Dzieci zmieniają współczesne miasta – pdf do pobrania

Dzieci zmieniają współczesne miasta – pdf do pobrania

Uczestnictwo dzieci w planifikacji i projektowaniu miejskim budzi na świecie coraz większe
zainteresowanie ze strony polityków, projektantów
i badaczy. Ta działalność wiąże się z przeświadczeniem, iż środowiska miejskie planuje się lepiej
z bezpośrednim udziałem obywateli, użytkowników
projektowanej przestrzeni.
Pierwszy ważny impuls aktywizujący projekty
miejskie z bezpośrednim udziałem dzieci przyszedł
z organizacji międzynarodowych, takich jak UNESCO, UNICEF i ONZ. Uznały one prawa dzieci
oraz rozpoznały i nazwały niedogodności, które
dzieci (jak i inne grupy wiekowe) napotykają w naszych miastach. Już w 1989 r., na Międzynarodowej
Konwencji o Prawach Dzieci, UNICEF deklarował,
iż dzieci posiadają prawa, a także umiejętności
pozwalające im ulepszać zarówno własne życie,
jak i życie wspólnoty, do której należą. Uznano,
że nowatorska polityka na rzecz dzieci może stanowić niepowtarzalną okazję do szerszej mobilizacji społecznej, której celem byłoby stworzenie miast
przyjaznych dla wszystkich.
Zasady te zostały uznane w wielu krajach,
m. in. we Włoszech, w USA i Wielkiej Brytanii. Liczne
miasta włoskie, nie tylko największe, ale także te
średnie i mniejsze, dysponujące bardziej ograniczonymi środkami, stały się ośrodkami rozwoju
różnych inicjatyw czyniących dzieci i szkoły aktywnymi uczestnikami polityki urbanistycznej. Włoskie
realizacje są dokumentowane przez centrum mające
swą siedzibę przy Istituto degli Innocenti we Florencji
(strona internetowa: www.centriminori.it). Głównym
jego zadaniem jest popularyzacja efektów owej działalności. Efekty te są siłą rzeczy bardzo różne, bo
doświadczenia prowadzi się w bardzo odmiennych
warunkach i przy użyciu nowych, niesprawdzonych
często metodologii. Uczestnictwo w międzynarodowym projekcie „Miasta przyjazne dzieciom” jest we
Włoszech wspierane finansowo dwoma dekretami
państwowymi (L.285/97 i L.344/97). W Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii inicjatywy włączania
dzieci w proces projektowania i planifikacji miasta
mają za sobą 30 lat praktyki. W tym czasie udało się
wypracować wiele użytecznych teorii i metod.
Analizując przebieg tych prac – trwających od lat
60. – Ray Lorenzo wyróżnił 7 chronologicznie następujących po sobie etapów, które nazywa domenami.
Być może ich charakterystyka zainspiruje Państwa
do pojęcia tego rodzaju działań.
8
laura nanni
dzieci zmieniają
współczesne miasta
koncepcje, realizacje, możliwości
Domeny uczestnictwa dzieci w projektowaniu i planifikacji miasta
1.Domena romantyczna
(dzieci jako projektanci)
2. Domena advocacy
(projektanci dla dzieci)
3. Domena potrzeb
(socjologia dla dzieci)
Teoria: Koniec lat 60. – początek lat 70. Podejście
to nazwano „romantycznym”, gdyż traktuje dzieci
jako czynnych projektantów swojej przestrzeni.
Ich idee i projekty uważa się za inne i lepsze
od idei i projektów dorosłych. Zaprasza się
dzieci do wyobrażenia sobie własnej przyszłości, jednak bez udziału dorosłych.
Promotorzy: Mayer Spivak, Nanine Clay,
Simon Nicholson, Ray Lorenzo, Elise Boulding.
Organizacje: World’s Future Society, WWF,
Childhood City Network.
Efekty: Dostarczyła wiele nowych pomysłów na to,
jak mogłyby wyglądać nasze miasta, gdyby były
planowane w całości przez dzieci. Rozwinęła nowatorskie metody i po raz pierwszy wskazała
na uczestnictwo dzieci jako na zagadnienie
o globalnym znaczeniu.
Niedostatki: Powierzyła samym dzieciom zadanie wyobrażenia sobie i kreowania własnych
wpólnot, przyszłych środowisk itd. Oprócz
projektantów nie włączała dorosłych w proces
projektowania.
Teoria: Podejście to rozwijało się równolegle z poprzednim: projektanci stają się „obrońcami” potrzeb tych mieszkańców, którzy zwykle nie mają
wpływu na duże projekty urbanistyczne; w tym
wypadku – adwokatami dzieci.
Promotorzy: Paul Hogan, Karl Linn, Randy
Hester.
Efekty: Rozwinęła złożone metody i teorie
uczestnictwa. Wiele inicjatyw doprowadziło
do wstrzymania takich projektów, jak autostrady wewnątrz miast lub nieodpowiednie plany
odnowy urbanistycznej. Tworzenie nowych
planów i pozytywnych propozycji nie odegrało
tu większej roli.
Niedostatki: Jakkolwiek uznawano w niej prawa
dzieci jako obywateli, nie wciągnięto ich w proces projektowania.
