PROGRAM WSPOMAGANIA JĘZYKOWO

PROGRAM WSPOMAGANIA JĘZYKOWO-MIGOWEGO UCZNIÓW
NIEDOSŁYSZĄCYCH
Autor:
Małgorzata Folkierska - Żukowska
logopeda
Szkoła dla Dzieci Niedosłyszących w Gdyni
OPIS PROGRAMU
1.1. METRYCZKA
Przedmiot: logopedia- wspomaganie językowo-migowe uczniów niedosłyszących
Etapy edukacyjne: II i III etap nauczania; uczniowie niedosłyszący
Liczba godzin, okres stosowania: 1-2 godz. lekcyjne tygodniowo przez 2-3 lata
(w zależności od potrzeb).
1.2. Okoliczności powstania programu:
Wieloletnie doświadczenie w terapii logopedycznej dało mi przekonanie, że osoby
niedosłyszące o niskiej sprawności językowej funkcjonują na pograniczu
porozumiewania się językowego i przedjęzykowego. Stosują głównie formy gestowe i
gestowo- językowe (1. klasa języka: symbole - wyrazy , strzępki wyrazów, bez reguł
gramatycznych) w komunikacji. Ich osiągnięcia szkolne są niewystarczające i związane z
niewspółmiernym wysiłkiem własnym oraz rodziców. Niepowodzenia szkolne rzutują
ujemnie na funkcjonowanie rodzinne i społeczne.
Z różnych przyczyn (rodzinnych, rozwojowych, losowych) są "zawieszone" między
światem ludzi mówiących i znających język polski oraz, z drugiej strony, domowym
środowiskiem o niejednolitych i przeważnie nieustalonych formach porozumiewania się.
Od kilku lat stosuję wsparcie językowo- migowe w terapii logopedycznej z uczniami
o dużym ubytku słuchu oraz niskiej sprawności językowej; dzięki zastosowaniu systemu
językowo- migowego znacznie wzbogacił się zasób słownictwa biernego i czynnego
uczniów oraz podniosły możliwości odbioru i nadawania informacji. Osiągnięcia szkolne
tych uczniów są szybsze i większe od osiągnięć ich rówieśników ze starszych roczników.
Uczniowie ci wykazują wyższą świadomość metajęzykową oraz większą trwałość
zdobytej wiedzy; charakteryzują się lepszą pamięcią i motywacją do podnoszenia wiedzy
i umiejętności. Świadomość sukcesu budzi w nich ciekawość poznawczą i gotowość
zdobywania wiedzy.
Podjęcie programu wspomagającego ma na celu włączenie uczniów bardzo słabych,
o niskiej sprawności językowej, w proces uczenia się w systemie językowo- migowym,
co w konsekwencji ma doprowadzić do ukształtowania i rozwoju języka oraz
podniesienia poziomu wiedzy ogólnej.
1.3. Założenia programu
Głównym założeniem
programu jest spowodowanie gotowości uczniów do
zdobywania wiedzy w systemie językowo- migowym oraz wzmocnienie ich motywacji i
przekonania o skuteczności uczenia się ze wsparciem migowym.
Program zakłada podniesienie sprawności językowej uczniów w zakresie przedmiotów
objętych programem oraz rozszerzenie osiągnięć na inne sytuacje komunikacyjne- w procesie
dydaktycznym i sytuacjach codziennego życia.
1.4 Charakterystyka użytkowników programu
♦ Użytkownikami programu będą logopedzi i nauczyciele znający język migowy
i pracujący jako nauczyciele wspomagający; program będzie zrealizowany przeze mnie
i udostępniony do użytku szkolnego.
♦ Program jest napisany z myślą o uczniach szkoły podstawowej oraz gimnazjum; stopień
rozwoju osobowego i językowego różnicuje zakres materiału programowego.
