Rozwój i perspektywy rynku e-handlu na Litwie

Rozwój i perspektywy rynku e-handlu na Litwie

ROZWÓJ I PERSPEKTYWY RYNKU E-HANDLU NA LITWIE
REGINA KLIUKOVSKA
Głównym przedmiotem artykułu jest analiza sytuacji rynku e-commerce na Litwie. Towarzyszy temu przedstawienie podstawowych pojĊü oraz definicji e-usług.
Szczególną uwagĊ zwrócono na wpływ i istotĊ wiedzy we współczesnej gospodarce.
NastĊpnie zostało przybliĪone pojĊcie – społeczeĔstwo informacyjne. Dokonano analizy poziomu rozwoju działalnoĞci innowacyjnej przedsiĊbiorstw litewskich, dotyczącej okresu 2004–2006 i okresu 2006–2008, na podstawie takich wskaĨników jak: zasiĊg powszechnego dostĊpu do usług komunikacji elektronicznej, wydatków na sferĊ
B+R oraz przeglądu Ĩródeł pochodzenia informacji wykorzystywanych w działalnoĞci innowacyjnej. Przedstawiono charakterystykĊ e-usług na rynku litewskim. Opracowanie wzbogacono o dane statystyczne i graficzną interpretacjĊ poszczególnych
grup danych. Podsumowując moĪna powiedzieü, iĪ dany artykuł jest wprowadzeniem
w elektroniczny Ğwiat handlu i przedstawia poziom rozwoju tej działalnoĞci na Litwie
w badanym okresie.
Słowa kluczowe: e-commerce (handel elektroniczny), społeczestwo informacyjne, e-usługi,
innowacyjno, działalno innowacyjna, Internet, wirtualny wiat
1. Wprowadzenie
W wielu opracowaniach naukowych innowacyjno jest postrzegana jako rozległy i wewntrznie złoony zestaw rodków do podnoszenia sprawnoci gospodarowania, budowania silnych pozycji konkurencyjnych i uzyskiwania korzyci ekonomicznych przez przedsibiorstwa,
gospodarki narodowe i społeczestwa [18]. Bronisław Kowalak w swoim opracowaniu „Konkurencyjna gospodarka”, okrela innowacyjno jako: „doskonalenie i rozwój istniejcych technologii produkcyjnych, eksploatacyjnych i dotyczcych sfery usług, wprowadzanie nowych rozwiza
w organizacji i zarzdzaniu, doskonalenie i rozwój infrastruktury, zwłaszcza dotyczcej gromadzenia, przetwarzania i udostpniania informacji”. [4] We współczesnej gospodarce wiedz okrela
si za czynnik rozstrzygajcy o osiganiu korzyci ekonomicznych. Std wyłania si szeroko pojmowane pojcie „gospodarka oparta na wiedzy”. Jest ona czsto rozumiana jako układ ekonomiczny z bardzo rozbudowanym sektorem informacyjnym. Technologie informacyjne s nie tylko
towarem na rynku midzynarodowym, ale te s czci procesu: sprzedawca-klient. W rzeczywistoci usługi intensywnie korzystajce z wiedzy odgrywaj coraz bardziej dynamiczn rol w gospodarce opartej na wiedzy, przyczyniajc si do innowacji we wszystkich sektorach gospodarki.
W wielu publikacjach naukowych wiedza jest okrelana jako kapitał informacyjny. Zainteresowanie t forma kapitału uwypuklano w badaniach nad efektywnoci informatyzacji przedsibiorstw, zarzdzaniem informacj oraz kapitałem intelektualnym. Bogdan Stefanowicz w swoim
artykule pojcie kapitału informacyjnego definiuje jako zasób informacji, tworzcy warto (dla
organizacji). [15] Według autorów ksiki „E-usługi a społeczeĔstwo informacyjne”, wiedza staje
si tym wanym czynnikiem przesdzajcym o innowacyjnoci i konkurencyjnoci poszczegól-
69
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 53, 2011
nych gospodarek. [3] Wykorzystywanie nowych technologii w ekonomii tworzy nowy obraz gospodarki. Z tym cile zwizany jest rozwój e-usług. Pojawienie si nowej formy wiadczenia
usług na rynku drog elektroniczn jest pewnym wyzwaniem dla konsumenta.
