terenie ca∏ego kraju, a nie skupione
w jednym konkretnym miejscu (by∏o tak przed wejÊciem w ˝ycie Federal Reserve Act).
System Rezerwy Federalnej jest dziÊ odpowiedzialny za kszta∏towanie i realizacj´ polityki pieni´˝nej
Stanów Zjednoczonych. Jest instytucjà samofinansujàcà si´ i posiada ca∏kowità niezale˝noÊç, w tym tak˝e
ekonomicznà. Zakres kompetencji jest szeroki:
– wspólnie z agencja rzàdowà OCC sprawuje nadzór nad bankami komercyjnymi,
– ustala stopy rezerw obowiàzkowych od depozytów,
– reguluje stopy procentowe,
– okreÊla warunki operacji otwartego rynku realizowanych przez Federalny Komitet Operacji Otwartego
Rynku3,
– utrzymuje rezerwy instytucji depozytowych,
– jest po˝yczkodawcà ostatniej instancji dla lokalnych banków, gdy ich klienci potrzebujà p∏ynnoÊci, a bank
nie jest w stanie sfinansowaç jej z tradycyjnych êróde∏.
Poczàtek ogarniajàcego ca∏y Êwiat Wielkiego Kryzysu w 1929 r. by∏ absolutnà katastrofà dla systemu
bankowego. W ostatnim kwartale 1931 r. ponad 1.000
amerykaƒskich banków zbankrutowa∏o; po˝yczkobiorcom odmówiono zap∏aty, a aktywa banków znacznie
straci∏y na wartoÊci. Doprowadzi∏o to do wybuchów
paniki w ca∏ym kraju, kolejek do kas niezadowolonych
i przera˝onych utratà pieni´dzy klientów, chcàcych odzyskaç swoje oszcz´dnoÊci, zanim jeszcze bank straci
wszystko i stanie si´ ca∏kowicie niewyp∏acalny4.
W tym okresie System Rezerwy Federalnej niewiele zrobi∏, aby pomóc bankom w utrzymaniu p∏ynnoÊci
finansowej. B∏´dem Fed by∏o przyj´cie takiej postawy.
Powodów ku temu by∏o sporo, mi´dzy innymi Fed
uwa˝a∏, ˝e problemy banków komercyjnych sà przyczynà z∏ego zarzàdzania. Nie by∏a to wi´c dziedzina,
w którà chcia∏ ingerowaç. Poza tym nie ka˝dy bank musia∏ ubezpieczaç swoje depozyty i nale˝eç do Systemu
Rezerwy Federalnej.
Wi´kszoÊç banków, które upad∏y w 1930 r., nie by∏a w∏aÊnie cz∏onkami Systemu Rezerwy Federalnej. Fed
nie czu∏ si´ zatem za nie odpowiedzialny. W 1930 r.
swojà dzia∏alnoÊç zawiesi∏o 1.350 banków (tabela 1)5.
WczeÊniej problemy dotyczy∏y g∏ównie banków rolniczych, w 1930 r. by∏o ju˝ inaczej. W tym roku upad∏ np.
Bank of United States, jeden z najwi´kszych banków
w kraju, z siedzibà w Nowym Yorku.
3 L. Or´ziak, B. Pietrzak: BankowoÊç na Êwiecie i w Polsce. Stan obecny i tendencje rozwojowe. Warszawa 2000/2001 Instytut Naukowo-Wydawniczy
OLYMPUS, s. 39.
4 R. Moley: The First New Deal. Harcourt, Brace & World, Inc., New York
1966, s. 171.
5 National Bereau of Economic Research, A discussion of the Federal Reserve
System’s, Milton Friedman and Anna J. Schwartz: A monetary History of the
United States 1867-1960. Princeton, New Jersey 1963, s. 357-359.
17
18 Systemy Bankowe
BANK I KREDYT p a ê d z i e r n i k 2 0 0 4
Tabela 1 Upad∏oÊci banków komercyjnych w latach 1921-1933
Rok
Liczba
upad∏ych
banków
Depozyty
(w tys. USD)
Straty ponoszone
przez deponentów
(w tys. USD)
Straty depozytów
we wszystkich bankach
komercyjnych
(w %)
1921
506
172.806
59.967
0,21
1922
366
91.182
38.223
0,13
1923
646
149.601
62.142
0,19
1924
775
210.150
79.381
0,23
1925
617
166.937
60.799
0,16
1926
975
260.153
83.066
0,21
1927
669
199.332
60.681
0,15
1928
498
142.386
43.813
0,10
1929
659
230.643
76.659
0,18
1930
1.350
837.096
237.359
0,57
1931
2.293
1.690.232
390.476
1,01
1932
1.453
706.187
168.302
0,57
1933
4.000
3.596.708
540.396
2,15
èród∏o: Federal Deposit Insurance Corporation, Annual Report, 1993, 1954.
Ponadto, jednoczeÊnie z bankami bankrutowa∏y tysiàce firm, doprowadzajàc amerykaƒskà gospodark´ do
wielkiego kryzysu. Stopa bezrobocia w kraju, pierwszy
raz w historii USA, si´gn´∏a a˝ 25%6.
Kryzys ten by∏ wyzwaniem i najwa˝niejszym problemem do rozwiàzania dla prezydenta Franklina D.
Roosvelta. Ju˝ dzieƒ po obj´ciu rzàdów, 5 marca 1933 r.,
og∏osi∏ on „wakacje dla banków”, zamykajàc wszystkie
instytucje w ca∏ym kraju do czasu, a˝ zostanà sprawdzone i zrewidowane przez Office of the Comptroller of
the Currency i albo otwarte ponownie, albo b´dà przeznaczone do absolutnej likwidacji. Niestety, przetrwa∏y
nieliczne.
