Ewolucja taryf telefonicznych TPSA w latach 1992-99

Transkrypt

Jerzy Kubasik
Instytut Elektroniki i Telekomunikacji
Politechnika Poznańska, Poznań
Ewolucja taryf telefonicznych TP S.A.
w latach 1992-99
W referacie oceniono ewolucję taryf telefonicznych TP S.A. w latach 1992-99. Przedstawiono
strukturę i poziom obecnych taryf. Porównano opłaty za podstawowe usługi telefoniczne świadczone w publicznej komutowanej sieci telefonicznej stosowane przez głównych operatorów krajach UE biorąc pod uwagę poszczególne elementy taryf oraz ich parametry strukturalne. Wykazano, że taryfy TP S.A. w dalszym ciągu wykazują niezrównoważenie a ich struktura jest daleka od
nowoczesnych taryf stosowanych w innych krajach. Oceniono wpływ stosowania przez TP S.A.
niezrównoważonych taryf na konkurencyjny rynek usług telekomunikacyjnych w Polsce.
1. Wstęp
Struktura taryf telefonicznych obowiązujących obecnie w Polsce, mimo znaczących reform,
stanowi w dalszym ciągu spuściznę kilku dziesięcioleci gospodarki centralnie planowanej. Ceny
były ustalane przez organa państwowe zgodnie z określonymi celami socjalnymi i politycznymi, w
szczególności opłaty abonamentowe i opłaty za połączenia miejscowe były sztucznie utrzymywane
na niskim poziomie. Nie dokładano starań, aby powiązać taryfy telekomunikacyjne z popytem, jako
że ten znacznie przewyższał podaż. Sytuacja uległa zmianie po uchwaleniu w roku 1990 ustawy o
łączności. Obecnie każdy operator telekomunikacyjny ma pełną swobodę w ustalaniu swoich taryf z
zastrzeżeniem, że Minister Łączności może określać ceny maksymalne za usługi powszechne i ma
prawo do zatwierdzania taryf na usługi międzynarodowe.
Telekomunikacja Polska S.A. zajmuje dominującą pozycję na polskim rynku usług telekomunikacyjnych. Wynika to nie tylko z faktu, że ma ponad 9 milionów abonentów telefonicznych, przy
liczbie rzędu kilkuset tysięcy u innych operatorów, ale także z zakresu oferowanych usług, których
znaczna część świadczona jest w warunkach prawnego lub faktycznego monopolu. TP S.A. mając
zapewniony prawny monopol w zakresie telefonicznych połączeń międzynarodowych, faktyczny
monopol dla usług międzymiastowych i działając jako podmiot dominujący na rynku usług wewnątrzstrefowych jest faktycznie regulatorem taryf na tym rynku. Operatorzy lokalni funkcjonujący
w obecności dominującego podmiotu, mają ograniczone możliwości w kształtowaniu swoich taryf.
Struktura taryf stosowanych przez TP S.A. jest niezrównoważona. TP S.A. oferuje usługi lokalne po zaniżonych cenach, które prawdopodobnie nie pokrywają kosztów świadczenia tych usług
i nie zapewniają godziwego zysku. Powoduje to, że nowi operatorzy zmuszeni są do stosowania
podobnie zaniżonych cen na usługi lokalne. TP S.A. działając na różnych płaszczyznach sieci telekomunikacyjnej i w różnych segmentach rynku ma sposobność do skrośnego subsydiowania niektórych usług. Dotyczy to w szczególności pokrywania deficytu, jaki powstaje na skutek świadczenia
Prace dotyczące taryf telekomunikacyjnych są realizowane przez autora w ramach badań prowadzonych w Instytucie
Elektroniki i Telekomunikacji Politechniki Poznańskiej finansowanych z tematu badawczego TB-44-588/99-DS. Referat
ten stanowi skróconą wersję sprawozdania z etapu pracy zakończonego jesienią 1999 roku.
usług lokalnych po zaniżonych cenach, przez wysokie przychody uzyskiwane z usług międzymiastowych oferowanych w warunkach braku konkurencji po cenach nadmiernie wygórowanych.
2. Ewolucja taryf telefonicznych TP S.A. (1992-98)
Polityka taryfowa w polskiej telekomunikacji nie była przedmiotem badań naukowych praktycznie do początku lat dziewięćdziesiątych. Pierwszym poważniejszym opracowaniem na ten temat
był raport OECD [1] z 1991 r. Zawierał on diagnozę dotyczącą struktury i wysokości polskich taryf
telefonicznych oraz propozycje reform.
Wkrótce po powstaniu Telekomunikacji Polskiej S.A., zostały sformułowane pierwsze założenia polityki taryfowej firmy, w dużej mierze oparte na wspomnianym raporcie OECD. Niestety,
większość proponowanych zmian nie została zrealizowana lub zrealizowana ze znacznym opóźnieniem. W latach 1992-98 kolejne zarządy TP S.A. wydały kilkadziesiąt decyzji dotyczących zmian
cen. Najważniejsze z nich, mające istotny wpływ na strukturę taryfy, zostały przedstawione w Tab.
1. Na Rys. 1-4 przedstawiono realne zmiany cen usług oferowanych przez PPTiT oraz TP S.A. w
latach 1988-1999 (w cenach stałych z grudnia 1998 r.).
2.1. Opłaty stałe
Opłaty stałe ulegały niewielkim zmianom. Nie zrealizowano postulatu znaczącego podniesienia
wysokości abonamentu jako elementu równoważenia taryf. Opłata instalacyjna wzrosła tylko jeden
raz — o 60% przy inflacji szacowanej na około 360%. Realna wartość opłaty instalacyjnej była w
końcu 1998 r. prawie czterokrotnie niższa niż w połowie roku 1990 i 2,5 razy niższa niż na początku istnienia TP S.A.
