Historia Grotowic - Rada Dzielnicy Grotowice

Grotowice – Okół Opolski
Opracowała: Dr Anna Kusakiewicz–Dawid
Rada Dzielnicy Grotowice
-2-
Grotowice – Okół Opolski
Grotowice to najbardziej wysunięta na południe dzielnica Opola, do której wjeżdża się
drogą krajową nr 423. Od strony wschodniej okala ją las, należący do Nadleśnictwa Opole, od
południowej graniczy z Przyworami, leżącymi na terenie gminy Tarnów Opolski, gdzie
dodatkową granicę stanowi Lutnia - ciek wodny, wpływający do Odry. Odra, wraz z otwartą
przestrzenią pól i łąk łęgowych stanowi naturalną południowo-zachodnią granicę, natomiast
od północy sąsiadami są mieszkańcy Groszowic.
Grotowice, jako część Opola jest stosunkowo młodą dzielnicą, ponieważ zostały
włączone w granice miasta na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dn. 5 września 1974 r.,
na mocy którego z gminy Przywory wyodrębniono część obszaru wsi Grotowice o
powierzchni 79 ha.
Do roku 1974 Grotowice były sołectwem należącym do gminy Przywory, a droga
wojewódzka nr 423 biegnąca przez wieś, nosiła nazwę ulicy Wiejskiej. Obecnie jej nazwa to
ulica Oświęcimska. Stanowi ona połączenie zarówno z centrum miasta, jak i jest drogą
dojazdową do autostrady A4. Wokół tej drogi skupiona jest większość zabudowy dzielnicy.
Charakterystyczną cechą były lipy posadzone wzdłuż tej drogi, których zapach w lipcu był
niepowtarzalny (ostatnie egzemplarze zostały usunięte w 2011 roku przy jej remoncie)
Południowa panorama Grotowic ( zdj. Urszula Kusakiewicz)
2
Rada Dzielnicy Grotowice
-3-
Dzielnica swoim zasięgiem obejmuje trzy osiedla mieszkaniowe oraz teren
przemysłowy. Stanowią je domki jednorodzinne najbardziej wysunięte na południe oraz
osiedla mieszkaniowe Metalchem I i II (często mylnie podawane jako dzielnica Opola).
Na dzień dzisiejszy Grotowice zamieszkuje 3192 mieszkańców.
Na dzieje Grotowic silny wpływ miały przemiany społeczno-polityczne, jakie
zachodziły od XVIII wieku do dnia dzisiejszego. Dzielnica jest przykładem, gdzie wiatr
historii zmiatał zamieszkujące tutaj społeczności i gdzie nie ma ciągłości pokoleniowej, a co z
tym związane społeczno-kulturowej.
Początki Grotowic datuje się na rok 1770, kiedy na mocy edyktu króla Prus Fryderyka
II ustanowiono osadę Graevenorth na potrzeby gospodarki leśnej.
Na terenie pomiędzy Groszowicami a Przyworami w latach 1771/2 powstało osiedle
20 jednakowych domów zbudowanych głównie z kamienia wapiennego, składających się z 1
izby/kuchni, 2 pokoi i obory/stajni. Domy te były sfinansowane przez ówczesnego króla.
Do tych domów, w kwietniu 1772 roku, przybyło 20 rodzin wyznania ewangelickiego – w
sumie 80 osób, głównie z Frankonii, Hesji i Wirtembergii. Opiekę nad nimi sprawował
nadleśniczy o nazwisku Burich.
Wśród pierwszych mieszkańców Grotowic dominowali cieśle, stolarze, pracownicy
leśni. Było również kilku rolników. Każda z rodzin została odpowiednio uposażona
otrzymując 2 krowy, 2 konie lub 2 woły oraz po 2 talary na głowę. Po dwóch latach pobytu
osadnicy dostali na własność ziemię, 17 morgów (ok. 4,5 ha) – 12 morgów ziemi ornej, 4
morgi łąki i 1 morgę ogródka przydomowego. Ponadto zostali oni zwolnieni z obciążeń
podatkowych na okres ośmiu lat. Do naszych czasów przetrwały dokumenty dotyczące aktu
nadania ziemi osadnikom oraz pełny wykaz ludności, jaka osiedliła się na tym terenie.