Jeszcze raz opinia publiczna straci∏a zaufanie do
systemu bankowego. Wielu ludzi zosta∏o zwolnionych
z pracy; przepad∏y ich oszcz´dnoÊci ˝yciowe. Uwa˝a
si´, ˝e nie mo˝na by∏o nic zrobiç, aby zapobiec kryzysowi, gdy˝ spowodowa∏y go czynniki, na które nikt nie
mia∏ wp∏ywu. Krytycy jednak mówià równie˝, ˝e kontrola ze strony Systemu Rezerwy Federalnej by∏a nieodpowiednia, choç Fed mia∏ uprawnienia do tego, aby
nadzór by∏ skuteczniejszy.
Po pierwsze, Fed móg∏ podnieÊç stopy procentowe,
aby zniech´ciç d∏u˝ników. Móg∏ te˝ poprosiç Kongres
o zezwolenie na zmuszenie instytucji finansowych do
tego, aby d∏u˝nicy wystawili na sprzeda˝ wi´cej akcji.
Spowodowa∏oby to obni˝enie si´ ogólnej wartoÊci po˝yczek, udzielanych klientom na zakup papierów wartoÊciowych. System Rezerwy Federalnej mimo wszystko
ustali∏ minimalnà kwot´, jakà klienci musieli dysponowaç, aby zakupiç akcje lub obligacje na kredyt7.
W czerwcu 1933 r. Kongres wyda∏ zarzàdzenie
o ubezpieczeniu depozytów bankowych. Bezpieczne
by∏y tylko Êrodki do 2.500 dolarów (obecnie 100.000
dolarów)8. Mia∏o to przywróciç zaufanie publiczne do
banków i zapewniç klientów, ˝e te instytucje finansowe sà i b´dà bezpieczne. Odpowiedzià na Wielki Kryzys by∏o wydanie przez Kongres Banking Act z 1933 r.,
znanego równie˝ jako Glass-Steagall Act. Zakazywa∏ on
∏àczenia dzia∏alnoÊci inwestycyjnej i komercyjnej przez
jeden bank, a tak˝e wymaga∏ paƒstwowych papierów
wartoÊciowych jako dodatkowego zabezpieczenia akcji
Rezerwy Federalnej. Akt powo∏ywa∏ równie˝ do ˝ycia
Federal Deposit Incurance Corporation – FDIC (Federalne Biuro do spraw Ubezpieczania Depozytów). Operacje otwartego rynku zosta∏y poddane kontroli Rezerwy Federalnej, a banki musia∏y byç stale sprawdzane9.
Banking Act z 1935 r. uzna∏ ostatecznie FDIC za sta∏y
urzàd rzàdowy.
G∏ówne postanowienia Glass-Steagall Act to:
– oddzielenie operacji bankowych handlowych
(commercial banking) od inwestycyjnych (investment
banking),
– zakazanie bankom p∏acenia odsetek od wk∏adów
bie˝àcych (p∏atnych na ˝àdanie),
– uzyskanie przez fed uprawnienia do okreÊlania
maksymalnego poziomu oprocentowania depozytów
bankowych (interest rate ceilings),
– podniesienie minimalnego wk∏adu wymaganego
do za∏o˝enia banku narodowego,
– zakazanie bankom – cz∏onkom Systemu Rezerwy
Federalnej gwarantowania emisji papierów wartoÊcio-
6 T.W. Koch: Bank Management. University of South Carolina 1995 The Dry-
8 J.F. Taylor: The Process of Change in American Banking. New York 1990
Quorum Books.
9 G.G. Kaufman, L.R. Mote: Glass Steagall: Repeal by Regulatory and Judicial
Interpretation. „Banking Law Journal” September/October 1990, s. 388-421.
den Press.
7 J.K. Galbraith: The Great Crash of 1929. New York 1979 Avon Books, A Discus Book, s. 21-34.
Systemy Bankowe
BANK I KREDYT p a ê d z i e r n i k 2 0 0 4
wych, kupowania ich na w∏asny rachunek, a tak˝e
przyjmowania do grona cz∏onków organizacji przeprowadzajàcych transakcje z wykorzystaniem papierów
wartoÊciowych,
– przyznanie zarzàdowi Systemu Rezerwy Federalnej prawa zakazywania bankom wykorzystywania
kredytu otrzymanego od Systemu Rezerwy Federalnej
do celów spekulacyjnych,
– utworzenie agencji rzàdowej Federal Deposit Insurance Corporation (FDIC) – Federalnej Korporacji ds.
Ubezpieczeƒ Depozytów, w celu ochrony depozytariuszy banków ubezpieczonych w FDIC10.
Na podstawie niektórych z powy˝szych postanowieƒ w latach 60. zosta∏ wprowadzony przepis znany
jako Regulation Q. Mia∏ on na celu ograniczenie nadmiernej konkurencji mi´dzy bankami w pozyskiwaniu
depozytów od klientów. Przepisy, które wynika∏y z Regulation Q, wywar∏y du˝y wp∏yw na intensywny rozwój
zagranicznej aktywnoÊci amerykaƒskich banków.
Monetary Control Act z 1980 r.
Niemal ca∏e prawodawstwo bankowe mi´dzy 1933
a 1980 r. wprowadzi∏o w ˝ycie nowe regulacje kontrolujàce lub wzmacniajàce stare. Nawet 50 lat po krachu na
gie∏dzie nowojorskiej i Wielkim Kryzysie podstawowe
problemy, które spowodowa∏y takà sytuacj´ ekonomicznà, nadal tkwi∏y w pami´ci opinii publicznej, a tak˝e
ustawodawców. Taki stan rzeczy utrzymywa∏ si´ do
czasu wydania przez Kongres nowego aktu prawnego –
Depository Institutions Deregulation and Monetary Control Act. By∏a to najwa˝niejsza ustawa, która wesz∏a
w ˝ycie od 1933 r. Umacnia∏a si∏´ banków, zezwala∏a
im, jak równie˝ instytucjom oszcz´dnoÊciowym i kredytowym, na oferowanie nowych produktów finansowych. Zmiany w prawodawstwie bankowym by∏y konieczne dla unikni´cia w przysz∏oÊci problemów, które
n´ka∏y Stany Zjednoczone w poprzednich latach.
