Przedmiot i podmiot prawa autorskiego

Ochrona własności
intelektualnej
Przedmiot i podmiot prawa autorskiego
dr inż.
in . Robert Stachniewicz
PRZEDMIOT PRAWA AUTORSKIEGO
Utwór jako podstawowy przedmiot prawa autorskiego, jest to każdy
przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w
jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu
wyrażenia (art.1 ust. 1 Dz. U. 1994 Nr 24 poz. 83 o prawie autorskim…).
(przykład: projekty budynków, projekt znaku towarowego
, postać graficzna afisza i
ogłoszenia, wizytówki)
Działalność twórcza – działalność człowieka mająca na celu wytworzenie
czegoś nowego, oryginalnego, czego dotąd nie było.
(nie ma znaczenia wartość utworu, jego walory estetyczne czy moralne, wszystkie utwory
maja taką samą ochronę prawno-autorską)
Indywidualny charakter – niepowtarzalny charakter formy wyrażający się w
ujęciu tematu i sposobie jego przedstawienia.
(utwór nie ma charakteru indywidualnego gdy forma jego przedstawienia jest typowa dla
danego dzieła np. typowe rysunki techniczne, tabele, zestawienia itp.)
Ustalenie utworu – uzewnętrznienie, nadanie mu postaci, która pozwala na
zapoznanie się z nim przynajmniej jednej osobie nie wliczając w to autora
(twórcy) utworu.
(utwór może mieć również charakter nietrwały np. wygłoszenie wykładu czy przemówienia, improwizacja muzyczna itp.)
Z ochrony autorsko-prawnej korzystają utwory spełniające 3 wcześniej
wymienione kryteria.
(wątpliwości → sąd)
Ochrona prawną (prawa autorskie) mogą być objęte:
- utwory samoistne,
- utwory inspirowane,
- zbiory dzieł,
- dzieła zbiorowe,
- opracowania cudzych utworów.
Utwór samoistny - to taki który nie zawiera cudzych elementów twórczych,
w którym nie wykorzystano cudzych dzieł, mimo że może być innymi
dziełami inspirowany (wtedy mówimy o utworze samoistnym inspirowanym, który może być również przedmiotem prawa autorskiego bez
uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego).
Zbiór dzieł – różnego rodzaju antologie itp., mogą być utworem, nawet gdy
zawierają niechronione elementy np. utwory co do których ochrona prawno–
autorska wygasła, o ile przyjęty w nich dobór, układ lub zestawienie ma
twórczy charakter. W takim przypadku chronimy efekt twórczego
zestawienia, ułożenia elementów zbioru.
Dzieło zbiorowe – utwór stworzony przez większy zespół autorów, zgodnie
z ustaloną przez wydawcę koncepcją całości, np. encyklopedia, słownik,
publikacja periodyczna; prawo do poszczególnych części dzieła zbiorowego
mających samodzielne znaczenie przysługuje ich autorom; prawo do całości
dzieła zbiorowego i do jego tytułu przysługuje wydawcy.
Opracowanie cudzego utworu tzw. utwór zależny – utwór, który powstaje
na bazie innego utworu (samoistnego) i zawiera w istotnym stopniu jego
elementy twórcze. Powstaje na skutek zaczerpnięcia w sposób twórczy
pewnych elementów z utworu macierzystego.
Do opracowań takich można zaliczyć m.in.:
- tłumaczenia,
- przeróbki,
- adaptacje,
- streszczenia,
- inscenizację dramatu,
- aranżacje muzyczne,
- antologie,
- przerobione logo.
W celu rozpowszechniania opracowania należy uzyskać zgodę twórcy
utworu pierwotnego (umowa podobna do licencyjnej - okres 5 lat).
Utwory zależne (opracowanie) wymagają uzyskiwania zgody w celu ich
rozpowszechniania natomiast przy utworach inspirowanych taka zgoda nie
nie jest wymagana.
OGRANICZENIA ZAKRESU OCHRONY UTWORÓW.
Nie korzystają z ochrony prawem autorskim utwory:
1. ze względu na warunki zawarte w ustawie „o prawie autorskim i
prawach pokrewnych” (Dz.U. 1994 Nr 24 poz.83)
-
akty normatywne lub urzędowe projekty,
(ustawy, rozporządzenia, przepisy wydawane przez organy samorządowe, umowy
międzynarodowe, itp. dokumenty.