2. E-usługi, e-handel jako elementy społeczestwa informacyjnego
2.1. Społeczestwo informacyjne
Zdolno do przetwarzania, przyswajania informacji jest podstaw gospodarki opartej na wiedzy. W wyniku przejcia z gospodarki opartej na pracy do gospodarki opartej na wiedzy mamy
nowy system funkcjonowania społeczestwa, okrelanego jako społeczestwo informacyjne. [3]
Po raz pierwszy to pojcie było uyte przez japoskiego socjologa T. Umesamo w 1963 r., a stopniowo sama koncepcja społeczestwa informacyjnego stała si przedmiotem zainteresowania na
całym wiecie. Dla potrzeb danego opracowania została wprowadzona definicja przez K. Krzysztofeka i M.S. Szczepaskiego. Autorzy definiuj społeczestwo informacyjne jako „społeczestwo, w którym informacja jest intensywnie wykorzystywana w yciu ekonomicznym, społecznym, kulturalnym i politycznym; to społeczestwo, które posiada bogate rodki komunikacji
i przetwarzania informacji bdce podstaw tworzenia wikszoci dochodu narodowego oraz zapewniajce ródło utrzymania wikszoci ludzi”. [5] Naley zauway, i nie tylko informacja jest
tym najwaniejszym wyznacznikiem dla danego społeczestwa. Wan rol odgrywaj równie
technologie informatyczne, a przede wszystkim Internet, telefonia komórkowa oraz inne technologie bazujce na wykorzystywaniu komputerów i urzdze techniki cyfrowej, a w tym e-usług. Budowanie społeczestwa informacyjnego jest czsto sprowadzane do informatyzacji wikszoci lub
nawet wszystkich dziedzin ycia. Nowe technologie zmieniaj wiat i słusznie podkrela si ich
znaczenie w definicjach społeczestwa informacyjnego. Działa tu pewne sprzenie zwrotne: jednostki społeczestwa informacyjnego zuywaj coraz wicej informacji, a to z kolei wymusza rozrost sektora e-usług, który ma za zadanie zaspokoi stale rosnce potrzeby.
2.2. E-usługi
E-usługi mona okreli jako now formuł wiadczenia usług, a tym samym zaspokojenia
potrzeb przy wykorzystaniu Internetu. Wirtualna forma wiadczenia usług pozwala na wiksz
standaryzacj usług i moe dotyczy pełnej lub czciowej obsługi klienta. W literaturze przedmiotu trudno znale definicj e-usług. Na potrzeby danego artykułu została wykorzystana definicja, podana w ksice „E-usługi a społeczeĔstwo informacyjne”. W tym podrczniku. [3] E-usługa
to „usługa wiadczona w sposób czciowo lub całkowicie zautomatyzowany przez technologi
informacyjn, za pomoc systemów teleinformatycznych w publicznych sieciach telekomunikacyjnych, na indywidualne danie usługobiorcy, bez jednoczesnej obecnoci stron w tej samej lokalizacji i wymagajca niewielkiego udziału człowieka po stronie usługodawcy”. Specyfik procesu takiej usługi przedstawia rysunek 1.
70
Regina Kliukovska
Rozwój i perspektywy rynku e-handlu na Litwie
Rysunek 1. Proces przebiegu e-usługi
ródło: Opracowanie własne na podstawie [3].
Działania, zwikszajce poda usług w formie cyfrowej, stymulujce popyt na usługi wiadczone w formie cyfrowej, upowszechnienie dostpu do Internetu szerokopasmowego i rozwój
umiejtnoci korzystania z technologii informacyjnych s nadrzdnymi celami informatyzacji kadego kraju UE. To si wie z rozwojem gospodarczym i załoeniami Strategii Lizboskiej. Internet stał si obecnie nowym kanałem dystrybucji. Poprzez wykorzystanie Internetu s wiadczone
róne usługi: administracyjne, medyczne, edukacyjne, usługi w handlu, turystyce i inne. Kada
z danych e-usług, od strony teoretycznej, jest szczegółowo omówiona w ksice „E-usługi a społeczestwo informacyjne”, autorstwa A. Dbrowska, M. Jano-Kresło i A. Wódkowski.
2.3. E-handel
Rozwój handlu elektronicznego jest odpowiedzi na zapotrzebowanie współczesnych konsumentów, którzy ceni czas, wygod, szybko zdobycia informacji. Szeroki asortyment towarów
i usług pozwala zaspokoi potrzeby nawet najwybredniejszego konsumenta. W jzyku angielskim
do okrelenia pojcia e-handel uywa si pojcia „e-commerce”. W danym artykule bdzie uyta
nastpujca definicja tego zagadnienia: „to jest kupno i sprzeda towarów i usług poprzez Internet
za porednictwem stron www, czyli prowadzenie działalnoci gospodarczej midzy partnerami
handlowymi (e-przedsibiorcami i e-klientami) w cyberprzestrzeni [3]”. Mona wymieni wiele
wad i zalet korzystania z handlu elektronicznego, lecz trzeba przyzna, e rynek e-handlu jest najszybciej rozwijajcym si sektorem handlu.
Do głównych korzyci wykorzystania internetowego kanału w celu sprzeday towarów i usług
nale [25]:
¾ szybki i tani dostp do stale rosncej iloci potencjalnych klientów;
¾ cigły dostp do informacji (czyli przez 24 h na dob, przez 7 dni w tygodniu, przez 365
dni w roku);
¾ szybko oraz prostota aktualizacji oferty;
¾ moliwo ekspozycji nieograniczonej iloci produktów;
¾ oszczdno kosztów funkcjonowania i wyposaania biur, zmniejszenie liczby personelu;
¾ automatyzacja obsługi klienta (szybko obsługi zamówienia);
¾ łatwo analizy danych (raporty ze sprzeday, analiza zachowa klienta).