Bezwzględna wysokość abonamentu uległa czterem zmianom — łącznie o 267%. Podwyżki
miały miejsce w na początku istnienia TP S.A. i wyprzedzały poziom inflacji. Wzrost ten mógł być
jednym z elementów zalecanej restrukturyzacji struktury taryf. Brak innych ruchów cen w tym okresie oraz zaniechanie kolejnych podwyżek abonamentu i późniejsze przerzucenie ciężaru zmian na
opłaty za rozmowy zniweczyły efekty tego procesu. Realna wartość abonamentu w końcu 1998 r.
była o 25% niższa niż siedem lat wcześniej, stanowiąc połowę maksymalnej wartości z początku
1993 r. Do marca 1996 r. abonament zawierał 20 bezpłatnych jednostek taryfikacyjnych, a więc
rzeczywista wartość tzw. „czystego abonamentu” była niższa. Spadek realnej wartości abonamentu
oznacza pogłębienie niezrównoważenia taryfy.
2.2. Rozmowy miejscowe
TP S.A. dokonała 11 podwyżek ceny jednostki licznikowej stanowiącej, w obowiązującej i nie
zmienianej w tym względzie strukturze taryfy, cenę każdych rozpoczętych 3 minut rozmowy miejscowej niezależnie od pory dnia i dnia tygodnia. W cenach bieżących opłata za rozmowę miejscową
wzrosła o 217%. Dramatyczny wzrost ceny jednostki licznikowej w lipcu 1991 roku spowodował
gwałtowny spadek popytu na rozmowy, który nie wrócił do stanu poprzedniego przez kilkadziesiąt
miesięcy. Spowodowało to zamrożenie zmian cen za rozmowy na 2 lata. Późniejsze zmiany ceny
rozmowy miejscowej odpowiadały w ogólnym zarysie zmianom inflacyjnym, chociaż daje się zauważyć nieznaczny, aczkolwiek wyraźny trend spadkowy, pogłębiający niezrównoważenie taryfy.
W ciągu 7 lat istnienia TP S.A. cena rozmowy miejscowej spadła realnie o 45%.
2.3. Rozmowy międzymiastowe
Do marca 1994 ceny rozmów międzymiastowych były ściśle związane z ceną rozmowy miejscowej, przy czym relacja pomiędzy ceną rozmowy międzymiastowej i miejscowej od dziesięcioleci
była utrzymywana na kuriozalnie wysokim poziomie 36:1. Proces reformy taryfy międzymiastowej
był bardzo powolny. Zmiany wspomnianej relacji do 18:1, później do 15:1 oraz do 12:1, przebiegały w cyklu dwuletnim. Po 7 latach istnienia TP S.A. wskaźnik ten został doprowadzony do średniej OECD z roku 1991, podczas gdy w krajach OECD spadł on do około 6:1. Zmiany te odbywały
się wyłącznie na drodze obniżania cen rozmów międzymiastowych bez jednoczesnego podnoszenia
cen rozmów miejscowych. W lipcu 1991 r. realna cena najdroższej rozmowy międzymiastowej
była czterokrotnie wyższa niż w grudniu 1998.
W cenach bieżących 1 minuta rozmowy międzymiastowej na odległość ponad 100 km w godzinach szczytu podrożała z 0,72 zł w 1992 do
0,76 zł w grudniu 1998 roku, tj. o 5,5% przy inflacji w tym okresie rzędu 360%.
Tabela 1. Zasadnicze zmiany taryf telefonicznych TP S.A, 1992-98
Data
1995-02-01
1996-03-01
1992-05-01
1993-01-01
2.4. Zniżki pozaszczytowe
Jednym z elementów reformy taryf i dostosowywania ich do zaleceń OECD są zmiany w
strukturze zniżek pozaszczytowych. Wprowadzenie trzech okresów taryfowych ze stawkami
odpowiednio 100%, 75% i 50% opłaty maksymalnej, zamiast wcześniej stosowanych dwóch,
było krokiem w dobrym kierunku, ale zakres
stosowania tych zniżek nie odpowiada zaleceniom. Obecne „korzystniejsze”, zdaniem TP
S.A., zniżki oznaczają jedynie powrót, i to nie w
pełnym zakresie, do stanu sprzed 1994 r. Zniżki
pozaszczytowe stosowane są wyłącznie dla połączeń w II i III strefie taryfikacyjnej oraz do sieci
komórkowych. Dla połączeń strefowych i I strefie taryfikacyjnej początkowo nie obowiązywały
żadne zniżki, a później ich skala różniła się od
opisanej powyżej. Następnie połączenia strefowe
były taryfikowane jak rozmowy miejscowe i nie
obowiązywały dla nich żadne zniżki. Dla połączeń międzynarodowych stosuje się też jednolitą
taryfę.
