WŁADYSŁAW BRONIEWSKI Urodził się 17 grudnia 1897 roku w

Patron
WŁADYSŁAW BRONIEWSKI
Urodził się 17 grudnia 1897 roku w Płocku, jako najmłodsze dziecko Zofii z Lubowidzkich i
Antoniego Broniewskiego. Miał dwie starsze siostry - Zofię i Janinę.
Dom rodzinny stał na płockiej skarpie. W ogrodzie za domem rósł kilkusetletni dąb, spod
którego wspaniale było widać Wisłę i panoramę Płocka. Ojciec pracował jako kasjer w banku.
Umarł, kiedy Władzio miał 5 lat. Rodziną zaopiekował się wtedy dziadek, Antoni Lubowidzki notariusz płockiego sądu. Niestety na krótko. Umarł trzy lata później.
Dom odtąd utrzymywały matka (założyła stancję dla uczennic) oraz babka - Jadwiga
Lubowidzka (dawała lekcje gry na fortepianie). Władek wychowywał się zatem w domu
"czterech kobiet" (matka, babka i dwie siostry). One uczyły go wrażliwości na poezję i muzykę,
krajobraz, przyrodę, innych ludzi, cudzą krzywdę... Matka i babka przekazywały mu również
tradycje rodzinne "po mieczu".
Rodzina pielęgnowała wspomnienia powstań niepodległościowych. Dziadek Jan Bonifacy
Broniewski brał udział w powstaniu listopadowym. Dwaj bracia babki Lubowidzkiej, Walerian i
Romuald polegli w powstaniu styczniowym. Ich fotografie wisiały w pokoju babki. Babka grała
na fortepianie. Władzio słyszał pieśni patriotyczne i wiersze, słuchał opowieści o przodkach,
którzy zginęli w walce, o więźniach, o zesłańcach na Sybir...
Posłano go do Gimnazjum Polskiego w Płocku. Szkoła miała tradycje patriotyczne. Broniewski
uczył się średnio. Był uczniem zdolnym, lecz niesfornym. Bardziej niż szkolny program
interesowały go lektury oraz działalność w organizacjach niepodległościowych. Czytał
Żeromskiego, Wyspiańskiego, z pamięci recytował wielkich romantyków. Był koleżeński,
wesoły, lubiany przez kolegów. Przezywano go "Kogut", bo muzykalny Władek nie tylko ładnie
śpiewał, grał na fortepianie mazurki Chopina, ale też świetnie naśladował głosy ptaków
(najlepiej udawał mu się kogut). Był współzałożycielem półtajnej drużyny skautów
(nawiązującej do tradycji Konstytucji 3-go Maja oraz powstania styczniowego). Skautów
obowiązywały: patriotyzm, ofiarność, karność i koleżeńskość. Władek lubił sport, wycieczki,
lubił popisywać się sprawnością fizyczną, ale też zaczął pisać wiersze i recytował je kolegom.
W 1912r. w gimnazjum współtworzył tajną sekcję "Strzelca". Miał pseudonim "Orlik". Chodzili
na ćwiczenia za miasto, maszerowali , śpiewali ówczesne zakazane piosenki.
Broniewski był w gimnazjum również głównym redaktorem (pisanego ręcznie i odbijanego na
hektografie) czasopisma "Młodzi idą", do którego sam pisał większość tekstów i zamieszczał
własne wiersze. Np. taki:
"Nam dzisiaj dość kajdan i głuchych ich brzęków,
dość westchnień bezczynnych, dość cierpień i jęków,
my silni i ciałem, i duchem .
...........................................................................
Już zbliża się chwila, wolności zaranie,
gdy Polska zbudzona do boju powstanienie do nas, kto w Polskę nie wierzy..."
W 1915r. Władysław Broniewski wstąpił do Legionów Piłsudskiego. Miał wtedy 17 lat.
1/3
Patron
Gromadzie uczniów płockich maszerujących do punktu zbornego Legionów towarzyszyły
nastroje dalekie od aprobaty. W 1918r. wziął udział w manifestacyjnym pochodzie do kwatery
Piłsudskiego, śpiewając "Krew naszą długo leją katy" i "Na barykady". Powiewający wtedy na
zamku w Warszawie czerwony sztandar nazywał swoim sztandarem. Uważał się za socjalistę,
cenił sobie osobistą niezależność, nienawidził terroru i pragmatyzmu. Broniewski otrzymał za
zasługi wojenne Srebrny Krzyż Orderu Wojennego Virtuti Militari i czterokrotnie Krzyż
Walecznych.
Nie był zadowolony z reform w powojennej Polsce co spowodowało zradykalizowanie jego
poglądów. Zaczynał powątpiewać, czy droga przebudowy reprezentowana przez Piłsudskiego
jest właściwa. Zamordowanie Gabriela Narutowicza zadecydowało o zbliżeniu Broniewskiego
do lewicy rewolucyjnej.
We wrześniu 1939r. Broniewski zgłosił się do wojska na ochotnika (był członkiem pospolitego
ruszenia). Na rowerze przejechał z Warszawy przez Lublin i Lwów aż do Tarnopola. 12
września otrzymał przydział do Ośrodka Zapasowego 28 Dywizji Piechoty w Zbarażu. Zanim
jednak Broniewski miał okazję spotkać się "oko w oko" z wrogiem (oddziałami niemieckimi) do
Polski wkroczyły wojska radzieckie co powiększyło i tak duży bałagan organizacyjny w polskim
wojsku.