71
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 53, 2011
Tym niemniej e-handel niesie ze sob take pewne ograniczenia. Czasami koszty dostarczania
towaru do klienta przewyszaj koszty prostego zakupu w sklepie. Brak dostatecznych uregulowa prawnych stanowi pewne zagroenie dla konsumenta i przedsibiorcy. Nie istnieje moliwo
wypróbowania kupowanego towaru. Wymienione ograniczenia stanowi bariery moliwe do ominicia w rozwoju e-handlu.
Wyrónia si kilka form handlu elektronicznego:
¾ aukcje online [6]: w swojej pierwotnej formule s platformami e-handlu, na których zarejestrowana osoba wystawia do licytacji produkt (uywany lub nowy), jaki chce sprzeda,
okrelajc cen wywoławcz. Inne zarejestrowane osoby bior udział w licytacji;
¾ sklepy internetowe [6]: jest platform e-handlu, zawierajc katalog produktów i koszyk,
czyli program odpowiedzialny za zapamitywanie wybranych przez nas produktów
i przeprowadzenie nas przez proces ich zamawiania;
¾ poczta elektroniczna [6]: jest form reklamy w Internecie. Wyrónia si e-mailing (poszanowanie prywatnoci odbiorców) i spam (niezamówiona informacja handlowa).
Poziom rozwoju handlu elektronicznego na Litwie zostanie omówiony w dalszej czci artykułu. Jednak przedtem przedstawi si sytuacj Litwy na tle krajów UE. Nastpnie, na podstawie
danych Departamentu Statystyki Litwy, dotyczcych działalnoci innowacyjnej przedsibiorstw
litewskich w okresach 2004–2006 i 2006–2008, dokona si analizy porównawczej. Pomoe to
okreli przyszłe kierunki rozwoju e-handlu dla przedsibiorstw.
3. Litwa na tle krajów UE
Porównanie danych, dotyczcych liczby przedsibiorstw krajów UE oraz innych krajów wiata, prowadzcych działalno innowacyjn w 2008 roku pokazuje, i Litwa nie wypadła najgorzej.
Z danych Eurostatu, w okresie 2006–2008 działalno innowacyjn w sektorze przemysłu i usług
prowadziło 52% ogółu przedsibiorstw 27 krajów UE. W okresie 2004–2006 ten wskanik wynosił 38,8% ogółu przedsibiorstw. Jak i w poprzednim okresie, tak i w okresie 2006–2008 na pierwszym miejscu w tym rankingu znalazły si Niemcy z wskanikiem 80% przedsibiorstw innowacyjnych. Take Luksemburg (65%), Belgia i Portugalia (58%) oraz Irlandia (57%), miały wysze
wskaniki ni rednia dla 27 UE.
Warto zauway, e Litwa jest krajem promujcym rozwój przedsibiorstw, prowadzcych
działalno innowacyjn. Wydatki na rozwój sfery B+R pokazuj, w jakim stopniu wspierana jest
innowacyjno. Eksperci wskazuj rozwój innowacji procesowych i produktowych jako podstawowy czynnik rozwoju gospodarki i drog wyjcia z trudnej sytuacji gospodarczej, jak wywołał
wiatowy kryzys.
Poziom rozwoju innowacji w krajach UE jest mierzony stosunkiem wydatków na sfer B+R
do PKB. Na Litwie ten wskanik z kadym rokiem si zwiksza i w 2008 roku wynosił 0,8%. Według danych statystycznych Eurostat, Litwa została zaliczona do grona krajów rozwijajcych si,
w badaniu dotyczcych wprowadzania i rozwoju innowacji. Rysunek poniej przedstawia stosunek
wydatków z budetu pastwa do PKB kraju niektórych pastw członkowskich Unii Europejskiej,
w tym i Litwy. Warto odnotowa, ze dany rysunek nie odzwierciedla całej sytuacji w Europie,
poniewa brakuje krajów o najwyszym współczynniku.
72
Regina Kliukovska
Rozwój i perspektywy rynku e-handlu na Litwie
Rysunek 2. Wydatki na sferĊ B+R w stosunku do PKB w wybranych krajach UE w 2008 roku, %
ródło:
Opracowanie
własne
na
podstawie
danych
Eurostatu
[online],
http://epp.eurostat.ec.europa.eu// [dostp: 15.05.2011].
Z powyszych danych na rysunku 2 wynika, i Litwa plasuje si w rodku listy z wskanikiem 0,8% PKB na wydatki B+R. W porównaniu ze redni unijn (1,90%) jest to znacznie niszy
wskanik. Tym niemniej naley odnotowa jego dynamik rosnc: w 2000 r. wskanik ten wynosił 0,59%, natomiast w 2006 r. ju 0,79%. [23]
4. Innowacyjno przedsibiorstw litewskich jako potencjał budowy konkurencyjnoci Litwy
4.1. Analiza porównawcza rozwoju działalnoci innowacyjnej przedsibiorstw litewskich
w okresach 2004–2006 i 2006–2008
Departament Statystyki Litwy co dwa lata wydaje raport, dotyczcy działalnoci innowacyjnej
przedsibiorstw. Celem bada, prowadzonych w ramach raportu, jest pokazanie sytuacji gospodarczej w sektorze innowacyjnych przedsibiorstw. W raporcie za okres 2004–2006 wynika, i w tym
okresie innowacyjn działalno prowadziło tylko 18,4% ogółu przedsibiorstw Litwy, zatrudniały
one 38% ogółu pracowników. Wydatki na innowacyjn działalno wynosiły w tym okresie 872,9
mln Lt, z których 63,12% przeznaczano na zakup nowych urzdze, maszyn, natomiast pozostał
cz – na prowadzenie prac rozwojowo-badawczych we własnym zakresie.