Wg przekazu mieszkańców pierwsze lat były bardzo trudne. Mieszkańcy pracowali
głównie jako pracownicy leśni, szukali zatrudnienia w pobliskiej cementowni w
Groszowicach i na pobliskiej kolei.
Nazwa Graevenorth była używana stosunkowo krótko, na początku istnienia osady do
XIX wieku. Wg przekazu nazwa kolonii pochodzi od nazwiska Graeve, leśniczego
nadzorującego okoliczne lasy lub pruskiego urzędnika związanego w jakiś sposób z
ówczesnymi Grotowicami.
W XIX wieku kolonię zaczęto nazywać Gräfenort – hrabiowska miejscowość, nie
znaleziono jednak danych, kiedy dokładnie to nastąpiło. Nazwa związana jest z ukutą przez
mieszkańców
legendą
związaną
z
okolicznymi
wykopaliskami
i
znaleziskami
archeologicznymi dokonanymi w XIX wieku. Mówi ona o grafie – hrabim zamieszkującym w
3
Rada Dzielnicy Grotowice
-4-
pobliskim zamku, ale którego imienia i nazwiska nikt już nie pamięta. Graf ten miał
bezprawnie polować w niedzielę i za karę, przy powrocie do swojego zamku nie potrafił go
odnaleźć. Zamek przepadł wraz z żoną i dziećmi. Z rozpaczy zamieszkał w tym miejscu i stąd
wzięła się nazwa miejscowości.
Obecnie obowiązująca nazwa dzielnicy Grotowice funkcjonuje od 1947 roku. Jest to
pseudopatronimiczna nazwa od nazwiska Grot, jednak wydaje się, że źródłem powinna być
śląska wymowa „Gräfenort”, która ma brzmienie Drewnołt/Grewnołt/Grewnot. Często,
jeszcze w latach 80-tych ubiegłego wieku było słychać, szczególnie w pobliskich
Groszowicach, Drewnołty.
Równocześnie z powstającymi Grotowicami, na ziemiach położonych bliżej Odry,
(obecnie ulica Odrzańska) funkcjonowało siedlisko zwane Okół. Zamieszkane ono było przez
kilka katolickich rodzin związanych z pobliskimi Groszowicami. Jest to najstarsze miejsce na
terenie Grotowic. W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol.
Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej w latach 1295–1305 wymienione są
wsie lokowane na prawie polskim iure polonico i tam pojawia się wieś Okół we fragmencie
„Item in Ocoli villa monachorum de Domo Dei solvitur decima more polonico, valuit
quondam marcam”. Z zapisu wynika, że była to samodzielna wioska o korzeniach sięgających
głęboko w przeszłość.
W miejscu tym najprawdopodobniej była słowiańska osada, o czym świadczą
wykopaliska i znalezione przedmioty pochodzące z okresu neolitu, kultury przedłużyckiej,
łużyckiej
z
V
okresu
epoki
brązu,
przeworskiej
z
III
i
IV
wieku,
epoki
wczesnośredniowiecznej z X-XII wieku i średniowiecznej. Na terenie Grotowic i w pobliskim
lesie znaleziono i udokumentowano 10 punktów po śladach osadniczych z różnych epok
historycznych. Przedmioty znajdowano przypadkowo i nie przywiązywano do nich większej
wagi, dlatego większość stanowisk archeologicznych zostało bezpowrotnie zniszczonych.
Większych znalezisk dokonano w 1894 roku, kiedy odkryto miejsca pochówku m.in. z
naszyjnikami, igłami wykonanymi z brązu i żelaza, niebieskimi szklanymi perłami, guzikami
z brązu. Przedmioty te zostały przekazane do muzeum w Raciborzu.
Wykopaliska były prowadzone w latach 70-tych XX wieku przy budowie Zakładów
Aparatury Chemicznej „Metalchem”, ponieważ część terenów przemysłowych znajduje się
właśnie na obszarze Okołu.
