Uprawnienia rodzicielskie i l i l www.pip.gov.pl

Transkrypt

Stan prawny – kwiecień 2014 r.
Uprawnienia rodzicielskie
www.pip.gov.pl
i
l
Zakaz pracy kobiet
 Pracodawca
zobowiązany
jest
przestrzegać
zakazu
zatrudniania kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych lub
szkodliwych dla ich zdrowia.
 Aktualny wykaz prac wzbronionych kobietom zawiera
załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
10 września 1996 r.
r w sprawie wykazu prac szczególnie
uciążliwych
lub
szkodliwych
dla
zdrowia
kobiet
(Dz. U. Nr 114, poz. 545 z późn. zm.).
www.prawawpracy.pl
2
Zakaz pracy kobiet
Prace określone wykazem można podzieli na:
 wzbronione wszystkim kobietom,
 wzbronione kobietom w ciąży,
 wzbronione kobietom w ciąży i w okresie karmienia piersią.
www.prawawpracy.pl
3
Zapamiętaj!
Zakaz zatrudniania kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych
lub szkodliwych dla ich zdrowia ma charakter bezwzględny,
bezwzględny co
oznacza, że powierzenie pracownicy takiego rodzaju pracy będzie
niezgodne z prawem, nawet jeśli odbywa się za zgodą
zainteresowanej.
i t
j
Działanie takie stanowi wykroczenie z art. 281 pkt. 5 k.p.,
zagrożone karą grzywny w kwocie od 1 000 zł do 30 000 zł.
www.prawawpracy.pl
4
Ochrona trwałości stosunku pracy
Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy
o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego
pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające
rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca
pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na
rozwiązanie umowy.
www.prawawpracy.pl
5
Zakaz rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę
w okresie ciąży pracownicy i urlopu macierzyńskiego
dotyczy:
 wypowiedzenia (w tym również wypowiedzenia zmieniającego),
 jak i rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia
z przyczyn niezawinionych przez pracownicę (art. 53 k.p.).
www.prawawpracy.pl
6
Zapamiętaj!
Niezwłocznego rozwiązania umowy w trybie art.
art 53 k.p.
k p nie stosuje
się wobec kobiet w okresie ciąży i urlopu macierzyńskiego
(art. 177 § 1 k.p.), niezależnie od tego, czy niezdolność do
pracy w okresie ciąży spowodowana jest powikłaniami ciąży
czy "zwykłą" chorobą.
www.prawawpracy.pl
7
Odwołanie do sądu od wypowiedzenia
Wręczenie wypowiedzenia ciężarnej pracownicy w okresie
ochronnym jest bezprawne, jeśli jednak do tego dojdzie,
pracownica powinna złożyć w ciągu siedmiu dni odwołanie do
sądu pracy.
pracy
W przeciwnym wypadku wypowiedzenie stanie się skuteczne
i umowa ulegnie rozwiązaniu mimo przysługującej kobiecie
ochrony.
www.prawawpracy.pl
8
Zniesienie ochrony
Pracodawca może rozwiązać
ą
umowę
ę o pracę
ę z przyczyn
y y
uzasadniających jej rozwiązanie bez zachowania okresu
wypowiedzenia (art. 52 k.p.), jeżeli reprezentująca pracownicę
zakładowa organizacja związkowa uprzednio wyraziła na to zgodę,
bądź gdy u pracodawcy nie działa taka organizacja.
www.prawawpracy.pl
9
Uchwała SN z dnia 18 marca 2008 r.
– II PZP 2/08
„W sytuacji, gdy u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja
związkowa bądź taka organizacja funkcjonuje, ale nie reprezentuje
interesów pracownicy,
pracownicy dopuszczalne jest rozwiązanie umowy
o pracę bez wypowiedzenia w okresie ciąży pracownicy
(art. 177 § 1 k.p.).”
OSNP 2008/15-16/211.
www.prawawpracy.pl
10
Wyrok SN z 3 czerwca 1998 r.
– I PKN 164/98
„Jeżeli
Jeżeli w chwili rozwiązania umowy o pracę na podstawie art.
art 52
w związku z art. 177 § 1 KP pracodawca i zarząd zakładowej
organizacji związkowej nie wiedzą o ciąży zwolnionej pracownicy,
gdyż nie złożyła ona świadectwa lekarskiego (art.
(art 185 § 1 KP),
KP) to
zgoda zakładowej organizacji związkowej może być skutecznie
wyrażona po rozwiązaniu umowy o pracę, nie później jednak niż
d chwili
do
h ili wydania
d i orzeczenia
i w przedmiocie
d i i przywrócenia
ó
i do
d
pracy lub odszkodowania.”
OSNP 1999/11/366, OSP 1999/10/183.
www.prawawpracy.pl
11
Zapamiętaj!
Przepis art.
art 177 k.p.
k p chroni przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem
umowy o pracę przez pracodawcę w okresie ciąży i urlopu
macierzyńskiego, natomiast nie chroni pracownicy przed
wygaśnięciem umowy w tym okresie.
okresie
www.prawawpracy.pl
12
Zakaz wypowiadania i rozwiązywania umowy o pracę dotyczy
sytuacji, w której wypowiedzenie zostało złożone pracownicy
w okresie przed zajściem w ciążę, a pracownica zaszła w ciążę
w czasie biegu wypowiedzenia albo w okresie, gdy była ona
już w ciąży,
ciąży lecz o tym fakcie nie wiedziała.
wiedziała
www.prawawpracy.pl
13
Przykład
Pracodawca złożył pracownicy oświadczenie woli o rozwiązaniu
umowy o pracę za 3
3-miesięcznym
miesięcznym okresem wypowiedzenia. Po
dwóch tygodniach pracownica poinformowała pracodawcę, że jest
w ciąży o czym nie wiedziała w chwili wypowiadania umowy
o pracę.
pracę
W takiej sytuacji pracodawca winien anulować złożone pracownicy
wypowiedzenie.
www.prawawpracy.pl
14
Wyrok SN z 29 marca 2001 r. –
I PKN 330/00
„Pracownica,
Pracownica która początkowo nie kwestionowała wypowiedzenia
jej umowy o pracę, może żądać uznania tej czynności za
bezskuteczną, gdy po dokonaniu wypowiedzenia okazało się, że
jest w ciąży lub gdy w okresie wypowiedzenia zaszła w ciążę.
ciążę ”
OSNAP 2003/1/11.
www.prawawpracy.pl
15
Ochrona trwałości stosunku pracy –
wyjątki od zasady
 Zakazów rozwiązania umowy o pracę w okresie ciąży lub
urlopu macierzyńskiego nie stosuje się do pracownicy
w okresie próbnym, nieprzekraczającym jednego miesiąca.
 Ponadto rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę za
wypowiedzeniem w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego
może nastąpić w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji
pracodawcy.
pracodawcy
 Pracodawca jest obowiązany wówczas uzgodnić z
reprezentującą pracownicę zakładową organizacją związkową
termin rozwiązania umowy o pracę.
www.prawawpracy.pl
16
Wyrok SN z 24 czerwca 1977 r.
– I PRN 136/76
„Nie
Nie jest likwidacją pracodawcy w rozumieniu § 4 art.
art 177 k.p.
kp
przekazanie etatów jednego przedsiębiorstwa drugiej jednostce
organizacyjnej, dokonane w ramach zmian organizacyjnych.
Przekazanie takie nie uzasadnia dopuszczalności wypowiedzenia
stosunku pracy pracownicy w ciąży lub w czasie urlopu
macierzyńskiego.”
www.prawawpracy.pl
17
Przykład
Spółka, zatrudniająca pracownicę w ciąży, zlikwidowała jeden ze
swoich sklepów , w którym świadczyła pracę ta zatrudniona.
Dla uchylenia ochrony stosunku pracy pracownicy w ciąży,
wymagana jest jednak likwidacja podmiotu zatrudniającego (czyli
spółki)
spółki),
a
nie
określonego
zakładu
–
sklepu
sklepu.
W omawianym przypadku spółka nie może zatem wypowiedzieć
kobiecie w ciąży umowy o pracę.
www.prawawpracy.pl
18
Prawo do zasiłku macierzyńskiego
Ważne:
Pracownicy, z którą rozwiązano stosunek pracy w okresie ciąży
z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy i której
nie zapewniono innego zatrudnienia, przysługuje do dnia
porodu zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego
(art. 30 ust. 3 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego
w razie
i choroby
h b i macierzyństwa
i
ń t
–jt.
jt Dz.U.
D U z 2014 r., poz. 159).
159)
www.prawawpracy.pl
19
Ochrona pracownika - ojca
Ochrona przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę
obejmuje również pracownika
pracownika-ojca
ojca wychowującego dziecko,
korzystającego z urlopu macierzyńskiego.
A zatem można go zwolnić dyscyplinarnie – za zgodą związków
zawodowych lub za wypowiedzeniem – w przypadku całkowitej
likwidacji bądź upadłości pracodawcy.
www.prawawpracy.pl
20
Zapamiętaj!
W przypadku rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem
w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji, pracodawca jest
obowiązany
uzgodnić z reprezentującą
pracownika-ojca
zakładową organizacją związkową termin rozwiązania umowy
o pracę.
pracę
www.prawawpracy.pl
21
Wyrok SN z dnia 3 grudnia 2009 r.
– II PK 147/09
„Podjęcie
Podjęcie uchwały rady nadzorczej spółki będącej zagraniczną
osobą prawną o "zamknięciu" oddziału w Polsce będącego
pracodawcą w rozumieniu art. 3 k.p., nie stanowi likwidacji
pracodawcy w rozumieniu art.
art 411 k.p.
k p i nie wyłącza ochrony
stosunku pracy pracownicy w ciąży (art. 177 § 4 k.p.). „
OSNP 2011/11-12/154.
www.prawawpracy.pl
22
Przedłużenie umowy terminowej
do dnia porodu
Umowa o pracę zawarta na czas określony lub na czas wykonania
określonej
k śl
j pracy albo
lb na okres
k
próbny
ób
przekraczający
k
j
j d
jeden
miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego
miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu.
Ważne:
Przedłużenia umowy do dnia porodu nie stosuje się:
 do umowy o pracę na czas określony zawartej w celu
zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej
nieobecności w pracy,
pracy
 do pracownicy zatrudnionej na podstawie umowy o pracę
tymczasową.
www.prawawpracy.pl
23
Przykład 1
Z pracownicą zawarto umowę o pracę na czas określony od
1 lutego do 30 czerwca. W dniu 10 maja pracownica przedstawiła
zaświadczenie lekarskie stwierdzające, że jest w drugim miesiącu
ciąży.
W takiej sytuacji pracodawca zobowiązany jest przedłużyć umowę
o pracę do dnia porodu, gdyż w dniu rozwiązania umowy o pracę
(30 czerwca) pracownica będzie w ciąży ponad trzy miesiące.
www.prawawpracy.pl
24
Przykład 2
Z pracownicą zawarto umowę o pracę na okres próbny od
1 czerwca do 30 czerwca. W dniu rozwiązania umowy o pracę
okazało się, że jest w drugim miesiącu ciąży.
W takiej sytuacji pracodawca nie jest zobowiązany przedłużyć
umowę o pracę do dnia porodu,
porodu gdyż umowa na okres próbny nie
przekracza jednego miesiąca.
www.prawawpracy.pl
25
Przykład 3
Z pracownicą zawarto umowę o pracę na czas zastępstwa
nieobecnego pracownika.
Z dniem powrotu nieobecnego pracownika okazało się, że
pracownica, która zastępowała nieobecnego jest w 7 miesiącu
ciąży.
W takiej sytuacji pracodawca nie jest zobowiązany przedłużyć
umowy o pracę do
d dnia
d i porodu.
d
www.prawawpracy.pl
26
Wyrok SN z dnia 23 grudnia 1963 r.
– III PR 67/63
„(…)
( ) Przedłużenie trwania umowy następuje z mocy samego
prawa bez potrzeby składania przez strony jakichkolwiek
oświadczeń, w szczególności oświadczenia pracodawcy.”
OSNCP 1964, nr 9, poz. 191.
www.prawawpracy.pl
27
Prawo do zasiłku macierzyńskiego
Pracownica, której przedłużono umowę o pracę do dnia porodu nie
ma prawa do urlopu macierzyńskiego (nie ma już statusu
pracownika) przysługuje jej jednak zasiłek macierzyński z Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych
– art.
art 30 ust.
ust 4 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych
z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tj. Dz.U. z 2014 r.,
poz. 159).
www.prawawpracy.pl
28
Obliczanie terminu
Przepisy kodeksu pracy nie wskazują sposobu obliczenia
upływu terminu trzeciego miesiąca ciąży uprawniającego do
przedłużenia umowy terminowej.
Sąd Najwyższy w wyroku z 5 grudnia 2002 r. (I PK 33/02, OSNP
2004/12/204), wskazał, że termin upływu trzeciego miesiąca ciąży
(art. 177 par. 3) oblicza się w równej miary miesiącach
księżycowych (28 dni).
www.prawawpracy.pl
29
Rozwiązanie umowy o pracę
 Pracownica w okresie ciąży może wypowiedzieć lub rozwiązać
bez wypowiedzenia umowę o pracę, zgodnie z zasadą
wolności pracy.