2. Cele dydaktyczne programu:
1. Wzbogacenie słownictwa z zakresu objętego programem nauczania, w tym szczególnie
pojęć specyficznych dla przedmiotów ścisłych: matematyki, fizyki i chemii.
2. Osiągniecie sprawności językowej w zakresie rozumienia i produkcji językowej
niezbędnej w odbiorze informacji i porozumiewaniu się.
3. Zdobycie minimum wiedzy, umiejętności i sprawności w zakresie treści objętych
programem przedmiotów szkolnych sprawiających szczególne trudności.
1.a). Wprowadzenie uczniów w słownictwo i strukturę języka polskiego dla lepszego
rozumienia treści kształcenia :
♦ operowanie pojęciami z zakresu bliższego i dalszego środowiska,
♦ operowanie pojęciami z wybranych dziedzin wiedzy: matematyki, fizyki, przyrody,
historii, literatury, chemii, geografii,
2.a). Praktyczne stosowanie reguł językowych w zróżnicowanych typach wypowiedzeń.
♦ podniesienie sprawności dialogowych - rozumienia i mówienia, czytania i pisania,
w typowych sytuacjach komunikacyjnych;
♦ poznanie technik podnoszących pamięć, szybkość uczenia się, sporządzania i korzystania
z notatek, słowniczków i innych technik wspomagających przyswajanie i odtwarzanie
wiedzy;
♦ Umiejętność korzystania ze słowników: języka miganego, językowo - migowych,
tematycznych, środków audiowizualnych, komputera - w procesie edukacyjnym.
CHARAKTERYSTYKA UCZNIÓW, UŻYTKOWNIKÓW PROGRAMU
Uczniowie objęci programem pochodzą z rodzin słyszących, głuchych i mieszanych z
pierwszego lub kolejnego pokolenia rodzin dotkniętych niepełnosprawnością. W swoich
klasach znacznie odstają oni poziomem wiedzy i umiejętności od rówieśników; czasem są
słabsi od uczniów młodszych, zwłaszcza w operatywności językowej. Cechuje ich wrażliwość
na niepowodzenia i sukcesy szkolne, dlatego potrzebują wsparcia psychicznego w
pokonywaniu niepowodzeń szkolnych.
Moi uczniowie są otwarci na świat, mają rozbudzoną ciekawość poznawczą, której nie można
pozostawić bez ukierunkowania i rozwoju. Kompensując niedoskonałości komunikacyjne,
wielu z nich deklaruje chęć lub uczestniczy w życiu kulturalnym ( teatr, kino, wystawy,
sport, rekreacja). Wyrażają otwartość na kontakty społeczne, które niestety zawężają się
wskutek barier komunikacyjnych.
1.5. Warunki realizacji programu
♦ Program można realizować na dowolnych lekcjach i przedmiotach wymagających
wsparcia migowego.
♦ Zaleca się cykliczne wspomaganie danej grupy na kilku przedmiotach oraz zagadnieniach
programowych dla lepszego wdrożenia uczniów i pełniejszego przyswojenia treści.
♦ Realizacja programu może obejmować całą klasę lub grupę osób z klasy.
♦ Program może być realizowany w kilku klasach na różnych przedmiotach i przez tego
samego nauczyciela wspomagającego ( zajęcia ujęte w planie pracy szkoły z możliwością
modyfikacji w zależności od aktualnych potrzeb i warunków).
♦ Miejsce: klasy szkolne oraz gabinet logopedyczny.
♦ Wyposażenie: tablica do wieszania plansz: słowników językowo - migowych, komputer,
magnetowid, słownik języka miganego, tablica szkolna.