Sporód badanych przedsibiorstw nowe produkty w latach 2004–2006 wprowadziło na rynek
10,9% podmiotów gospodarczych. Natomiast odsetek przedsibiorstw, które wprowadziły nowe
technologie stanowił 13,1% ogółu badanych przedsibiorstw. Za ródła finansowania działalnoci
innowacyjnej w badanych przedsibiorstwach przede wszystkim słuyły rodki własne. W niewielkim stopniu firmy korzystały ze rodków pozyskanych z zagranicy (12,2% respondentów),
take ze rodków z budetu pastwa (7,5% respondentów) i z funduszy Unii Europejskiej (5,8%
respondentów). W badaniach działalnoci innowacyjnej istotna jest analiza znaczenia poszczególnych ródeł informacji wykorzystywanych w działalnoci innowacyjnej przez firmy. A wic, podstawowe ródła pochodzenia informacji wykorzystywanych w działalnoci innowacyjnej w badanych firmach w 2004–2006 latach zawiera tabela 1.
73
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 53, 2011
Do porównania dynamiki rozwoju poszczególnych wskaników postpu technicznego przedsibiorstw Litwy wykorzystane zostało najnowsze opracowanie Departamentu Statystyki Litwy,
dotyczce bada działalnoci innowacyjnej przedsibiorstw litewskich w okresie 2006–2008. Analiza danych z tego okresu pokazuje, i nastpił wzrost liczby przedsibiorstw prowadzcych innowacyjn działalno o 10,4 punktów procentowych w porównaniu z okresem 2004–2006. Natomiast liczba pracowników w porównaniu z poprzednim okresem wzrosła o 9,3 punktów procentowych.
Tabela 1. Podstawowe Ĩródła pochodzenia informacji wykorzystywanych w działalnoĞci
innowacyjnej w badanych firmach w 2004–2006 latach, %
Wyszczególnienie
Wewntrz przedsibiorstwa
Dostawcy wyposaenia, materiałów, komponentów i oprogramowania
Klienci i dostawcy
Targi i wystawy
Konferencje, spotkania, czasopisma fachowe
%
30,1
23,6
17,7
17,4
12,4
ródło: Opracowanie własne na podstawie danych Departamentu Statystyki Litwy [online],
http://www.stat.gov.lt/ [dostp: 05.05.2011].
Odpowiednio wzrosły i wydatki na działalno innowacyjn. W okresie 2006–2008 wydatki
wyniosły – 1701,8 mln Lt, z których ok. 73% przeznaczono na zakup nowych urzdze i maszyn,
natomiast ok. 17% przeznaczono na rozwój i prowadzenie prac rozwojowo badawczych we własnym zakresie.
W okresie 2006–2008 nowe produkty wprowadziło na rynek 12,2% podmiotów gospodarczych, a nowe technologie – 18,2% ogółu badanych przedsibiorstw. Wynika z tego, i o 1,3
punktów procentowych wzrosła liczba przedsibiorstw, które wprowadziły nowe produkty. Nowe
technologie wprowadziło o 5,1 punktów procentowych przedsibiorstw wicej ni w okresie
2004–2006. Bez zmian pozostały niektóre ródła finansowania działalnoci innowacyjnej w badanych przedsibiorstwach w okresie 2006–2008, np. to rodki pozyskane z zagranicy (12,2% respondentów). Jednoczenie wzrósł odsetek przedsibiorstw, które rodki pozyskiwały z funduszy
Unii Europejskiej (8,2% badanych) i zmalał odsetek pozyskujcych rodki z budetu pastwa –
o 1,7 punktów procentowych. Wpływ niektórych ródeł informacji, wykorzystywanych w działalnoci innowacyjnej te si zmienił, co przedstawia tabela poniej.
74
Regina Kliukovska
Rozwój i perspektywy rynku e-handlu na Litwie
Tabela 2. Podstawowe Ĩródła pochodzenia informacji wykorzystywanych w działalnoĞci
innowacyjnej w badanych firmach w 2006–2008 latach, %
Wyszczególnienie
%
Wewntrz przedsibiorstwa
Dostawcy wyposaenia, materiałów, komponentów i
oprogramowania
Klienci i dostawcy
Targi i wystawy
Konferencje, spotkania, czasopisma fachowe
32,1
Porównanie z okresem
2004-2006
wzrost o 2 p.p.
11,9
spadek o 11,7 p.p.