2.5. Strefy taryfikacyjne
W okresie istnienia TP S.A. zaszły zmiany
w sposobie definiowania obszaru geograficznego, dla którego stosowane są opłaty według stawek dla rozmów miejscowych. W zależności od
zasięgu definiuje się trzy zasadnicze rodzaje połączeń krajowych: miejscowe, strefowe (wewnątrzstrefowe), międzymiastowe (międzystrefowe). Tradycyjnie z punktu widzenia taryfikacji
przyjmowano, że połączenia miejscowe są realizowane między stacjami telefonicznymi usytuowanymi na obszarze ograniczonym granicami
administracyjnymi miasta lub gminy, co nie koniecznie musiało być zgodne z formalnymi definicjami. We wrześniu 1995 r. TP S.A. wprowadziła zasadę, że wszystkie połączenia realizowane na terenie jednej strefy numeracyjnej kosztują
tyle samo co połączenia miejscowe. Efektem tej
decyzji było znaczne zwiększenie liczby połą-
1994-03-01
1996-04-01
1996-07-01
1998-02-01
1993-08-14
1994-03-01
1994-07-01
1994-10-01
1995-02-01
1995-06-01
1996-02-01
1996-07-01
1997-02-01
1997-06-01
1998-06-01
1993-08-14
1994-03-01
1994-07-01
1994-10-01
1995-02-01
1995-06-01
1995-09-01
1996-02-01
1996-03-01
1996-07-01
1996-09-01
1997-02-01
1997-06-01
1997-11-01
1998-06-01
1998-09-01
1992-06-01
1993-06-01
1994-03-01
Opis zmiany
Opłata instalacyjna
wzrost z 250,- do 400,- (o 60%), możliwość płatności w dwóch ratach
możliwość płatności w czterech ratach
Abonament
wzrost z 3,- do 5,- zł (o 67%), abonament zawiera
20 jednostek taryfikacyjnych
wyłączenie 10 bezpłatnych jednostek z abonamentu,
nominalna cena abonamentu bez zmian, wzrost
wartości „czystego abonamentu” o 21%
wyłączenie 10 bezpłatnych jednostek z abonamentu,
nominalna cena abonamentu bez zmian, wzrost
wartości „czystego abonamentu” o 18%
wzrost z 10,- do 11,- zł (o 10%)
Rozmowy miejscowe
wzrost z 0,06 do 0,08 zł (o 33%)
wzrost z 0,08 do 0,10 zł (o 25%)
wzrost z 0,10 do 0,11 zł (o 10%)
wzrost z 0,11 do 0,12 zł (o 9%)
wzrost z 0,12 do 0,13 zł (o 8%)
wzrost z 0,13 do 0,14 zł (o 8%)
wzrost z 0,14 do 0,15 zł (o 7%)
wzrost z 0,15 do 0,16 zł (o 7%)
wzrost z 0,16 do 0,17 zł (o 6%)
wzrost z 0,17 do 0,18 zł (o 6%)
wzrost z 0,18 do 0,19 zł (o 6%)
Rozmowy międzymiastowe
wzrost o 33% związany ze wzrostem ceny jednostki
zmiana struktury taryfy; cena rozmowy(1) spadła z
0,96 do 0,60 zł (o 38%), stosunek cen rozmów(2)
spadł z 36:1 do 18:1
wzrost o 8% związany ze wzrostem ceny jednostki;
wprowadzenie trzech okresów taryfowych
zrównanie opłat za rozmowy miejscowe i strefowe
oraz międzymiastowe w I strefie
wprowadzenie taryfy weekendowej
obniżenie opłat za rozmowy telefoniczne w III strefie
- cena 1 min. rozmowy spadła z 0,96 do 0,80 zł (o
17%), stosunek cen rozmów spadł do 15:1
„promocyjna” taryfa weekendowa w listopadzie
zmiana struktury taryfy; cena rozmowy w III strefie
spadła z 0,95 do 0,76 zł (o 20%), stosunek cen
rozmów spadł do 12:1
Rozmowy międzynarodowe
zmiana zagranicznej taryfy: SDR = 1,4986 zł
zmiana zagranicznej taryfy : SDR = 2,3239 zł
zmiana zagranicznej taryfy: SDR = 2,9145 zł (3)
Źródło: Cenniki TP S.A., zestawienie własne.
Objaśnienia:
Do porównań przyjęto cenę 1 minuty rozmowy na odległość powyżej 100 km w porze szczytu.
(2)
Stosunek ceny trzyminutowej rozmowy międzymiastowej na
odległość powyżej 100 km w porze szczytu do ceny rozmowy miejscowej o tym samym czasie trwania i przeprowadzonej o tej samej
porze dnia i w tym samym dniu tygodnia.
(3)
Obecny kurs SDR = 5,8970 zł (1999-11-15).
(1)
czeń realizowanych za minimalną opłatą, gdyż opłata ta zaczęła być stosowana w większej liczbie
relacji abonent-abonent. Dalsze zmiany w tej dziedzinie były niezależne od TP S.A. Zgodnie z Planem Numeracji Krajowej z 1996 r. obszar strefy numeracyjnej został utożsamiony z obszarem województwa. Oznaczało to dalsze zwiększenie liczby abonentów osiągalnych za najniższą opłatą.
W rezultacie według zasad stosowanych przez TP S.A., cena rozmowy zależy od przypadkowych czynników, np. wielkości strefy numeracyjnej (województwa), położenia geograficznego stolicy województwa względem innych, itp. Tworzy to sytuacje całkowicie niezrozumiałe dla klientów. Dodatkowe zamieszanie w tej dziedzinie wprowadził nowy podział administracyjny kraju.
Wymusi on zapewne zmiany w zakresie definicji stref numeracyjnych i taryfikacyjnych.
2.6. Rozmowy międzynarodowe
W okresie swojego istnienia TP S.A. dokonała trzech zmian cen rozmów międzynarodowych
wychodzących z Polski. Ostatnia z nich miała miejsce w marcu 1994 r. Od tego czasu ceny rozmów
pozostają nie zmienione mimo inflacji, która liczona od tamtego momentu wyniosła ok. 130%.
Wówczas ceny te ustalono na bardzo wysokim poziomie, co umożliwiło stopniowe sprowadzanie
ich do właściwego poziomu na drodze niepodwyższania tych cen przez okres kilku lat.
3. Ocena ewolucji taryf telefonicznych TP S.A.
Siedem lat funkcjonowania TP S.A. na polskim rynku usług telekomunikacyjnych w kontekście
równoważenia struktury taryf i dostosowywania ich do standardów stosowanych w krajach Unii
Europejskiej lub OECD oraz prawidłowych relacji ekonomicznych, należy uznać w dużej mierze za
stracone lub wykorzystane w bardzo niewielkim stopniu. Główne wnioski z analizy OECD z 1991 r.
nie odbiegają zasadniczo od wniosków dotyczących aktualnej struktury taryf. Występują jedynie
niewielkie różnice ilościowe, nie widać natomiast istotnych zmian jakościowych.
TP S.A. szczyci się tym, że w swojej historii stosowała ceny, których wysokość rosła wolniej
niż inflacja. Praktyki tej nie można uznać za słuszną, jeżeli nie była poprzedzona lub nie była
realizowana jednocześnie z procesem równoważenia taryf zmierzającym do sprowadzenia relacji
pomiędzy poszczególnymi jej elementami do wielkości uzasadnionych ekonomicznie.