TREŚCI PROGRAMOWE ( w oparciu o podstawę programową II i III poziomu nauczania *)
♦ Treści wspólne dla II i III poziomu nauczania:
- słownictwo wspomagające ucznia w opanowaniu treści przedmiotów szkolnych
(w systemie językowo- migowym),
- podstawowe kategorie gramatyczne systemu językowo- migowego,
- polecenia, pytania, stwierdzenia należące do zakresu programowego nauczanych
przedmiotów w aspekcie rozumienia oraz mówienia (w systemie językowo- migowym),
- podstawowe kategorie fleksyjne w zróżnicowanych formach gramatycznych,
- posługiwanie się słownikami oraz stosownymi materiałami uzupełniającymi,
- podstawowe zasady wymowy i ideografii języka migowego.
♦ Treści dla III poziomu nauczania:
- językowe formułowanie tez, argumentacji, przesłanek, wniosków, ocen, poglądów,
- budowanie wypowiedzi zgodnie z intencją i okolicznościami,
- elementy dyskusji: formułowanie, uzasadnianie i obrona dyskusji w związku z
zagadnieniami objętymi nauczaniem.
Zadaniem nauczyciela wspomagającego jest tłumaczenie i uprzystępnienie treści
programowych danego przedmiotu, zgodnie z podstawą programową - na zasadzie
wyrównywania poziomów komunikacji wszystkich uczniów klasy i dla optymalnego
porozumienia uczestników lekcji.
PROCEDURY REALIZOWANIA CELÓW
Nauczyciel wspomagający jest drugim nauczycielem na lekcji i jego zadaniem jest
wspieranie rozumienia i nadawania informacji od i do uczniów / ucznia.
Jest przekaźnikiem - swoistym tłumaczem i przewodnikiem uczniów wymagających wsparcia
migowego. Tłumaczenie to wymaga orientacji w tematyce zawartej w przekazie, dlatego
zakres programowy powinien być dla niego znany i zrozumiały.
W toku lekcji ustala się stałe fragmenty, w których nauczyciel wspomagający podaje i
objaśnia terminologię oraz włącza ćwiczenia językowe w systemie językowo-migowym.
Sposób i tryb współpracy ustalane są wspólnie przez nauczyciela prowadzącego lekcję i
nauczyciela wspomagającego. Może przebiegać odmiennie w różnych klasach i zależy od
bieżących i długofalowych celów dydaktycznych.
Zaleca się włączenie technik przyswajania i zapamiętywania słownictwa i konstrukcji
gramatycznych, takich, jak: słowniki na marginesie, kolorowe wyróżniki, umowne oznaczenia
w zeszycie, słowniki językowo- migowe tematyczne - indywidualne i klasowe oraz ich
umieszczanie na widocznym miejscu w klasie.
Czynności nauczyciela wspomagającego:
♦ opracowuje i udostępnia uczniom i nauczycielowi prowadzącemu słowniki językowo migowe przedmiotowe i tematyczne, zawierające ogólny i szczegółowe zbiory słownictwa
niezbędnego w nauczaniu danego przedmiotu,
♦ włącza się do przebiegu lekcji w toku wykładu i ćwiczeń, tłumacząc i objaśniając trudne
zagadnienia i potrzebne słownictwo oraz pobudzając uczniów do komunikacji w systemie
językowo- migowym,
♦ czuwa nad sprawnym i aktywnym udziałem uczniów objętych wsparciem w przebiegu
lekcji i opanowaniem przez nich materiału programowego.
Program powinien być realizowany w oparciu o bogaty warsztat pracy nauczyciela
wspomagającego oraz metody aktywizujące. Niezbędnymi elementami tego warsztatu będą:
słowniczki językowo - migowe sporządzane dla poszczególnych uczniów lub grupy / klasy,
słowniki języka migowego, podręczniki do nauki języka migowego, słowniki obrazkowe,
programy komputerowe i filmy edukacyjne do nauki przedmiotów objętych wspomaganiem
*w wyborze treści programowych kierowałam się również podstawą programową
kształcenia ogólnego przedmiotu:
Język mniejszości narodowej lub grupy etnicznej
(w szkołach organizujących nauczanie tego języka jako ojczystego)