13,7
10,2
6,4
spadek o 4 p.p
spadek o 7,2 p.p
spadek o 6 p.p
ródło: Opracowanie własne na podstawie danych Departamentu Statystyki Litwy [online],
http://www.stat.gov.lt/ [dostp: 05.05.2011].
Porównanie zawartych w tabeli 2 informacji pozwala wnioskowa, i w opinii respondentów
znacznie spadło znaczenie informacji pozyskiwanych z zewntrz, w szczególnoci od dostawców,
z targów, wystaw i konferencji. Przedsibiorstwa w obecnej sytuacji bardziej skłonni s liczy na
samych siebie.
4.2. Podstawowe bariery wdraania narzdzi innowacyjnych w przedsibiorstwach
litewskich – wyniki bada
W dalszej czci rozdziału na podstawie wyników bada, przeprowadzonych w pierwszym
etapie projektu „Badanie konkurencyjnoci przedsibiorstw powiatu wileskiego", realizowanego
w ramach bada statutowych w Katedrze Ekonomii Filii UwB w Wilnie, zostan przedstawione
podstawowe bariery wdraania narzdzi innowacyjnych w przedsibiorstwach litewskich. Pytania
zawarte w kwestionariuszu dotyczyły okresu 2005–2008. Ankieta była podzielona na pi czci,
gdzie pytania dotyczyły ogólnych wiadomoci o przedsibiorstwie, finansowych wskaników
przedsibiorstwa, rynkowych czynników okrelajcych konkurencyjno, pozarynkowych czynników oraz czynników zewntrznych i wewntrznych. Badania były realizowane metod wywiadów
bezporednich z włacicielami, współwłacicielami przedsibiorstw.
Dominujc grup analizowanych przedsibiorstw stanowi przedsibiorstwa zorientowane
na usługi (50,8% ogółu badanych przedsibiorstw) i na handel (38,9% ogółu badanych przedsibiorstw), a take prowadzce działalno budowlan (16,4% ogółu badanych przedsibiorstw).
W tabeli poniej zaprezentowano struktur badanych firm z uwzgldnieniem ich rozmiarów.
Tabela 3. Struktura badanych firm według liczby zatrudnionych, %
Liczba zatrudnionych pracowników
1-9
10-49
50-250
ponad 250
Ogółem
Liczba firm
157
133
62
8
360
Udział procentowy w próbie
43,6
36,9
17,2
2,2
100
ródło: Opracowanie własne na podstawie bada ankietowych.
O wielkoci przedsibiorstwa decyduje równie redni poziom obrotów miesicznych. Jak
wynika z bada ankietowych, najwikszy udział procentowy w badanej próbie maj
75
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 53, 2011
przedsibiorstwa z obrotami do 50 tys. Lt (33,6% respondentów), a najmniejszy udział procentowy
maj przedsibiorstwa ponad 500 tys. Lt (16,7% respondentów).
Orientacja rynkowa współczesnych przedsibiorstw wymusza konieczno wprowadzania
zmian w zakresie zarzdzania firm. Nowa strategia działania przyczynia si do poprawienia
konkurencyjnoci przedsibiorstwa. W badanym okresie tylko 31,7% ogółu badanych
przedsibiorstw wprowadziło zmiany w zakresie zarzdzania, w tym 34,2% przedsibiorstw
wdroyło now strategi działania firmy i taki sam odsetek przedsibiorstw wdroył now struktur
organizacyjn firmy, a 50% przedsibiorstw wdroyło nowe techniki zarzdzania.
Sporód badanych przedsibiorstw, w latach 2005–2008 innowacje wprowadziło 59,7%
podmiotów gospodarczych. Warto odnotowa, e z tej grupy 42,3% przedsibiorstw wprowadziło
nowe produkty na rynek, a 36,3% przedsibiorstw wprowadziło nowe technologie, natomiast 20,5%
wprowadziło innowacje produktowe i procesowe. Ponad połowa badanych przedsibiorstw (54%
ogółu) opracowuj innowacje we własnym zakresie i współpracujc z innymi przedsibiorstwami lub
instytucjami (42,3% badanych).
Do najczciej wymienianych efektów innowacji wprowadzonych w latach 2005–2008
respondenci zaliczaj zwikszenie asortymentu produktów (62,3% wskaza), popraw jakoci
produktów (52,1% wskaza), jak równie redukcj kosztów (66,5% wskaza) oraz zmniejszenie
szkodliwoci dla rodowiska (59,1% wskaza).
Na trudnoci w pozyskiwaniu rodków na finansowanie działa innowacyjnych wskazało 52,6%
ogółu badanych przedsibiorstw. Najczciej jako trudnoci w pozyskiwaniu rodków na
finansowanie działa innowacyjnych przedsibiorstwa wymieniały wysoko oprocentowania
kredytów (62,8% wskaza), czasochłonne procedury (52,2%) oraz wymagane zabezpieczenia
(49,6%). Rzadziej natomiast wskazywano dowiadcze we współpracy z instytucjami finansowymi
(13,3%), czy te koszt opracowania planu (31%).