 Umowa o pracę może zostać także rozwiązana w okresie ciąży
pracownicy w drodze porozumienia stron zgodnie z zasadą
swobody umów.
 Pracownica ma tu pełną swobodę i jeżeli wiedząc o stanie ciąży
składa oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o pracę lub
wyraża zgodę na jej rozwiązanie za porozumieniem stron, nie
może kwestionować skuteczności rozwiązania umowy.
www.prawawpracy.pl
30
Uchylenie od skutków prawnych
złożonego oświadczenia woli
W orzecznictwie Sądu Najwyższego dopuszcza się możliwość
uchylenia się przez pracownicę od skutków prawnych
oświadczenia woli jako złożonego pod wpływem błędu.
błędu
www.prawawpracy.pl
31
Wyrok SN z dnia 11 czerwca 2003 r. –
I PK 206/02
„Oświadczenie woli pracownicy o wypowiedzeniu umowy o pracę
dotyczy czynności prawnej odpłatnej.
Dla uchylenia się od skutków prawnych takiego oświadczenia woli,
w przypadku złożenia go przez pracownicę pozostającą w błędzie
co do stanu ciąży, nie jest wymagane, by błąd został wywołany
przez pracodawcę, chociażby bez jego winy albo by pracodawca
wiedział o błędzie lub z łatwością mógł go zauważyć.
zauważyć ”
OSNP 2004/16/278
www.prawawpracy.pl
32
Zapamiętaj!
Warunkiem, aby żądanie o przywrócenie pracownicy mogło być
uznane za uzasadnione, jest odwołanie się do sądu pracy
niezwłocznie po uzyskaniu wiedzy o ciąży.
Pracownica musi mieć świadomość, że pozew o przywrócenie do
pracy powinien być złożony w ciągu 7 dni od uzyskania
potwierdzenia tego, że spodziewa się dziecka.
www.prawawpracy.pl
33
Wyrok SN z 25 kwietnia 2012 r. –
II PK 209/11
„Pracodawca
Pracodawca nie ma obowiązku przywracać do pracy kobiety
w ciąży, jeśli ta zwlekała z odwołaniem się od wypowiedzenia do
sądu. Jeżeli kobieta po zwolnieniu z pracy zorientuje się, że jest
w ciąży,
ciąży może,
może co do zasady,
zasady żądać przywrócenia do pracy,
pracy przy
czym pozew w tej sprawie powinna złożyć w ciągu 7 dni od
uzyskania potwierdzenia, że spodziewa się dziecka, a nie gdy
l k
lekarz
określi
k śli termin
t
i porodu.”
d ”
www.prawawpracy.pl
34
Niemożność uchylenia się od skutków
oświadczenia woli
Pracownica,, która wyraża
y
zgodę
g ę na rozwiązanie
ą
umowy
y o p
pracę
ę
na mocy porozumienia między stronami z późniejszym terminem
jej rozwiązania a następnie zaszła w ciążę przed upływem tego
terminu nie może powoływać się na błąd i uchylić się od skutków
terminu,
złożonego oświadczenia woli.
Ważne:
Aby pracownica mogła uchylić się od skutków złożonego
oświadczenia woli stan ciąży musi istnieć w chwili składania
oświadczenia woli.
www.prawawpracy.pl
35
Wyrok SN z 5 października 2007 r. –
II PK 24/07
„1. Artykuł 177 § 1 k.p. nie daje podstawy do uznania za
niezgodne z prawem rozwiązania umowy o pracę za
porozumieniem stron zawartym z pracodawcą przez pracownicę,
która nie była
y w ciąży,
ą y, a zaszła w ciążę
ą ę p
przed określonym
y
w porozumieniu terminem rozwiązania umowy.
2. Przepis art. 8 k.p. nie stanowi podstawy dla domagania się
przez pracownicę,
pracownicę która w dacie składania oświadczenia
o wypowiedzeniu umowy o pracę nie była w ciąży, a zaszła
w ciążę po tej dacie, ustalenia, że umowa o pracę trwa nadal.”
LEX nr 375649.
www.prawawpracy.pl
36
Wypowiedzenie zmieniające
Pracodawca może dokonać pracownicy w ciąży wypowiedzenia
zmieniającego warunki umowy o pracę (art. 42 k.p.).
Jest to możliwe w przypadku:
p yp
 wejścia w życie nowego lub zmiany obowiązującego układu zbiorowego,
a także
 regulaminu wynagradzania.
wynagradzania
W myśl bowiem art. 24113 par. 1 i 2 k.p. korzystniejsze postanowienia układu, z dniem jego
wejścia w życie, zastępują z mocy prawa wynikające z dotychczasowych przepisów prawa
pracy warunki umowy o pracę lub innego aktu stanowiącego podstawę nawiązania stosunku
pracy.
Postanowienia układu mniej korzystne dla pracowników wprowadza się w drodze
wypowiedzenia pracownikom dotychczasowych warunków umowy o pracę lub innego aktu
stanowiącego podstawę nawiązania stosunku pracy. Przy wypowiedzeniu dotychczasowych
warunków umowy o pracę lub innego aktu stanowiącego podstawę nawiązania stosunku
pracy nie mają zastosowania przepisy ograniczające dopuszczalność wypowiadania
warunków takiej umowy lub aktu.
www.prawawpracy.pl
37
Wypowiedzenie zmieniające
Wypowiedzenie zmieniające pracodawca może także wręczyć:
 na podstawie art. 5 ust. 5 pkt 1 ustawy z 13 marca 2003 r.
o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami
stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników
(Dz.U. z 2003 r. nr 90, poz. 844 z późn. zm.).
www.prawawpracy.pl
38
Zapamiętaj!
Pracownicy w związku ze zmianą stanowiska pracy, której
obniżono wynagrodzenie przysługuje dodatek wyrównawczy
do końca okresu, w którym korzystałaby ze szczególnej
ochrony przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku
pracy.
pracy
(art. 5 ust. 6 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania
i
i
z pracownikami
ik i stosunków
t
kó
pracy z przyczyn
niedotyczących pracowników (Dz.U. z 2003 r. nr 90, poz. 844 z późn.
zm.).
www.prawawpracy.pl
39
Praca w godzinach nadliczbowych
i w porze nocnej
Pracownicy w ciąży nie wolno:




zatrudniać w godzinach nadliczbowych,
w porze nocnej,
j
bez jej zgody delegować poza stałe miejsce pracy ani
zatrudniać w systemie przerywanego czasu pracy.
pracy
Ważne:
Zakaz delegowania poza stałe miejsce pracy ma charakter
względny tzn. może zostać uchylony poprzez zgodę pracownicy.
www.prawawpracy.pl
40
Zapamiętaj!
 Zakaz pracy w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej
obowiązuje od chwili przedłożenia pracodawcy zaświadczenia
lekarskiego stwierdzającego stan ciąży.
 Jeżeli pracownica nie przedstawiła pracodawcy takiego
zaświadczenia, a stan ciąży jest widoczny pracodawca
zobowiązany
ą
y
jjest
przestrzegać
p
g
zakazu
zatrudniania
w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej.
 Zakaz ten ma charakter bezwzględnie obowiązujący tzn.
tzn musi
być przestrzegany, nawet jeżeli pracownica wyrazi zgodę na
pracę w tych godzinach.
www.prawawpracy.pl
41
Opieka nad dzieckiem
do ukończenia 4 lat
Pracownika opiekującego się dzieckiem do ukończenia przez
nie
i czwartego
t
roku
k żżycia
i nie
i wolno
l
bez
b jego
j
zgody
d
zatrudniać:
 wg
godzinach nadliczbowych,
y ,
 w porze nocnej,
 w systemie przerywanego czasu pracy, jak również
 delegować poza stałe miejsce pracy (art. 178 k.p.).
Ważne:
Z powyższego może korzystać tylko jedno z rodziców lub
opiekunów dziecka, jeżeli oboje są zatrudnieni.
www.prawawpracy.pl
42
Zapamiętaj!
Pracownicy opiekujący się dzieckiem do ukończenia przez nie
4 roku życia nie mogą być zatrudniani bez swojej zgody
w wymiarze czasu pracy przekraczającym 8 godzin na dobę
w systemach czasu pracy, które dopuszczają ustalenie wyższego
dobowego wymiaru czasu pracy w niektórych dniach tygodnia.
tygodnia
(art. 148 pkt 3 k.p.)
www.prawawpracy.pl
43
Praca w porze nocnej
– zmiana rozkładu
Pracodawca zatrudniający pracownicę w porze nocnej jest
obowiązany na okres jej ciąży zmienić rozkład czasu pracy
w sposób umożliwiający wykonywanie pracy poza porą nocną,
a jeżeli
j ż li jest
j t to
t niemożliwe
i
żli
l b niecelowe,
lub
i
l
przenieść
i ść pracownicę
i do
d
innej pracy, której wykonywanie nie wymaga pracy w porze nocnej;
w razie braku takich możliwości pracodawca jest obowiązany
zwolnić pracownicę na czas niezbędny z obowiązku świadczenia
pracy.
www.prawawpracy.pl
44
Zapamiętaj!
 W razie gdy zmiana warunków pracy na dotychczas zajmowanym
stanowisku pracy, skrócenie czasu pracy lub przeniesienie pracownicy
do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia, pracownicy
przysługuje dodatek wyrównawczy.
 Pracownica w okresie zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy
zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia.
 Po ustaniu przyczyn uzasadniających przeniesienie pracownicy do
innej pracy, skrócenie jej czasu pracy lub zwolnienie z obowiązku
świadczenia pracy,
pracy pracodawca jest obowiązany zatrudnić
pracownicę przy pracy i w wymiarze czasu pracy określonych
w umowie o pracę.
www.prawawpracy.pl
45
Uchwała SN z dnia 15 marca 1979 r. –
V PZP 13/78
„Przeniesienie pracownicy w ciąży z czterobrygadowej organizacji
pracy do pracy jednozmianowej ze względu na ustawowy zakaz
zatrudnienia w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej (art. 178
§ 1 k.p.),
p ), jjako p
przeniesienie do innejj p
pracy
y w rozumieniu art. 179 §
1 k.p., uzasadnia na podstawie art. 179 § 2 k.p. wypłatę dodatku
wyrównawczego w razie obniżenia wynagrodzenia tej pracownicy,
chociażby rodzaj wykonywanej przez nią pracy pozostał nie
zmieniony.”
OSNC 1979/6/110.
www.prawawpracy.pl
46
Przykład
Praca w piekarni odbywa się od godz. 22.00 do godz. 6.00, zaś pora
nocna ustalona jest na godzinę 21.00 do 5.00.
Jedna z pracownic zaszła w ciążę i przedstawiała pracodawcy
zaświadczenie lekarskie, w związku z czym powstała konieczność
odsunięcia jej od pracy w porze nocnej.
Pracodawca nie ma jednak możliwości zapewnienia ciężarnej innego
stanowiska, na którym będzie mogła pracować w porze dziennej.
W związku z tym, że nie może dopuścić kobiety w ciąży do pracy
w porze nocnej, musi zwolnic ją z obowiązku świadczenia pracy
w godzinach 21.00
21 00 do 5.00.
5 00
Pracownica może
od 5.00 do 6.00.
przychodzić
do
pracy
www.prawawpracy.pl
na
jedną
godzinę
47
Przeniesienie do innej pracy
Pracodawca zatrudniający pracownicę w ciąży lub karmiącą
dziecko piersią
przy wykonywaniu
pracy wymienionej
w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września
1996 roku w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub
szkodliwych
k dli
h dla
dl zdrowia
d
i kobiet,
k bi t wzbronionej
b i
j takiej
t ki j pracownicy
i bez
b
względu na stopień narażenia na czynniki szkodliwe dla zdrowia
lub niebezpieczne, jest obowiązany:
 przenieść pracownicę do innej pracy, a jeżeli jest to niemożliwe,
 zwolnić
l ić ją
j na czas niezbędny
i b d z obowiązku
b i k świadczenia
ś i d
i pracy.
www.prawawpracy.pl
48
Pracodawca zatrudniający pracownicę w ciąży lub karmiącą
dziecko piersią przy pozostałych pracach wymienionych w ww.
przepisach jest obowiązany:
 dostosować warunki pracy do wymagań określonych w tych
przepisach lub
 tak ograniczyć czas pracy, aby wyeliminować zagrożenia dla
zdrowia lub bezpieczeństwa pracownicy.
www.prawawpracy.pl
49
Jeżeli dostosowanie warunków pracy na dotychczasowym
stanowisku pracy lub skrócenie czasu pracy jest niemożliwe lub
niecelowe pracodawca jest obowiązany:
niecelowe,
 przenieść pracownicę do innej pracy, a w razie braku takiej
możliwości
żli ś i
 zwolnić pracownicę na czas niezbędny z obowiązku
świadczenia pracy.
p y
Ważne: Powyższe stosuje się odpowiednio do pracodawcy
w przypadku, gdy przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania
dotychczasowej pracy przez pracownicę w ciąży lub karmiącą
dziecko piersią wynikają z orzeczenia lekarskiego.
www.prawawpracy.pl
50
Przykład
Pracownica – księgowa na stanowisku wykorzystuje komputer
stacjonarny z monitorem ekranowym. Większość obowiązków
realizuje z użyciem tego narzędzia.
narzędzia Pracownica zaszła w ciążę,
ciążę
w związku z czym pracodawca podjął działania mające na celu
ograniczenie jej czasu pracy z komputerem do maksymalnie
4 godzin
d i na dobę.
d b
Pracodawca nie był w stanie zapewnić pracownicy pracy biurowej
na 4 godziny, w związku z czym pracodawca może zwolnic
pracownika na te brakujące godziny z obowiązku świadczenia
pracy.
pracy
Alternatywą jest zwolnienie pracownicy z obowiązku świadczenia
pracy w całości.
www.prawawpracy.pl
51
Zapamiętaj!
