BDO Finanse Publiczne - Biuletyn Finanse Publiczne BDO

Kontrola nad majątkiem jednostki sektora finansów publicznych
Wpisany przez Krystyna Chrząszcz
Majątek ten powinien być odpowiednio ewidencjonowany zgodnie z zasadami określonymi w
ustawie o rachunkowości oraz w rozporządzeniach regulujących gospodarkę finansową
jednostek budżetowych.
Zgodnie z ustawą o finansach publicznych, za całość gospodarki finansowej w jednostkach
sektora finansów publicznych jest odpowiedzialny kierownik jednostki, w tym za wykonywanie
określonych ustawą obowiązków w zakresie kontroli finansowej. Szeroko rozumiana kontrola
finansowa dotyczy m.in. procesów związanych z gospodarowaniem mieniem jednostki.
Majątek jednostek sektora finansów publicznych powinien być odpowiednio ewidencjonowany
zgodnie z zasadami określonymi w ustawie o rachunkowości oraz w rozporządzeniach
regulujących gospodarkę finansową jednostek budżetowych.
Zgodnie z ustawą o rachunkowości, przez środki trwałe rozumie się rzeczowe aktywa trwałe i
zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok,
kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki. Do środków trwałych
zaliczamy:
- nieruchomości - w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle i
budynki, a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do
lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,
- maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy,
- ulepszenia w obcych środkach trwałych,
- inwentarz żywy, oraz
- środki trwałe stanowiące własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu
terytorialnego, w stosunku do których jednostka wykonuje uprawnienia właścicielskie,
niezależnie od sposobu ich wykorzystania.
W jednostkach sektora finansów publicznych majątek rzeczowy ewidencjonuje się na kontach
011 - Środki trwałe oraz 013 - Pozostałe środki trwałe w korespondencji odpowiednio z kontami:
071 - Umorzenie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych i 072 - Umorzenie
1/7
Kontrola nad majątkiem jednostki sektora finansów publicznych
Wpisany przez Krystyna Chrząszcz
pozostałych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.
Konto 011 służy do ewidencji stanu oraz zwiększeń i zmniejszeń wartości początkowej środków
trwałych związanych z wykonywaną działalnością jednostki, które nie podlegają ujęciu na
kontach 013, 014, 016 i 017. Konto 013 służy do ewidencji stanu oraz zwiększeń i zmniejszeń
wartości początkowej pozostałych środków trwałych, niepodlegających ujęciu na kontach 011,
014, 016 i 017, wydanych do używania na potrzeby działalności podstawowej jednostki lub
działalności finansowo wyodrębnionej, które podlegają umorzeniu w pełnej wartości w miesiącu
wydania do używania.
Konto 071 służy do ewidencji zmniejszeń wartości początkowej środków trwałych oraz wartości
niematerialnych i prawnych, które podlegają umorzeniu według stawek amortyzacyjnych
stosowanych przez jednostkę.
Wszystkie środki trwałe powinny być objęte ewidencją ilościowo-wartościową umożliwiającą
ustalenie ich wartości początkowej, miejsc ich użytkowania oraz osób za nie odpowiedzialnych.
Oprócz ewidencji syntetycznej należy dodatkowo prowadzić ewidencję analityczną.
Urządzeniami służącymi do ewidencji analitycznej są: księgi inwentarzowe, indywidualne karty
obiektów inwentarzowych oraz tabele amortyzacyjne.
Przepisy ustawy o rachunkowości nie zawierają żadnej granicy wartościowej wyznaczającej
możliwość zaliczenia rzeczowych składników majątkowych do środków trwałych. Kryteriami
zaliczenia do środków trwałych są: przewidywany okres ekonomicznej użyteczności dłuższy niż
rok, kompletność środka i zdatność do użytkowania, przeznaczenie na potrzeby jednostki.
Również rozporządzenie Ministra Finansów z 28 lipca 2006 r. zawiera odesłanie do definicji
środków trwałych zawartej w ustawie o rachunkowości.
Kryterium wartości środka trwałego odnosi się do zasad umarzania. Środki trwałe umarza się i
amortyzuje z zastosowaniem stawek określonych w przepisach o podatku dochodowym od
osób prawnych albo stawek określonych przez dysponenta części budżetowej lub zarząd
jednostki samorządu terytorialnego. Jednostki zwolnione z podatku dochodowego od osób
prawnych mogą umarzać i amortyzować środki trwałe jednorazowo za okres całego roku.