Wprowadzane w przedsibiorstwach innowacje napotykały na szereg barier utrudniajcych
ich sprawn i efektywn realizacj. Najczciej bariery s utosamiane z trudnociami finansowania takiej działalnoci oraz brakiem odpowiedniej kadry do prowadzenia działalnoci B+R. Badane przedsibiorstwa rzadziej wskazuj inne bariery innowacyjnoci, szczególnie zwizane z niedoborami informacji z zakresu technologii, niewystarczajcym poziomem współpracy z innymi
podmiotami czy brakiem odpowiedniego personelu. Przedsibiorstwa bardziej skupiaj swoj
uwag na barierach zwizanych z prowadzeniem działalnoci gospodarczej, ni tych cile zwizanych z wprowadzeniem innowacji. Wprawdzie wymieniane bariery take wywieraj negatywny
wpływ na procesy innowacyjne, jednak nie wyczerpuj katalogu utrudnie w sferze rozwojowej.
A wic nie tyle podwyszanie kosztów czy choby nakładów inwestycyjnych s cechami postpu
innowacyjnego, lecz wrcz innowacje i postp techniczny prowadz do obnienia kosztów i nakładów inwestycyjnych.
76
Regina Kliukovska
Rozwój i perspektywy rynku e-handlu na Litwie
5. E-commerce na Litwie
Internet to ju nie tylko ródło pozyskiwania i wyszukiwania informacji, ale równie kanał
dystrybucji towarów i usług. Internet stał si wrcz nowym modelem biznesu. Poziom dostpu do
internetu, a take umiejtno korzystania z nowych technologii informacyjnych wiadczy o poziomie rozwoju społeczestwa informacyjnego. Te czynniki wpływaj take na rozwój handlu
elektronicznego – e-commerce. Firmy nie przygotowane do konkurowania w sieci bd spychane
na margines współczesnego rynku globalnego. Litwa jest pocztkujcym pastwem, które dopiero
uczy si korzysta z tej formy handlu. Obrót z handlu elektronicznego na Litwie jest poniej redniej ogółu krajów UE, ale jest powyszy ni np. w Polsce, Łotwie, Belgii czy Cyprze.
Rysunek 3. Poziom obrotów przedsiĊbiorstw pochodzących z handlu elektronicznego w 2008 roku,
(% od ogółu obrotów przedsiĊbiorstw)
ródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu [online],
http://epp.eurostat.ec.europa.eu// [dostp: 10.05.2011].
Z prezentowanych danych wynika, e tylko ok. 9% obrotów przedsibiorstw litewskich pochodzi z e-handlu. W porównaniu ze redni unijn (ok. 12%) jest to niszy wskanik, a w porównaniu z liderami rankingu (np. Irlandi czy Norwegi) bardzo niski wskanik.
Na rysunku poniej przedstawiono sytuacj elektronicznego handlu w małych, rednich i duych przedsibiorstwach. Warto zauway, e przedsibiorstwa czciej dokonuj zakupu drog
elektroniczn nieli sprzedaj. Na pewno to jest powizane z brakiem odpowiedniej strony internetowej, dajcej moliwo dokonania takiego zakupu.
77
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 53, 2011
Rysunek 4. Odsetek przedsiĊbiorstw litewskich zajmujących siĊ handlem elektronicznym według
wielkoĞci przedsiĊbiorstwa w 2010 roku, (% od ogółu obrotów przedsiĊbiorstw w danej grupie
wielkoĞci)
ródło: Opracowanie własne na podstawie danych Departamentu Statystyki Litwy [online],
http://www.stat.gov.lt/ [dostp: 10.05.2011].
W tabeli 4 przedstawiono dane dotyczce poziomu rozwoju handlu elektronicznego na Litwie
ze strony konsumenta. Warto zauway, e z kadym rokiem ten poziom wzrasta odnonie do rónych grup wiekowych. Najliczniejsz grup osób korzystajcych z handlu elektronicznego stanowi mieszkacy Litwy w wieku 25–34 lat i 16–24 lat.
Tabela 4. Korzystanie z e-handlu w latach 2006–2010 (% populacji Litwy w wieku 16–74 lata)
Lata
I kw. 2006 r.
I kw. 2007 r.
I kw. 2008 r.
I kw. 2009 r.
I kw. 2010 r.
16-24
25-34
8,9
9,9
10,3
12,6
17,8
8,4
11,2
10,5
17,7
22,0
35-44
45-54
55-64
w % populacji w wieku 16-74 lata=100%
3,8
1,5
0,4
5,5
2,6
0,7
6,3
3,5
1,1
9,6
4,7
1,7
10,8
5,5
2,9
65-74
Ogółem
16-74
0,1
0,1
0,2
0,3
0,4
4,2
5,5
5,8
8,5
10,8
ródło: Departament Statystyki Litwy, http://www.stat.gov.lt/ [dostp: 10.05.2011].
Powody, dla których konsumenci korzystaj z e-handlu s zrónicowane. Według raportu [2]
z bada Konsument na rynku e-usług w krajach Europy ĝrodkowo-Wschodniej najwikszym zainteresowaniem na Litwie cieszy si wyszukiwanie informacji o towarach i usługach. Wiadomo, e
konsument przed podjciem decyzji zakupu, najczciej poszukuje informacji o danym towarze
lub usłudze, a take porównuje ceny. Moliwo korzystania z porównywarek cen jest zalet handlu elektronicznego.