 W razie gdy zmiana warunków pracy na dotychczas zajmowanym
stanowisku pracy, skrócenie czasu pracy lub przeniesienie pracownicy
d innej
do
i
j pracy powoduje
d j obniżenie
b iż i wynagrodzenia,
d
i
pracownicy
i
przysługuje dodatek wyrównawczy.
 Pracownica w okresie zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy
zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia.
 Po ustaniu przyczyn uzasadniających przeniesienie pracownicy do
innej pracy, skrócenie jej czasu pracy lub zwolnienie z obowiązku
śświadczenia
adc e a p
pracy,
acy, p
pracodawca
acoda ca jest obo
obowiązany
ą a y zatrudnić
at ud ć
pracownicę przy pracy i w wymiarze czasu pracy określonych w
umowie o pracę.
www.prawawpracy.pl
52
Dodatek wyrównawczy
Dodatek wyrównawczy stanowi różnice między wynagrodzeniem
z okresu p
poprzedzającego
p
ją g p
przeniesienie a wynagrodzeniem
y g
po
p
przeniesieniu.
Dodatek
D
d t k wyrównawczy
ó
oblicza
bli
się
i według
dł
zasad
d określonych
k śl
h
w par. 7-10 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
z dnia 29 maja 1996 roku w sprawie sposobu ustalania
wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz
wynagrodzenia stanowiącego podstawie obliczania odszkodowań,
odpraw,
p
dodatku wyrównawczych
y
y
do wynagrodzenia
y g
oraz innych
y
należności przewidzianych w kodeksie pracy (Dz.U. 1996 r., nr 62,
poz. 289 ze zm.).
www.prawawpracy.pl
53
Potwierdzenie stanu ciąży
 Korzystanie przez pracownicę z uprawnień związanych z ciążą
(gdy
(g
y ciąża
ą jjest niewidoczna)) jjest uwarunkowane stwierdzeniem
stanu ciąży zaświadczeniem lekarskim.
 Ob
Obowiązek
i
k
przedstawienia
d t i i
pracodawcy
d
zaświadczenia
ś i d
i
lekarskiego o stanie ciąży spoczywa na pracownicy. Jeżeli
jednak nie przedstawi ona takiego zaświadczenia, a stan ciąży
jest widoczny w sposób niebudzący wątpliwości, pracodawca
będzie ponosił pełną odpowiedzialność za nieprzestrzeganie
przepisów
p
p
o ochronie p
pracy
y kobiet w ciąży.
ą y
www.prawawpracy.pl
54
Zwolnienie na badania
 Pracownica ciężarna ma prawo do zwolnienia od pracy na czas
niezbędny
ę y do p
przeprowadzenia
p
badań w związku
ą
z ciążą,
ą ą, jjeżeli
badania lekarskie zalecił lekarz i jeżeli badania te nie mogą być
przeprowadzone poza godzinami pracy.
 Za czas zwolnienia pracownica zachowuje prawo do wynagrodzenia
obliczonego jak wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy.
(par. 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996
roku w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania
pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań,
odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności
przewidzianych w kodeksie pracy – Dz.U. z 1996 r., Nr 62, poz. 289 z późn.
zm.).
www.prawawpracy.pl
55
Inne uprawnienia
związane z rodzicielstwem
www.pip.gov.pl
i
l
Uprawnienia kobiet karmiących
 Pracownica karmiąca dziecko piersią ma prawo do dwóch
półgodzinnych
p
g
y p
przerw w p
pracy
y wliczanych
y do czasu p
pracy.
y
 Pracownica karmiąca więcej niż jedno dziecko ma natomiast
prawo do dwóch przerw w pracy, po 45 minut każda.
 Przerwy
P
na karmienie
k
i i mogą być
b ć na wniosek
i
k pracownicy
i
udzielane łącznie.
 Pracownicy
y zatrudnionejj p
przez czas krótszy
y niż cztery
y
godziny dziennie przerwy na karmienie nie przysługują.
 Jeżeli zaś czas pracy pracownicy nie przekracza sześciu
godzin dziennie,
dziennie przysługuje jej jedna przerwa na
karmienie.
www.prawawpracy.pl
57
Zapamiętaj!
 Za czas nieobecności w pracy przysługuje pracownicy
wynagrodzenie
y g
w wysokości,
y
, jjaka p
przysługiwałaby,
y g
y, g
gdyby
y y
pracownica w tym czasie wykonywała pracę.
 P
Przy obliczaniu
bli
i wynagrodzenia
d
i stosuje
t
j się
i zasady
d obowiązujące
b i
j
przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy.
(par. 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja
1996 roku w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie
niewykonywania
y
y
pracy
p
y oraz wynagrodzenia
y g
stanowiącego
ą g
podstawę
p
ę
obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do
wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy –
poz. 289 z p
późn. zm.).
)
Dz.U. z 1996 r., Nr 62, p
www.prawawpracy.pl
58
Podsumowanie
 Przerwy na karmienie udzielane są na wniosek pracownicy, na
podstawie jjejj oświadczenia.
p
 Przepisy prawa pracy nie wymagają przedłożenia pracodawcy
stosownego
t
zaświadczenia
ś i d
i lekarskiego
l k ki
potwierdzającego
t i d j
f kt
fakt
karmienia piersią.
 Przepisy prawa pracy nie określają do jakiego wieku dziecka
pracownica może korzystać z przerw na karmienie.
www.prawawpracy.pl
59
Opieka nad dzieckiem do lat 14-stu
 Pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku
do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od
pracy na 2 dni,
d i z zachowaniem
h
i
prawa do
d wynagrodzenia.
d
i
 Wynagrodzenie to obliczane jest jak wynagrodzenie za urlop
wypoczynkowy,
yp
y
y z tym
y
że składniki wynagrodzenia
y g
ustalane
w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło
zwolnienie od pracy.
(par. 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996
roku w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania
pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań,
odszkodowań
odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności
przewidzianych w kodeksie pracy – Dz.U. z 1996 r., Nr 62, poz. 289 z późn.
zm )
zm.).
www.prawawpracy.pl
60
 Prawo do zwolnienia pracownik nabywa z dniem podjęcia
pracy.
 Jeżeli zwolnienie nie zostanie wykorzystane w danym roku
kalendarzowym, to pracownik nie może go wykorzystać w roku
następnym.
 W razie nie wykorzystania opieki w danym roku kalendarzowym
i rozwiązania umowy o pracę pracownikowi nie przysługuje
ekwiwalent
k i l t pieniężny.
i i ż
 Jeżeli oboje rodzice lub opiekunowie dziecka są zatrudnieni,
uprawnienie powyższe przysługuje jednemu z nich.
nich
 Wybór, które z rodziców (opiekunów) będzie z niego korzystać,
y od samych
y zainteresowanych.
y
zależy
www.prawawpracy.pl
61
 Nie ma także przeszkód, aby rodzice (czy opiekunowie)
"podzielili
podzielili się
się" prawem do tego zwolnienia i każde z nich
korzystało z jednego dnia wolnego.
 Wymiar
y
zwolnienia jjest niezależny
y od liczby
y dzieci.
 Pracownik może skorzystać z tego prawa również wtedy, gdy
drugi rodzic (czy opiekun) nie pracuje albo korzysta z urlopu
wychowawczego.
h
www.prawawpracy.pl
62
 Pracownik musi zgłosi chęć skorzystania ze zwolnienia od
pracy
p
y na opiekę
p ę nad dzieckiem.
 Przepisy nie uzależniają terminu urlopu od zgody pracodawcy,
należy
l ż więc
i
przyjąć,
j ć że
ż decydujące
d
d j
znaczenie
i mają
j potrzeby
t b
pracownika.
 Pracownik nie ma obowiązku uzasadniać swojego wniosku, czy
dokumentować potrzebę skorzystania z wolnego na dziecko.
www.prawawpracy.pl
63
Sposób obliczania wieku dziecka
Przepisy kodeksu pracy nie określają sposobu obliczenia wieku
dziecka. W związku
ą
z tym
y
należy
y zastosować na p
podstawie
art. 300 k.p. odpowiednie przepisy kodeksu cywilnego.
Zgodnie
Z
d i z art.
t 112 k.c.
k termin
t
i oznaczony w tygodniach,
t
d i h miesiącach
i i
h
lub latach kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą
odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia
w ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca.
Jednakże przy obliczaniu wieku osoby fizycznej termin upływa
z początkiem ostatniego dnia.
www.prawawpracy.pl
64
Przykład
Dziecko urodziło się 10 lutego 1995 roku.
14 lat dziecko ukończy 10 lutego 2009 roku o godzinie 0.00
(a nie następnego dnia o godz. 24.00).
www.prawawpracy.pl
65
Zapamiętaj!
Przy potomstwie z różnych związków nie ma rozróżnienia, z
którego
g związku
ą
małżeńskiego
g jjest dziecko,, a jjedynym
y y kryterium
y
wykorzystania tego uprawnienia jest fakt wychowywania dziecka
lub dzieci.
Przy czym dwa dni płatnego zwolnienia przysługują na wszystkie
wychowywane dzieci, a nie na każde z nich.
Pismo z dnia 20 listopada 2012 r. Głównego Inspektora Pracy
www.prawawpracy.pl
66
Przykład
Pracownica ma dwie córki – z pierwszego małżeństwa 11 letnią
i z obecnego
g związku
ą
10 miesięczną.
ę
ą
Czy pracownica może wziąć 2 dni opieki na dziecko z pierwszego
związku w swoim zakładzie, a mąż u siebie w firmie na ich
wspólna córkę?
Jeżeli z dwóch dni na opiekę
p ę skorzysta
y
pracownica,, niezależnie od
p
tego, na które dziecko, z uprawnienia nie będzie mógł skorzystać
ojciec, ponieważ przysługuje ono tylko jednemu rodzicowi i tylko
raz w roku kalendarzowym. O tym, które z rodziców skorzysta
z dni na opiekę, decydują wzajemnie.
www.prawawpracy.pl
67
Przyczyny usprawiedliwiające
nieobecność w pracy
Dowodem usprawiedliwiającym nieobecność w pracy jest
oświadczenie
ś i d
i pracownika
ik – w razie
i zaistnienia
i t i i okoliczności
k li
ś i
uzasadniających konieczność sprawowania przez pracownika
osobistej opieki nad zdrowym dzieckiem do lat 8 z powodu
nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego,
przedszkola lub szkoły, do której dziecko uczęszcza.
(par. 3 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
15 maja 1996 roku w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności
w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz.U.
(Dz U z 1996 r.,
r
Nr 60, poz. 281 ze zm.)
www.prawawpracy.pl
68
Urlop macierzyński
www.pip.gov.pl
i
l
Urlopy związane z rodzicielstwem
W ramach
wyróżniamy:
urlopów
związanych
z
rodzicielstwem
 urlop macierzyński w podstawowym wymiarze,
p macierzyński
y
w skróconym
y wymiarze,
y
,
 urlop
 urlop macierzyński przysługujący pracownikowi – ojcu
wychowującemu dziecko,
 dodatkowy
d d tk
urlop
l macierzyński,
i
ń ki
 urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego,
 dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego,
macierzyńskiego
 urlop rodzicielski,
 urlop ojcowski.
ojcowski
www.prawawpracy.pl
70
Cel urlopu macierzyńskiego
Celem urlopu macierzyńskiego jest przede wszystkim
regeneracja sił fizycznych i psychicznych matki po porodzie,
zapewnienie dziecku odpowiedniej opieki w pierwszych
tygodnia
yg
życia
y
oraz budowanie więzi
ę p
pomiędzy
ę y rodzicami,,
a narodzonym dzieckiem.
www.prawawpracy.pl
71
Prawo do urlopu macierzyńskiego
Urlop macierzyński jest uprawnieniem przysługującym co do
zasady kobiecie. Pod pewnymi warunkami może z niego
skorzystać
k
t ć również
ó i ż ojciec
j i
d i k - pracownik
dziecka
ik wychowujący
h
j
dziecko.
Prawo do urlopu macierzyńskiego,
macierzyńskiego po spełnieniu przesłanek
przewidzianych prawem, przysługuje jednak ojcu dziecka tylko
wtedy, gdy matka dziecka ma prawo do urlopu
macierzyńskiego.
i
ń ki
Jeżeli matce dziecka nie przysługuje prawo do urlopu
macierzyńskiego nie można go również udzielić pracownikowi
macierzyńskiego,
– ojcu wychowującemu dziecko.
www.prawawpracy.pl
72
Przykład
Matka dziecka nie jest nigdzie zatrudniona i pobiera zasiłek
macierzyński.