Był świadkiem wejścia Armii Czerwonej do Lwowa we wrześniu 1939r. Od tego momentu
wszystkie utwory literackie musiały przechodzić przez cenzora. Broniewski nie mógł pogodzić
się z tym, że Związek Radziecki napadł na Polskę. Przy wielu okazjach deklamował taki oto
wiersz:
"Byłby Grunwald i Płowce,
gdyby nie te bombowce,
i gdyby nie te czołgi,
które przyszły znad Wołgi."
W grudniu Broniewski ściągnął do Lwowa Marię Zarębińską (ur. 1904r. - zm. 1947r.; od 1938
roku byli w nieformalnym związku) i jej córkę Majkę. Do Lwowa dostały się dzięki pozwoleniom
zdobytym przez Wandę Wasilewską. Na terenach zajętych przez sowietów znalazły się także
pierwsza żona Broniewskiego, Janina Broniewska i ich córka Joanna (Anka).
Broniewski żył złudzeniem, że przebywając na terenach zajętych przez sowietów będzie mógł
bez przeszkód publikować swoje wiersze. W liście do Marka Żywowa, tłumacza jego wierszy,
proponuje przetłumaczenie na rosyjski zbioru "Krzyk ostateczny". Tomiku tego nigdy nie
wydano w Rosji.
Okazało się, iż silna lewicowość i rewolucyjność Władysława Broniewskiego związana jest
jednocześnie z głębokim patriotyzmem, co nie podobało się władzom radzieckim.
Czerwony Sztandar publikował jego przedwojenne wiersze dając do zrozumienia, iż redakcja
współpracuje z poetą, co było nieprawdą. Czołowy poeta polskiej lewicy nie identyfikował się z
linią programową tego organu prasowego. Próbował jednak wykorzystać pismo do
przypomnienia "sprawy polskiej", nieobecnej w polityce sowieckiej. Dał więc do druku
"Żołnierza polskiego" - wiersz ten oczywiście nie został opublikowany, takie treści były
zakazane w dobie sojuszu niemiecko-radzieckiego.
24 stycznia 1940r. Władysław Broniewski został aresztowany we lwowskiej restauracji
"Ognisko Inteligencji" pod fałszywym zarzutem pijatyki.
W tym miejscu Broniewski wykazał się ogromną siłą i hartem ducha. Za korzystanie z
więziennego alfabetu, razem z Watem zostali wtrąceni do karceru.
Po czterech miesiącach, w maju 1940r., został przetransportowany do więzienia NKWD na
2/3
Patron
Łubiance, gdzie spędził trzynaście miesięcy. Po wybuchu wojny niemiecko-rosyjskiej
wywieziono go do Saratowa, później do Ałma-Aty, gdzie 7 sierpnia 1941r. został wypuszczony.
Po opuszczeniu więziennych murów, bardzo niechętnie wracał do tego okresu. Nigdy nie
popisywał się tym zatrzymaniem i nie robił z siebie męczennika. Kilka wierszy, które powstały w
więzieniu poeta przechowywał w pamięci, gdyż nie można było robić absolutnie żadnych
notatek.
............................................................................
Życiorys "w pigułce"
• urodził się 17.12.1897r. w Płocku
• poeta i tłumacz
• od 1915r. w Legionach Piłsudskiego; 1917r. internowany
• studia humanistyczne na UW przerwane na czas wojny polsko-bolszewickiej
• na początku lat 20 członek Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej, a następnie
członek Zarządu ZNMS - Życie
• sekretarz pisma "Nowa Kultura", związanego z Uniwersytetami Ludowymi
• od 1925r. sekretarz redakcji "Wiadomości Literackich" (1925-1936)
• uczestniczył w akcjach lewicy, głównie KPP, m.in. redagując "Miesięcznik Literacki"
(1921-1931), na 2 miesiące aresztowany wraz z zespołem redakcyjnym
• w czasie wojny we Lwowie, następnie aresztowany przez NKWD, uwięziony (1940-1941)
• wstąpił do armii gen. Andersa
• od 1943 roku za zgodą dowództwa podejmuje pracę w Jerozolimie jako redaktor techniczny
pisma "W drodze"
• w 1945r. powraca do kraju
• zmarł 10.02.1962r. w Warszawie.
............................................................................
• Zadebiutował w 1914r. w nielegalnym pisemku niepodległościowym "Młodzi idą"
Tomiki wierszy:
• "Wiatraki" (1925)
• "Trzy salwy" (wraz ze Stanisławem Ryszardem Standem i Witoldem Wandurskim, 1926)
• "Dymy nad miastem" (1927)
• "Troska i pieśń" (1932)
• "Krzyk ostateczny" (1938)
• "Bagnet na broń" (1943)
• "Drzewo rozpaczające" (1945)
• "Nadzieja" (1951)
Poematy:
• "Komuna Paryska" (1929, skonfiskowany przez cenzurę)
• "Słowo o Stalinie" (1949)
• "Mazowsze" (1951)
• "Wisła" (1953)
3/3