Nazwa „Okół” powoli odchodziła w niepamięć i nawet starsi mieszkańcy Grotowic z trudem
ją sobie przypominają, aczkolwiek jeszcze w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku ona
funkcjonowała. Osada ta jeszcze w latach trzydziestych widniała na mapach, zniknęła po
4
Rada Dzielnicy Grotowice
-5-
powodzi w 1903 roku, kiedy została całkowicie zalana, a mieszkańcy przenieśli się do
ówczesnych Grotowic. Zostały tylko trzy gospodarstwa, które znajdowały się na wzniesieniu
i powódź ich nie zniszczyła. Obecnie w tej lokalizacji znajduje się jedno domostwo (do lat
siedemdziesiątych ub. wieku znajdował się jeszcze jeden dom, rozebrany podczas budowy
zakładu).
Pytanie co spowodowało, że wieś – osada o takich korzeniach historycznych nie
przetrwała do naszych czasów? Dlaczego obok powstała nowa wieś Grotowice, a Okół został
poniekąd wchłonięty i zapomniany?
Wpływ miała historia tych ziem. Okół, jak wspomniano, miał korzenie słowiańskie i
katolickie, Grotowice natomiast były wioską typowo niemiecką, powstałą na potrzeby
ówczesnej sytuacji polityczno-społecznej. To były dwa osobne światy, czego wyrazem są
zapiski i wspomnienia, jakie przetrwały do naszych czasów. Okolanie byli silnie związani z
Groszowicami, tam uczęszczali do kościoła, dzieci do szkoły, tam uczestniczyli w
uroczystościach. W kronikach Moecke’go znajdują się zapisy mówiące o mieszkańcach
Okołu i Grotowic biorących udział w życiu parafialnym i społecznym Groszowic z wyraźnym
podkreśleniem, że dotyczy części katolickiej. W książce adresowej z 1926 roku Okół jest
podany jako część Groszowic, co dodatkowo świadczy o silnych więzach istniejących między
tymi dwoma wioskami. W kilku tekstach źródłowych znaleziono informację o przeprawie
znajdującej się na wysokości Grotowic, wskazującej na Okół, ale wydaje się, że mylone jest
to z przeprawą znajdującą się pomiędzy Grotowicami a Przyworami. Przeprawa ta służyła
jeszcze długo po wojnie, gdzie mieszkańcy z drugiej strony Odry za jej pomocą dostawali się
do pracy w Przyworach. Od 1943 roku była to przeprawa obsługująca tylko ludność.
Z zapisów archiwalnych wynika również, że lokalizacja Okołu nie sprzyjała
rozwojowi wsi, ponieważ była ona regularnie podtapiana przez Odrę i w zasadzie to ona
doprowadziła do jej zniknięcia. Jak groźna potrafi być Odra dla dzielnicy mieliśmy tego obraz
w lipcu 1997 roku, kiedy zalane zostały duże jej obszary, zwłaszcza części przemysłowej,
notabene byłego Okołu. Kolejna powódź, w 2010 roku zagroziła dzielnicy, ale dzięki
poświęceniu mieszkańców i firm, nie doszło do większych spustoszeń.
W odróżnieniu od rdzennych mieszkańców tych ziem społeczność Grotowic była
niemiecka, którą od otaczających wiosek różnił język, kultura i wiara.
Te różnice dały o sobie znać szczególnie w momentach decydujących o
przynależności tych ziem do Polski czy Niemiec. W czasie plebiscytu w 1921 roku 251 osób
z Grotowic głosowało za Niemcami, a tylko 25 za Polską (najprawdopodobniej mieszkańcy
Okołu i tzw. część katolicka Grotowic). Po II wojnie światowej w wiosce zostali tylko
5
Rada Dzielnicy Grotowice
-6-
katolicy – m.in. potomkowie mieszkańców Okołu, ewangelicy, potomkowie osadników
niemieckich, zostali wysiedleni w głąb Niemiec.
Z biegiem lat Grotowice rozrastały się i w 1933 roku we wsi mieszkało 396 osób, a w
1939 roku 419 mieszkańców.