Po 14 tygodniach od urodzenia dziecka chciałaby przekazać
opieką nad dzieckiem ojcu-pracownikowi wychowującemu
dziecko.
Warunkiem
udzielenia
urlopu
macierzyńskiego
jest
wcześniejsze korzystanie z tego urlopu przez matkę dziecka
a nie
i samo pobieranie
bi
i zasiłku
iłk macierzyńskiego.
i
ń ki
www.prawawpracy.pl
73
Wymiar urlopu macierzyńskiego
Pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze:
1)) 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy
jednym porodzie,
2)) 31 tygodni
yg
wp
przypadku
yp
urodzenia dwojga
jg dzieci p
przy
y
jednym porodzie,
3) 33 tygodni w przypadku urodzenia trojga dzieci przy
jednym porodzie
porodzie,
4) 35 tygodni w przypadku urodzenia czworga dzieci przy
jednym porodzie,
5) 37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci
przy jednym porodzie.
www.prawawpracy.pl
74
Zapamiętaj!
 Wymiar urlopu macierzyńskiego uzależniony jest wyłącznie od
liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie.
 Jest to uprawnienie osobiste pracownicy, które może być
wykorzystane w naturze (nie może być zamienione na inne
świadczenie ekwiwalentne).
)
 Nie więcej niż 6 tygodni urlopu macierzyńskiego może
przypadać przed przewidywaną datą porodu.
 Przy udzielaniu urlopu macierzyńskiego
odpowiada 7 dniom kalendarzowym.
tydzień
urlopu
 Jeżeli pracownica nie korzystała z urlopu macierzyńskiego
przed przewidywaną datą porodu, pierwszym dniem urlopu
macierzyńskiego
y
g jjest dzień p
porodu.
www.prawawpracy.pl
75
Rezygnacja z urlopu macierzyńskiego
Pracownica nie ma obowiązku sama wykorzystać urlopu
macierzyńskiego w całości.
Pracodawca jest obowiązany uwzględnić złożoną przez nią na
piśmie rezygnację z części urlopu (skrócenie urlopu) pod
dwoma warunkami:
1) pracownica musi po porodzie wykorzystać co najmniej 14
tygodni urlopu macierzyńskiego; do okresu tego nie wlicza
się zatem urlopu macierzyńskiego wykorzystanego przed
datą porodu, o ile z tej możliwości kobieta korzystała,
2) z reszty
t niewykorzystanej
i
k
t
j części
ś i urlopu
l
macierzyńskiego
i
ń ki
skorzysta pracownik-ojciec wychowujący dziecko.
www.prawawpracy.pl
76
Zapamiętaj!
Pracownica, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej
14 tygodni urlopu macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować
z pozostałej części tego urlopu; w takim przypadku
niewykorzystanej części urlopu macierzyńskiego udziela się
pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko, na jego pisemny
wniosek.
www.prawawpracy.pl
77
Pracownica zgłasza pracodawcy pisemny wniosek w sprawie
rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego,
macierzyńskiego najpóźniej na
7 dni przed przystąpieniem do pracy.
Do wniosku pracownica dołącza zaświadczenie pracodawcy
zatrudniającego pracownika-ojca wychowującego dziecko,
potwierdzające termin rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego
przez pracownika, wskazany w jego wniosku o udzielenie
urlopu, przypadający bezpośrednio po terminie rezygnacji
z części urlopu macierzyńskiego przez pracownicę.
pracownicę
www.prawawpracy.pl
78
Po wykorzystaniu przez pracownicę po porodzie urlopu
macierzyńskiego w wymiarze 8 tygodni, pracownikowi - ojcu
wychowującemu dziecko przysługuje prawo do części urlopu
macierzyńskiego odpowiadającej okresowi, w którym
pracownica uprawniona
p
p
do urlopu
p wymaga
y g opieki
p
szpitalnej
p
j
ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej
sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem.
W przypadku określonym powyżej urlop macierzyński
pracownicy przerywa się na okres, w którym z takiego urlopu
korzysta pracownik-ojciec wychowujący dziecko.
www.prawawpracy.pl
79
Zapamiętaj!
Łączny wymiar urlopu macierzyńskiego w razie podziału
między
rodziców
nie
może
przekroczyć
wymiaru
podstawowego wskazanego w przepisach.
W razie zgonu pracownicy w czasie urlopu macierzyńskiego,
pracownikowi - ojcu wychowującemu dziecko przysługuje
prawo do niewykorzystanej części tego urlopu.
urlopu
www.prawawpracy.pl
80
a urodzenie martwego dziecka
W razie urodzenia martwego dziecka lub zgonu dziecka przed
upływem 8 tygodni, pracownicy przysługuje urlop macierzyński
w wymiarze 8 tygodni po porodzie, nie krócej jednak niż przez
okres
k
7 dni
d i od
d dnia
d i zgonu dziecka.
d i k
Pracownicy, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy
Pracownicy
jednym porodzie, przysługuje w takim przypadku urlop
macierzyński w wymiarze stosownym do liczby dzieci
pozostałych
t ł h przy życiu.
ż i
www.prawawpracy.pl
81
Urodzenie martwego dziecka
Pod pojęciem urodzenia martwego dziecka przepisy
określają całkowite wydalenie lub wydobycie z ustroju matki
płodu, o ile nastąpiło to po upływie 22. tygodnia ciąży, które po
takim wydaleniu
y
lub wydobyciu
y
y
nie oddycha
y
ani nie wykazuje
y
j
żadnego innego znaku życia, jak czynność serca, tętnienie
pępowiny lub wyraźne skurcze mięśni zależnych od woli
– ust. 4 załącznika nr 1 do rozporządzenia ministra zdrowia z 21 grudnia 2010
r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej oraz sposobu jej
przetwarzania (j.t.
(j t Dz.
Dz U.
U z 2014 r.
r poz.
poz 177).
177)
www.prawawpracy.pl
82
a zgon dziecka
W razie
i zgonu dziecka
d i k po upływie
ł i 8 tygodni
t
d i życia,
ż i pracownica
i
zachowuje prawo do urlopu macierzyńskiego przez okres 7 dni
od dnia zgonu dziecka.
Ważne: Jeżeli przy porodzie dziecka, które zmarło po upływie
8 tygodni życia urodziło się więcej niż jedno dziecko,
dziecko
pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze
stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu.
www.prawawpracy.pl
83
Przykład
Pracownica urodziła dziecko i od tego dnia rozpoczęła
korzystanie z urlopu macierzyńskiego.
macierzyńskiego
W 10. tygodniu dziecko zmarło.
Pracodawca nie może wymagać aby pracownica stawiła się do
pracy dnia następnego. W takim przypadku pracownica
zachowuje prawo do urlopu macierzyńskiego przez 7 dni od
dnia zgonu dziecka.
www.prawawpracy.pl
84
Dziecko wymagające opieki szpitalnej
W razie urodzenia dziecka wymagającego opieki szpitalnej
pracownica, która wykorzystała po porodzie 8 tygodni urlopu
macierzyńskiego, pozostałą część tego urlopu może
wykorzystać w terminie późniejszym, po wyjściu dziecka ze
szpitala.
www.prawawpracy.pl
85
Zapamiętaj!
Okres przerwy w korzystaniu z urlopu macierzyńskiego może
nastąpić tylko wówczas,
wówczas gdy spełnione są łącznie dwa warunki:
 stan zdrowia dziecka wymaga
y g opieki
p
szpitalnej,
p
j,
 pracownica wykorzystała po porodzie co najmniej 8 tygodni
urlopu macierzyńskiego.
www.prawawpracy.pl
86
Dziecko wymagające opieki szpitalnej
 Możliwość przerwania urlopu macierzyńskiego jest wyjątkiem
od
zasady
nieprzerwanego
korzystania
z
urlopu
macierzyńskiego.
macierzyńskiego
 Przerwa w korzystaniu z urlopu macierzyńskiego następuje
na wniosek pracownicy. Do wniosku pracownica powinna
dołączyć zaświadczenie lekarskie potwierdzające okres
przebywania dziecka w szpitalu.
 Pracodawca nie może odmówić zgody na przerwanie urlopu
macierzyńskiego.
 Po powrocie dziecka ze szpitala pracownica wykorzystuje
pozostałą część urlopu macierzyńskiego.
www.prawawpracy.pl
87
Rezygnacja z wychowania dziecka
Jeżeli matka rezygnuje z wychowywania dziecka i oddaje je
innej osobie w celu przysposobienia lub do domu małego
dziecka, nie przysługuje jej część urlopu macierzyńskiego
przypadająca po dniu oddania dziecka.
Ważne:
Urlop macierzyński po porodzie nie może wynosić jednak mniej
niż 8 tygodni.
www.prawawpracy.pl
88
Rezygnacja z wychowania dziecka uzasadnia skrócenie urlopu
macierzyńskiego – w takim przypadku odpada jeden z celów
urlopu a mianowicie umożliwienie matce sprawowania osobistej
opieki nad dzieckiem w pierwszych tygodniach jego życia.
Powrót pracownicy do pracy nie następuje jednak
automatycznie Pracownica musi wykorzystać 8 tygodni urlopu
automatycznie.
po porodzie, a więc tą część, która służy kobiecie zapewnieniu
pełnego powrotu do zdrowia i regeneracji sił po porodzie.
www.prawawpracy.pl
89
Ważne:
Wezwanie pracownicy do pracy przed upływem 8. tygodnia od
urodzenia dziecka jest kwalifikowane jako wykroczenie
przeciwko prawom pracownika ( art. 281 pkt 5 k.p.).
Z kolei niezawiadomienie pracodawcy o oddaniu dziecka innej
osobie w celu jego przysposobienia lub przekazania go do
domu małego dziecka,
dziecka a więc o zaistnieniu okoliczności
uzasadniających skrócenie urlopu macierzyńskiego i nie
stawianie się do pracy po zakończeniu skróconego urlopu
prowadzi do ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków
pracowniczych.
www.prawawpracy.pl
90
Urlop na warunkach
urlopu macierzyńskiego
www.pip.gov.pl
i
l
Komu przysługuje
Pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do
sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w
sprawie przysposobienia dziecka lub który przyjął dziecko na
wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny
zastępczejj zawodowej
d
j ma prawo do
d urlopu
l
na warunkach
k h
urlopu macierzyńskiego.
Ważne:
Prawo pracownika przysposabiającego dziecko do urlopu na
warunkach
k h urlopu
l
macierzyńskiego
i
ń ki
j t niezależne
jest
i
l ż od
d tego,
t
czy
biologiczny rodzic dziecka korzystał z urlopu macierzyńskiego
na to dziecko, czy nie.
www.prawawpracy.pl
92
Komu przysługuje
Jeżeli pracownicy przysposabiają dziecko wspólnie (razem
przyjęli dziecko na wychowanie i wystąpili do sądu
opiekuńczego z wnioskiem o przysposobienie dziecka) - mogą
się podzielić prawem do urlopu na warunkach urlopu
macierzyńskiego
i
ń ki
w dowolnej
d
l j konfiguracji
k fi
ji (zatem
(
k
korzystanie
i z
tego urlopu może rozpocząć pracownik), byle jedno z nich
wykorzystało co najmniej 14 tygodni tego urlopu.
Natomiast w sytuacji, gdy pracownik przysposabia biologiczne
dziecko swojej małżonki i samodzielnie składa wniosek o jego
przysposobienie - tylko on może wykorzystać urlop na
warunkach urlopu macierzyńskiego.
www.prawawpracy.pl
93
Wymiar urlopu na warunkach urlopu
macierzyńskiego
Wymiar urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego wynosi:
1) 20 tygodni w przypadku przyjęcia jednego dziecka,
2) 31 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia dwojga dzieci,
3) 33 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia trojga dzieci,
4) 35 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia czworga dzieci,
5) 37 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia pięciorga i więcej dzieci
- nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia,
a w przypadku
dk dziecka,
d i k
wobec
b
któ
którego
podjęto
dj t decyzję
d
j o odroczeniu
d
i
obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia.
www.prawawpracy.pl
94
Wymiar urlopu na warunkach urlopu
macierzyńskiego
Jeżeli pracownik przyjął dziecko w wieku do 7 roku życia,
życia
a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję
o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10 roku życia, ma
prawo do 9 tygodni urlopu na warunkach urlopu
macierzyńskiego.
www.prawawpracy.pl
95
Zapamiętaj!
 Dla udzielenia urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego
istotny jest dzień złożenia wniosku o przysposobienie,
przysposobienie nie
zaś decyzja sądu o przysposobieniu dziecka.
 Przy
udzielaniu
urlopu
na
warunkach
macierzyńskiego tydzień urlopu odpowiada 7
kalendarzowym.
www.prawawpracy.pl
urlopu
dniom
96
Dodatkowy
urlop macierzyński
www.pip.gov.pl
i
l
Wymiar dodatkowego urlopu
macierzyńskiego
Bezpośrednio
p
po wykorzystaniu
p
y
y
urlopu
p
macierzyńskiego
y
g
pracownik ma prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego
w wymiarze:
 do 6 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy
jednym porodzie,
 do 8 tygodni – w przypadku urodzenia więcej niż jednego
dziecka przy jednym porodzie.
porodzie
www.prawawpracy.pl
98
Zapamiętaj!