10 P.A. Carrubba: Principles of banking…, op.cit., s. 14.
Celem Monetary Control Act by∏o sprawienie, aby
poprzez deregulacj´ instytucje finansowe sta∏y si´ bardziej konkurencyjne, a Fed móg∏ mieç wi´kszà kontrol´ nad wielkoÊcià poda˝y pieniàdza.
Najwa˝niejsze postanowienia ustawy sà nast´pujàce:
– maksymalne pokrycie pieni´˝ne FDIC zosta∏o
podniesione do 100.000 USD;
– wszystkie instytucje oferujàce takie konta, jak na
przyk∏ad rachunki rozliczeniowo-oszcz´dnoÊciowe, zosta∏y zmuszone do utrzymywania rezerw od tych depozytów;
– stopniowo zacz´to znosiç limity odsetek, które
banki mog∏y p∏aciç od depozytów; ca∏kowicie zniesiono je w 1987 r.;
– ka˝da instytucja mog∏a teraz ubiegaç si´ o po˝yczk´ od Systemu Rezerwy Federalnej; wczeÊniej takie prawo mia∏y tylko banki nale˝àce do Systemu;
– Fed móg∏ pobieraç prowizje od wszystkich
Êwiadczonych us∏ug;
– instytucjom oszcz´dnoÊciowym i kredytowym,
a tak˝e uniom kredytowym zezwolono na udzielanie
kredytów komercyjnych i Êwiadczenia us∏ug powierniczych;
– wszystkie instytucje finansowe mog∏y odtàd oferowaç konta negotiable order of withdrawal account
(NOW); NOW to konto, na którym klient móg∏ wypisywaç czeki; nie by∏o to konto depozytów na ˝àdanie,
bank zastrzega∏ sobie jednak prawo wymagania od depozytariusza zg∏oszenia na 7 dni wczeÊniej ch´ci podj´cia Êrodków; nie wszyscy klienci mogli zak∏adaç takie
konta11;
– podniesiono poziom ubezpieczenia depozytów
do 100.000 USD;
– zniesiono Regulation Q do 1986 r.
W tabeli 2 przedstawione sà zmiany wartoÊci
ubezpieczanych przez FDIC depozytów w latach 19342004. W 1980 r. po raz ostatni podwy˝szono poziom,
do którego gwarantowano wyp∏acanie depozytów w ra11 E.W. Reed, E.K. Gill: Commercial Banking. New Jersey 1989 Prentice Hall.
Tabela 2 Poziom ubezpieczenia depozytów w latach 1934-2004
Lata
Kwota
Wzrost
Lata
WartoÊç
(w USD)
procentowy
od ostatniej
pokrycia pieni´˝nego
zmiany
(w USD)
1934
2.500
---
---
15.373
VI 1934
5.000
100
0,5
30.746
1950
10.000
100
16
34.191
1966
15.000
50
16
38.148
1969
20.000
33
3
44.905
1974
40.000
100
5
66.856
1980
100.000
150
6
100.000
2000 do teraz
100.000
---
20
43.728
I
èród∏o: FDIC, Keeping the Promise: Recommendations for Deposit Insurance Corporation. April 2001.
19
20 Systemy Bankowe
BANK I KREDYT p a ê d z i e r n i k 2 0 0 4
Schemat 1 Wahad∏o regulacji w systemie bankowym Stanów Zjednoczonych
1933-1935
Glass-Steagal Act
1700-1863
brak regulacji
1864-1913
National Banks
Federal Reserve
1989-1991
FIRREA, FDICIA
1980
Monetary
Control Act
èród∏o: P.A. Carrubba: Principles of banking. Washington D.C. 1994 American Bankers Association, s. 15.
zie ewentualnych problemów banków z p∏ynnoÊcià finansowà.
Financial Institutions Reform, Recovery
and Enforcement Act
Po raz kolejny kryzys ekonomiczny doprowadzi∏ do koniecznoÊci zmiany ustawodawstwa bankowego i wahad∏o regulacji w systemie bankowym Stanów Zjednoczonych ponownie zacz´∏o poruszaç si´ w kierunku nowych ustaw i zwi´kszonej kontroli. Widaç to na schemacie 1. Podczas gdy jeszcze 200 lat wczeÊniej prawie
zupe∏nie brak by∏o „dyscypliny” w Êrodowisku finansów, to obecnie system bankowy USA nale˝y do jednych z najbardziej uregulowanych na Êwiecie. Przez lata ustawodawcy pracowali, by osiàgnàç taki efekt. Na
schemacie 1 pokazane sà zmiany, które mia∏y najwi´kszy wp∏yw na obecny stan systemu bankowego.
Chcàc uniknàç totalnej katastrofy, przestraszony
kryzysem i upadkiem kas oszcz´dnoÊciowych i kredytowych, Kongres wprowadzi∏ w ˝ycie nowà ustaw´: Financial Institutions Reform, Recovery and Eforcement
Act of 1989 (FIRREA).
Celem ustawy by∏y zreformowanie i konsolidacja
federalnego systemu ubezpieczania depozytów (federal
deposit insurance system), aby odbudowaç publiczne
zaufanie do kas oszcz´dnoÊciowo-po˝yczkowych.
Zniesiono FSLIC i Federal Home Loan Bank Bard, a ich
funkcje przekazano FDIC, Office of Thrift Supervision
(OTS), Federal Housing Finance Board i Resolution
Trust Corporation (RTC). OTS mia∏o regulowaç i nad-
zorowaç oszcz´dnoÊci. RTC zosta∏o stworzone, aby radziç sobie ze wszystkimi niewyp∏acalnymi oszcz´dnoÊciami i sprzedawaç aktywa. Ustawa wyznaczy∏a równie˝ FDIC na administratora dwóch oddzielnych funduszy inwestycyjnych:
– Bank Insurance Fund, ubezpieczajàcego depozyty banków b´dàcych cz∏onkami BIF,
– Savings Association Insurance Fund (SAIF),
ubezpieczajàcego depozyty wszystkich kas oszcz´dnoÊciowych, cz∏onków SAIF.