2/7
Kontrola nad majątkiem jednostki sektora finansów publicznych
Wpisany przez Krystyna Chrząszcz
Jednorazowo przez spisanie w koszty w miesiącu przyjęcia do używania umarza się:
1. książki i inne zbiory biblioteczne,
2. środki dydaktyczne, w tym także środki transportu, służące do nauczania i wychowania w
szkołach i placówkach oświatowych,
3. odzież i umundurowanie,
4. meble i dywany,
5. inwentarz żywy,
6. pozostałe środki trwałe (wyposażenie) oraz wartości niematerialne i prawne, o wartości
nieprzekraczającej wielkości ustalonej w przepisach o podatku dochodowym od osób prawnych,
dla których odpisy amortyzacyjne są uznawane za koszt uzyskania przychodu w 100% ich
wartości w momencie oddania do używania.
Kwota 3500 zł, od której uzależniony jest sposób umarzania, determinuje bilansowe kryterium
podziału środków trwałych, tj. ewidencję na koncie 011 - Środki trwałe lub 013 - Pozostałe
środki trwałe.
Podstawową formą kontroli nad majątkiem w każdej jednostce jest inwentaryzacja.
Inwentaryzacja to ogół czynności mających na celu okresowe ustalenie lub sprawdzenie
rzeczywistego stanu aktywów i pasywów, porównanie go ze stanem ewidencyjnym oraz
wyjaśnienie ewentualnych różnic pomiędzy tymi stanami.
Celem inwentaryzacji jest ustalenie rzeczywistego stanu aktywów i pasywów i na tej podstawie:
- doprowadzenie danych wynikających z ksiąg rachunkowych do zgodności ze stanem
rzeczywistym,
- rozliczenie osób materialnie odpowiedzialnych za powierzone im mienie,
- dokonanie oceny gospodarczej przydatności składników majątku jednostki,
3/7
Kontrola nad majątkiem jednostki sektora finansów publicznych
Wpisany przez Krystyna Chrząszcz
-
przeciwdziałanie nieprawidłowościom w gospodarowaniu majątkiem jednostki.
Ustawa o rachunkowości zobowiązuje do tego, aby fakt przeprowadzenia inwentaryzacji oraz jej
wyniki zostały odpowiednio udokumentowane, a ujawnione w toku inwentaryzacji różnice
między stanem rzeczywistym a stanem wykazanym w księgach rachunkowych - wyjaśnione,
rozliczone i zaewidencjonowane w księgach rachunkowych tego roku obrotowego, na który
przypadał termin inwentaryzacji.
Nieprzeprowadzenie inwentaryzacji, zaniechanie inwentaryzacji czy też rozliczenie jej w sposób
niezgodny z przepisami o rachunkowości skutkuje odpowiedzialnością kierownika jednostki.
Dodatkowe obowiązki w zakresie kontroli mienia, które można wykonywać przy okazji
inwentaryzacji, nakłada na kierowników jednostek rozporządzenie Rady Ministrów z 11 sierpnia
2004 r. w sprawie sposobu i trybu gospodarowania składnikami majątku ruchomego
powierzonego jednostkom budżetowym, zakładom pomocniczymi gospodarstwom
pomocniczym. Rozporządzenie wskazuje procedury dotyczące mienia stanowiącego własność
Skarbu Państwa, czyli te, które głównie są stosowane w państwowych jednostkach i zakładach
budżetowych, a także gospodarstwach pomocniczych.
Wskazane tam procedury mają zapewnić:
- wykorzystywanie składników majątku przez jednostki sektora finansów publicznych w
sposób oszczędny i racjonalny,
- utrzymanie majątku w stanie niepogorszonym,
- zapewnienie właściwego nadzoru nad powierzonym majątkiem.
4/7
Kontrola nad majątkiem jednostki sektora finansów publicznych
Wpisany przez Krystyna Chrząszcz
Zgodnie z § 3 tego rozporządzenia, jednostka sektora budżetowego powinna na bieżąco
analizować stan majątku ruchomego pod względem stanu technicznego oraz przydatności do
dalszego użytkowania.
