stan zachowania - Łazienki Królewskie

Antoni Ciężkowski
Lazurowa 185E m 191
01-476 Warszawa
Warszawa 27.02.2012
Muzeum Łazienki Królewskie
ul. Agrykoli 1
00 – 460 Warszawa
PROGRM PRAC KONSERWATORSKICH PRZY
DEKORACJACH RZEŻBIARSKICH ROTUNDY
„PAŁACU NA WYSPIE”
Warszawa
1
STAN ZACHOWANIA
W XVII w. mieściła się tu barokowa grota z fontanną nawiązującą do mitologicznego źródła
Hippokrene. Przebudowa stanisławowska (ukończona w 1795 roku) nadała temu wnętrzu charakter
panteonu najwybitniejszych władców.
Obiekty wykonane w technice narzutu z zaprawy wapienno gipsowej, zachowane są w zadowalającym
stanie. Widnieją na powierzchni liczne spękania, przebarwienia i przemalowania, jak również liczne
uzupełnienia formy rzeźbiarskiej. Uzupełnień dokonano w różnym czasie, różnymi zaprawami i
masami wypełniającymi (gipsowe, wapienno cementowe i na bazie polioctanu winylu). Są to
uzupełnienia wykonane po II Wojnie Światowej. W tym czasie prace konserwatorskie prowadzone
były przez PP PKZ. Prace wykonywane przez osoby niewykwalifikowane, przyuczone do zawodu.
Nieudolne uzupełnienia widoczne są gołym okiem (nierówna, nieobrobiona powierzchnia uzupełnień i
przypadkowe zaprawy, ukryte pod warstwami malarskimi.
Wnętrze ocalało podczas II Wojny Światowej, dzięki czemu stanowi oryginalną część Pałacu z czasów
stanisławowskich.
Popiersie cesarza Tutusa z puttami. ( ściana wschodnia, nad przejściem do jadalni).
Widok ogólny obiektu.
2
Popiersie cesarza Trajana z Puttami.
Widok ogólny obiektu.
Popiersie cesarza Marka Aureliusza z Puttami.
Widok ogólny obiektu.
3
WNIOSKI I ZAŁOŻENIA KONSERWATORSKIE
DOTYCZĄ PŁASKORZEŹB WYKONANUCH TECHNIKĄ NARZUTOWĄ
Z ZAPRAW WAPIENNO GIPSOWYCH
W „ROTUNDZIE”.
Konserwacja płaskorzeźb wykonanych w narzucie z zaprawy wapienno gipsowej ma za celu
powstrzymanie procesów niszczenia i przywrócenie walorów estetyczno – wizualnych, założonych
przez projektanta i wykonawcę.
Konieczne jest usunięcie wtórnych uzupełnień, przemalowań i profilaktycznych unifikacji.
Do oczyszczenia powierzchni płaskorzeźb
należy wykorzystać system laserowy. Proces ablacji
laserowej wywołuje energia dostarczona w postaci wiązki światła spójnego. Jest ona zdolna
do usuwania, w sposób skuteczny i precyzyjny, wtórnych warstw zanieczyszczeń zewnętrznych, brudu
oraz zeskorupiałych warstw powierzchni, bez naruszenia integralności oryginalnej powierzchni dzieła.
Metoda jest kontrolowana bezpośrednio. Poprzez wybór właściwej gęstości energii wiązki laserowej
i częstotliwości repetycji, możliwe jest działanie krok po kroku, znacznie precyzyjniej niż przy
jakichkolwiek metodach tradycyjnych.
Miejsca niedostępne dla promieni lasera, należy doczyścić metodą tradycyjną, przy użyciu skalpeli
i drobnoziarnistych materiałów ściernych lub parownicy. Fragmenty płaskorzeźb, zmurszałe
i osłabione, należy wzmocnić preparatem systemowym.
Wszystkie wadliwe i nieestetyczne uzupełnienia formy rzeźbiarskiej należy usunąć i wypełnić
je zaprawami mineralnymi o składzie ustalonym na podstawie badań próby pobranej z powierzchni
oryginalnych.
Z uwagi na trudny dostęp do niektórych obiektów, próby do badań specjalistycznych, będą pobierane
i badane po rozpoczęciu i w trakcie prowadzonych prac konserwatorskich.