Przełom i wstrząs dla przedwojennych mieszkańców Grotowic to II wojna światowa, a
zwłaszcza rok 1945. W styczniu 1945 roku mieszkańcy o niemieckich korzeniach zostali
wysiedleni do Niemiec, a ich miejsce zajęli Polacy repatriowani ze Wschodu – mieszkańcy
Kozowej, miasteczka znajdującego się w obwodzie tarnopolskim. Zaczęła się nowa karta
historii Grotowic pisana przez przesiedleńców. Niepewność i chęć powrotu w ojczyste strony
spowodowały, że przybyli traktowali Grotowice jako miejsce tymczasowe, co sprawiło, że o
otrzymane domostwa i gospodarstwa nie dbano należycie. Sytuacja uległa zmianie dopiero w
latach 80-tych i 90-tych ubiegłego wieku i obecnie odnowiona zabudowa sprawia miłe
wrażenie.
Widokówka przedstawiająca przedwojenną Kozową (internet)
Grotowice przed wojną stanowiły samowystarczalną wioskę z podstawową
infrastrukturą konieczną do zaspokojenia podstawowych potrzeb. Działało tu kilka sklepów,
była piekarnia, wiatrak oraz młyn wodny znajdujący się na granicy z Przyworami. Obecnie w
miejscu młyna wodnego znajduje się łowisko „Pod Dębami” i można jeszcze dostrzec lata
6
Rada Dzielnicy Grotowice
-7-
jego świetności. Wiatrak natomiast znajduje się obecnie w Muzeum Wsi Opolskiej w
Bierkowicach.
Wiatrak z Grotowic, po lewej stronie jeszcze w Grotowicach, po prawej na terenie
Muzeum Wsi Opolskiej
W Grotowicach istniały również dwie szkoły, tzw. „stara” i „nowa” szkoła. „Nowa”
szkoła zbudowana została po I wojnie światowej, niestety nie przetrwała rozbudowy ZACh
„Metalchem”, wyburzono ją wraz z budową bocznicy kolejowej prowadzącej na teren
przemysłowy. Długi czas jeszcze na terenie, który był boiskiem i placem zabaw, stał budynek
ówczesnej toalety. Przetrwała „stara” szkoła, charakterystyczny czerwony budynek stoi przy
7
Rada Dzielnicy Grotowice
-8-
obecnym wiadukcie. Jeszcze w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku odbywały się tam
zajęcia dla najmłodszych dzieci, obecnie znajdują się tam prywatne mieszkania.
Budynek nowej szkoły, zdjęcie archiwalne.
Do naszych czasów nie przetrwał cmentarz ewangelicki, ostatecznie zlikwidowany
podczas budowy ZACh „Metalchem”, który znajdował się na terenie obecnych hal firmy
„Jurotech” (wcześniej hale Stalexportu”).
Z istniejących ówcześnie sklepów i gospód do naszych czasów swoją funkcję
zachował budynek, gdzie obecnie działa restauracja „Pod Złota Koroną”. W latach
przedwojennych była tu gospoda pod „Trzema Lipami”. Sam budynek przeszedł różne koleje
losu. Po wojnie, do lat dziewięćdziesiątych pełnił rolę świetlicy i klubu osiedlowego.
Odbywały się tu różnego typu imprezy okolicznościowe, ponieważ grotowiczanie lubili się
bawić.
8
Rada Dzielnicy Grotowice
-9-
Korowód grotowiczan z herbem Grotowic, może kiedyś dowiemy się z jakiej
okazji?(udostępnione przez pp. Kardela)
Zachował się również kościół wybudowany w 1909 roku, z cegły klinkierowej, w
stylu wiktoriańskim zawierającym elementy secesyjne. Ufundowany przez Gustav-AdolfWerk (Fundacja Gustav-Adolf). Była to organizacja założona w Lipsku w 1832 roku, której
celem była pomoc mniejszościom religijnym na całym świecie. Dzięki jej działalności
remontowano i budowano nowe kościoły oraz miejsca służące lokalnym społecznościom.
Z kościołem grotowickim nierozerwalnie związana jest postać pastora Felixa von
Dobschütza, który pełnił w Opolu funkcję proboszcza opolskiego kościoła protestanckiego.