-
urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole,
-
opublikowane opisy patentowe i ochronne,
-
proste informacje prasowe.
Nie korzystają z ochrony prawem autorskim utwory:
2. ze względu na brak indywidualnego charakteru oraz braku przejawów
działalności twórczej (2 z 3 warunków z definicji utworu).
- procesy twórcze
(utwór to produkt finalny procesu twórczego więc sam proces jako taki nie podlega ochronie ze
względu na przepisy o prawie autorskim … → ochrona kodeks cywilny).
- metody pracy, style,
- techniki tworzenia utworu,
(szkic, wypełnianie kolorem lub treścią, poprawki → obraz malarski lub utwór literacki)
- idee i pomysły nie wyrażone oryginalną formą,
- pomysły i tematy badawcze oraz teorie i fakty naukowe,
(teoria względności, prawo Archimedesa itp.)
- formy plastyczne, przestrzenne znane powszechne i od dawna,
(plakat, fotografia, utrwalenie na kliszy obrazów ruchomych → film, itp.)
-
elementy utworów pozbawione charakteru twórczego.
(typowe tabele i rysunki np. tabliczki w dolnym rogu rysunku technicznego; zestawienia
pozbawione oryginalnej koncepcji np. zestawienia części – stolarki okiennej, elementów
konstrukcji w projektach budynków – płyt żelbetowych z wymiarami, dźwigarów, itp.).
PODMIOT PRAWA AUTORSKIEGO
Podmiotem praw autorskich może być:
- twórca,
( pojedyncza osoba ).
- współtwórcy,
( wiele osób → dzieła wspólne i połączone ).
- osoby uprawnione.
( pozostali → pracodawca, producent lub wydawca, instytucja naukowa ).
Twórca → osoba podpisana na utworze jako jego autor lub podana w inny
sposób podczas rozpowszechniania utworu.
(obalenie autorstwa jedynie na drodze sądowej)
Możliwe jest nabycie majątkowych praw autorskich do utworu przez inne osoby przez
podpisanie umowy o przeniesienie praw autorskich (majątkowych) lub np. na drodze
testamentu.
Współtworzenie → podjęcie wspólnych działań, przez grupę osób
(min.2), mających na celu stworzenie wspólnego utworu (dzieła), np. film,
książki, widowisko teatralne.
Współtwórcom prawo autorskie przysługuje wspólnie, dlatego prawo do
całości utworu (dzieła) przysługuje wszystkim.
Dzieło wspólne → wspólny szkic, plan działań, podział obowiązków,
przesłanie które ma nieść dany utwór, itp.
Prawo autorskie przysługuje dla wszystkich współautorów a świadczenia wynikają z
osobistego wkładu każdego z nich. Wykonywanie prawa autorskiego do całości utworu
wymaga zgody wszystkich współtwórców.
Dzieło połączone → połączenie rezultatu działalności min. dwóch
twórców odrębnych utworów (np. skrypt, monografia → rozdziały kilku
autorów).
Powstanie dzieła nie wymaga współdziałania twórców odrębnych utworów, które
wchodzą w skład dzieła (różnica pomiędzy dziełem wspólnym). Ochronie
autorskoprawnej podlega całość pomimo, że składniki są odrębnymi utworami.
Pracodawca → przyznaje się uprawnienia do majątkowego
wykorzystania stworzonego w ramach umowy o pracę utworu.
Utwór pracowniczy → powstały w ramach wypełnienia podpisanej
wcześniej umowy o pracę (lub mianowanie, powołanie) oraz jego
stworzenie mieści się w ramach obowiązków służbowych pracownika (ew.
zawarto taki zapis w umowie).
Obowiązki służbowe to:
- określone w umowie o pracę,
- wynikają z układów zbiorowych, norm wewnątrzzakładowych, planów działalności
jednostki lub zakładu pracy, w której pracownik jest zatrudniony,
- mogą wynikać z ustnych poleceń przełożonego ale mieszczą się w granicach
obowiązków przewidzianych w umowie o pracę.
Nie są utworami pracowniczymi utwory powstałe:
- w wyniku umowy o dzieło lub umowy zlecenia (nawet jeśli umowa przewiduje
przeniesienie majątkowych praw autorskich do utworu),
- na konkursy,
- na zamówienie,
- poza obowiązkami służbowymi pracownika.