Pojawiajàce si´ i rozwijajàce w latach 80. na rynku
finansowym kasy oszcz´dnoÊciowo-po˝yczkowe okaza∏y si´ katastrofà dla systemu banków komercyjnych.
Od samego poczàtku rozwoju systemu bankowego
w Stanach Zjednoczonych Kongres uchwali∏ wiele
praw i regulacji. Mimo ˝e cz´sto by∏ krytykowany za
nieporadne dzia∏anie i mimo ˝e w historii USA zapisa∏o si´ kilka ma∏ochwalebnych zdarzeƒ i kryzysów,
dzia∏anie ca∏ego systemu mo˝na oceniç jako dobre.
Trzeba przyznaç, ˝e zarówno kontrolerzy, jak i sam
Kongres reagowali czasem zbyt mocno, ale ostateczny
bilans wypada dodatnio.
Recesja poczàtku lat 90.
Na poczàtku lat 90. sta∏o si´ jasne, ˝e w amerykaƒskim
prawie dotyczàcym dzia∏alnoÊci banków konieczne sà
radykalne zmiany i liberalizacja ca∏ego systemu bankowego. Coraz widoczniejsza sta∏a si´ potrzeba nasycenia
us∏ugami bankowymi niektórych regionów Stanów
BANK I KREDYT p a ê d z i e r n i k 2 0 0 4
Zjednoczonych, jak równie˝ zwi´kszenia konkurencyjnoÊci tego sektora. Nale˝a∏o zmieniç sytuacj´, w której
instytucje finansowe inne ni˝ banki mog∏y oferowaç
podobne produkty i us∏ugi, nie podlegajàc jednoczeÊnie takim samym, restrykcyjnym ograniczeniom12.
W 1991 r. sektor bankowoÊci amerykaƒskiej walczy∏ o przetrwanie i wyjÊcie z kryzysu. Recesja w 1990 r.
oraz na poczàtku 1991 r., znacznie zmniejszy∏a popyt
na kredyty i po˝yczki. Straty zanotowa∏y g∏ównie dzia∏y zajmujàce si´ handlem nieruchomoÊciami, a Bankowy Fundusz Ubezpieczeniowy – Bank Insurance Fund
by∏ niewyp∏acalny, a˝ do kwoty 7 mld USD. Ponad
1.000 banków komercyjnych, posiadajàcych aktywa
przekraczajàce wartoÊç 500 mld USD, znalaz∏o si´ na
sporzàdzonej przez FDIC, liÊcie banków zagro˝onych.
Wiele z nich by∏o bliskich bankructwa. Wskaênik ROA
ca∏ego sektora bankowego wynosi∏ jedynie 0,53%13.
Krótkoterminowe stopy procentowe zacz´∏y spadaç w drugiej po∏owie 1990 r. Zwrot z trzymiesi´cznych weksli skarbowych wynosi∏ Êrednio 7,75% w drugim kwartale 1990 r. Dochód z tych weksli spad∏ do
4,54% do koƒca 1991 r. i wcià˝ jeszcze spada∏, zachowujàc zaledwie 3% zwrotu w ciàgu ca∏ego 1993 r.14
W latach 1988-1991 zanotowano w USA rekordowà liczb´ bankructw instytucji bankowych. Rocznie zamykano Êrednio 180 banków (w 1992 r. upad∏o 127
banków, ponoszàc straty ubezpieczeniowe w kwocie
oko∏o 3,6 mld USD15). Sytuacja finansowa innych drastycznie si´ pogorszy∏a. Przyczyny bankructw by∏y
liczne. Najwa˝niejsze z nich to:
– wzrost kosztów ponoszonych przez banki
w zwiàzku ze zniesieniem postanowieƒ Regulation Q,
– recesja na rynku naftowym i rolnym, co mia∏o
wp∏yw na pogorszenie si´ sytuacji du˝ej liczby przedsi´biorstw zaciàgajàcych kredyty w bankach,
– kryzys gie∏dowy w 1987 r.,
– z∏e zarzàdzanie bankiem i nieostro˝na polityka
kredytowa,
– brak w∏aÊciwej kontroli wewn´trznej.
Federalna agencja ubezpieczeniowa FDIC by∏a
zmuszona do wyp∏acania ogromnych odszkodowaƒ deponentom upad∏ych banków. Znalaz∏a si´ z tego powodu w trudnej sytuacji finansowej i zmuszona by∏a do
podj´cia kroków, które mog∏yby pomóc w odbudowaniu zasobów finansowych FDIC, a tak˝e sk∏oniç banki
do niepodejmowania nadmiernego ryzyka. Pomocà takà mia∏o byç uchwalenie przez Kongres Stanów Zjednoczonych FDIC Improvement Act (FDICIA), czyli
ustawy o wzmocnieniu FDIC. Postanowienia Glass12 R.E. Litan, J. Rauch: American Finance for the 21st Century. Washington
D.C. 1998 Brookings Institution Press, s. 33.
13 Federal Reserve Bank of Chicago, G.J. Benston and G.G. Kaufman: Deposit
Insurance Reform in the FDIC Improvement Act: The Experience to Date. Second Quarter 1998, s. 14-20.
14 Ibidem, s. 21.
15 FDIC: A Brief History of Deposit Insurance in the United States. Washington D. C. September 1998 International Conference on Deposit Insurance, s. 60.
Systemy Bankowe
-Steagal Act nie zosta∏y zniesione, na co czekali wszyscy bankierzy. Wprowadzono natomiast jeszcze dodatkowe przepisy i kontrol´.
Po recesji lat 1990-1991 amerykaƒska gospodarka
rozpocz´∏a wzrost, kontynuowany z powodzeniem do
1998 r.
Federal Deposit Insurance Corporation
Improvement Act z 1991 r.