Był wyjątkową postacią, która zostawiła swój ślad w historii Opola. Był obdarzony
szczególnym darem oratorskim i był znany z płomiennych kazań. Ponadto, przewodził
licznym grupom, m.in. założył klub „Protestanccy mężczyźni pracujący”, działał w
„Stowarzyszeniu Młodych Kobiet”. Na początku lat 20. XX wieku został mianowany na
stanowisko sekretarza Fundacji Gustav-Adolf, dzięki której wyremontowano kościół
ewangelicki (dzisiejszy kościół franciszkanów w Opolu) oraz wybudowano nowy kościół w
Grotowicach. Na wieść o jego śmierci, w dowód wdzięczności Opolanie pożegnali swojego
proboszcza wyjątkowym gestem – rozdzwoniły się dzwony wszystkich kościołów w mieście.
Pochowany został 9 stycznia 1936 roku na cmentarzu w Legnicy razem ze swoimi rodzicami.
Pogrzeb zebrał tłumy mieszkańców rodzinnej miejscowości, a także wiele ważnych
osobowości, również z Opola. Obecnie o opolskim proboszczu niewielu pamięta, coraz
trudniej jest znaleźć ślady jego obecności, dlatego warto przypominać komu zawdzięczamy
naszą świątynię.
9
Rada Dzielnicy Grotowice
- 10 -
Kościół p.w. Matki Boskiej Królowej Polski (archiwum prywatne)
W roku 1945 świątynia została przejęta przez katolików i obecnie jest to kościół pod
wezwaniem Matki Bożej Królowej Polski. Do 2009 roku przynależał do parafii
św. Katarzyny w Opolu-Groszowicach, natomiast od 2009 do parafii Chrystusa Króla w
Opolu-Metalchemie.
Bryła kościoła nie uległa zmianie na przestrzeni lat, zmienił się natomiast wystrój
wewnętrzny. Krzyż, który początkowo znajdował się w prezbiterium, obecnie umieszczony
jest w przedsionku. Zniknęła też ambona z cytatem z Biblii w języku niemieckim „Przyjdźcie
do mnie wszyscy, którzy jesteście utrudzeni, a ja was pokrzepię”. Napis został odnaleziony
przy remoncie figury Matki Boskiej znajdującej się na wieży kościelnej. Zachowały się
organy wykonane w zakładzie Karla Spiegla z Rychtalu oraz dzwon z napisem „Lob sei Gott”
wzywający co niedzielę na mszę św. W przedsionku umieszczona jest też tablica
upamiętniająca mieszkańców poległych w czasie I wojny światowej. Tablica ta wcześniej
ulokowana była po lewej stronie ołtarza, gdzie obecnie znajduje się figura Pana Jezusa.
10
Rada Dzielnicy Grotowice
- 11 -
Zdjęcie wnętrza kościoła w latach 50-tych ubiegłego wieku
(udostępnione przez pp.Budyłowskich)
W dzielnicy znajduje się jeszcze jeden kościół – kościół parafialny pod wezwaniem
Chrystusa Króla zlokalizowany na osiedlu Metalchem II.
Jego początki to XXI wiek, kiedy w sierpniu 2001 roku uzyskano pozwolenie na
budowę kościoła, a już 23 października tego samego roku odbyło się poświęcenie placu pod
jego lokalizację. Kamień węgielny został poświęcony przez Jana Pawła II 15 czerwca 1999
roku w Gliwicach. W 2002 roku rozpoczęto prace budowlane według projektu opolskich
architektów Beaty i Adama Szczegielniaków. Świątynia swoją bryłą nawiązuje do arki.
Budowę rozpoczął śp. ks. Wojciech Skrobocz, a po jego śmierci w 2004 roku, pałeczkę
przejął ks. Norbert Dragon. 26 lipca 2009 roku świątynia została konsekrowana przez ks. abp
Alfonsa Nossola i stała się samodzielną parafią. Pierwszym jej proboszczem został ks. Marcin
Jakubczyk.