Teoria: Pod koniec lat 70. oraz przez całe lata 80.
przeprowadzano liczne badania nad stosunkiem
dzieci do środowiska miejskiego. Starano się
uwzględnić wyniki badań z dziedziny psychologii środowiskowej w rozwijaniu poszukiwań
w zakresie przestrzeni przyjaznych dzieciom.
W projektach uwzględniono szczególne potrzeby dzieci – więź z przyrodą i potrzebę zabawy.
Promotorzy: Kevin Lynch, Roger Hart, Clare
Cooper Marcus, Florence Ladd, Robin Moore,
Louise Chawla.
Efekty: Przyczyniła się do odkrycia i ustalenia kluczowych tez dotyczących tego, jak ma wyglądać
dobra przestrzeń dla dzieci.
Niedostatki: Podejście to zakłada, iż tylko
odpowiednio wypracowana nauka społeczna
jest w stanie zidentyfikować potrzeby przestrzenne dzieci, a wobec tego nie ma potrzeby
wciągnięcia samych dzieci w proces badania
i projektowania.
fot.: anna lisa pecoriello
Źródło danych: M. Francis, R. Lorenzo,
„L’ipotesi dei sette reami”, Paesaggio Urbano,
Rimini, 1/2003.
4. Domena poznawania
(poznawać miasto)
5. Domena praw
(dzieci jako obywatele)
6. Domena instytucjonalna
(dzieci jak dorośli)
7. Domena proaktywna
(uczestnictwo z wizją)
Teoria: W latach 90. za główny efekt uczestnictwa
w projektowaniu miejskiej przestrzeni uważa się
poznanie środowiska w całości; architekci uczą
dzieci architektury.
Promotorzy: Doreen Nelson, Elaine Adams,
Sharon Stine, Wendy Titman, Susan
Goltsman.
Efekty: Przyczyniła się do znacznego rozpowszechnienia idei naturalnych środowisk dla
dzieci.
Niedostatki: Projektanci i władze nie uwzględniają w swojej działalności wiadomości zdobytych
w doświadczeniach współpracy z dziećmi, realizacja projektów nie jest głównym celem. Kierunek ten zmienił wprawdzie sposób myślenia, ale
nie zmienił fizycznie analizowanej przestrzeni.
Inicjatywy te prowadzą do poznania środowiska
oraz do pozytywnych zmian społecznych, ale nie
do ulepszenia konkretnych miejsc.
Teoria: Ten nowy prąd postanowił zdefiniować
i zagwarantować prawa dzieci w środowiskach
miejskich. Wśród praw dzieci zawartych w Konwencji o Prawach Dzieci (1989) ONZ znalzło się
prawo dzieci do zabawy. Dzieci były tu traktowane jako pełnoprawni uczestnicy.
Promotorzy: Roger Hart, David Sattertwaite,
Sheri Bartlett, Robin Moore. Organizacje:
UNICEF, IPA, Childwatch International, Save
the Children.
Efekty: W ramach tej domeny dzieci stworzyły kilka
projektów dzielnic i miast.
Niedostatki: Większa koncentracja uwagi
na prawach dzieci w ogóle, niżeli na ich potrzebach względem miejskiego środowiska.
Teoria: Ostatnio uczestnictwo dzieci wchodzi
w okres większej instytucjonalizacji: dzieci
traktuje się często jak dorosłych, przyznając
im takie same kompetencje oraz takie same
prawa w procesie projektowania. Planifikacja
odbywa się z ich bezpośrednim udziałem, ale
w ramach instytucjonalnych, ustalonych przez
dorosłych, władze i klientów.
Promotorzy: Organizacje: UNICEF, Childwatch
International, inne organizacje obrony praw
dziecięcych.
Efekty: Stworzyła liczne efekty laboratoryjne, ale
nie zawsze satysfakcjonujące rezultaty.
Niedostatki: Podejście to jest bardzo popularne, ale rezultaty – dosyć ograniczone lub wręcz
przeciwne temu, czego dzieci naprawdę chcą.
Najczęściej kończy się na niezbyt efektownych
zmianach środowiskowych.
Teoria: Najnowszą domenę nazywa się „uczestnictwem proaktywnym”. Łączy ona badanie,
uczestnictwo i działanie, by wciągnąć dzieci
i dorosłych w planifikację i projektowanie.
Dzieci są czynnymi uczestnikami w projekcie,
ale dorośli – m.in. projektanci i urbaniści – także
odgrywają doniosłą rolę. Celem jest realizacja
z dziećmi takich projektów, które ucieleśniałyby
ich idee i potrzeby. Plany skupiają się w zamierzeniu na mocnej wizji zarówno w przyznawaniu
władzy dzieciom, jak i we wprowadzaniu istotnych zmian w miejskim środowisku.
Promotorzy: Randy Hester, Mark Francis, Ray
Lorenzo, Jeff Bishop.
Efekty: Przyczyniła się do rozwoju efektywniejszej
metodologii i stała się najbardziej popularną formą uczestnictwa dzieci w projektach.
Niedostatki: Nie każdy projekt nadaje się do realizacji, bo wymaga uczestnictwa projektantów
i urbanistów ze szczególnym wykształceniem
i kompetencjami.
tłum. emiliano ranocchi
9