Wprowadzona w 1991 r. ustawa Federal Deposit Insurance Corporation Improvement Act (FDICIA) zezwoli∏a na dodatkowe po˝yczenie przez FDIC 25 mld USD
od Skarbu Paƒstwa, na pokrycie strat zwiàzanych
z ubezpieczeniem depozytów na wypadek problemów
banków z ich wyp∏acaniem. WczeÊniej wynosi∏a 5 mld
USD, a FDICIA zwi´ksza∏a jà do 30 mld USD. W 1990 r.
FDIC by∏o upowa˝nione do po˝yczania pieni´dzy na
kapita∏ obrotowy od Federal Financing Bank. Wszelkie
zaciàgni´te po˝yczki by∏y sp∏acane ze sprzeda˝y aktywów majàtków upad∏oÊciowych. Od ubezpieczonych
depozytów by∏y jednak pobierane prowizje, gdy˝ w sytuacji, gdy upad∏a instytucja, FDIC musia∏o pokrywaç
wysokie koszty ju˝ na samym poczàtku – wyp∏ata depozytów – Êrodki ze sprzeda˝y majàtku upad∏oÊciowego wp∏ywa∏y do FDIC relatywnie póêno. Kredytobiorcy
kapita∏u obrotowego mieli do odzyskania kwot´ oko∏o
10 mld USD na koniec 1991 i 1992 r. Zostali sp∏aceni
w ca∏oÊci w nast´pnym roku, czyli 1993.
Dodatkowo, w nowej ustawie zrewidowano regulacje bankowe i kontrol´ zarówno banków krajowych,
jak i zagranicznych, poprzez wymaganie on-site examinations – corocznego sprawdzania ksiàg rachunkowych. Zmieniono tak˝e zasady prowadzenia ksi´gowoÊci bankowej. Skutkiem wprowadzenia ustawy w 1991 r.
by∏o to, ˝e banki musia∏y sprostaç wszystkim wymaganym standardom zapewnienia bezpieczeƒstwa oraz
pewnoÊci klientom, w∏àczajàc sprawne zarzàdzanie
i kierowanie odpowiednià kadrà kierowniczà, jak równie˝ standardy odszkodowaƒ. Banki musia∏y równie˝
prowadziç prognozy i badania, aby unikaç ryzyka kredytowego. Restrykcje by∏y na∏o˝one przede wszystkim
na banki stanowe. Zakazano im anga˝owania si´
w dzia∏ania, których zakazano bankom narodowym.
Ka˝dy bank musia∏ zamieszczaç w ulotkach dla klientów dok∏adne informacje dotyczàce stóp procentowych, pobieranych prowizji oraz wysokoÊci ubezpieczenia depozytów, aby ∏atwo by∏o porównywaç produkty oferowane w ró˝nych bankach i obliczaç oprocentowanie oszcz´dnoÊci. Wzros∏y sk∏adki ubezpieczania depozytów. Ustawa FDICIA wymaga∏a utrzymywania podatków na poziomie 23 punktów bazowych, dopóki fundusz ubezpieczeniowy – Bank Insurance Fund
(BIF) – nie osiàgnie poziomu 1,25% ubezpieczonych
depozytów. W celu uzyskania odpowiedniej wartoÊci
21
22 Systemy Bankowe
BANK I KREDYT p a ê d z i e r n i k 2 0 0 4
Tabela 1 Wskaêniki oceny kondycji finansowej banków komercyjnych (assesments rates) na
1.01.1993 r.
Capital Group
(grupa kapita∏owa)
Well capitalized
Adequately Capitalized
Undercapitalized
A
Supervisory Group (grupa nadzorcza)
B
C
23 (0)
26 (3)
29 (10)
26 (3)
29 (10)
30 (24)
29 (17)
30 (24)
31(27)*
* Liczbami w nawiasach zaznaczono obecnie obowiàzujàce wspó∏czynniki.
èród∏o: Federal Deposit Insurance Corporation, Deposit Insurance Options Paper, Washington D.C., August 2000.
FDIC mia∏a prawo podnieÊç wysokoÊç sk∏adek wed∏ug
w∏asnego uznania, ale nie wi´cej ni˝ 35 centów od
1 dolara. Wymagany poziom BIF osiàgnà∏ w 1995 r.
Ustawa nakazywa∏a równie˝ rozwini´cie systemu
ubezpieczania depozytów16.
Federal Deposit Insurance Corporation Improvement Act z 1991 r. znaczàco rozszerzy∏a w∏adz´ FDIC
w stosunku do wszystkich ubezpieczonych instytucji.
Zezwala∏a, aby FDIC rozwin´∏a system p∏acenia sk∏adek
ubezpieczeniowych w zale˝noÊci od stopnia ryzyka
(okreÊlanego w punktach). System ten agencja uchwali∏a w 1992 r. i modyfikowa∏a w kolejnych latach.
Zestawienie wspó∏czynnika podatkowego by∏o obrane oddzielnie dla Bank Insurance Fund (BIF) i Savings Association Insurance Fund (SAIF). Ka˝de zestawienie sk∏ada∏o si´ z matrycy 9-komórkowej, ze stawkà
od 23 do 31 centów, od 100 dolarów podlegajàcych
opodatkowaniu depozytów. Wszystkie instytucje by∏y
umieszczone w odpowiednim miejscu matrycy na podstawie przynale˝noÊci do grup ryzyka – 1, 2, 3 (capital
group) i A, B, C (supervisory subgroup). Instytucje
w najlepszej kondycji finansowej nale˝a∏y do grupy 1A,
a w najgorszej – do grupy 3C (tabela 3).
FDIC przyznano prawo do zamkni´cia instytucji,
która by∏a bliska bankructwa. W ten sposób mo˝na by∏o „uratowaç” cz´Êç depozytów, zanim jeszcze bank
straci∏ ca∏kowicie p∏ynnoÊç finansowà. Wszystkie instytucje by∏y zapisane w pi´ciu ró˝nych grupach – od
znajdujàcych si´ w dobrej kondycji do krytycznych. Te
ostatnie by∏y zamykane, jeÊli w ciàgu 90 dni nie uda∏o
im si´ poprawiç wskaêników finansowych Êwiadczàcych o ich kondycji17.
