odpadowe wyroby azbestowe
Transkrypt
odpadowe wyroby azbestowe
ODPADOWE WYROBY AZBESTOWE Jerzy Rzechuła AZBEST (asbestos = niezniszczalny) • Azbest chryzotylowy Mg6[Si4O10](OH)8 (z grupy serpentynów) – najbardziej rozpowszechniony i był najczęściej stosowany, o temperaturze topnienia 1500 – 1550 o C. • Azbest amfibolowy Na2Fe32+Fe23+ [Si4O11]2(OH,F)2 ( z grupy amfiboli) – występuje w znacznie mniejszych ilościach, o temperaturze topnienia ok. 1150 o C – odmiany: krokidolit, antofyllit, amosyt i inne. • Odporny na działania wielu chemikaliów, niepalność, izolacyjność cieplna, dzwiękochłonność, odporność mikrobiologiczna, dobre właściwości wiążące. • Wytrzymałość na rozciąganie pojedynczych włókien zbliżona do wytrzymałości włókien ze stali o zbliżonej średnicy. • Włókniste minerały (długość włókien do ok. 10 cm) o doskonałej podzielności, podatne na tkanie i filcowanie. 1 DAWNE, GŁÓWNE WYKORZYSTYWANIE AZBESTU Klasa I – wyroby o gęstości objętościowej < 1000 kg/m3, o zawartości azbestu > 20 %, o małej ilości spoiwa - wyroby tzw. miękkie. Jako tkanina (zawartość azbestu 12 – 100 %): ubiory i rękawice dla strażaków, hutników i pracowników przemysłu chemicznego, koce gaśnicze, przeciwpożarowe kurtyny teatralne, tkactwo artystyczne, uszczelnienia i szczeliwa Klasa II – wyroby o gęstości objętościowej > 1000 kg/m3, o zawartości azbestu < 20 %, o dużej ilości spoiwa – wyroby tzw. twarde. W budownictwie (zawartość azbestu 12 – 15 %): eternit (cementowoazbestowe płyty), rury do transportu wody i ścieków, płytki podłogowe, elementy stropowe, ścianki działowe, tynki, W motoryzacji – okładziny szczęk hamulcowych, tarcze sprzęgłowe (zawartość azbestu 15 – 75 %). W przemyśle chemicznym – elementy urządzeń w produkcji chloru i zasad. W energetyce – uszczelnienia kominów, płyty azbestowo – cementowe w chłodniach, izolacja rurociągów (w połączeniu z gipsem). PRZENIKANIE WŁÓKIEN AZBESTU DO ŚRODOWISKA Obróbka mechaniczna materiałów azbestowo cementowych cięcie, wiercenie, łamanie, szczotkowanie, przemieszczanie (tarcie). Rozpuszczanie przez „kwaśne deszcze” spoiwa cementowego i uwalnianie włókien (np. z płyt dachowych azbestowo cementowych). Korozja biologiczna – mechaniczne uszkadzanie materiałów na skutek wzrostu głównie glonów i grzybów na powierzchni materiałów azbestowo cementowych. Ścieranie się materiałów zawierających azbest – szczęki i klocki hamulcowe, oraz tarcze sprzęgłowe w pojazdach mechanicznych. Starzenie się materiałów i ich mechaniczny rozpad. 2 Uszczelnienie na złączach tłumików drgań w przewodach wentylacyjnych Rury azbestowo cementowe instalacji wentylacyjnej 3 Dachowe płyty azbestowo cementowe po zdemontowaniu. Sznur azbestowy do cieplnych uszczelnień. 4 Uszczelnienie instalacji cieplnej sznurem azbestowym. Natrysk ognioochronnej masy na konstrukcję sufitu. 5 WYROBY AZBESTOWE ODPADEM NIEBEZPIECZNYM „Azbest jest substancją o udowodnionym działaniu rakotwórczym, o poważnym zagrożeniu dla zdrowia przy oddziaływaniu na drogi oddechowe” Dz. U., 1996, nr 121, poz. 571. W pęcherzykach płucnych odkładają się włókna 1 – 10 µm ( w największej ilości bo aż 90 % włókna 1 – 5 µm) wywołując chorobę nowotworową. Włókna <1 µm są wydychane, a włókna > 10 µm osiadają na śluzówkach i nie docierają do pęcherzyków płucnych. Ustawa o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest. Dz. U., 1997, nr 101, poz. 628. SHORZENIA WYWOŁYWANE AZBESTEM Zanieczyszczenia powodujące choroby zawodowe przy pracach z azbestem to kilkaset tysięcy włókien w 1 m3. Przy niewłaściwie prowadzonych pracach z wyrobami azbestowymi w zamkniętych obiektach ilość włókien może przekraczać kilka lub kilkanaście milionów w 1 m3. ♣Pylica azbestowa (azbestoza). ♣Nowotwory złośliwe ( międzybłoniak opłucnej i otrzewnej). ♣Zgrubienia i stwardnienia opłucnej. ♣Zmiany skórne. ♣Przewlekłe zapalenia oskrzeli. 