Telekomunikacja Polska S.A. utrzymuje strukturę opłat, która w świetle porównań z taryfami
stosowanymi w innych krajach, jest nieuzasadniona kosztami świadczenia poszczególnych usług.
Stwarza to możliwość subsydiowania deficytu powstającego przy świadczeniu usług miejscowych z
wpływów uzyskiwanych ze świadczenia usług międzymiastowych lub w innych segmentach rynku.
W odniesieniu do niektórych usług TP S.A. stosuje ceny nadmiernie wygórowane w rozumieniu
ustawy o zapobieganiu praktykom monopolistycznym.
4. Taryfy telefoniczne TP S.A. na tle międzynarodowym
W Tab. 2 i 3 przestawiono wyniki porównań podstawowych elementów taryf telefonicznych
stosowanych obecnie przez głównych operatorów w krajach Unii Europejskiej i niektórych krajach
Europy Środkowej według stanu z połowy 1998 roku.
Najistotniejszym wnioskiem wynikającym z tych porównań, jak również wielu wcześniejszych
począwszy od wspominanego raportu OECD, jest stwierdzenie, że taryfy te w dalszym ciągu cechują się znacznym niezrównoważeniem wynikającym z oderwania cen usług telekomunikacyjnych
od kosztów ich świadczenia. Objawami tego niezrównoważenia są m.in.:
• wysoka opłata instalacyjna (o 11,5% wyższa od średniej UE);
• bardzo tani abonament (około 4 razy niższy od średniej europejskiej i ponad dwukrotnie
niższy od najtańszego stosowanego w krajach UE);
• tanie rozmowy lokalne (maksymalna cena rozmowy miejscowej w Polsce stanowi tylko
połowę średniej UE, a po uwzględnieniu zniżek pozaszczytowych jest ona o 23% niższa od
tej średniej);
• wysokie ceny rozmów międzymiastowych i związany z tym wysoki stosunek cen rozmów
międzymiastowych do miejscowych (maksymalna opłata za połączenie międzymiastowe
stosowana przez TP S.A. jest o ponad 27% (o 42% uwzględniając zniżki) wyższa od średniej z maksymalnych opłat w krajach UE; średni stosunek cen za połączenia międzymiastowe i połączenia miejscowe spadł w UE do poziomu nieco ponad 6:1, osiągając w niektórych krajach poziom poniżej 2:1, wobec 12:1 w Polsce);
• względnie drogie rozmowy międzynarodowe (względne zrównoważenie taryf międzynarodowe dotyczy tylko stawek szczytowych, uwzględnienie braku zniżek pozaszczytowych
prowadzi do odmiennych wniosków);
• mało elastyczne podejście do nowoczesnych elementów taryf takich jak zniżki i rabaty oraz
opcjonalne plany taryf, itp.
Wiele elementów taryf telefonicznych wykaTabela 2. Ceny oraz koszyki opłat stałych
zuje
bardzo wysoki poziom w stosunku do anaw UE i Europie Środkowej
logicznych opłat w innych krajach. Wiele z tych
(ECU)
cen jest wygórowanych bezwzględnie. Inne wyAbonenci mieszkaniowi
Abonenci biznesowi
kazują nadmierny względny poziom w stosunku
Kraj Opłata Roczny Koszyk Opłata Roczny Koszyk
do cen innych towarów i usług oraz średnich doinstala- abonaopłat
instala- abonaopłat
cyjna
ment
stałych
cyjna
ment
stałych
chodów społeczeństwa, a więc do zasobów fiA
129,97 155,97 181,96 129,97 239,15 265,14
nansowych ludności i ich siły nabywczej.
B
54,20
159,65
170,49
54,20
159,65
DK
101,31
154,10
174,37
101,31
154,10
174,37
FIN
133,70
134,79
161,53
133,70
134,79
161,53
F
38,33
102,52
110,18
38,33
107,28
114,95
GR
91,60
75,11
93,43
91,60
75,11
93,43
127,15
89,18
114,61
127,15
89,18
114,61
NL
75,16
106,53
121,56
75,16
130,04
145,07
IRL
104,49
153,24
174,14
104,49
153,24
174,14
L
61,59
141,91
154,23
61,59
141,91
154,23
D
44,18
130,41
139,25
44,18
130,41
139,25
P
71,48
119,74
134,03
71,48
119,74
134,03
S
88,58
114,47
132,19
88,58
158,08
175,79
GB
145,99
133,61
162,80
145,99
211,47
240,67
I
103,14
100,87
121,49
103,14
157,18
177,81
PL
104,87
34,61
55,58
104,87
34,61
55,58
CZ
96,79
33,19
52,54
96,79
33,19
52,54
SK
155,63
18,68
49,80
155,63
18,68
49,80
H
112,39
54,95
77,43
374,65
66,69
141,62
UE+
CEE
96,87
105,97
125,35
110,67
121,82
143,95
CEE
117,42
35,35
58,84
182,98
38,29
74,89
UE
91,39
124,81
143,08
91,39
144,09
162,37
E
170,49
Średnie
Źródło: Tarifica on CD-ROM (May 1998), obliczenia własne.
Oznaczenia:
UE - kraje Unii Europejskiej, CEE - wymienione
kraje Europy Środkowej, UE+CEE - wszystkie wymienione kraje.
Potwierdzeniem tej ostatniej tezy są wyniki Tabela 3. Ceny rozmów miejscowych i
porównań taryf opublikowane w ostatnim wydamiędzymiastowych w UE i Euniu OECD Communications Outlook [2], zawieropie Środkowej (ECU)
rającym po raz pierwszy dane dla trzech krajów
Średnia cena 3 min.