W 2010 roku litewska spółka akcyjna „EMTN” przeprowadziła badania, dotyczce rynku ecommerce. Celem badania była nie ocena stron internetowych poszczególnych firm, ale przedstawienie sytuacji handlu elektronicznego na Litwie. W badaniu uczestniczyły 144 sklepy internetowe, które były podane ocenie według 70 kryteriów. Badane przedsibiorstwa podzielono na kategorie według działalnoci oraz według iloci oferowanych produktów. Dominujc grup analizo-
78
Regina Kliukovska
Rozwój i perspektywy rynku e-handlu na Litwie
wanych przedsibiorstw stanowiły przedsibiorstwa oferujce ponad 100 produktów (64,2% ogółu
badanych przedsibiorstw) oraz oferujce poniej 50 produktów (18,9% ogółu badanych przedsibiorstw). Uogólniajc, wyróniono dwie grupy przedsibiorstw:
a. o wysokim profilu (45,3% ogółu badanych przedsibiorstw), wyróniajce si wysok jakoci interfejsu własnej strony;
b. o niskim profilu (54,7% ogółu badanych przedsibiorstw), majce mało konkurencyjny
interfejs własnej strony.
W danym raporcie za pomoc wykresów, przedstawiono wyniki bada. Poniej podano tylko niektóre, wybrane przez autora artykułu, tematy bada, dotyczce:
• moliwoci wyboru jzyka na stronie;
• wyszukiwania produktów (usług);
• dostpu do promowanej produkcji (usług);
• wewntrznej i zewntrznej reklamy;
• iloci produktów (usług) na stronie;
• koszyka klienta;
• sposobów dokonania opłaty za wybrany produkt (usług);
W podsumowaniu podano rekomendacje, dotyczce szczegółów strony internetowej dla małych
i duych przedsibiorstw. [22]
Litewscy przedsibiorcy na pewno dostrzegli szanse, jakie daje działalno w internecie. Posiadanie nawet najprostszej strony internetowej umoliwia zwikszenie liczby konsumentów.
Pierwsze wzmianki o handlu elektronicznym na Litwie ukazały si w padzierniku 1997 roku na
wystawie „InfoBalt” w Wilnie. Spółki „Penki kontinentai” i „Comsoft” zaprezentowały ju działajce systemy handlowe. Od tego momentu handel elektroniczny na Litwie stał si nowoci i ciekawostk dla przedsibiorstw oraz zajł wane miejsce jako nowe narzdzie marketingu. Warto
podkreli, e w dobie obecnej, wiele firm litewskich prowadzi handel elektroniczny równoległe
z tradycyjn sprzeda. Dla e-klienta wane jest zaoszczdzenie czasu. Jednak sklep internetowy
to dwu-wymiarowa przestrze, gdzie towary s pozycjonowane na zdjciach. Aby uatrakcyjni
elektroniczn sprzeda pojawia nowy kierunek e-handlu, który polega na pozycjonowaniu towarów w trójwymiarowej przestrzeni. t.j. „virtual world commerce”. Jest to nowa forma marketingu
– tworzenie własnego wiatu wirtualnego. Mona w miar szybko zbudowa wirtualny sklep
i wyprodukowa wirtualne produkty, gdy w wiecie realnym zajłoby to mnóstwo czasu. A nawet
na wirtualny rynek mona wprowadzi wirtualn mark i sprawdzi, jaki bdzie miała popyt.
Litewska firma telekomunikacyjna „Omnitel” ju egzystuje w wiecie wirtualnym Second Life. Przedstawia Litw jako kraj ekologiczny i komunikacyjny – korzystajcy z telefonów komórkowych i internetu. [24] Na wyspie w formie pastwa Litewskiego mona obejrze film „Skrydis
per Lietuvą”, migawki z zaktków Litwy, hodowa dby, a nawet bra udział w forach dyskusyjnych i chatach.
79
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 53, 2011
6. Podsumowanie
Internet to ju nie tylko ródło pozyskiwania i wyszukiwania informacji, ale równie kanał
dystrybucji towarów i usług. Internet stał si wrcz nowym modelem biznesu. Poziom dostpu do
Internetu, a take umiejtno korzystania z nowych technologii informacyjnych wiadczy o poziomie rozwoju społeczestwa informacyjnego. Te czynniki wpływaj take na rozwój handlu
elektronicznego – e-commerce. Rozwój handlu elektronicznego jest odpowiedz na zapotrzebowanie współczesnych konsumentów, którzy ceni sobie czas, wygod i szybko zdobycia informacji. Firmy nie przygotowane do konkurowania w sieci bd spychane na margines współczesnego rynku globalnego. Analizujc dane, dotyczce Litwy i krajów UE, Litwa jest rozwijajcym
si pastwem korzystajcym z tej formy handlu. Jednak cele opracowane w strategii rozwoju społeczestwa informacyjnego na okres 2009–2015 wskazuj na istotny rozwój handlu elektronicznego w najbliszej przyszłoci. S to kierunki, a nawet wytyczne nie tylko dla pastwa, ale i społeczestwa informacyjnego Litwy.