Po zakończeniu prac należy rozważyć wykonanie projektu kolorystyki pomieszczenia
z uwzględnieniem ujednolicenia powierzchni wszystkich rzeźb wykonanych techniką narzutową..
4
PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH.
1. Wykonanie dokumentacji fotograficznej i opisowej stanu zachowania obiektów przed
przystąpieniem do prac konserwatorskich. Dokumentowanie prac konserwatorskich w trakcie
prowadzenia prac konserwatorskich i badawczych.
2. Pobranie prób materiału sztukatorskiego w celu wykonania badań specjalistycznych (ustalenie
składu zapraw, warstw malarskich, nawarstwień). Próby do badań należy również pobierać
w razie potrzeb w trakcie prowadzenia prac konserwatorskich.
3. Usunięcie nawarstwień metodą ablacji laserowej. Jest ona zdolna do usuwania, w sposób skuteczny i
precyzyjny, wtórnych warstw zanieczyszczeń zewnętrznych, brudu oraz zeskorupiałych warstw
powierzchni, bez naruszenia integralności oryginalnej powierzchni dzieła.
4. Doczyszczenie fragmentów powierzchni płaskorzeźb w miejscach trudno dostępnych dla promieni
lasera - mechanicznie przy użyciu skalpeli i drobnoziarnistych materiałów ściernych.
5. Usunięcie wadliwych uzupełnień wykonanych z zapraw cementowych, cementu, gipsu i żywic
epoksydowych przy użyciu dłut i skalpeli.
6. Wykonanie prób składu kitu mineralnego do uzupełnienia ubytków i spękań. Skład kitu należy
dobrać na podstawie wyników badań próby pobranej z oryginalnych powierzchni płaskorzeźb.
7. Uzupełnienie drobnych ubytków i spękań wcześniej dobranym pod względem uziarnienia
i kolorystyki kitem mineralnym . Po okresie wiązania, opracowanie uzupełnień zgodnie
z powierzchniami oryginalnymi.
8. Wykonanie scalenia kolorystycznego na powierzchniach płaskorzeźb w miejscach przebarwień. W
tym etapie należy wykonać próby różnych farb w celu uzyskania najlepszego efektu wizualnego.
9. Wykonanie dokumentacji fotograficznej i opisowej obiektów po wykonaniu prac konserwatorskich.
5
PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH
PRZY MARMUROWYCH RZEŹBACH :
„STEPHAN BATOREUS”/południowo-wschodnia nisza/,
„ JOHANES III SOBIESKI”/południowo-zachodnia nisza/,
„ CASIMIRUS MAGNUS”,/ północno-wschodnia nisza/,
„ SIGMUNDUS PRIMUS”,/północno-zachodnia nisza/
I TRZECH POPIERSIACH CESARZY RZYMSKICH
„TYTUSA”, „TRAJANA” I MARKA AURELIUSZA”
usytuowanych w „Rotundzie” w „Pałacu na Wyspie”.
6
STAN ZACHOWANIA.
W „ROTUNDZIE”, w niszach umieszczone są cztery marmurowe figury przedstawiające
najwybitniejszych władców- królów Polski.
Każda z czterech postaci stoi na prostokątnej podstawie , która jest integralną częścią kompozycji. Na
przedniej ściance podstawy wykuty jest napis: w południowo-wschodniej niszy „STEPHANUS
BATOREUS”, w południowo-zachodniej niszy „JOHANNES III SOBIESKI” , w północnowschodniej niszy „ CASIMIRUS MAGNUS”, w północno-zachodniej niszy „ SIGISMUNDUS
PRIMUS”.
Rzeźby, plecami przylegają do ścian niszy.
Na powierzchni rzeźb widoczne są wtórne zabrudzenia formy rzeźbiarskiej- szczególnie w partiach
głębokiego modelunku oraz na płaskich powierzchniach luźno zalegający kurz. Występują drobne
wżery i wykruszenia materiału.
Na palcach prawej dłoni „CASIMIRUSA MAGNUSA” występują wtórne sklejenia czterech palców.
Brak małego palca.
W „ROTUNDZIE”, nad przejściami umieszczone są trzy popiersia marmurowe Cesarzy Rzymskich z
puttami po bokach (putta gipsowo-wapienne): od strony wschodniej-popiersie „TYTUSA”, od
zachodniej- popiersie „MARKA AURELIUSZA”, od strony południowej-„TRAJANA”.