Ponadto, ustawa FDICIA stworzy∏a wiele obowiàzkowych i prawnie uregulowanych sankcji, które by∏y
stosowane w stosunku do banków obni˝ajàcych swój
kapita∏, w celu zmniejszania strat Bankowego Funduszu Ubezpieczeniowego – Bank Insurance Fund.
Jak widaç z historii, wszelkie ustawy sprzyja∏y du˝ym instytucjom bankowym, chroniàc je przed bankructwami. Przyj´∏o si´ stwierdzenie: „zbyt du˝e, by
mog∏y upaÊç” (“too big to fail”). Przyk∏adowo, uznano
za takie w 1984 r. 12 banków i w∏adze kraju w ca∏oÊci
16 P.A. Carruba: Principles of banking …, op.cit., s. 26.
17 FDIC: A Brief History of Deposit Insurance in the United States… op.cit.,
s. 57.
gwarantowa∏y wyp∏at´ depozytów. FDIC wykorzysta∏o
swoje prawo tylko dwa razy: w 1980 r. w stosunku do
First Pensylwania Bank (wartoÊç ca∏kowita aktywów
wynosi∏a 8 mld USD) i w 1984 r. do Continental Illinois
National Bank (wartoÊç ca∏kowita aktywów wynosi∏a 45
mld USD). Dzia∏o si´ tak g∏ównie dlatego, ˝e rzàd obawia∏ si´, i˝ upadek du˝ego, znaczàcego banku mo˝e mieç
zbyt groêny wp∏yw na ca∏a gospodark´ kraju. Dlatego
chronione by∏y przede wszystkim interesy tych najwi´kszych. FDICIA zmieni∏a to. Ubezpieczeniami obj´to równie˝ ma∏e banki, bardziej nara˝one na bankructwo.
Gramm-Leach-Bliley Act z 1999 r.
12 listopada 1999 r. Kongres wyda∏ nowà ustaw´, podpisanà przez prezydenta Billa Clintona, dotyczàcà regulacji w sektorze bankowym, o nazwie Gramm-LeachBliley Act (GLBA), znanà równie˝ jako Financial Services Modernization Act. Na ustaw´ d∏ugo oczekiwa∏ ca∏y sektor finansowy Stanów Zjednoczonych. Znosi∏
wiele restrykcji, które kilka dekad wczeÊniej (dok∏adnie
66 lat temu) wprowadzi∏ Glass-Steagall Act i które stanowi∏y ograniczenia nie tylko dla banków, ale równie˝
dla Systemu Rezerwy Federalnej. Pod wieloma wzgl´dami osiàgni´to to, o co zabiega∏y i walczy∏y instytucje
finansowe przez d∏ugie lata. Ustawa by∏a jednak równie˝ wyzwaniem, aby utrzymaç stabilnoÊç finansowà
kraju, i w pewnym sensie utrudnieniem dla organizacji
bankowych oraz Systemu Rezerwy Federalnej. Poszerza∏a odpowiedzialnoÊç Fed wobec Kongresu, majàcego
w stosunku do banku centralnego wi´ksze wymagania.
Ustawa u∏atwi∏a poszerzanie dzia∏alnoÊci krajowych
i mi´dzynarodowych instytucji finansowych, na terenie ca∏ego kraju, we wszystkich stanach. G∏ównym zadaniem i celem GLBA z 1999 r. by∏o odpowiednie dopasowanie struktury ca∏ego sektora bankowego do rzeczywistych warunków i potrzeb istniejàcych na rynku,
a tak˝e zmodernizowanie us∏ug finansowych.
Najwa˝niejsze zmiany w ustawodawstwie bankowym po wydaniu GLBA sà nast´pujàce:
• Zwi´kszone zosta∏y uprawnienia organizacji
bankowych i firm ubezpieczeniowych do w∏àczania si´
we wszystkie przedsi´wzi´cia handlowe bezpoÊrednio,
BANK I KREDYT p a ê d z i e r n i k 2 0 0 4
za poÊrednictwem lub we wspó∏pracy z firmami holdingowymi (na przyk∏ad po po∏àczeniu lub fuzji).
• Zezwolono na ∏àczenie si´ ze sobà banków, firm
ubezpieczeniowych i instytucji zajmujàcych si´ obrotem papierami wartoÊciowymi.
• Powsta∏y nowe Financial Holding Company
(FHC) firmy holdingowe, zamiast istniejàcych wczeÊniej Bank Holding Companies18.
• Instytucje niebankowe nie mog∏y byç w∏aÊcicielami banków komercyjnych.
• Prawnie zezwolono na prowadzenie dzia∏alnoÊci handlowej przez banki – merchant banking, w∏àczonej do tzw. financial activities, czyli czynnoÊci finansowych.
• Wcià˝ jeszcze wyst´powa∏y pewne limity przy
∏àczeniu dzia∏alnoÊci inwestycyjnej i komercyjnej.
• Akt znaczàco zreformowa∏ kontrol´ nad organizacjami bankowymi, które zdecydowa∏y si´ na anga˝owanie w nowo dozwolone dla banków przedsi´wzi´cia.
• Ograniczone zosta∏y uprawnienia zarzàdu Fed
do kontroli i wymagania raportów od przedsi´biorstw
zale˝nych od FHC. Zarzàd móg∏ jednak nak∏adaç ograniczenia kapita∏owe na FHC.
• Zarzàd mia∏ prawo w dowolnym momencie wymagaç sk∏adania dodatkowych raportów finansowych
oraz przeprowadzaç kontrol´, w celu monitorowania
p∏ynnoÊci finansowej i ryzyka podejmowanego przez
instytucje finansowe, zrzeszone bàdê niezrzeszone.