Bibliografia
[1] Borcuch A., Pieniądz elektroniczny – Pieniądz przyszłoĞci – analiza ekonomiczno-prawna,
Wydawnictwo CeDEWu, Warszawa 2007.
[2] Dbrowska A., Jano-Kresło M., Konsument na rynku e-usług w krajach Europy ĝrodkowoWschodniej, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2010: s. 7–125.
[3] Dbrowska A., Jano-Kresło M., Wódkowski A., E-usługi a społeczeĔstwo informacyjne,
Wydawnictwo Difin, Warszawa 2009: s. 7–78.
[4] Kowalak B., Konkurencyjna gospodarka, Wydawnictwo Instytutu Technologii Eksploatacji,
Warszawa-Radom 2006: s. 10–56.
[5] Krzysztofek K., Szczepaski M.S., Zrozumieü rozwój: od społeczeĔstw tradycyjnych do informacyjnych, Katowice 2005: s. 170.
[6] Majewski P., Czas na e-biznes, Wydawnictwo HELION, Polska 2007: s. 8–15.
[7] Oleski J., Ekonomia informacji, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2003.
[8] Panek E., Kapitał ludzki i wiedza w gospodarce – wyzwania XXI wieku, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Pozna 2007.
[9] Pastuszak Z., Implementacja zaawansowanych rozwiązaĔ biznesu elektronicznego w przedsiĊbiorstwie, Wydawnictwo PLACET, Warszawa 2007.
[10] Praca zbiorowa pod redakcj Borowski J., Janiuk I., Zarządzanie i marketing w warunkach
społeczeĔstwa informacyjnego, Fundacja promocji rozwoju Podlasia, Białystok 2004.
[11] Praca zbiorowa pod redakcj Perło D., Pitkowski P., Zarządzanie w warunkach społeczeĔstwa informacyjnego, Fundacja promocji rozwoju Podlasia, Białystok 2002.
[12] Praca zbiorowa pod redakcj Rószkiewicz M., Wdrowska E., Informacja w społeczeĔstwie
XXI wieku, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 2005.
[13] Praca zbiorowa pod redakcj Sroka H., Palonka J., Wpływ systemów e-biznesu na organizacje w aspekcie mikro- i makroekonomicznym, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego
w Katowicach, Katowice 2010: s. 37–89.
[14] Redakcja naukowa: Kryk B., Piech K., InnowacyjnoĞü w skali makro i mikro, Wydawnictwo
Instytut Wiedzy i Innowacji, Warszawa 2009: s. 3–12.
80
Regina Kliukovska
Rozwój i perspektywy rynku e-handlu na Litwie
[15] Rószkiewicz M., Wdrowska E. (red.), Informacja w społeczeĔstwie XXI wieku, Wydawnictwo SGH, Warszawa 2005: s. 26.
[16] Sankowska A., Organizacja wirtualna: koncepcja i jej wpływ na innowacyjnoĞü, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2009.
[17] Szablewski A., Migracja kapitału w globalnej gospodarce, Wydawnictwo Difin, Warszawa
2009.
[18] witalski W., Innowacje i konkurencyjnoĞü, Wydawnictwo Wydawnictwo Uniwersytetu
Warszawskiego, Warszawa 2005: s. 125–150.
[19] http://epp.eurostat.ec.europa.eu
[20] http://www.e-mentor.edu.pl
[21] http://www.ivpk.lt
[22] http://www.konversija.lt
[23] http://www.stat.gov.lt
[24] http://www.technologijos.lt
[25] http://www.ideo.pl/ebiznes/e-commerce-sklepy-internetowe/ [10.05.2011].
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 53, 2011
81
DEVELOPMENT AND PROSPECTS OF E-COMMERCE MARKET IN LITHUANIA
Summary
Innovation is a complex issue. The innovation should be understood as the ability and motivation of enterprises for seeking and using new ideas in practice, of conception, of inventions.
The main subject of the article is to analyze the situation of e-commerce market
in Lithuania. It is accompanied by the presentation of basic concepts and definitions
of e-services.
Particular attention was paid to the influence and nature of knowledge in the
modern economy. Then have a rough idea - the information society. An analysis of
the level of development of Lithuanian enterprises innovative activity based on such
indicators as the scope of universal access to electronic communication services, expenditure on R+D sphere and to review the sources of information used in innovative activity. Develop enhanced with statistical and graphic interpretation of the various groups of data. In conclusion we may say that the article is an introduction to
the e-commerce world trade and shows the level of development of this business in
Lithuania.
Keywords: e-commerce, information society, e-services, innovation, business innovation, internet,
virtual world
Regina Klukowska
Katedra Informatyki
Wydział Ekonomiczno-Informatyczny
Filia w Wilnie Uniwersytetu w Białymstoku
Kalvariju G. 143, LT-08221 Vilnius
e-mail: [email protected]