Średnie
Średnia cena 3 min.
rozmowy
ważone
zniżki
rozmowy
Europy Środkowej (Republiki Czeskiej, Polski i
(%)
ze zniżkami
Węgier), jako nowych członków OECD. RezulKraj
L
M
M:L
L
M
L
M
M:L
taty wyrażone nie tylko w dolarach amerykańA
0,209 0,806 3,848 41,90 48,96 0,122 0,411 3,380
skich według kursu wymiany, ale również jako
B
0,122 0,428 3,509 34,91 35,12 0,079 0,278 3,498
DK
0,106
0,161 1,513 32,89 32,89 0,071 0,108 1,513
wskaźniki PPP, pozwalają ocenić wysokość taryf
FIN
0,097
0,249 2,559 0,00 38,19 0,097 0,154 1,582
telekomunikacyjnych w relacji do siły nabywczej
F
0,093 0,430 4,610 32,44 32,44 0,063 0,290 4,610
społeczeństwa. Narzędziem do porównań jest
GR
0,040 0,827 20,83 34,60 16,39 0,026 0,691 26,63
tutaj jednostka zdefiniowana przez OECD, tzw.
E
0,068 0,870 12,75 17,41 40,51 0,056 0,517 9,183
purchasing power parity (PPP), uwzględniająca
NL
0,113 0,268 2,380 29,17 29,17 0,080 0,190 2,380
różnice w poziomie cen w poszczególnych kraIRL 0,121 0,474 3,908 56,19 40,27 0,053 0,283 5,329
L
0,080 0,080 1,000 45,98 43,45 0,043 0,045 1,047
jach. PPP zdefiniowana jest jako ilość waluty
D
0,106
0,734 6,923 36,90 44,37 0,067 0,408 6,104
narodowej danego kraju przypadająca na USD
P
0,042 0,675 16,00 27,54 27,54 0,031 0,489 16,00
pozwalająca kupić identyczny w każdym kraju
S
0,098 0,173 1,767 35,12 35,12 0,063 0,112 1,767
koszyk dóbr. Wyniki porównań przedstawiono na
GB
0,149 0,331 2,226 47,39 37,60 0,078 0,206 2,640
Rys. 5-6.
I
0,054 0,524 9,777 26,25 32,57 0,040 0,353 8,939
W tym ujęciu koszyki opłat telefonicznych w
PL
0,050 0,598 12,00 0,00 27,98 0,050 0,431 8,643
CZ
0,066 0,398 6,000 32,14 16,07 0,045 0,334 7,421
krajach Europy Środkowej należą do najwyżSK
0,044
0,396 9,000 32,14 32,14 0,030 0,269 9,000
szych wśród krajów członkowskich OECD.
H
0,090 0,412 4,583 44,52 42,13 0,050 0,238 4,781
Szczególne miejsce zajmuje tutaj Polska, plasuŚrednie
jąc się na drugiej pozycji (za Meksykiem) wśród
UE+ 0,092 0,465 6,589 31,97 34,36 0,060 0,306 6,550
krajów najdroższych. Całkowity koszyk dla aboCEE
CEE 0,063 0,451 7,896 27,20 29,58 0,044 0,318 7,461
nentów mieszkaniowych jest o 64% „droższy” od
UE
0,100 0,469 6,240 33,25 35,64 0,065 0,302 6,307
średniej OECD, a dla abonentów biznesowych —
o 77%. Koszyki całkowite dla Węgier i Republiki Źródło: Tarifica on CD-ROM (May 1998), obliczenia własne.
Czeskiej również przewyższają swoją wartością Oznaczenia: L - rozmowy miejscowe, M - rozmowy międzymiastowe, UE - kraje Unii Europejskiej, CEE - wymienione kraje Europy
średnią OECD, chociaż w mniejszym stopniu Środkowej, UE+CEE - wszystkie wymienione kraje.
(odpowiednio o 29 i 12% dla abonentów mieszkaniowych oraz 36 i 39% dla instytucji).
W Polsce wartości koszyków opłat stałych są niższe od średniej OECD o 27% dla abonentów
mieszkaniowych i 46% dla abonentów biznesowych, podczas gdy wartości koszyków opłat za połączenia są odpowiednio aż o 124 i 107% wyższe. Te ostatnie koszyki przyjmują najwyższe wartości
wśród krajów OECD. Wartości koszyków składowych dla Republiki Czeskiej wskazują na niezrównoważenie tych elementów taryf podobne jak w Polsce. Wartości koszyków opłat stałych są
tutaj niższe od średniej OECD o 27% dla abonentów mieszkaniowych i 38% dla instytucji, podczas
gdy wartości koszyków opłat za połączenia są odpowiednio o 38 i 58% wyższe. Dla Węgier oba
koszyki składowe przyjmują wartości wyższe od średniej OECD. Dla abonentów mieszkaniowych
jest to o 22% (opłaty stałe) i 34% (opłaty zmienne) więcej, natomiast dla biznesu jest to odpowiednio o 45 i 33%.
O stopniu zrównoważenia taryf świadczy udział koszyków składowych w koszyku całkowitym.
Z założeń modelu porównawczego taryf wynika, że opłaty stałe powinny stanowić 40% całkowitego
koszyka opłat dla abonentów mieszkaniowych i 20% dla abonentów biznesowych. Dla Węgier założenia te zostały spełnione z dosyć dużą dokładnością (odpowiednio 37 i 21%). Inaczej sytuacja
wygląda w przypadku Republiki Czeskiej, gdzie odpowiednie wskaźniki przybierają wartości 26 i
9%. Świadczy to o zbyt niskich opłatach stałych w stosunku do opłat zmiennych. W Polsce sytuacja
wygląda jeszcze gorzej. Odpowiednie wskaźniki wynoszą 18 i 6%. Tym samym Polska jest (obok
Turcji) krajem o najbardziej niezrównoważonych taryfach w krajach OECD.
Taki stan rzeczy utrzymuje się od wielu lat mimo zmian, jakich dokonała TP S.A. w czasie
swojego istnienia, na drodze do równoważenia taryf i dostosowania ich do nowoczesnych taryf stosowanych w innych krajach.