Wielu, patrząc na krzyż umieszczony na zwieńczeniu wieży kościoła zastanawia się,
dlaczego w jednym jego ramieniu znajduje się ubytek i co on symbolizuje. Ten „ubytek”
znajduje się w grobie ks. Wojciecha Skrobocza i symbolizuje jego oddanie kościołowi.
Obecnie w kościele znajdują się relikwie św. Jana Pawła II i św. Faustyny Kowalskiej,
natomiast w ołtarzu umieszczone są relikwie św. Aurelii.
11
Rada Dzielnicy Grotowice
- 12 -
Widok na Metalchem II i kościół p.w. Chrystusa Króla (archiwum prywatne)
Kolejnym rozdziałem w historii Grotowic to budowa Zakładów Aparatury Chemicznej
„Metalchem” w latach 70-tych i 80-tych ubiegłego wieku. Grotowice zaczęły się
rozbudowywać i rozrastać ponieważ wraz z budową zakładu przybyło bardzo dużo osób z
różnych stron Polski.
Założenia planistyczne, jakie powstały w tym okresie, były wspaniałe i pełne
rozmachu. Wraz z budową części przemysłowej Grotowic miało powstać osiedle z pełną
infrastrukturą zaspokajającą potrzeby mieszkańców. Planowano wybudować szkołę,
przychodnie lekarskie, sklepy, miejsca rekreacji łącznie z basenem. Z tych planów udało się
zrealizować dwa osiedla mieszkaniowe, Metalchem I i II, powstało przedszkole, przychodnia,
kilka sklepów...
Przemiany społeczno-polityczne lat 90-tych ubiegłego wieku, odcisnęły swe piętno na
dzielnicy, rozwój zakładu i okolicy został zahamowany. Dziś nie ma śladu po wysokim
budynku tzw. „Blue Tower”, po „łamańcu” i „Berlinie”.
Obecnie część przemysłowa Grotowic znów przeżywa swój renesans i jest jedną z
najprężniej rozwijających się dzielnic. Na tym terenie działa Park Przemysłowy Metalchem
skupiający firmy związane z Metalchemem.
12
Rada Dzielnicy Grotowice
- 13 -
Firmy te zapewniają obecnie ponad 3 tysiące miejsc pracy. To przemysłowa
wizytówka miasta na arenie krajowej i międzynarodowej, realizująca usługi mocno
zaawansowane technologicznie i logistycznie. Firmy tu ulokowane odprowadzają miliony
złotych podatków.
Grotowice to i las otaczający dzielnicę od wschodu, a należący obecnie do
Nadleśnictwa Opole. Na wzmiankę zasługuje zasłużony leśnik Hugo von Ehrenstein, który w
latach 1881-1904 pełnił obowiązki nadleśniczego. Dzięki jego staraniom wprowadzono
nowoczesną gospodarkę leśną w lasach, za co został odznaczony Orderem Korony
(Kronenordens). Jego postaci poświęcony jest pomnik, odsłonięty 4 października 2008 roku
po jego odrestaurowaniu.
Liczne drogi i ścieżki leśne są wspaniałym miejscem na aktywne spędzanie wolnego
czasu. Wśród nich znajduje się wyjątkowa droga św. Jakuba, fragment prowadzący z Góry
św. Anny do Opola. Droga św. Jakuba, po hiszpańsku Camino de Santiago, to najważniejszy
w Europie szlak pielgrzymkowy prowadzący do katedry w Santiago de Compostella w
Hiszpanii, gdzie spoczywają szczątki św. Jakuba Apostoła. W większości pokrywa się on ze
średniowiecznym traktem handlowym Via Regia, zwanym Wysoką Drogą, którym
podróżowali dyplomaci, wędrowni rzemieślnicy oraz pielgrzymi.