 Dodatkowy urlop macierzyński ma charakter fakultatywny.
 Pracownik może z niego skorzystać bezpośrednio po
wykorzystaniu
y
y
urlopu
p macierzyńskiego.
y
g
 Dodatkowy urlop macierzyński jest udzielany jednorazowo
albo
lb w dwóch
d ó h częściach
ś i h przypadających
d j
h bezpośrednio
b
ś d i
jedna po drugiej – w wymiarze tygodnia lub jego
wielokrotności.
www.prawawpracy.pl
99
Wniosek o udzielenie dodatkowego
Wniosek o udzielenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego może
być złożony w dwóch terminach:
 pracownica nie później niż 14 dni po porodzie, może złożyć
pisemny wniosek o udzielenie jej,
jej bezpośrednio po urlopie
macierzyńskim, dodatkowego urlopu macierzyńskiego,
 pracownik
p
w terminie nie krótszym
y
niż 14 dni p
przed
rozpoczęciem korzystania z tego urlopu może złożyć wniosek
o jego udzielenie.
Ważne:
W zależności od wyboru terminu na złożenie wniosku zróżnicowana
jest wysokość zasiłku macierzyńskiego.
macierzyńskiego
www.prawawpracy.pl
100
Wniosek o udzielenie dodatkowego
Jeżeli pracownik składa wniosek w terminie nie krótszym niż 14 dni
przed rozpoczęciem korzystania z dodatkowego urlopu
macierzyńskiego wówczas we wniosku tym określa:
 termin zakończenia urlopu macierzyńskiego,
a w przypadku gdy wniosek dotyczy drugiej części dodatkowego
urlopu macierzyńskiego:

termin
e
zakończenia
a o c e ap
pierwszej
e s ej c
części
ęśc tego
ego u
urlopu
opu o
oraz
a

okres dotychczas wykorzystanego urlopu.
www.prawawpracy.pl
101
Rezygnacja z dodatkowego urlopu
macierzyńskiego
Z dodatkowego urlopu macierzyńskiego pracownica może
zrezygnować tylko wówczas, gdy wniosek o jego udzielenie
złoży
ł ż nie
i później
óź i j niż
iż 14 dni
d i po porodzie.
d i
W takim przypadku pracownica może zrezygnować
z korzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego w całości
lub w części i powrócić do pracy.
www.prawawpracy.pl
102
macierzyńskiego
Pracownica składa pracodawcy wniosek w sprawie rezygnacji
z korzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego w całości
l b w części,
lub
ś i w terminie
t
i i nie
i krótszym
k ót
niż
iż 14 dni
d i przed
d
przystąpieniem do pracy.
Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownicy.
www.prawawpracy.pl
103
macierzyńskiego
Rezygnacja
z
korzystania
z
dodatkowego
urlopu
rodzicielskiego przez matkę dziecka otwiera pracownikowi –
ojcu dziecka możliwość złożenia wniosku o udzielenie
dodatkowego urlopu macierzyńskiego.
macierzyńskiego
y niż 14 dni
Pracownik składa wniosek w terminie nie krótszym
przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu.
Wniosek
W
i
k może
ż dotyczyć
d t
ć całej
ł j części
ś i urlopu
l
niewykorzystanej
i
k
t
j
przez matkę dziecka bądź jego części.
www.prawawpracy.pl
104
Zapamiętaj!
 Pracownica może zrezygnować z korzystania w całości
bądź
ą części
ę
z dodatkowego
g urlopu
p macierzyńskiego
y
g jjednak
tylko wówczas gdy wniosek o jego udzielenie złożyła
w terminie nie później niż 14 dni po porodzie.
 Decyzję o rezygnacji pracownica może podjąć zarówno
podczas korzystania z urlopu macierzyńskiego jak
i dodatkowego urlopu macierzyńskiego.
 Rezygnacja może dotyczyć całości lub części urlopu.
urlopu
www.prawawpracy.pl
105
Przykład
Pracownica pod koniec korzystania z urlopu macierzyńskiego złożyła
wniosek o udzielenie jej dodatkowego urlopu macierzyńskiego
w wymiarze 6 tygodni. Po 2 tygodniach jego wykorzystywania
wystąpiła
y ąp do p
pracodawcy
y z wnioskiem o rezygnację
yg
ję z dalszejj części
ę
tego urlopu.
W tym przypadku pracodawca nie musi uwzględnić wniosku
pracownicy, gdyż wniosek o jego udzielenie nie został złożony
w terminie nie później niż 14 dni po porodzie.
www.prawawpracy.pl
106
Praca na dodatkowym urlopie
macierzyńskim
 Korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego można łączyć
z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu.
 Pracownik w tym przypadku może świadczyć pracę w wymiarze
nie wyższym niż połowa pełnego etatu.
 Dodatkowego urlopu macierzyńskiego pracodawca
wówczas na pozostałą część wymiaru czasu pracy.
www.prawawpracy.pl
udziela
107
Praca na dodatkowym urlopie
macierzyńskim
Podjęcie pracy następuje na pisemny wniosek pracownika,
pracownika składany
w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem
wykonywania pracy.
We wniosku pracownik wskazuje:
 wymiar czasu pracy oraz
 okres, przez który zamierza łączyć korzystanie z dodatkowego
urlopu macierzyńskiego z wykonywaniem pracy.
www.prawawpracy.pl
108
Zapamiętaj!
Pracodawca uwzględnia wniosek pracownika, chyba że nie jest to
możliwe
żli
ze względu:
l d

na organizację pracy lub

rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika.
Ważne:
O przyczynie odmowy uwzględnienia wniosku pracodawca informuje
pracownika pisemnie.
www.prawawpracy.pl
109
Dodatkowy urlop
na warunkach urlopu macierzyńskiego
www.pip.gov.pl
i
l
Dodatkowy urlop na warunkach
Pracownik ma prawo do dodatkowego urlopu na warunkach
urlopu macierzyńskiego w wymiarze:
1) do 6 tygodni - w przypadku przyjęcia jednego dziecka,
2) do 8 tygodni - w przypadku jednoczesnego przyjęcia na
wychowanie
y
dwojga
jg lub większej
ę
j liczby
y dzieci,,
3) do 3 tygodni - w przypadku, gdy pracownik przyjął dziecko w
wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego
podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego,
szkolnego do 10
roku życia.
www.prawawpracy.pl
111
Wniosek o dodatkowy urlop na
warunkach urlopu macierzyńskiego
Z
dodatkowego
urlopu
na
warunkach
urlopu
macierzyńskiego można skorzystać na dwa sposoby:
1) składając pracodawcy,
pracodawcy w terminie nie krótszym niż 14 dni
przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu pisemny
wniosek o jego udzielenie bezpośrednio po wykorzystaniu
urlopu
l
na warunkach
k h urlopu
l
macierzyńskiego.
i
ń ki
D d tk
Dodatkowy
urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego udzielany jest
wtedy jednorazowo, lub w dwóch częściach w wymiarze
tygodnia lub jego wielokrotności.
www.prawawpracy.pl
112
Wniosek o dodatkowy urlop na
2)) składając pracodawcy nie później
óź
niż
ż 14 dni po przyjęciu
dziecka na wychowanie i wystąpieniu do sądu
opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania
w sprawie przysposobienia dziecka, lub po przyjęciu
dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza,
z wyjątkiem
yją
rodziny
y zastępczej
ęp
j zawodowej,
j, p
pisemny
y
wniosek o udzielenie, bezpośrednio po urlopie na
warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu
na warunkach urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze.
wymiarze
www.prawawpracy.pl
113
Zapamiętaj!
Każde z rodziców adopcyjnych, mające prawo do tego urlopu,
może zrezygnować
yg
z jjego
g wykorzystywania
y
y y
na takich samych
y
zasadach, jak rodzice biologiczni mogą zrezygnować
z dodatkowego urlopu macierzyńskiego.
www.prawawpracy.pl
114
Praca na dodatkowym urlopie na
Pracownik może korzystać z dodatkowego urlopu na
warunkach urlopu
p macierzyńskiego
y
g obejmującego
j ją g jjedynie
y
część wymiaru czasu pracy i świadczyć pracę na rzecz
pracodawcy
udzielającego
urlopu
w
wymiarze
nieprzekraczającym połowy pełnego wymiaru czasu pracy.
pracy
www.prawawpracy.pl
115
Urlop rodzicielski
www.pip.gov.pl
i
l
Wymiar urlopu rodzicielskiego
Bezpośrednio
po
wykorzystaniu
dodatkowego
urlopu
macierzyńskiego w pełnym wymiarze, określonym w Kodeksie
pracy, pracownik ma prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze
do 26 tygodni.
tygodni
Wymiar tego urlopu jest niezależny od liczby dzieci urodzonych przy
jednym porodzie.
www.prawawpracy.pl
117
Zasady udzielania urlopu
Warunkiem skorzystania z urlopu rodzicielskiego jest wykorzystanie
bezpośrednio przed nim dodatkowego urlopu macierzyńskiego.
Z urlopu tego mogą korzystać jednocześnie oboje rodzice dziecka
przy
p
y czym
y
łączny
ą
y wymiar
y
ich urlopów
p
nie może p
przekroczyć
y
26 tygodni.
www.prawawpracy.pl
118
Zasady udzielania urlopu
Urlop rodzicielski może być udzielony:
 jednorazowo albo
 nie więcej niż w trzech częściach.
Żadna z części urlopu rodzicielskiego nie może być krótsza niż
8 tygodni.
tygodni
W przypadku wykorzystywania urlopu rodzicielskiego w częściach
każda z nich musi przypadać bezpośrednio jedna po drugiej
w wymiarze wielokrotności tygodnia.
www.prawawpracy.pl
119
Wniosek
Z urlopu rodzicielskiego zarówno ojciec, jak i matka mogą skorzystać
w dwóch sytuacjach:
1) na pisemny wniosek pracownika składany z 14
14-dniowym
dniowym
wyprzedzeniem, który dla pracodawcy jest wiążący.
We wniosku
W
i k należy
l ż podać:
d ć
 termin zakończenia dodatkowego urlopu macierzyńskiego,
 a w przypadku, gdy wniosek dotyczy kolejnej części urlopu
rodzicielskiego, konieczne jest wskazanie w nim terminu zakończenia
poprzedniej części tego urlopu oraz okres dotychczas wykorzystanego
urlopu. Ponadto pracownik składający wniosek dołącza do niego
pisemne oświadczenie o braku zamiaru korzystania z urlopu przez
okres wskazany we wniosku przez drugiego z rodziców dziecka albo o
okresie, w którym drugi z rodziców dziecka zamierza korzystać z tego
urlopu
l
w okresie
k i objętym
bj t
wnioskiem.
i ki
www.prawawpracy.pl
120
Wniosek
2) matka, nie później niż w terminie 14 dni po porodzie może złożyć
pracodawcy wniosek, z którego wynika, że bezpośrednio po urlopie
macierzyńskim
i
ń ki
najpierw
j i
skorzysta
k
z
d d k
dodatkowego
urlopu
l
macierzyńskiego w pełnym wymiarze, a po nim z urlopu rodzicielskiego
w pełnym wymiarze.
Ważne:
Pracownik – ojciec może skorzystać z urlopu rodzicielskiego
dopiero wówczas, gdy matka dziecka zrezygnuje z jego
wykorzystywania w całości lub w części.
www.prawawpracy.pl
121
Rezygnacja z urlopu rodzicielskiego
 Pracownica może zrezygnować z urlopu rodzicielskiego w razie złożenia
jednego wniosku - do 14 dni po porodzie.
 Pracownica składa pracodawcy pisemny wniosek, na 14 dni przed
przystąpieniem do pracy.
 Ojciec dziecka chcący skorzystać z urlopu rodzicielskiego składa
pracodawcy wniosek na 14 dni przed rozpoczęciem korzystania
z urlopu.
 Wnioski składane przez pracowników są dla pracodawcy wiążące.
www.prawawpracy.pl
122
Urlop rodzicielski przy adopcji
 Prawo do urlopu rodzicielskiego ma również pracownik, który przyjął
dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem
o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub który
przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem
rodziny zastępczej zawodowej.
 Pracownik ten ma p
prawo do urlopu
p rodzicielskiego
g bezpośrednio
p
po
p
wykorzystaniu w pełnym przysługującym mu wymiarze dodatkowego
urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.
www.prawawpracy.pl
123
Praca w trakcie urlopu rodzicielskiego
Pracownik może łączyć, na tych samych zasadach jak przy
dodatkowym urlopie macierzyńskim, korzystanie z urlopu
rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego
tego urlopu.
urlopu
Wykonywana praca może być w wymiarze nie wyższym niż
połowa pełnego wymiaru czasu pracy.
www.prawawpracy.pl
124
Urlop rodzicielski a umowa terminowa
 Prawo do urlopu rodzicielskiego jest ściśle związane ze
stosunkiem pracy.
 W przypadku zatrudnienia na umowę o pracę na czas określony,
umowa taka ulega
g rozwiązaniu
ą
z upływem
py
czasu,, na który
y
została zawarta. Jeśli więc kończy się ona w trakcie korzystania
przez pracownicę z urlopu rodzicielskiego, to z dniem jej
rozwiązania ustaje prawo do korzystania z takiego urlopu,
urlopu
ponieważ kończy się stosunek pracy.