5. Taryfy TP S.A. a sytuacja operatorów lokalnych
Telekomunikacja Polska S.A. zajmuje zdecydowanie dominującą pozycję na polskim rynku
usług telekomunikacyjnych. Nie istnieje praktycznie żadna usługa telekomunikacyjna, która nie
byłaby świadczona przez TP S.A. lub w ścisłym z nią powiązaniu, a byłaby oferowana przez inny
podmiot. Większość usług oferowanych jest w warunkach prawnego lub faktycznego monopolu.
TP S.A. mając zapewniony prawny monopol w zakresie telefonicznych połączeń międzynarodowych, faktyczny monopol ustanowiony przez politykę prowadzoną dotychczas przez Ministra
Łączności dla międzymiastowych połączeń telefonicznych i działając jako podmiot posiadający
przytłaczająco dominującą pozycję na rynku usług strefowych jest faktycznie regulatorem taryf dla
wszystkich podmiotów działających na tym rynku.
Obszar działania wszystkich nowych operatorów sieci telefonicznych działających na polskim
rynku nie przekracza obszaru strefy numeracyjnej. Stąd, ich dochody są generowane wyłącznie
przez świadczenie usług o charakterze lokalnym:
• umożliwienie abonentowi dostępu do sieci (opłata instalacyjna),
• utrzymywanie tego dostępu (opłata abonamentowa),
• realizacja połączeń miejscowych i strefowych.
Dodatkowym źródłem dochodów operatorów lokalnych są wpływy z tytułu rozliczeń międzyoperatorskich. Przewlekłe procedury zawierania tych umów z TP S.A. oraz zawarte w nich postanowienia, często zatwierdzane jako „propozycje nie do odrzucenia” ze strony TP S.A. są powszechnie znane i nie będą tutaj szczegółowo analizowane. Warto jedynie zaznaczyć, że zdecydowana
większość obowiązujących umów opiera się na procentowym podziale wpływów z poszczególnych
usług ustalanych na podstawie taryf TP S.A.
Operatorzy lokalni działający w obecności na rynku tak silnie dominującego podmiotu jakim
jest TP S.A., mają ograniczone możliwości w kształtowaniu swoich taryf. W zasadzie trudno jest
sobie wyobrazić stosowanie przez tych operatorów cen wyższych niż TP S.A. Jedynym uzasadnieniem oferowania przez nowych operatorów usług lokalnych po cenach nieco wyższych niż robi to
TP S.A. mogłoby być zapewnienie innej jakości tych usług, np.:
• oferowanie szybkiego dołączenia do sieci w zamian za wyższą opłatę instalacyjną,
• oferowanie droższego abonamentu z gwarantowaniem lepszej jakości transmisyjnej łącza,
wyższego wskaźnika niezawodności, krótszego czasu usuwania uszkodzeń, lub zaoferowaniem dodatkowych usług związanych z abonamentem, np. szczegółowego fakturowania,
• adresowanie pewnych ofert taryfowych do określonych grup abonentów (np. droższy abonament w zamian za tańsze rozmowy).
Niestety, każda z tych metod może być stosowana w bardzo ograniczonym zakresie, bowiem
znacząca liczba uboższych abonentów będzie preferowała podstawową usługę telefoniczną, nawet o
niskiej jakości i niepełnych możliwościach, ale za jak najniższą cenę.
Jak to zostało wykazane, struktura taryf stosowanych przez TP S.A. jest niezrównoważona.
Oferuje ona usługi lokalne po bardzo niskich (zaniżonych) cenach. Powoduje to, że nowi lokalni
operatorzy, zmuszani są przez działającego w ich otoczeniu gigantycznego quasi-monopolistę do
stosowania podobnie zaniżonych cen na usługi lokalne, które z dużym prawdopodobieństwem nie
pokrywają kosztów świadczenia tych usług i nie zapewniają godziwego zysku.
Jedną z decyzji niekorzystnie wpływających na sytuację operatorów konkurujących z TP S.A.
na rynkach wewnątrzstrefowych było zrównanie opłat za rozmowy miejscowe i strefowe. Nowi
operatorzy, którzy wcześniej mogli pobierać różne opłaty w tych dwóch kategoriach rozmów, musieli pójść w ślady TP S.A. co wpłynęło na dodatkowe obniżenie ich wpływów.
Problemów takich nie ma TP S.A., która
działając na różnych płaszczyznach sieci teleRodzaj opłaty
1998
1999
Zmiana
komunikacyjnej i w różnych segmentach rynku
Opłata instalacyjna
400,00 460,00 +15,0 %
telekomunikacyjnego ma sposobność do wzaOpłata abonamentowa
11,00
15,00
+36,4 %
jemnego subsydiowania jednych usług przez
Jednostka taryfikacyjna
0,19
0,24
+26,3 %
drugie. Dotyczy to w szczególności pokrywania
(rozmowa strefowa, 3 min., szczyt)
deficytu jaki powstaje na skutek świadczenia
Rozmowa międzymiastowa III
0,76
0,64
-15,8 %
strefa (ponad 100 km, 1 min,
usług lokalnych po zaniżonych cenach przez
szczyt)
wysokie przychody uzyskiwane z usług międzyRozmowa międzynarodowa II
1,55
1,55
±00,0 %
strefa (m.in. do Niemiec, 1 min.)
miastowych sprzedawanych po cenach, które
Średnia cena 1 min. rozmowy
0,0633
0,08
+26,3 %
można zaklasyfikować do kategorii cen nadstrefowej (szczyt)
miernie wygórowanych. Operator lokalny, dziaŚrednia cena 1 min. rozmowy
0,0633
0,04
-36,8 %
strefowej (poza szczytem)
łający tylko w jednym segmencie rynku nie ma
sposobności korzystania z efektów skrośnego
Źródło: Cenniki TP S.A..
subsydiowania. Tym samym jego sytuacja, jako
podmiotu działającego na rynku konkurencyjnym nie posiadającym możliwości subsydiowania
swoich cen z działalności w niekonkurencyjnych segmentach rynku (bo takiej nie prowadzi), jest
znacznie gorsza niż operatora o pionowo zintegrowanej strukturze jakim jest TP S.A. Warunki takie
w sposób jednoznaczny ograniczają rozwój firm konkurencyjnych wobec TP S.A.
