CZY OSKŁADKOWAĆ PAKIET MEDYCZNY NA URLOPIE

CZY OSKŁADKOWAĆ PAKIET MEDYCZNY NA URLOPIE
WYCHOWAWCZYM ? – POLEMIKA.
W Gazecie Podatkowej nr 95 z 28.11.2011 r. Dorota Wyderska przedstawiła swoje stanowisko w
sprawie oskładkowania pakietu medycznego w okresie urlopu wychowawczego dowodząc, że jest on
zwolniony z oskładkowania, bowiem wypłacany jest z innego niż pracowniczy, tytułu ubezpieczeń
społecznych.
Pozwolę sobie zaprezentować odmienne stanowisko, co postaram się udowodnić powołując się na
obowiązujące przepisy prawne.
Z jakiego tytułu przysługuje pakiet medyczny.
Z całą pewnością prawo do pakietu medycznego przyznaje pracodawca pracownikowi (lub innym
ubezpieczonym o czym wspomnę na koniec). Z całą pewnością prawo do pakietu medycznego
przysługuje również w okresach niezdolności do pracy i najczęściej również w okresach wszelkich
innych nieobecności, nawet w okresie nieobecności nieusprawiedliwionej (chyba, że umowa
pakietowa lub regulamin wynagradzania to wyklucza, rodziłoby to jednak znaczne komplikacje
natury technicznej). Oznacza to, że pakiet medyczny jest świadczeniem związanym z faktem
zatrudnienia, a nie z faktem bycia objętym określonym tytułem ubezpieczenia społecznego. Gdyby
było inaczej to umowa pakietowa powinna określać jakie tytuły ubezpieczeń objęte są pakietem, ale
tak nie jest. Nie można więc przyjmować, że pakiet medyczny przysługuje z tytułu urlopu
wychowawczego. Nie można więc pakietu rozpatrywać jako przychodu z innego źródła, niż ze
stosunku pracy, bowiem przebywanie na urlopie wychowawczym nie wiąże się po stronie
pracodawcy z żadnym obowiązkiem o charakterze pieniężnym, czy też niepieniężnym. Natomiast
wszelkie obowiązki pieniężne, czy też niepieniężne przypisane są do stosunku pracy i tylko z tego
tytułu przysługują, nawet jeżeli pracownik jest na urlopie wychowawczym np. prawo do świadczeń
socjalnych, prawo do świadczeń z tytułu śmierci, u nauczycieli prawo do działku gruntu. W okresie
urlopu wychowawczego zawieszone są jedynie obowiązek świadczenia pracy i obowiązek wypłaty
wynagrodzenia, co nie znaczy, że pracodawca nie może wypłacać jakichś świadczeń (z tytułu
zatrudnienia) w okresie urlopu wychowawczego np. dać prawo do pakietu medycznego.
Kiedy pakiet medyczny stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.
Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych w art. 18 mówi, ze podstawę wymiaru składek na
ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1–3 i pkt 18a,
czyli:
1) pracowników, z wyłączeniem prokuratorów;
2) osób wykonujących pracę nakładczą;
3) członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,
zwanymi dalej „członkami spółdzielni”;
1
stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, czyli:
- przychód – przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z
tytułu: zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu
posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub
tymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia integracyjnego
i stypendium wypłacanych bezrobotnym oraz stypendium sportowego, a także z tytułu prowadzenia
pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu
współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy;
- przychód z tytułu członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek
rolniczych – przychody z tytułu pracy w spółdzielni i z tytułu wytwarzania na jej rzecz produktów
rolnych.
Z całą pewnością, co potwierdziły wyroki NSA, pakiet medyczny jest przychodem pracownika,
a więc stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne chyba, że dany przychód jest
zwolniony ze składek na podstawie rozporządzenia Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru
składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. Nr 161, poz. 1106 z późn. zm.).
W tymże rozporządzeniu określono, że:
§ 1. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, zwanych dalej "składkami",
stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany
przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z zastrzeżeniem:
 art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.