 W takiej sytuacji pracownica ma prawo do zasiłku
macierzyńskiego za pozostały okres odpowiadający okresowi
niewykorzystanego
y
y
g urlopu
p rodzicielskiego.
g
www.prawawpracy.pl
125
Przykład
Jeśli do końca trwania umowy o pracę zawartej na czas określony,
mama dziecka zdążyła wykorzystać 6 tygodni urlopu rodzicielskiego
(z 26), to po rozwiązaniu tej umowy przysługiwać jej będzie zasiłek
macierzyński za okres odpowiadający okresowi niewykorzystanego
urlopu rodzicielskiego a więc za 20 tygodni.
www.prawawpracy.pl
126
Urlop rodzicielski a umowa terminowa
 Jeżeli część urlopu rodzicielskiego, niewykorzystana przez
pracownicę w związku z ustaniem jej zatrudnienia, będzie
wynosiła 8 tygodni lub więcej, to z tego urlopu, pod warunkiem,
że jest pracownikiem, będzie mógł skorzystać tata dziecka.
 Wówczas to jemu przysługiwać będzie zasiłek macierzyński za
pozostałą część urlopu rodzicielskiego.
 Wniosek o urlop rodzicielski tata dziecka będzie musiał złożyć
u swojego pracodawcy w terminie nie krótszym niż 14 dni przed
zakończeniem korzystania z tego urlopu przez mamę dziecka.
www.prawawpracy.pl
127
Podsumowanie urlopów
www.pip.gov.pl
i
l
Maksymalny czas trwania przywilejów
 w przypadku urodzenia jednego dziecka – do 52 tygodni
(w tym 20 tygodni urlopu podstawowego, 6 tygodni dodatkowego i do 26
tygodni
yg
urlopu
p rodzicielskiego),
g ),
 w przypadku urodzenia dwojga dzieci – do 65 tygodni
tygodni
yg
urlopu
p rodzicielskiego),
g ),
 w przypadku urodzenia trojga dzieci – do 67 tygodni
(w tym 33 tygodnie urlopu podstawowego, 8 tygodni dodatkowego i do 26
tygodni urlopu rodzicielskiego),
 w przypadku urodzenia czworga dzieci – do 69 tygodni
tygodni urlopu rodzicielskiego),
rodzicielskiego)
 w przypadku urodzenia pięciorga dzieci i więcej – do 71 tygodni
tygodni urlopu rodzicielskiego).
rodzicielskiego)
www.prawawpracy.pl
129
Różne warianty korzystania z urlopów
 Jeśli matka dziecka zrezygnuje z całości dodatkowego urlopu
macierzyńskiego, to ojciec dziecka może wykorzystać ten urlop
i nie skorzystać
y
z urlopu
p rodzicielskiego
g albo wykorzystać
y
y
ten urlop
p
i zawnioskować o urlop rodzicielski.
 Jeśli matka dziecka zrezygnuje z części dodatkowego urlopu
macierzyńskiego, to ojciec może wykorzystać pozostałe tygodnie
tego urlopu i nie skorzystać z urlopu rodzicielskiego albo
wykorzystać pozostałe tygodnie tego urlopu i zawnioskować
o urlop rodzicielski.
 Jeśli matka dziecka zrezygnuje z urlopu rodzicielskiego,
rodzicielskiego to ojciec
dziecka może zawnioskować o ten urlop.
www.prawawpracy.pl
130
Ogólne zasady dot. urlopów
1) Przy udzielaniu urlopu macierzyńskiego i urlopu na
warunkach urlopu
macierzyńskiego tydzień urlopu
odpowiada 7 dniom kalendarzowym.
2) Za czas urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu
macierzyńskiego,
urlopu
na
warunkach
urlopu
macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu
macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego przysługuje zasiłek
macierzyński.
www.prawawpracy.pl
131
3) Pracodawca dopuszcza pracownika po zakończeniu:





urlopu macierzyńskiego,
macierzyńskiego
urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,
dodatkowego urlopu macierzyńskiego,
dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,
urlopu rodzicielskiego,
do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to
możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed
rozpoczęciem
i
urlopu
l
l b na innym
lub
i
odpowiadającym
d
i d j
j
jego
kwalifikacjom zawodowym, za wynagrodzeniem za pracę,
jakie otrzymywałby, gdyby nie korzystał z urlopu.
www.prawawpracy.pl
132
Ważne:
Gwarancją objęta nie jest nominalna kwota płacy pracownika
sprzed
p
urlopu,
p , lecz kwota,, która za p
pracę
ę na danym
y stanowisku
przysługiwałaby pracownikowi, gdyby nie wystąpiła przerwa
urlopowa.
Jeżeli w tym zakresie wystąpią zmiany (np.
(np podwyżka),
podwyżka) należy
uwzględnić ich wpływ na wysokość wynagrodzenia pracownika.
www.prawawpracy.pl
133
4) Pracownik korzystający z urlopu macierzyńskiego,
dodatkowego urlopu macierzyńskiego,
macierzyńskiego urlopu na warunkach
urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach
urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego podlega
ochronie
h i przed
d rozwiązaniem
i
i
umowy o pracę – art.
t 177 K.p.
K
5) Pracodawca po urlopie macierzyńskim, dodatkowym
urlopie macierzyńskim,
urlopie na warunkach urlopu
macierzyńskiego, dodatkowym urlopie na warunkach
urlopu macierzyńskiego i urlopie rodzicielskim udziela
pracownikowi urlopu wypoczynkowego, bezpośrednio
po zakończeniu ww. urlopów, na jego wniosek.
www.prawawpracy.pl
134
Zapamiętaj!
 Jeżeli
pracodawca
uwzględni
wniosek
pracownika
o udzielenie urlopu wypoczynkowego np. po urlopie
macierzyńskim
macierzyńskim,
pracownik nie będzie miał możliwości
skorzystania z prawa do dodatkowego urlopu macierzyńskiego.
 Udzielenie urlopu wypoczynkowego spowoduje przerwę miedzy
urlopem macierzyńskim a dodatkowym urlopem macierzyńskim,
co uniemożliwi jjuż udzielenie dodatkowego
g
urlopu
p
macierzyńskiego.
 P
Pracownik
ik aby
b mógł
ó ł korzystać
k
t ć z wszystkich
tki h urlopów
l ó musii
wykorzystywać je bezpośrednio jeden po drugim.
www.prawawpracy.pl
135
Urlop wypoczynkowy
a uprawnienia rodzicielskie
Okres dodatkowego
Ok
d d tk
urlopu
l
macierzyńskiego,
i
ń ki
d d tk
dodatkowego
urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, jak i okres urlopu
rodzicielskiego
wlicza
się
do
okresu
zatrudnienia
i czas korzystania z tych urlopów nie jest wskazany
w przepisach kodeksu pracy jako okres mający wpływ na
proporcjonalne
p
p
j
obniżenie wymiaru
y
urlopu
p wypoczynkowego.
yp
y
g
www.prawawpracy.pl
136
Urlop wypoczynkowy
a uprawnienia rodzicielskie
Zatem okres powyższych urlopów nie ma wpływu na prawo
do urlopu wypoczynkowego.
Ważne:
Pracownikowi, który łączy korzystanie z tych urlopów
z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tych urlopów
w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu
pracy, urlop wypoczynkowy może być udzielony w dni będące dla
pracownika dniami p
p
pracy,
y w wymiarze
y
godzin odpowiadającym
g
p
ją y
ilości godzin, które były do przepracowania w danym dniu,
zgodnie z ustalonym rozkładem czasu pracy.
www.prawawpracy.pl
137
Przykład 1
Czy w przypadku łączenia dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub
rodzicielskiego z pracą u pracodawcy udzielającego takiego urlopu,
w wymiarze nie wyższym niż ½ etatu,
etatu można wziąć urlop
wypoczynkowy?
Tak, można. Na wymiar urlopu wypoczynkowego nie ma wpływu fakt
łączenia
dodatkowego
urlopu
macierzyńskiego
lub
urlopu
rodzicielskiego z pracą (pracownik wykonuje ją na część etatu a na
pozostałą
p
ą
część
ę
etatu
udziela
mu
się
ę
urlopu).
p )
Jeśli więc np. mama dziecka zatrudniona na podstawie umowy
o pracę (uprawniona do 26 dni urlopu wypoczynkowego) po
zakończeniu podstawowego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego
będzie korzystała z urlopu rodzicielskiego, łącząc go z pracą na ½
etatu, to jej wymiar urlopu wypoczynkowego za ten okres nie zostanie
obniżony ponieważ nadal zatrudniona będzie na pełen etat.
obniżony,
etat
www.prawawpracy.pl
138
Przykład 2
Pracodawca osobie przebywającej na urlopie rodzicielskim chce
obniżyć dodatek za wysługę lat.
Pracodawca w tej sytuacji postąpiłby nieprawidłowo, gdyż okres
podstawowego urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu
macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego jest okresem zatrudnienia
pracownika
wliczanym
do
wszelkich
uprawnień
pracowniczych, w tym także do dodatku za wysługę lat.
www.prawawpracy.pl
139
Zapamiętaj!
Osoba zatrudniona na umowę o pracę u dwóch pracodawców,
u każdego z nich może korzystać z urlopów związanych
z narodzinami dziecka.
Uprawnienia rodzicielskie przysługują na każdy stosunek
pracy.
www.prawawpracy.pl
140
Urlop ojcowski
www.pip.gov.pl
i
l
Wymiar urlopu ojcowskiego
Pracownik - ojciec wychowujący dziecko ma prawo do urlopu
ojcowskiego w wymiarze 2 tygodni,
tygodni nie dłużej jednak niż:
1) do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia albo
2) do
d upływu
ł
12 miesięcy
i i
od
d dnia
d i uprawomocnienia
i i się
i postanowienia
i i
orzekającego przysposobienie i nie dłużej niż do ukończenia przez
dziecko 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto
d
decyzję
j o odroczeniu
d
i obowiązku
b i k szkolnego,
k l
nie
i dłużej
dł ż j niż
iż do
d
ukończenia przez nie 10 roku życia.
www.prawawpracy.pl
142
Wymiar urlopu ojcowskiego
Ważne:
Przez dwa tygodnie urlopu ojcowskiego należy rozumieć 14 kolejnych
d i kalendarzowych,
dni
k l d
h które
k ó obejmują
b j j również
ó i
d i wolne,
dni
l
czylili soboty
b
i niedziele oraz wypadające w tym czasie święta.
www.prawawpracy.pl
143
Urlop ojcowski - wniosek
Urlopu ojcowskiego udziela się na pisemny wniosek pracownika-ojca
wychowującego dziecko,
dziecko składany w terminie nie krótszym niż
7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu; pracodawca jest
obowiązany uwzględnić wniosek pracownika.
Przepisy kodeksu pracy dotyczące urlopu ojcowskiego, nie
przewidują możliwości dzielenia tego urlopu na części ani
udzielania go w dniach; jest on zatem niepodzielny i przysługuje
w pełnym wymiarze dwóch tygodni.
Ważne:
W
ż
Do wniosku należy dołączyć skrócony odpis aktu urodzenia dziecka
oraz oświadczenie o niepobraniu zasiłku macierzyńskiego za okres
urlopu ojcowskiego.
www.prawawpracy.pl
144
Zapamiętaj!
Pracownikowi - ojcu wychowującemu dziecko, który złożył wniosek o
udzielenie urlopu ojcowskiego z zachowaniem wymaganego terminu,
terminu
pracodawca powinien udzielić tego urlopu, jednak w okresie nie
dłuższym niż do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia.
Urlop ojcowski będzie mógł być wykorzystany przez pracownika także
w czasie, gdy pracownica korzysta np. z urlopu macierzyńskiego czy
dodatkowego urlopu macierzyńskiego.
macierzyńskiego
www.prawawpracy.pl
145
Przykład 1
Pracownik pracuje w dwóch spółkach, w każdej na ½ etatu. Jego
dziecko ma poł roku, a żona właśnie wraca do pracy (na
zmniejszony
i j
wymiar
i czasu pracy).
) W związku
i k z tym
t
rodzice
d i uznali,
li
że pracownik-ojciec wykorzysta na razie urlop ojcowski w pierwszej
firmie, w której wykonuje zadania codziennie od 9 do 13, natomiast
do drugiego zakładu będzie chodził (praca popołudniami) po
powrocie żony z pracy.
Nie ma wątpliwości,
wątpliwości że za ten okres pracownik-ojciec
pracownik ojciec otrzyma
zasiłek macierzyński. Jeśli jednak przed upływem 12 miesiąca życia
dziecka skorzysta również z urlopu ojcowskiego u drugiego
pracodawcy
d
– to
t zgodnie
d i z obecnym,
b
zgodnym
d
stanowiskiem
t
i ki
resortu pracy i ZUS – także za ten okres otrzyma zasiłek
macierzyński.
www.prawawpracy.pl
146
Przykład 2
Pracownikowi urodziło się dziecko 5 stycznia 2013 roku.
Wniosek pracownik złożył 24 grudnia 2013 roku.