Brak silnej konkurencji, będącej siłą napędową wszelkich pozytywnych zmian w całej gospodarce, a także motorem wymuszającym reformowanie się dawnych monopolistów w kierunku funkcjonowania na rynkach konkurencyjnych jest efekcie szkodliwe dla konsumentów, w tym przypadku przede wszystkich dla społeczeństwa i podmiotów korzystających z usług telekomunikacyjnych.
Inaczej mówiąc, tylko stworzenie warunków do powstania silnej konkurencji, umożliwia takie wewnętrzne zreformowanie byłych monopolistów, że w efekcie przynosi to korzyści dla konsumentów, którym oferowane są w konsekwencji korzystniejsze ceny oraz wyższa jakość i różnorodność
usług. Wnioski te znajdują swoje potwierdzenie w bogatej literaturze dotyczącej tematu. Dowodem
na to mogą też być ostatnie zachowania dawnych, silnych, państwowych monopoli w obliczu
otwarcia rynków tych krajów na konkurencję.
Tabela 4. Zmiany cen usług telefonicznych
TP S.A. w roku 1999
6. Przewidywane kierunki zmian taryf
Utrzymywanie lub zbyt wolne reformowanie niezrównoważonej struktury taryf jest szkodliwe
dla rozwoju konkurencji na rynku usług telekomunikacyjnych. Może stanowić istotną przeszkodę na
drodze Polski do Unii Europejskiej, a także w realizacji podpisanego porozumienia w ramach
WTO. Nieunikniona jest szybka restrukturyzacja i zrównoważenie taryf.
Umowa Telekomunikacyjna, jaką TP S.A. zawarła z Ministerstwem Łączności w 1998 r. zobowiązuje TP S.A. m.in. do systematycznego zmieniania struktury cen usług telekomunikacyjnych,
dążąc do osiągnięcia struktury tych cen występującej w krajach OECD. Projekt polityki taryfowej
TP S.A. na rok 1999 nie wzbudził zastrzeżeń Ministra Łączności. Stwierdził on, że zaproponowany
kierunek zmian struktury cen usług telekomunikacyjnych, zgodny z trendami panującymi w krajach
OECD należy uznać za prawidłowy i poparł uelastycznienie polityki taryfowej. Wydaje się więc, że
osiągnięty został consensus jasno precyzujący kierunki zmian taryf w Polsce w ciągu kilku najbliższych lat, ściśle wiążący te zmiany z sytuacją i trendami występującymi w krajach OECD.
Planowane na rok 1999 zmiany taryf zostały opublikowane, w postaci wskaźników, w prospekcie emisyjnym TP S.A. Ceny usług telefonicznych, które TP S.A. wprowadziła w roku 1999 przestawiono w Tab. 4. Zmiany te mają bardzo radykalny charakter. Świadczą one o woli szybkiego
dostosowania struktury cen do założonej, występującej w krajach OECD. Skokowe wprowadzenie
zmian w pierwszym roku istotnej reformy taryf, aczkolwiek mogące napotkać na trudności w uzyskaniu akceptacji społecznej, zaowocuje tym, że w kolejnych latach zmiany będą mogły być mniej
drastyczne.
Ocena kierunków zmian taryfowych stanowiących strategiczne założenia Telekomunikacji Polskiej S.A. po roku 2000 jest utrudniona czy wręcz niemożliwa, wobec braku publicznie dostępnych
informacji na ten temat. Na podstawie dostępnych, skąpych informacji oraz przewidywań autora,
zmiany cen usług telekomunikacyjnych w latach 2000-2003 będą kształtowały się następująco:
• opłata instalacyjna — brak zdania, raczej bez większych zmian (realnie spadek o kilka procent rocznie) — możliwość wpływu lokalnej konkurencji,
• abonament — średnioroczny wzrost ceny nominalnej o kilkanaście procent — możliwość
wpływu lokalnej konkurencji,
• rozmowy miejscowe — średnioroczny wzrost ceny nominalnej o kilkanaście procent,
• rozmowy międzymiastowe — średnioroczny spadek ceny nominalnej o kilkanaście procent
— możliwość wpływu konkurencji na rynku usług międzymiastowych,
• rozmowy do sieci komórkowych — początkowo możliwy niewielki wzrost ceny nominalnej, następnie spadek,
• rozmowy międzynarodowe — początkowo możliwy niewielki wzrost ceny nominalnej, następnie spadek.
Wśród czynników, które będą miały istotny wpływ na kształtowanie się w Polsce, oprócz już
wspomnianych zmian w krajach OECD i wahań kursowych należy wymienić:
• Uwarunkowania prawne. Projekt nowego prawa telekomunikacyjnego jest przedmiotem prac
legislacyjnych. Trudno jest przewidzieć jaki kształt ono ostatecznie przybierze, kiedy prawo to
zostanie uchwalone i kiedy wejdzie w życie. Istotny jest tutaj nie tylko brak ostatecznych rozstrzygnięć w kwestii kształtowania i regulacji taryf, ale także brak globalnego podejścia do filozofii rynku, uformowanego przez samą ustawę zawarte w niej delegacje prawne i ich stosowanie,
rola i siła regulatora, itp.
• Liberalizacja rynku usług międzymiastowych, struktura rynku, rola konkurencji. Liberalizacja na rynku usług międzymiastowych spowoduje zmianę polityki taryfowej TP S.A. (co już
ma miejsce). Istotną rolę będzie tutaj miała także aktywność organów regulacyjnych i antymonopolowych. Koncepcja struktury rynku usług międzymiastowych jest obecnie nie do końca określona. Nie jest znana liczba potencjalnych nowych operatorów. Nie wiadomo jaki będzie dostęp
abonentów do sieci nowych operatorów (call-by-call, presubskrypcja, formalności, długość i
sposób wybierania numerów międzymiastowych z identyfikacją operatora, itp.).