Kierownik jednostki może dokonać oceny stanu majątku w toku bieżącej działalności jednostki
bądź w czasie inwentaryzacji. Jeżeli stwierdzi, że w jednostce występują składniki majątku
ruchomego, które nie są wykorzystywane w realizacji zadań jednostki lub znajdują się w złym
stanie technicznym, powołuje komisję, której zadaniem jest dokonanie oceny przydatności tego
majątku.
Komisja powinna składać się co najmniej z trzech pracowników. Komisja dokonuje oceny
składników majątku ruchomego i sporządza z niej protokół zawierający wykaz zużytych i
zbędnych składników mienia ruchomego oraz propozycję co do sposobu zagospodarowania
tego mienia. Ostateczna decyzja o uznaniu danego składnika majątku za zbędny lub zużyty
oraz o sposobie jego zagospodarowania należy do kierownika jednostki.
Rada Ministrów szczegółowo określiła, jaki majątek może być uznany za zbędny, a jaki za
zużyty. I tak, za zbędne składniki majątku uznaje się takie, które posiadają jedną z trzech
wymienionych cech:
- nie są i nie będą mogły być wykorzystane w realizacji zadań związanych z działalnością
jednostki,
- nie nadają się do dalszego użytku ze względu na zły stan techniczny, a ich naprawa
byłaby nieopłacalna,
- nie nadają się do współpracy za sprzętem używanym w jednostce, a ich przystosowanie
byłoby technicznie i ekonomicznie nieuzasadnione.
5/7
Kontrola nad majątkiem jednostki sektora finansów publicznych
Wpisany przez Krystyna Chrząszcz
Natomiast za zużyte można uznać takie składniki majątku ruchomego, które:
- posiadają wady lub uszkodzenia, których naprawa byłaby nieopłacalna,
- zagrażają bezpieczeństwu użytkowników lub najbliższego otoczenia,
- całkowicie utraciły wartość użytkową,
- są technicznie przestarzałe, a ich naprawa lub remont byłyby ekonomicznie
nieuzasadnione.
Zbędne lub zużyte składniki majątku ruchomego powierzonego jednostce mogą być
przedmiotem sprzedaży, oddania w najem lub dzierżawę, nieodpłatnego przekazania innej
jednostce oraz darowizny. Zużyte składniki majątku, które nie zostaną zagospodarowane w
żaden z powyższych sposobów, mogą być zlikwidowane.
Przed wybraniem jednego ze sposobów zagospodarowania majątku kierownik musi określić
wartość rynkową poszczególnych jego składników, a także umieścić na stronie internetowej
jednostki (a w przypadku gdy takiej strony nie posiada - na stronie organu nadzorującego)
wykaz mienia zużytego i wykaz mienia zbędnego.
Rozporządzenie w sprawie sposobu i trybu gospodarowania składnikami majątku ruchomego
szczegółowo określiło i ujednoliciło zasady postępowania z majątkiem, rozwiało wątpliwości co
do zasad likwidacji zużytego majątku oraz wskazało sposób pozyskania mienia jednostkom, na
którego zakup nie mają środków.
Podsumowując, wymóg dbałości o mienie państwowe i samorządowe narzuca potrzebę
wprowadzenia postanowień i unormowań, które określą gospodarkę majątkiem trwałym,
inwentaryzację tego majątku oraz zasady odpowiedzialności za powierzone mienie.
6/7
Kontrola nad majątkiem jednostki sektora finansów publicznych
Wpisany przez Krystyna Chrząszcz
Akty prawne:
1. Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 z
późn. zm.),
2. Ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2005 r. Nr 249, poz.
2104 z późn. zm.),
3. Ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny
finansów publicznych (Dz. U. z 2005 r. Nr 14, poz. 114 z późn. zm.),
4. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 lipca 2006 r. w sprawie szczególnych
zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu
terytorialnego oraz niektórych jednostek sektora finansów publicznych (Dz. U. z 2006 r. Nr 142,
poz. 1020),
5. Rozporządzenie Ministra Finansów z 29 czerwca 2006 r. w sprawie gospodarki
finansowej jednostek budżetowych, zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych oraz
trybu postępowania przy przekształceniu w inną formę organizacyjno- prawną (Dz. U. z 2006r.
Nr 116, poz. 783),
6. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie sposobu i trybu
gospodarowania składnikami majątku ruchomego powierzonego jednostkom budżetowym,
zakładom budżetowym i gospodarstwom pomocniczym (Dz. U. z 2004 r. Nr 191, poz. 1957).
7/7