Z przyrodniczych ciekawostek na uwagę zasługuje rosnąca przy ul. Oświęcimskiej lipa
drobnolistna, której wiek datowany jest na ok. 640 lat i jest to najstarsze drzewo na terenie
Opola. Jest również starsza od najgrubszej lipy w Polsce rosnącej w Cielętnikach w
województwie śląskim, której wiek szacuje się na ok. 520 lat. Opolska lipa ma 697 cm w
obwodzie i 20 m wysokości. Opolska staruszka pamięta oblężenie Opola przez wojska króla
Władysława Jagiełłę w 1395 r., śmierć w 1532 r. księcia Jana Dobrego, ostatniego opolskiego
Piasta, być może pod jej liściem odpoczywał król Polski Jan Kazimierz w 1655 r., pielgrzymi
w drodze do sanktuarium w Piekarach Śląskich czy wojska napoleońskie.
13
Rada Dzielnicy Grotowice
- 14 -
Lipa w Grotowicach http://www.dladziedzictwa.org/2013/11/22/najstarsze-drzewo-w-opolu
W 1961 roku lipa została uznana za pomnik przyrody. W 2012 r. po uzyskaniu
specjalistycznych opinii dendrologicznych wykonano podporę oraz odciąg zabezpieczające
koronę drzewa i poprawiające jego statykę. Z tym drzewem nie może się równać żadne inne
w Opolu. Sędziwy dąb szypułkowy rosnący na Wyspie Bolko ma zaledwie 425 lat.
Oto historia naszych Grotowic. Wiele w niej jeszcze luk, które
sukcesywnie są uzupełniane dzięki życzliwości mieszkańców.
Marzeniem jest wydanie albumu–książki z okazji 250-lecia
powstania Grotowic w roku 2022...
Zapraszamy do odwiedzania strony internetowej Rady Dzielnicy Grotwice
www.rdgrotowice.opole.pl oraz strony na facebooku Rada Dzielnicy Grotowice – Opole, na
której znajdziecie Państwo dużo bieżących informacji oraz zdjęć z życia naszej dzielnicy.
14
Rada Dzielnicy Grotowice
- 15 -
Bibliografia:
Dziennik Ustaw 1974 nr 31 poz. 185, Uchwała Nr IV/19/74 Wojewódzkiej Rady Narodowej w
Opolu z dnia 28 października 1974 r. w sprawie zmiany granic i zniesienia niektórych gmin w
powiecie opolskim (Dz. Urz. WRN w Opolu z 9 listopada 1974 r. Nr 10, poz. 108).
Materiały własne zawierające m.in. kopie dokumentów udostępnionych przez Panią Renate
Klingelhoefer, przedwojenną mieszkankę Grotowic.
http://www.dokumentyslaska.pl/groszowice_lata/daty/kronika_moecke
(dostęp
10-02-
2016).
Registrum Wyasdense. W: H. Markgraf, J.W. Schulte: Codex Diplomaticus Silesiae. T. XIV: Liber
Fundationis
Episcopatus
Vratislaviensis.
Breslau:
1889.
(łac.)
[http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=19747&from=publication (dostęp 18-032016).
http://www.mso-archeologia.pl/navigart/select?id=search&content=grotowice (dostęp 15-022016)
http://wiki-de.genealogy.net/w/index.php?title=Datei%3AAdressbuch_Oppeln_1926.djvu&
page=102 (dostęp 22-03-2016)
http://www.fjordfaehren.de/d/d_oder.htm (dostęp 22-03-2016).
http://forum.genealogy.net/index.php?page=Thread&threadID=49717 (dostęp 22-03-2016).
http://www.opole.pl/wp-content/uploads/2009/02/lista_pomnikow_nowa.pdf (dostęp 22-032016).
http://www.dladziedzictwa.org/2013/11/22/najstarsze-drzewo-w-opolu/ (dostęp 23-03-2016)
http://www.timmerhoff.de/ChrGro.htm (wg J.G. Knie, J.M.L.Melcher, Geographische
Beschreibung von Schlesien preußischen Anteils, der Grafschaft Glatz und der preußischen
Markgrafschaft Ober-Lausitz, Grass, Barth & Comp., Breslau 1830) (dostęp 23-03-2016)
http://de.academic.ru/dic.nsf/dewiki/2386097
Ergebnisse
der
Volksabstimmung
in
Oberschlesien von 1921 (dostęp 23-03-2016)
http://www.verwaltungsgeschichte.de/oppeln.html (dostęp 23-03-2016)
Kontakt: [email protected]
15