• Proces prywatyzacji TP S.A. Wpływ na strukturę rynku może też mieć kontynuacja procesu
prywatyzacji TP S.A. (wybór partnera strategicznego), co może przejawić się zmianą nastawienia
firmy do rynku spowodowane zmianami w zarządzaniu firmą oraz wpływem dużych akcjonariuszy lub partnerów strategicznych.
• Wzajemne oddziaływanie taryf i zasad rozliczeń międzyoperatorskich (interconnection).
Zagadnienie to będzie miało niewątpliwie najistotniejszy wpływ na rozwój rynku usług międzymiastowych i politykę taryfową nowych operatorów. Narzucona przez TP S.A. zasada revenue
sharing oparta na jej taryfach, ulegnie zapewne modyfikacji, w sytuacji kiedy stanie się ona jednym z dostawców dostępu lokalnego dla operatorów międzymiastowych. Docelowym rozwiązaniem są opłaty za dostęp oparte na kosztach świadczenia tego dostępu, których zastosowania
można się spodziewać, po opracowaniu powszechnie akceptowanego modelu określania kosztów
oraz faktycznego jego wdrożenia przez TP S.A. oraz innych operatorów. Obecnie najlepszym i
najrozsądniejszym rozwiązaniem byłoby stosowanie zaleceń UE znanych jako best current
practice. Harmonizacja prawa telekomunikacyjnego i wdrażanie dyrektyw dotyczących m.in.:
cen i interconnection, może być forsowane przez rząd, jako ważny element na drodze naszego
kraju do członkostwa w Unii.
Generalny kierunek proponowanych zmian należy uznać za prawidłowy i zgodny z tendencjami
obserwowanymi w krajach OECD, z zastrzeżeniami przedstawionymi wcześniej. Ewentualne działania regulacyjne należy skoncentrować na doprowadzeniu do uzasadnionego poziomu cen usług
międzymiastowych. W tym celu, zdaniem autora, należy:
•
okresowo, w odstępach co najmniej półrocznych, przeprowadzać szczegółowe badania poziomu i struktury cen w krajach OECD lub UE;
• dokonywać porównania cen stosowanych przez TP S.A. z wynikami badań, o których mowa powyżej;
• podejmować odpowiednie działania regulacyjne w stosunku do konkretnych propozycji TP
S.A. na lata następne.
Inne elementy taryfy, których modyfikacja jest istotna, a w stosunku do których regulator może
wprowadzić pewne zachęty dla operatorów, w szczególności dla TP S.A. to:
• zakres i wysokość stosowanych zniżek pozaszczytowych, m.in. dla rozmów międzynarodowych i miejscowych, a także zrewidowanie systemu zniżek dla rozmów międzymiastowych;
• innego rodzaju zniżki, rabaty, opcjonalne plany taryfowe;
• sposób definiowania zasięgów geograficznych poszczególnych taryf.
Na zakończenie należy podkreślić, że wszystkie prezentowane tutaj wnioski bazują na koncepcji zastosowania porównań międzynarodowych do oceny, ustalania i regulacji taryf wobec braku
pełnej i wiarygodnej informacji o kosztach jednostkowych poszczególnych usług. W dalszej perspektywie, jedynie wspomniane koszty powinny być przyjmowane jako podstawa określania cen
usług telekomunikacyjnych.
Literatura
[1] J. Kubasik, T. Kelly: „Telecommunications investment and tariff policy in Poland”, Proc. of
OECD/CCEET Workshop „Improving Conditions for Investment and Growth in Telecommunications for Partners in Transition”, Prague (Czech Republic), June 1992, pp. 213-272.
[2] „OECD Communications Outlook 1999”, OECD, Paris, 1999.
1600,00
25,00
1400,00
20,00
1200,00
PLN / miesiąc
PLN
1000,00
800,00
600,00
15,00
10,00
400,00
5,00
200,00
0,00
0,00
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
Rys. 1. Zmiany cen realnych za przyznanie
abonamentu, 1988-1999
1999
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
Rys. 2. Zmiany cen realnych za miesięczny
abonament, 1988-1999
1999
0,3
3,5
3
0,25
2,5
PLN / 1 min.
PLN / 3 min.
0,2
0,15
2
1,5
0,1
1
0,05
0,5
0
0
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
Rys. 3. Zmiany cen realnych za połączenia
miejscowe, 1988-1999
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
Rys. 4. Zmiany cen realnych za połączenia
międzymiastowe powyżej 100 km w
szczycie, 1988-1999
2000
800
Opłaty za połączenia
Opłaty stałe
Opłaty za połączenia
Opłaty stałe
1500
600
Polska
Rys. 6. Koszyki opłat dla abonentów biznesowych, 1998, USD/PPP
Meksyk
Hiszpania
Portugalia
Węgry
Australia
Republika Czeska
Austria
Nowa Zelandia
USA
Grecja
Włochy
Niemcy
Francja
Irlandia
Szwajcaria
Średnia OECD
Belgia
Turcja
Wielka Brytania
Kanada
Japonia
Holandia
Korea
Finlandia
Dania
Szwecja
Norwegia
Islandia
Polska
Rys. 5. Koszyki opłat dla abonentów mieszkaniowych, 1998, USD/PPP
Meksyk
Hiszpania
Węgry
Portugalia
Grecja
Belgia
Austria
Szwajcaria
Republika Czeska
Irlandia
Włochy
Australia
Średnia OECD
Nowa Zelandia
Niemcy
Francja
Holandia
Finlandia
USA
Japonia
Wielka Brytania
Turcja
Kanada
Dania
Szwecja
Norwegia
0
Korea
0
Luksemburg
500
Islandia
200
Luksemburg
1000
400

Ewolucja taryf telefonicznych TPSA w latach 1992-99

Transkrypt

Podobne dokumenty

system kalkulacji cen energii jest zły

Tematy prac magisterskich

Flyer - BEPS Action 1 - Addressing the tax