• Ustawa zaleci∏a Zarzàdowi Fed, aby dok∏adnie
ustali∏ przepisy prawne oraz wszelkie regulacje, odnoszàce si´ do zagranicznych instytucji finansowych, dzia∏ajàcych na terenie Stanów Zjednoczonych, tak by by∏y
one podobne do obowiàzujàcych instytucje krajowe.
• Rewizji poddany zosta∏ Community Reinvestment Act (CRA), która wprowadzi∏a ulgi dla ma∏ych
banków i wymaga∏a ujawniania umów pomi´dzy bankami a klientami. CRA zosta∏ wydany pod koniec lat
70., aby zapewniç bezpieczeƒstwo depozytariuszom,
majàcym wk∏ady ubezpieczone przez FDIC, i aby
sprostaç ich wymaganiom kredytowym. GLBA z∏agodzi∏a regulacje dotyczàce cz´stotliwoÊci sprawdzania
i monitorowania dzia∏alnoÊci ma∏ych banków. Te,
które mia∏y aktywa poni˝ej 250 mln USD i zakwalifikowa∏y si´ do grupy o satysfakcjonujàcej kondycji finansowej, mia∏y zmieniony czas z 18-24 miesi´cy na
4 lub 5 lat19.
• Ustawa wprowadzi∏a wymóg, aby instytucje finansowe corocznie przedstawia∏y klientom swoje polisy ubezpieczeniowe, bez wzgl´du na to, czy sà to klienci d∏ugoletni, czy dopiero rozpoczynajà wspó∏prac´
z danà instytucjà.
18 W.F. Kroener: III Implementation of Selected GLBA Provisions and Other
Topics of Current Interest: The FDIC Perspective. SG023 ALI-ABA, 2001.
19 L.R. Fischer, O.I. Ireland: Living with the Gramm-Leach-Bliley Privacy Rules – Privet Labels, Co-Brand, Agent Bank and other Credit Partnerships. 2 No.
2 Privacy Info. L. Rep. 1 (October, 2001).
Systemy Bankowe
• GLBA da∏a klientom prawo wyboru, czy zezwalajà na ujawnianie i wysy∏anie swoich niepublicznych
danych do niezrzeszonych instytucji trzecich. Nie dotyczy∏o to jednak potrzeby przekazania informacji np.
w celu zawarcia transakcji lub Êwiadczenia us∏ug bankowych dla klienta.
• GLBA zabrania∏a dzielenia si´ numerami kont lub
innymi podobnymi numerami identyfikacyjnymi oraz
kodami w celach telemarketingowych, reklamowych
pocztowych i przesy∏anych pocztà elektronicznà20.
Wydanie GLBA w 1999 r. mia∏o du˝e znaczenie
dla sektora bankowego. Sà oczywiÊcie plusy i minusy,
wi´ksze mo˝liwoÊci, ale i ryzyko. Niewàtpliwie poszerzono wybór produktów finansowych oferowanych
klientom, jak równie˝ zdolnoÊç konkurowania z instytucjami niebankowymi (podlegajàcymi mniejszym restrykcjom), takimi jak firmy ubezpieczeniowe czy domy maklerskie. Mo˝e to prowadziç do zdywersyfikowania strumienia przychodów i zwi´kszenia dochodów od pobieranych prowizji.
Federal Deposit Insurance Reform Bill z 2002 r.
Propozycje zmian
W ustawie Federal Deposit Insurance Reform Act
z 2002 r., zosta∏y przedstawione poprawki do systemu
ubezpieczeƒ w Stanach Zjednoczonych, dotyczàce sektora bankowego i unii kredytowych. Najwa˝niejsze
zmiany, które byç dokonane, to po∏àczenie Bank Insurance Fund i Savings Association Insurance Fund
i stworzenie jednego funduszu – Deposit Insurance
Fund. Drugà bardzo istotnà sprawà by∏o zwi´kszenie
kwoty ubezpieczenia wi´kszoÊci depozytów ze 100 do
130 tys. USD (wy˝sze pokrycie dla sk∏adek emerytalnych, co najmniej dwa razy tyle, czyli 260 tys. USD
i depozytów municypalnych, do 80% wartoÊci lub
2 mln USD). Zabezpieczenie dotyczy∏oby depozytów
bankowych i w kasach oszcz´dnoÊciowych, ubezpieczonych przez FDIC, jak równie˝ tych w uniach kredytowych, ubezpieczonych przez National Credit Union
Administration (NCUA). Kolejnà zmianà by∏yby warunki p∏acenia sk∏adek ubezpieczeniowych do FDIC. Do tej
pory instytucje i przedsi´biorstwa majàce depozyty
w bankach i nale˝àce do grupy o niskim ryzyku oraz dobrej sytuacji finansowej nie musia∏y p∏aciç podatku, dopóki fundusz utrzymywa∏ rezerw´ co najmniej 1,25%
wszystkich ubezpieczonych depozytów. Nowa ustawa
zak∏ada∏a, ˝e wszystkie banki i kasy oszcz´dnoÊciowe
musia∏yby p∏aciç podatek. Wed∏ug prognoz, w 2003 r.
wyda∏yby o jeden miliard dolarów wi´cej21.
20 Federal Reserve Bank of Cleveland Bard of Directors: The Gramm-Leach-Bliley Act. Be careful what you ask for because you just might get it. February
10, 2000.
21 M. Halley, J. Ruud: Report of the House Committee on Financial Services.
Federal Deposit Insurance Reform Act of 2002, April 17, 2002.
23
24 Systemy Bankowe
Zaproponowano równie˝ zmian´ Designated Reserve Ratio (DRR) z 1,25% na wartoÊç z przedzia∏u 1,15 –
1,40%. Zarzàd Fed mia∏by sprawdzaç obecne i przysz∏e
ryzyko strat oraz sytuacj´ ekonomicznà instytucji. Zapobieg∏oby to cz´stym zmianom wskaênika podatkowego dla banków i kas oszcz´dnoÊciowych.