Zgodnie z przepisami pracodawca winien udzielić mu urlopu
ojcowskiego od 1 do 4 stycznia 2014 roku, czyli do
ukończenia przez dziecko 1 roku.
www.prawawpracy.pl
147
Przykład 3
Pracownikowi w styczniu 2013 roku a następnie w grudniu
2013 urodziły się dzieci.
dzieci
pracownik złoży
y wniosek o urlop
p ojcowski
j
na każde
Jeżeli p
z nich to pracodawca będzie zobowiązany udzielić mu odrębnie
dwóch urlopów ojcowskich.
www.prawawpracy.pl
148
Urlop ojcowski - podsumowanie
 za okres urlopu ojcowskiego pracownikowi przysługuje zasiłek
macierzyński wynoszący 100 % podstawy jego wymiaru; stanowi on
przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres
12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc nabycia
prawa do zasiłku, po pomniejszeniu o składki na ubezpieczenie
społeczne;
p
;
 pracownik zachowuje prawo do urlopu wypoczynkowego, który
może wykorzystać bezpośrednio po urlopie ojcowskim,
i pracodawca nie może odmówić pracownikowi skorzystania z tego
uprawnienia. Co więcej, pracownik może wykorzystać swój urlop
wypoczynkowy
yp
y
y w p
pełnym
y
wymiarze,
y
nawet jjeżeli nie był
y on
planowany;
 urlop ojcowski może spowodować przerwanie, bądź przesunięcie
urlopu
l
wypoczynkowego.
k
www.prawawpracy.pl
149
Urlop ojcowski - podsumowanie
 pracodawca nie może rozwiązać, ani wypowiedzieć umowy
o pracę pracownikowi przebywającemu na urlopie ojcowskim,
chyba
h b że
ż pracodawca
d
ogłosił
ł ił upadłość
dł ść lub
l b likwidację
lik id j albo
lb
zachodzą przesłanki uzasadniające zwolnienie dyscyplinarne,
a zakładowa organizacja związkowa wyrazi na to zgodę;
 urlop ojcowski jest uprawnieniem jednorazowym, można go
wykorzystać tylko raz, niezależnie od liczby urodzonych dzieci.
O
Oznacza
t że
to,
ż ojcu,
j
któ
któremu
urodziły
d ił się
i np. bliźnięta,
bliź i t czy
trojaczki, przysługuje także 14 dni;
 tydzień urlopu ojcowskiego odpowiada 7 dniom kalendarzowym,
kalendarzowym
wliczamy w to zarówno dni pracy, jak i soboty, niedziele oraz
święta.
www.prawawpracy.pl
150
Zapamiętaj!
Urlop
ojcowski
przysługuje
niezależnie
od
urlopu
macierzyńskiego przysługującego matce dziecka oraz
korzystania przez pracownika – ojca dziecka z urlopu
macierzyńskiego
y
g lub dodatkowego
g urlopu
p macierzyńskiego.
y
g
www.prawawpracy.pl
151
Urlop wychowawczy
www.pip.gov.pl
i
l
Cel urlopu wychowawczego
Celem urlopu wychowawczego jest stworzenie pracownikowi
korzystnych warunków do sprawowania osobistej opieki nad
dzieckiem w sytuacji trudności z połączeniem obowiązków
opiekuńczych
p
y z obowiązkami
ą
zawodowymi.
y
Powoduje on czasowe zawieszenie obowiązku świadczenia
pracy po stronie
t i pracownika,
ik
zaś
ś po stronie
t i pracodawcy
d
obowiązku zatrudniania go i zapłaty wynagrodzenia.
www.prawawpracy.pl
153
Prawo do urlopu wychowawczego
 pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy ma prawo do
urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej
opieki nad dzieckiem;
 do sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się
poprzednie okresy zatrudnienia;
 prawo do urlopu wychowawczego przysługuje
jednakowych zasadach kobietom i mężczyznom.
www.prawawpracy.pl
na
154
Zapamiętaj!
W zakresie wymagania 6-miesięcznego okresu zatrudnienia
ustawodawca posłużył się konstrukcją łącznego stażu pracy.
Okres ten jest liczony z uwzględnieniem poprzednich okresów
pozostawania w stosunku pracy, bez względu na występujące
przerwy.
www.prawawpracy.pl
155
Wyrok SA w Białymstoku
z dnia 18 czerwca 1998 rr. – III AUa 296/98
„Okres
Okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych wlicza się do
okresu zatrudnienia pracowniczego, od którego zależy nabycie
prawa do urlopu wychowawczego i zasiłku wychowawczego.”
OSA 1999, z. 5, poz. 28.
www.prawawpracy.pl
156
Wyrok WSA w Gdańsku
z dnia 21.03.2007 r. – II SA/Gd 618/06
„Nabycie prawa do urlopu nie jest zależne od złożenia o ten urlop
wniosku.
i k Pracownik
P
ik - pozostający
t j
w stosunku
t
k pracy, posiadający
i d j
co najmniej sześciomiesięczny okres zatrudnienia (stanowiący
sumę wszystkich okresów zatrudnienia z wszystkich zakładów
pracy bez względu na wymiar czasu pracy, długość przerw w
zatrudnieniu i sposób ustania stosunku pracy oraz okresu urlopu
macierzyńskiego
y
g i okresów, w których
y
pracownica nie świadczyła
y
pracy z powodu choroby), sprawujący osobistą opiekę nad
dzieckiem - nabywa prawo do urlopu. Natomiast skorzystać z tego
prawa może, zgodnie z treścią art. 186 § 1 k.p., w okresie 4 lat od
urodzenia się dziecka.”
LEX nr 929818.
www.prawawpracy.pl
157
Wymiar urlopu wychowawczego
 wymiar urlopu wychowawczego wynosi do 36 miesięcy;
 każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka przysługuje
wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu
wychowawczego z wymiaru 36 miesięcy, co oznacza, że
jedno z nich może ten urlop wykorzystać maksymalnie w
wymiarze
i
35 miesięcy.
i i
www.prawawpracy.pl
158
Rodzic dziecka ma prawo do urlopu wychowawczego
w wymiarze do 36 miesięcy, jeżeli:
1) drugi rodzic dziecka nie żyje,
2) drugiemu
d i
rodzicowi
d i
i dziecka
d i k
nie
i
przysługuje
ł
j
władza
ł d
rodzicielska,
3)) drugi
g rodzic dziecka został p
pozbawiony
y władzy
y rodzicielskiejj
albo taka władza uległa ograniczeniu lub zawieszeniu.
Ważne:
W
ż
Powyższe odnosi się także do pracownika będącego jedynym
opiekunem
p
dziecka.
www.prawawpracy.pl
159
 urlop jest udzielany na okres nie dłuższy niż do ukończenia
przez dziecko 5 roku życia;
 nie jest konieczne zachowanie ciągłości. Urlop ten może być
bowiem dzielony maksymalnie na pięć części. Części te nie
muszą
ą być
y równe;;
 rodzice lub opiekunowie dziecka mogą jednocześnie
korzystać z urlopu wychowawczego przez okres
nieprzekraczający 4 miesięcy.
miesięcy
Ważne:
Jeżeli oboje rodzice bądź opiekunowie dziecka są zatrudnieni,
z uprawnienia do urlopu wychowawczego może korzystać tylko jedno
z nich, z wyjątkiem 4 miesięcy , z których mogą korzysta oboje rodzice
bądź opiekunowie.
www.prawawpracy.pl
160
Wymiar dodatkowego urlopu
wychowawczego
Jeżeli z p
powodu stanu zdrowia p
potwierdzonego
g orzeczeniem
o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecko
wymaga osobistej opieki pracownika, niezależnie od
„podstawowego
podstawowego
urlopu
urlopu,
może
być
udzielony
urlop
wychowawczy w wymiarze do 36 miesięcy, jednak na okres
nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia.
www.prawawpracy.pl
161
Dodatkowy urlop wychowawczy
 skorzystanie z tego uprawnienia jest niezależne od tego, czy
pracownik wcześniejj korzystał
p
y
z urlopu
p „p
„podstawowego”;
g ;
 również ten urlop może być wykorzystany w 5 częściach
i podzielony pomiędzy oboje rodziców (opiekunów) z możliwością
jednoczesnego korzystania z niego przez okres nieprzekraczający
4 miesięcy;
 także do tego urlopu stosuje się zasadę,
zasadę że każdemu z rodziców lub
opiekunów dziecka przysługuje wyłączne prawo do jednego
miesiąca urlopu wychowawczego z wymiaru 36 miesięcy, co
w praktyce
kt
oznacza, że
ż pracownik
ik może
ż skorzystać
k
t ć z tego
t
urlopu
l
maksymalnie w wymiarze 35 miesięcy, a w wyjątkowych wypadkach
36 miesięcy.
www.prawawpracy.pl
162
Udzielanie urlopu wychowawczego
 urlop wychowawczy nie przysługuje z mocy prawa;
 urlop wychowawczy udzielany jest na pisemny wniosek
pracownika;
 wniosek należy złoży na 2 tygodnie przed rozpoczęciem
okresu, w którym pracownik zamierza korzystać z tego
urlopu;
 pracodawca nie może udzielić takiego urlopu z własnej
inicjatywy.
www.prawawpracy.pl
163
Treść wniosku
We wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego
pracownik wskazuje:
 datę rozpoczęcia,
 datę zakończenia urlopu wychowawczego,
 ewentualnie
okres
urlopu
wychowawczego
wychowawczego,
który
dotychczas został wykorzystany na dane dziecko oraz
określenie liczby części urlopu, z których dotychczas
skorzystano
k
t
na dane
d
d i k
dziecko.
Do wniosku dołącza się pisemne oświadczenie drugiego
rodzica lub opiekuna dziecka o braku zamiaru korzystania
z urlopu wychowawczego przez okres wskazany we wniosku.
www.prawawpracy.pl
164
Wniosek
Oświadczenie to nie jest wymagane w razie:
 ograniczenia drugiemu rodzicowi albo pozbawienia drugiego
rodzica władzy rodzicielskiej,
 ograniczenia albo zwolnienia z opieki drugiego opiekuna
dziecka oraz
 gdy zachodzą niedające się usunąć
uzyskania takiego oświadczenia.
www.prawawpracy.pl
przeszkody
do
165
Wniosek
W razie zaistnienia powyższych okoliczności do wniosku
dołącza się:
 prawomocne orzeczenie sądu o ograniczeniu drugiemu
rodzicowi władzy rodzicielskiej albo o pozbawieniu drugiego
rodzica
d i władzy
ł d rodzicielskiej;
d i i l ki j
 prawomocne orzeczenie sądu o ograniczeniu albo zwolnieniu
z opieki drugiego opiekuna dziecka;
 dokumenty lub pisemne oświadczenie, potwierdzające, że
zachodzą
ą niedające
ją
się
ę usunąć
ą p
przeszkody
y do uzyskania
y
pisemnego oświadczenia drugiego rodzica lub opiekuna
dziecka o braku zamiaru korzystania z urlopu wychowawczego
przez okres wskazany we wniosku.
www.prawawpracy.pl
166
Wniosek
Do wniosku dołącza się także:
 pisemne oświadczenie drugiego rodzica lub opiekuna
dziecka o okresie, w którym zamierza on korzystać z urlopu
wychowawczego jeżeli zamiarem rodziców lub opiekunów
wychowawczego,
dziecka jest jednoczesne korzystanie z tego urlopu, oraz
 orzeczenie
o
niepełnosprawności
niepełnosprawności dziecka.
www.prawawpracy.pl
lub
stopniu
167
Obowiązek pracodawcy
Pracodawca
jest
obowiązany
udzielić
wychowawczego na okres wskazany we wniosku.
urlopu
Jeżeli wniosek został złożony bez zachowania co najmniej
2-tygodniowego wyprzedzenia, pracodawca udziela urlopu nie
później niż z dniem upływu 2 tygodni od dnia złożenia przez
pracownika
ik wniosku.
i k
www.prawawpracy.pl
168
Zapamiętaj!
 Wniosek o urlop wychowawczy może być złożony przez
pracownika w każdym czasie, jednak pracodawca nie
może udzielić pracownikowi tego urlopu na okres dłuższy
niż czas trwania stosunku pracy.
p y
 W przypadku złożenia wniosku o udzielenie urlopu
wychowawczego
h
po dokonaniu
d k
i
czynności
ś i prawnejj
zmierzającej do rozwiązania umowy o pracę, pracodawca
udziela tego urlopu na okres nie dłuższy niż do dnia
rozwiązania umowy o pracę wskutek dokonanej czynności.
www.prawawpracy.pl
169
Przykład
Pracownica zatrudniona na czas określony 6 miesięcy po
miesiącu pracy wystąpiła o udzielenie jej urlopu
wychowawczego
h
w wymiarze
i
35 miesięcy.
i i
Pracownica dysponuje rocznym stażem pracy a dziecko
ukończyło
y dopiero
p
rok.
W związku z tym pracodawca musi udzielić pracownicy urlopu
wychowawczego,
h
ale
l w niższym
iż
niż
iż wnioskowany
i k
przez nią
i
wymiarze tj. pracodawca udziela tego urlopu tylko do końca
trwania umowy o pracę.
www.prawawpracy.pl
170
Wycofanie wniosku
Pracownik może wycofać wniosek o udzielenie urlopu
wychowawczego nie później niż na 7 dni przed
rozpoczęciem tego urlopu.