6 AZBEST W ŚRODOWISKU • • • • • • • • Woda transportowana rurami azbestowo cementowymi zawiera do 50 000 wł/dm3 (brak danych o szkodliwości takich stężeń). Najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) azbestu w wodzie pitnej to 12 000 wł/dm3. W gruncie poddawanym obróbce mechanicznej (rolnictwo, komunikacja) NDS < 0,02 %. Na stanowisku pracy ( 8 godzin) NDS < 200 000 wł/m3. Powietrze mieszkalne: kraj < 1000 wł/m3, w Niemczech < 500 wł/m3. Przebywanie przez 15 miesięcy w środowisku o stężeniu 15 000 wł/m3 powoduje zmiany w rentgenowskim obrazie płuc. Pryzma płyt azbestowo cementowych w odległości kilku metrów emituje ok. 1 700 wł/m3. Wiercenie otworów w płytach azbestowo cementowych, ich szczotkowanie emituje w odległości 1,5 m ok. 10 000 wł/m3. Przy demontażu nie zwilżonych wodą płyt azbestowo cementowych emitowane jest 40 000 – 80 000 wł/m3. NDS = Najwyższe Dopuszczalne Stężenie AZBEST W KRAJU I JEGO USUWANIE Zużycie azbest w kraju w latach 1960-1990 wynosiło ok. 1,5 kg/M/rok. Produkcja płyt azbestowo cementowych w 1980 r – 50 mln m2/rok. Całkowita ilość w/w płyt w kraju ocenia się na 2,5 mld m2. Trwałość płyty azbestowo cementowej ocenia się na ok. 30 lat. Koszt usuwania płyt azbestowo cementowych ok. 20 zł/m2. Koszt usuwania torkretu (tynk azbestowo cementowy) ok. 50 zł/m2. Koszt składowania wyrobów azbestowych 400- 600 zł/Mg PROGRAM USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW AZBESTOWYCH (M. P., 2003, nr 11, poz. 159) 2003 – 2012 r - 5 413 275 Mg 2013 – 2022 r - 6 186 600 Mg 2023 – 2032 r - 3 866 623 Mg Szacunkowe koszty usuwania wyrobów azbestowych (2003 – 2032r); środki publiczne – 821 mln zł środki prywatne - 48 mln zł środki zagraniczne – 212 mln zł 7 Prace przy demontażu płyt dachowych z użyciem specjalnego odkurzacza. Poprawny demontaż izolacji cieplnej z azbestu. 8 Opakowane płyty azbestowo cementowe na paletach przed transportem na składowisko POSTĘPOWANIE Z WYROBAMI AZBESTOWYMI Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest. (Dz. U., 2004, nr 71, poz. 649). Dyrektywa 87/217/EWG w sprawie ograniczania zanieczyszczaniu środowiska azbestem i zapobiegania temu zanieczyszczaniu ( w tym sposoby oznaczania azbestu). Oznaczanie stężenia azbestu metodą mikroskopową: PN-88/Z-04202/02 9 WYBRANE, CHEMICZNE, ZAWODOWE CZYNNIKI RAKOTWÓRCZE Czynnik rakotwórczy Narząd podatny Względne ryzyko* Węglowodory aromatyczne, produkty ropopochodne, benzol, anilina, iperyt Płuca, skóra, pęcherz moczowy, krtań. 2 – 6 razy Chlorek winylu Wątroba. 200 razy Skóra, płuca, zatoki przynosowe. 3 – 8 razy Azbest Płuca. 5 – 12 razy Nikiel. Skóra, płuca. 5 – 1- razy Arszenik, chrom Cr6+. * Średnie ryzyko zachorowań wynosi 1 na 1 milion osób. Do czasu znalezienia materiałów zastępczych dopuszcza się stosowanie wyrobów w pewnych przypadkach : np. jako diafragmy w instalacjach elektrolitycznych, wały do ciągnienia szkła – Dz.U., 2005, nr 10, poz. 72. 10