U. Nr 137, poz. 887), zwanej dalej "ustawą" (W podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia
emerytalne i rentowe osób, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1–3, nie uwzględnia się
wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z
chorobą zakaźną oraz zasiłków.), oraz
 § 2, czyli przychody wyłączone ze składek np.:
6) wartość świadczeń rzeczowych wynikających z przepisów o bezpieczeństwie i higienie
pracy oraz ekwiwalenty za te świadczenia wypłacane zgodnie z przepisami wydanymi przez
Radę Ministrów lub właściwego ministra, a także ekwiwalenty pieniężne za pranie odzieży
roboczej, używanie odzieży i obuwia własnego zamiast roboczego oraz wartość otrzymanych
przez pracowników bonów, talonów, kuponów lub innych dowodów uprawniających do
otrzymania na ich podstawie napojów bezalkoholowych, posiłków oraz artykułów
spożywczych, w przypadku gdy pracodawca, mimo ciążącego na nim obowiązku
wynikającego z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, nie ma możliwości wydania
pracownikom posiłków i napojów bezalkoholowych,
19) świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach
zakładowego funduszu świadczeń socjalnych,
20) świadczenia wypłacane z funduszu utworzonego na cele socjalno-bytowe na podstawie
układu zbiorowego pracy u pracodawców, którzy nie tworzą zakładowego funduszu
świadczeń socjalnych - do wysokości nie przekraczającej rocznie kwoty odpisu
podstawowego, określonej w art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym
funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335, Nr 118, poz. 561, Nr 139,
poz. 647 i Nr 147, poz. 686, z 1997 r. Nr 82, poz. 518 i Nr 121, poz. 770 oraz z 1998 r. Nr 75,
poz. 486 i Nr 113, poz. 717),
24) składniki wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania
wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego,
opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, w myśl postanowień układów zbiorowych pracy
lub przepisów o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego
wynagrodzenia lub zasiłku,
26) korzyści materialne wynikające z układów zbiorowych pracy, regulaminów
wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu, a polegające na uprawnieniu do zakupu po
cenach niższych niż detaliczne niektórych artykułów, przedmiotów lub usług oraz korzystaniu
z bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami lokomocji,
2
Ponadto w § 5 tegoż rozporządzenia mówi się, że:
Przepisy § 1-4 stosuje się odpowiednio przy ustalaniu podstawy wymiaru składek:
1) osób wykonujących pracę nakładczą,
2) funkcjonariuszy Służby Celnej,
3) osób wykonujących odpłatnie pracę w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub
tymczasowego aresztowania na podstawie skierowania do pracy.
Przepisy § 2-4 stosuje się odpowiednio przy ustalaniu podstawy wymiaru składek członków
rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz osób wykonujących pracę
na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do
której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. (obowiązuje od
01.08.2010 r.)
Powyższe przepisy rozporządzenia zostały przytoczone, po to, by płatnicy składek wiedzieli, że
żaden przepis nie wyłącza ze składek pakietów medycznych oraz kiedy pakiety medyczne byłyby
zwolnione ze składek. Otóż byłyby zwolnione ze składek gdyby pracodawcy i płatnicy składek
określeni w w/w § 5 umieścili pakiety medyczne w ramach w/w grup składników zwolnionych ze
składek (pod warunkiem, że nie stałoby to w sprzeczności z istotą pakietu i w/w grup składników
zwolnionych ze składek).
Konkluzja.
Skoro pakiety medyczne nie mieszczą się w przychodach zwolnionych ze składek na podstawie w/w
rozporządzenia i przysługują z tytułu zatrudnienia to przychód stanowiący odpowiednik
zindywidualizowanej wartości jednostkowej pakietu medycznego jest dla pracownika
przychodem stanowiącym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, nawet w
czasie urlopu wychowawczego.
Te same refleksje dotyczą innych tytułów ubezpieczeń, o których mowa w § 5 w/w rozporządzenia.