Ustawa z 2002 r. nie zosta∏a jednak przyj´ta, gdy˝
nie uda∏o si´ osiàgnàç porozumienia. Pod koniec 2002 r.
odby∏o si´ w Waszyngtonie spotkanie, na którym dyskutowano o mo˝liwoÊciach zmiany ustawodawstwa.
Konferencja jednak nie przynios∏a skutku w postaci
zmiany prawa. Jest ma∏o prawdopodobne, aby w najbli˝szym czasie uda∏o si´ podnieÊç próg ubezpieczonych depozytów ze 100.000 USD do 130.000 USD.
Trudno te˝ b´dzie dojÊç do porozumienia w sprawie
po∏àczenia BIF i SAIF, ze wzgl´du na dopasowanie do
siebie wysokoÊci sk∏adek. Zmiana prawa nigdy nie jest
rzeczà prostà, zw∏aszcza jeÊli nie ma zgody mi´dzy
stronami, którymi w tym wypadku sà ró˝ne instytucje
sektora bankowego.
W Stanach Zjednoczonych przyj´∏o si´ nazywaç
ustawy proponowane do przyj´cia jako “bill”, a dopiero
po zatwierdzeniu zarówno przez Senat, jak te˝ Izb´ Reprezentantów (House of Representative) – “act”. Takich
ustaw by∏o w ostatnich latach wiele, ale ani ta z 2002 r.
– opisana powy˝ej – ani z 2003 r. nie wesz∏y w ˝ycie.
Obecnie omawiana jest “Regulatory Relief Bill”, która przesz∏a Izb´, ale nie zosta∏a zaakceptowana przez Senat. W tym roku legislacyjnym nie mo˝e byç powtórnie
przedstawiona w Senacie, ale planowane jest ponowne
poddanie jej pod g∏osowanie, ponownie w nast´pnym
roku. Wówczas b´dzie musia∏a jeszcze raz zostaç przyj´ta przez Izb´, póêniej dopiero przez Senat USA.
Najwa˝niejsze zmiany proponowane przez ustaw´
dotyczà znowu zwi´kszenia pokrycia ubezpieczonych
depozytów powy˝ej 100.000 USD. Ma to na celu lepszà
ochron´ oszcz´dnoÊci depozytariuszy. Jest to wa˝ny argument dla prezydenta i prezesa Senackiej Komisji Bankowej (Senate Banking Committee) oraz prezesa Rady Federalnej Greenspan’a (Chairman of the Federal Reserve
Board). Za podniesieniem pu∏apu opowiadajà si´ ma∏e
banki; wi´ksze sà raczej przeciwne. Poza tym jako argument przeciw podaje si´ to, ˝e ustawa dawa∏aby uniom
kredytowym dodatkowe narz´dzie konkurencji.
BANK I KREDYT p a ê d z i e r n i k 2 0 0 4
Ma∏e banki wysuwajà argumenty, ˝e chcia∏by dodatkowo zach´ciç klientów do lokowania oszcz´dnoÊci
w ich bankach. Po za tym ostatnia zmiana by∏a dokonana 20 lat temu, a od tego czasu si∏a nabywcza 1 dolara
zmieni∏a si´ ze wzgl´du na inflacj´. Zabezpieczenie nie
jest wi´c praktycznie takie samo. Ma∏e banki formu∏ujà
ponadto zarzut, ˝e rzàd znacznie bardziej troszczy si´
o du˝e banki, gdy˝ ich problemy o wiele silniej wp∏ywajà na ca∏à gospodark´.
Du˝e banki nie chcà zwi´kszenia limitu ponad
100.000 USD, gdy˝ wiàza∏oby si´ to z dodatkowà
sk∏adkà ubezpieczeniowà p∏aconà do FDIC.
Nast´pna kwestia jest taka, ˝e jeÊli aktywa FDIC
spadnà poni˝ej ustalonej wartoÊci (1,2%) ca∏oÊci
ubezpieczonych depozytów, banki b´dà musia∏y
p∏aciç dodatkowà prowizj´ od ubezpieczenia
w FDIC. Obecnie, mimo ˝e wskaênik nie zosta∏ przekroczony, jest bliski poziomowi, przy którym banki
b´dà musia∏y p∏aciç prowizj´ (tylko te banki, których wspó∏czynnik ryzyka jest wysoki, muszà p∏aciç
takie prowizje). Fundusz FDIC by∏ zasilany g∏ównie
przez banki, które powsta∏y ponad 10 lat temu. Te
instytucje bankowe, które rozpocz´∏y dzia∏alnoÊç
kilka lat temu, nigdy nie musia∏y p∏aciç prowizji,
dlatego mi´dzy innymi tak szybko zwi´ksza∏y swoje
dochody. Dodatkowo ogromne firmy brokerskie
w ostatnich kilku latach nabywa∏y banki przenoszàc
wielkie sumy pieni´dzy z rynku pieni´˝nego i funduszy powierniczych na konta bankowe, aby uzyskaç ubezpieczenie do 100.000 USD. Tak jak nowe
banki, nie musia∏y wówczas p∏aciç prowizji od
ubezpieczonych depozytów. „Stare” banki wyst´powa∏y przeciwko takiej sytuacji i chcia∏y doprowadziç do tego, aby nowo powsta∏e instytucje bankowe
oraz firmy brokerskie musia∏y p∏aciç do funduszu
odpowiednie prowizje, czego te oczywiÊcie nie
chcia∏y. Jest to kolejny powód niech´ci do przyj´cia
nowego prawa.
Wydaje si´ zatem, ˝e na nowe ustawodawstwo dotyczàce zwi´kszenia poziomu ubezpieczenia depozytów b´dzie trzeba jeszcze troch´ poczekaç. Musi dojÊç
do porozumienia mi´dzy instytucjami finansowymi
a rzàdem oraz wynegocjowania warunków najkorzystniejszych dla wszystkich stron.