Popiersia, umieszczone są na profilowanych podstawach (rodzaj bazy). Na przedniej ściance podstawy
wykuty napis- nazwa cesarza.
Stan zachowania marmurowych popiersi dobry. Widoczne wtórne , powierzchniowe zabrudzenia
(warstwa kurzu scalona z podłożem), szczególnie w partiach zarzeźbionych.
Drobne wżery, wykruszenia krawędzi. Miejscowe zmatowienie poleru.
Prawdopodobnie, zrekonstruowany fragment nosa –popiersie „Marka Aureliusza.
7
MARMUROWE POSĄGI KRÓLÓW
8
POPIERSIA CESARZY „TYTUSA” I „MARKA AURELIUSZA”
POPIERSIECESARZA „TRAJANA”.
9
WNIOSKI I ZAŁOŻENIA KONSERWATORSKIE.
Marmurowe rzeźby stanowią integralną część wystroju wnętrza Pałacu na Wyspie. Z tego względu
wszelkie działania konserwatorskie prowadzone przy obiektach nie powinny ograniczać normalnego
funkcjonowania Muzeum. Stan zachowania obiektów przed konserwacją , w trakcie oraz po
przeprowadzonych zabiegach należy zilustrować w formie standardowej dokumentacji fotograficznej
i opisowej. Należy rozważyć wykonanie dokumentacji audio-wizualnej z przebiegiem prac
konserwatorskich w celu udostępnienie jej szerszej publiczności (Np. przez Internet)
Głównym założeniem prac konserwatorskich przy obiektach będzie przywrócenie marmurowym
rzeźbom ich pierwotnych walorów estetycznych.
W trakcie działań przy obiektach należy zastosować metodykę konserwatorską (w zakresie:
oczyszczenia oryginalnej powierzchni, uzupełnienia formy rzeźbiarskiej oraz pogłębienia
ew. ponownego nadania warstwy poleru) opartą na wcześniej przeprowadzonych próbach aby nie
naruszyć oryginalnej substancji rzeźby.
10
PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH.
1. Wykonanie dokumentacji fotograficznej, opisowej oraz audiowizualnej ilustrującej:
-stan zachowania marmurowych obiektów rzeźbiarskich i architektoniczno rzeźbiarskich
-przebieg prac konserwatorskich, metodykę działań oraz procesy twórcze.
2. Wykonanie badań materiału kamiennego- identyfikacji petrograficznej w celu
określenia rodzaju marmuru (ew. miejsca jego wydobycia).
3. Oczyszczenie powierzchni z luźno zalegających nawarstwień (kurzu).
4. Usunięcie wtórnie wykonanych uzupełnień formy rzeźbiarskiej wykonanych
w masie imitującej marmur z uwagi na wykruszenia, wadliwie dobrany materiał
i wizualnie nieatrakcyjny wygląd.
W trakcie powyższego zabiegu może wystąpić konieczność ponownego rozdzielenia
sklejonych fragmentów rzeźby.
5. Opracowanie metodyki działań dotyczącej usuwania zabrudzeń oraz nawarstwień
powierzchniowych ściśle przylegających do podłoża oraz oczyszczenie
powierzchni.
Wykorzystanie metod : mechanicznych ,chemicznych i fizyko-chemicznych.
Wykorzystanie procesu ablacji laserowej.
6. Zabezpieczenie powierzchni ubytków/ przed etapem uzupełnienia w masie
imitującej marmur/ w celu wyeliminowania przebarwień- przesyceń na granicy styku
oryginalnego materiału z masą imitującą.
7.Opracowanie masy imitującej oryginalny materiał na bazie żywicy epoksydowej,
z dodatkiem: drobno zmielonego marmuru, strąconego węglanu wapnia,
mielonego szkła.
8. Uzupełnienie ubytków, szczelin spękań, drobnych wżerów masą imitującą naturalny
marmur. Wykonanie rekonstrukcji brakującego elementu w białym, drobnokrystalicznym
marmurze oraz osadzenie go we właściwym miejscu.
9. Opracowanie formy i powierzchni uzupełnień.
11
10. Unifikacja ew. przebarwień występujących w strukturze marmuru.
11. Pogłębienie warstwy poleru na powierzchniach rzeźbiarskich.
12. Zabezpieczenie powierzchni marmuru woskiem mikrokrystalicznym.
12