Sensacyjna teza
Dla postawienia kropki nad „i” należy również powiedzieć, że w takiej sytuacji nie zachodzi
również zbieg tytułów ubezpieczenia, bowiem pracownik w okresie urlopu wychowawczego
posiada tytuł ubezpieczenia społecznego tylko jako osoba przebywająca na urlopie wychowawczym
(bo tak stanowi ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych) i nie posiada pracowniczego tytułu
ubezpieczeń nawet, jeżeli otrzymuje wynagrodzenia z tytułu zatrudnienia. Zauważmy, że przepisy
ustawy i w/w rozporządzenia nie używają pojęcia przychodu osiąganego z tytułu wykonywania
pracy, tylko z tytułu zatrudnienia. Ma to istotne znaczenie w procesie interpretacji przepisów,
świadcząc o tym, że prawodawca nie wiąże przychodów, ani z faktem wykonywania pracy, ani z
faktem istnienia jakiegoś tytułu ubezpieczeń, tylko z faktem zatrudnienia, a pracownik w okresie
urlopu wychowawczego z całą pewnością jest zatrudniony choć nie wykonuje pracy.
Wynika to stąd, że czym innym jest tytuł ubezpieczeń będący następstwem powstania i trwania
określonych okoliczności wymienionych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, z którymi
związane jest powstanie danego tytułu ubezpieczeń (np. urlopu wychowawczego, urlopu
macierzyńskiego), a czym innym jest dyspozycja art. 18 ustawy o systemie ubezpieczeń
społecznych, która nie wiąże składek z tytułem ubezpieczeń lecz z zatrudnieniem (patrz wyżej
cytowane definicje przychodu i treść § 2 w/w rozporządzenia). Tak więc istnieją przychody, które
nie są powiązane z istnieniem jakiegoś tytułu ubezpieczeń ale stanowią podstawę wymiaru składek.
Składki od takich przychodów można wykazać z kodem 3000.
Na marginesie
Na marginesie rozważań dodam, ze wartość pakietu medycznego w okresie zatrudnienia nie jest
wliczana do podstawy wymiaru świadczeń w razie choroby i macierzyństwa. Natomiast po ustaniu
zatrudnienia lub po rezygnacji pracownika z korzystania z pakietu medycznego w czasie
zatrudnienia, wartość pakietu medycznego powinna być wliczana do podstawy tych świadczeń,
3
bowiem składnik ten nie przysługuje (nie jest wypłacany, udostępniany) po wystąpieniu tych
okoliczności.
Krzysztof Wiesław Żukowski
Krzysztof Wiesław Żukowski - Ekspert w zakresie prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, autor kilkunastu
książek z tego zakresu wydawanych od kilkunastu lat przez ODDK Gdańsk oraz autor artykułów prasowych m.in.
w „RZECZPOSPOLITEJ” i Dzienniku „GAZETA PRAWNA”. Specjalizuje się w tworzeniu wzorców składników
wynagrodzeń, których elementy konieczne, składające się na ich strukturę, determinują zwolnienie ich z oskładkowania i
opodatkowania oraz kształtują pożądane zachowania pracowników. Doświadczenie zawodowe zdobywał jako specjalista
ds. kadr i płac i kierownik działu kadr w urzędach administracji samorządowej oraz inspektor organów kontroli ZUS. Od
20 lat prowadzi firmę outsourcingową zajmującą się sprawami kadrowymi, płacami, ZUS-em i BHP na zlecenie
innych firm - http://promesa-kadry.pl/
Posiada uprawnienia głównego specjalisty ds. bhp. Ma ukończone studia podyplomowe o specjalności „BHP i
Ergonomia”. 20 lat pracował jako inspektor kontroli ZUS, dzięki czemu nabył obszerną wiedzę o problemach
pracodawców dotyczących oskładkowania, zasiłków i płac. Jest wieloletnim wykładowcą na kursach zawodowych
otwartych i zamkniętych. W latach 2004 – 2012 był centralnym wykładowcą ZUS (kilkaset godzin szkoleniowych
rocznie).
Linki do artykułów:
http://prawo.rp.pl/artykul/502002.html
http://serwisy.gazetaprawna.pl/zdrowie/artykuly/587587,opieka_nie_zwalnia_z_oskladkowania_pakietu_medycznego.ht
ml
Okładki książek:
4