Brak znamion utworu pracowniczego następuje pomimo, że powstał on za
środki finansowe pracodawcy, na jego urządzeniach lub materiałach, w
godzinach służbowych ale nie jest podpisana umowa o pracę lub
współtwórca dzieła nie ma umowy o pracę (→ współwłasność).
Procedura nabycia praw majątkowych przez pracodawcę:
- przyjęcie utworu przez pracodawcę (od chwili ustalenia utworu do
dostarczenia pracodawcy prawa majątkowe → twórca)
(gdy po ustaleniu utworu twórca nie przedstawi utworu pracodawcy → pracodawca może
zarzucić zaniechanie obowiązków służbowych;
Gdy program komputerowy → nabycie praw w sposób pierwotny z mocy prawa)
- termin przyjęcia utworu przez pracodawcę → 6 m-cy (oświadczenie,
dorozumienie),
- obowiązek pracodawcy w ciągu 2 lat rozpowszechnienia utworu, jeśli w
tym celu powstał (jeśli nie → wyznaczenie dodatkowego terminu przez twórcę po nim
przepadają prawa majątkowe oraz materiał na rzecz twórcy).
Producent lub wydawca → osoba której nazwisko ew. nazwa widnieje na
materiałach, na których dzieło utrwalono albo przedstawiono do publicznej
wiadomości podczas jego rozpowszechniania.
Producenci :
- dzieł zbiorowych
- fono- lub wideogramów,
- utworów audiowizualnych,
- egz. utworów literackich, muzycznych, plastycznych fotograficznych,
- kartograficznych.
Producent może być → wytwórcą przedmiotów (utrwalony utwór),
wytwórcą egz. utworów, nośników (nie są utworami lecz przedmiotem
ochrony praw pokrewnych).
Instytucja naukowa → jednostka, w której działalność naukowa jest
podstawową działalnością, szkoły wyższe lub jednostką, w której
działalność naukowa jest realizowana pobocznie do jej zadań
podstawowych.
Do jednostek naukowych można zaliczyć:
- instytuty,
- ośrodki badawcze i badawczo-rozwojowe,
- jednostki PAN,
- laboratoria naukowo-badawcze przy jednostkach przemysłowych.
Utwór naukowy posiada charakter pracowniczy (stworzony na podstawie
obowiązków służbowych zawartych w umowie o pracę → utwory zgodne
z planami jednostek org., instytucji, tworzone z polecenia lub pod
nadzorem przełożonego) (trudności pojęcia obowiązek ze stosunku pracy w instytucji
naukowej)
W instytucji naukowej prawa autorskie osobiste i majątkowe przysługują
twórcy utworu. Instytucja naukowa nie nabywa w/w praw do utworu pracowniczego.
Ograniczenia majątkowych praw autorskich twórców w instytucji naukowej:
1. Pierwszeństwo do opublikowania utworu przez instytucję nauk.
(twórcy przysługuje wynagrodzenie za publikacje utworu → zasady wydawnicze
Prawo do pierwszego opublikowania wygasa po 6 m-c od dostarczenia, jeśli nie zawrze
on z twórcą umowy wydawniczej zobowiązującej do wydania utworu w ciągu 2-ch lat)
2. Instytucja może korzystać z utworu i zawartego w nim materiału bez
dodatkowego wynagrodzenia → udostępnienie pracownikom dla celów
badawczych czy dydaktycznych.
3. Instytucja naukowa może udostępnić bez zgody twórcy materiał
naukowy w utworze osobom trzecim, jeśli wynika to z przeznaczenia
utworu (opinia, ekspertyza).
(wyjątek to rozszerzenie o treść utworu a nie tylko formę → jak w ustawie)
Utwory audiowizualne (filmy) i programy komputerowe
Utwory audiowizualne → dzieła zbiorowe osób wnoszących
rozpoznawalny w utworze wkład twórczy (nie koniecznie wyodrębniona
część) tj. reżyser, scenograf, operator dźwięku.
(rezultat oryginalnego połączenia i zsynchronizowanej twórczości w różnych dziedzinach
– literatura, muzyka, film)
Prawo do wynagrodzenia należy się: głównemu reżyserowi,
operatorowi obrazu, twórcy scenariusza, scenografowi, twórcom innych
utworów literackich lub muzycznych wykorzystanych w filmie, artystom.
(przyznane proporcjonalnie do wpływów z tytułu wyświetlania filmu, jego wypożyczeń i
publicznych odtwarzań, reprodukcji filmu na potrzeby użytku własnego → umowa o
stworzenie utworu lub wykorzystanie utworu już istniejącego lub umowa o współudział
przy realizacji filmu)
Na mocy umów producent nabywa prawo do eksploatacji utworu jako
całości (prawo wyłączności) – bez zgody współautorów.
Autorskie prawa majątkowe → ochrona 70 lat od śmierci ostatniej
osoby z grona współtwórców.
Program komputerowy → zbiór instrukcji przedstawionych w języku
programowania (zrozumiałym przez komputer), których realizacja umożliwia osiągnięcie zamierzonego przez programistę celu.
(brak definicji w Ustawie)
Ochrona → Dyrektywa UE z 1991r. (zastosowanie w ciągu 5-ciu lat od
podpisania aktu wspólnotowego Polski.
Ochrona programów zagranicznych → akt paryski Konwencji Berneńskiej.
Program jest chroniony jeśli jest przejawem działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalonej w dowolnej postaci.
Twórca programu posiada prawo jedynie do uznania jego autorstwa i do
oznaczenia go swoim nazwiskiem. Nie posiada praw do nienaruszalności
treści i formy programu oraz decydowania o jego pierwszym udostępnieniu
publiczności.
Majątkowe prawa autorskie odnoszą się tylko do:
-Trwałego i czasowego zwielokratniania programu komputerowego w
całości ew. w części, jakimikolwiek środkami i w jakiejkolwiek formie.
mieści się tu prawo do modyfikacji/konwersji np. na inny system operacyjny, zmianę
układu (nowe wersje, nowe funkcje), inne funkcje np. (usunięcie błędów, zmiany w
procesie konserwacji programu)
-Publicznego rozpowszechniania w postaci reprodukcji jednorazowej (np.
prezentacja), jak i trwałej (wprowadzenie do obrotu nośników z nagranym
programem).
Prawa autorskie majątkowe nie odnoszą się do:
- tworzenia kopii zapasowych,
- dekompilacji (tylko licencjonobiorca np. zmiana interfejsu),
- analiza programu (jego działanie i testowanie aby poznać ideę i zasadę działania).
Prawa autorskie w Regulaminie studiów Politechniki Białostockiej
(tekst jednolity z 2009r.)
7. PRACA DYPLOMOWA
§ 25
1. Pracę dyplomową (magisterską, inżynierską lub licencjacką) wykonuje student pod
kierunkiem nauczyciela akademickiego z tytułem profesora lub stopniem naukowym
doktora habilitowanego. Rada wydziału może upoważnić do kierowania pracą
dyplomową nauczyciela akademickiego posiadającego stopień naukowy doktora.
2. W trakcie wykonywania pracy dyplomowej student zobowiązany jest do
poszanowania praw autorskich należnych autorom książek, skryptów i innych
pomocy naukowych.
3. W przypadku stwierdzenia przypisania sobie autorstwa istotnego fragmentu lub
innych elementów cudzego utworu lub ustalenia naukowego, stwierdza się
nieważność postępowania w sprawie nadania tytułu zawodowego.
4. Organem właściwym do stwierdzenia nieważności postępowania w sprawie nadania
tytułu zawodowego, wznowienia postępowania w sprawie nadania tytułu zawodowego i
wydania dyplomu oraz stwierdzenia nieważności decyzji o nadaniu tytułu zawodowego i
wydania dyplomu jest Rektor.
systemy suchej zabudowy wnętrz. Stosowanie styropianu jest niewskazane
ze względu na jego niższą odporność ogniową, niszczenie przez gryzonie oraz
duże problemy w prawidłowym i dokładnym dopasowaniu izolacji do rozstawu
krokwi. Schemat docieplenia przedstawiono na rys. 1.6. [11].
Rys. 1.6. Schemat docieplenia dachu skośnego
Literatura
…
10] Gaczek M., Fiszer S.: Metody zewnętrznego ocieplania ścian budynków.
Kalejdoskop Budowlany nr 4/2004.
11] www.cieplej.pl
…