Oświadczenie pracownika w tej sprawie następuje w formie
pisemnej.
www.prawawpracy.pl
171
Urlop wychowawczy
a umowy terminowe
W przypadku terminowych umów o pracę (na okres próbny, na
czas wykonania
k
i określonej
k śl
j pracy, na czas określony)
k śl
) urlop
l
może
ż
być udzielony wyłącznie na czas trwania stosunku pracy
zgodnie z umową o pracę.
Ważne:
Odmowa udzielenia pracownikowi urlopu wychowawczego
w sytuacji, gdy spełnia on wszystkie określone prawem wymagania,
stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika (art. 281 pkt
5 k.p.), zagrożone karą grzywny. Ponieważ prawo do urlopu
stanowi roszczenie wynikające ze stosunku pracy, pracownik może
go dochodzić przed sądem pracy.
www.prawawpracy.pl
172
Ochrona stosunku pracy
Stosunek pracy pracownika korzystającego z urlopu
wychowawczego podlega szczególnej ochronie.
Pracownik podlega ochronie od dnia złożenia wniosku do dnia
zakończenia tego urlopu.
W tym czasie pracodawca nie może:
 wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę (w tym –
z wyjątkiem wynikającym z art. 5 ust. 4 ustawy z dnia 13
marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków p
p
pracy
y z p
przyczyn
y y niedotyczących
y ą y
pracowników (Dz.U. z 2003 r. nr 90, poz. 844 z późn. zm.).
 wypowiedzieć warunków pracy i płacy - art. 42 § 1 k.p.).
www.prawawpracy.pl
173
Zapamiętaj!
Zakaz ten nie obejmuje wypowiedzenia dokonanego przez
pracownika ani rozwiązania stosunku pracy na mocy
porozumienia stron, które mogą nastąpić w każdym czasie.
www.prawawpracy.pl
174
Wyjątki
Wyjątkowo rozwiązanie stosunku pracy przez pracodawcę
jest dopuszczalne w razie:
 ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, jak również
 w
przypadku
grupowych
zwolnień
z
przyczyn
niedotyczących pracowników,
pracowników jeżeli urlop wychowawczy
trwa co najmniej 3 miesiące, a pracodawca zatrudnia co
najmniej 20 pracowników,
 w przypadku
dk
wypowiedzeń
i d ń indywidualnych
i d id l
h u tych
t h
pracodawców, jeżeli przyczyny niedotyczące pracowników
stanowią wyłączny powód wypowiedzenia stosunku pracy
lub jego rozwiązania z mocy porozumienia stron (art. 1, 5
ust. 3 oraz art. 10 ust. 1 i 2 ustawy o zwolnieniach
grupowych”).
g
p y )
www.prawawpracy.pl
175
Inne przyczyny rozwiązania umowy
Pracodawca może także rozwiązać stosunek pracy, gdy
zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy
o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.
Ważne:
Przepisy w takim przypadku nie wymagają od pracodawcy
uprzedniego uzyskania zgody reprezentującej pracownika
zakładowej organizacji związkowej, a jedynie zasięgnięcie jej
opinii.
www.prawawpracy.pl
176
Urlop wychowawczy a praca
W czasie urlopu wychowawczego pracownik ma prawo podjąć
pracę zarobkową u dotychczasowego lub innego pracodawcy
albo inną działalność, a także naukę lub szkolenie, jeżeli nie
wyłącza
yą
to możliwości sprawowania
p
osobistejj opieki
p
nad
dzieckiem.
W ż
Ważne:
„Inna działalność
działalność” nie musi oznaczać działalności zarobkowej
– w pojęciu tym mieszczą się również prace społeczne czy
wszelkie formy wolontariatu.
www.prawawpracy.pl
177
Wychowawczy a praca
Zatrudnienie podejmowane przez pracownika w trakcie urlopu
wychowawczego co do zasady nie powinno mieć charakteru
pełnowymiarowego - powinno ono bowiem umożliwić
sprawowanie
p
osobistejj opieki
p
nad dzieckiem w sposób
p
i w wymiarze bardziej intensywnym, niż to jest możliwe
w przypadku pełnoetatowego zatrudnienia.
www.prawawpracy.pl
178
Wyrok NSA 25 marca 2011 r. –
I OSK 2066/10
„Podjęcie zatrudnienia w okresie korzystania przez pracownika
z urlopu wychowawczego jest dopuszczalne wyjątkowo wtedy,
gdy nie doprowadzi do wyłączenia możliwości sprawowania
osobistejj opieki
p
nad dzieckiem. Ocena co do możliwości
sprawowania przez pracownika osobistej opieki nad dzieckiem
musi odnosić się do czasu podjętej pracy, a nie do całego
okresu urlopu wychowawczego.
wychowawczego.”
LEX nr 1079748.
www.prawawpracy.pl
179
Odwołanie z wychowawczego
Odwołanie z urlopu wychowawczego przez pracodawcę
jjest dopuszczalne
p
w dwóch sytuacjach:
y
j
1) trwałego zaprzestania sprawowania opieki nad dzieckiem
oraz
2) jednoczesnego korzystania z urlopu wychowawczego
przez oboje rodziców lub opiekunów – w tym przypadku
odwołanie nie jest jednak dopuszczalne przez okres
4 miesięcy.
miesięcy
www.prawawpracy.pl
180
Odwołanie z wychowawczego
 Po stwierdzeniu tych okoliczności pracodawca jest uprawniony
wezwać pracownika do stawienia się do pracy we
wskazanym przez siebie terminie, który nie może być jednak
wcześniejszy niż 3 dni od dnia wezwania i późniejszy niż 30
dni od powzięcia wiadomości o podstawie odwołania.
odwołania
 Odmowa pracownika przystąpienia do pracy może być
kwalifikowana jako ciężkie naruszenie podstawowych
obowiązków (obowiązku świadczenia pracy) i stanowić
podstawę do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia
z winy pracownika (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.).
www.prawawpracy.pl
181
Rezygnacja z wychowawczego
Pracownik może zrezygnować z urlopu wychowawczego:
1) w każdym czasie - za zgodą pracodawcy,
2) po uprzednim zawiadomieniu pracodawcy - najpóźniej na
30 dni p
przed terminem zamierzonego
g p
podjęcia
ję
pracy.
p
y
www.prawawpracy.pl
182
Przykład 1
Pracownica w trakcie urlopu wychowawczego urodziła kolejne
dziecko.
Czy spowodowało to przerwanie urlopu wychowawczego?
Nie. Jeżeli pracownica urodzi dziecko na urlopie
Nie
wychowawczym, to nie korzysta z podstawowego urlopu
macierzyńskiego (ani dodatkowego urlopu macierzyńskiego
i urlopu rodzicielskiego),
rodzicielskiego) tylko nadal przebywa na urlopie
wychowawczym, a za okres równy długości wymienionych
urlopów pobiera zasiłek macierzyński.
www.prawawpracy.pl
183
cd. Przykład 1
Tylko wyjątkowo może się zdarzyć, że po zakończeniu urlopu
wychowawczego może ona jeszcze skorzystać z pewnej, dłuższej lub krótszej,
części podstawowego urlopu macierzyńskiego,
macierzyńskiego a następnie,
następnie bezpośrednio po
tym urlopie - z dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz z urlopu
rodzicielskiego.
Jeśli między urodzeniem dziecka a końcem urlopu wychowawczego przypada
mniej tygodni, niż wynosi podstawowy urlop macierzyński, pracownica w dniu
następującym po dniu zakończenia urlopu wychowawczego nabywa prawo do
części
ś i podstawowego
d t
urlopu
l
macierzyńskiego.
i
ń ki
W takim
t ki
przypadku,
dk
po
podstawowym urlopie macierzyńskim ma też prawo skorzystać z dodatkowego
urlopu macierzyńskiego i z urlopu rodzicielskiego.
Jeśli natomiast wymiar podstawowego urlopu macierzyńskiego mieści się w
ramach udzielonego urlopu wychowawczego, pracownica nie nabywa prawa do
urlopu
p macierzyńskiego.
y
g
www.prawawpracy.pl
184
Dopuszczenie do pracy po powrocie
z urlopu wychowawczego
Pracodawca dopuszcza pracownika po zakończeniu urlopu
wychowawczego do pracy:
 na dotychczasowym stanowisku,
stanowisku a jeżeli nie jest to możliwe,
możliwe
 na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed
rozpoczęciem urlopu lub
 na innym stanowisku odpowiadającym jego kwalifikacjom
zawodowym,
 za wynagrodzeniem nie niższym od wynagrodzenia za pracę
przysługującego pracownikowi w dniu podjęcia pracy na
stanowisku zajmowanym przed tym urlopem.
www.prawawpracy.pl
185
Zapamiętaj!
Po powrocie z urlopu wychowawczego pracownik jest
uprawniony do otrzymania wynagrodzenia, które nie będzie
niższe niż wynagrodzenie jakie w dniu jego powrotu do pracy
przysługuje
p
y g j na stanowisku zajmowanym
j
y p
przez niego
g p
przed
urlopem.
Nie jest
Ni
j t zatem
t
i t t
istotne,
j ki wynagrodzenie
jakie
d
i otrzymywał
t
ł
pracownik przed urlopem, ale jakie w dniu podjęcia pracy
przysługiwałoby na tym stanowisku.
www.prawawpracy.pl
186
Dopuszczenie do pracy po powrocie
z urlopu wychowawczego
 Dopuszczenie
p
pracownika do p
p
pracy
y jjest bezwzględnym
gę y
obowiązkiem pracodawcy.
 W razie
i niespełnienia
i
ł i i tego
t
obowiązku
b i k przez pracodawcę
d
pracownik może dochodzić swoich uprawnień na drodze
sądowej.
www.prawawpracy.pl
187
Urlop wychowawczy a staż pracy
Okres urlopu wychowawczego w dniu jego zakończenia
wlicza się do okresu zatrudnienia określającego zakres
uprawnień
i ń pracowniczych
i
h zależnych
l ż
h zarówno
ó
od:
d
 stażu ogólnego (np. prawa do urlopu wypoczynkowego
i jjego
g wymiaru),
y
), jjak i
 stażu zakładowego, nabytego u konkretnego pracodawcy
(np. wysokość odprawy pieniężnej przysługującej na
podstawie art.
art 8 ustawy o zwolnieniach „grupowych
grupowych”)).
Ważne:
Wliczenie okresu urlopu wychowawczego do okresu, od którego
zależą uprawnienia pracownicze, nie może nastąpić w czasie jego
trwania; wliczeniu temu podlegają tylko okresy zakończonego urlopu
wychowawczego.
www.prawawpracy.pl
188
Wniosek o obniżenie wymiaru
czasu pracy
 pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego może złożyć
pracodawcy pisemny wniosek o obniżenie jego wymiaru czasu
pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru
czasu pracy w okresie, w którym mógłby korzystać z takiego
urlopu;
l
 pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika;
 wniosek pracownik składa się na dwa tygodnie przed
rozpoczęciem wykonywania pracy w obniżonym wymiarze
czasu pracy;
 jeżeli
j ż li wniosek
i
k został
t ł złożony
ł ż
b
bez
zachowania
h
i
t
terminu,
i
pracodawca obniża wymiar czasu pracy nie później niż
z dniem upływu dwóch tygodni od dnia złożenia wniosku.
www.prawawpracy.pl
189
Powrót na cały etat
 Przepisy kodeksu pracy nie przewidują możliwości rezygnacji
z pracy na część etatu, pracownik może wrócić do pracy na
cały
ł etat
t t wcześniej
ś i j niż
iż wynika
ik to
t z jego
j
wniosku
i k tylko
t lk za
zgodą pracodawcy.
 Zatem, jeżeli pracownica zawnioskowała o obniżenie wymiaru
etatu na 12 miesięcy, a chciałaby wrócić do pracy na cały etat
po dwóch miesiącach pracy na część etatu - powinna
wystąpić do pracodawcy o wyrażenie zgody.
 Pracodawca może nie wyrazić zgody na wcześniejszy powrót
albo wyznaczyć dogodny dla siebie termin powrotu pracownicy
do pracy na cały etat.
www.prawawpracy.pl
190
Zapamiętaj!
Z uprawnienia do obniżenia wymiaru czasu pracy może
skorzystać również pracownik - ojciec lub opiekun dziecka,
z tym że jeżeli oboje rodzice lub opiekunowie są zatrudnieni,
z uprawnienia
p
tego
g może korzystać
y
tylko
y
jjedno z nich ((art. 1891
k.p.).
www.prawawpracy.pl
191
Ochrona przy obniżonym wymiarze
 Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy
o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika
uprawnionego
i
d
do
urlopu
l
wychowawczego
h
wniosku
i k
o obniżenie wymiaru czasu pracy do dnia powrotu do
nieobniżonego wymiaru czasu pracy, nie dłużej jednak niż
przez łączny okres 12 miesięcy.
 W przypadku złożenia przez pracownika wniosku
o obniżenie wymiaru czasu pracy po dokonaniu czynności
zmierzającej do rozwiązania umowy o pracę, umowa
rozwiązuje
i
j się
i w terminie
t
i i wynikającym
ik j
z tej
t j czynności.
ś i
www.prawawpracy.pl
192
Wyjątki!
1) Rozwiązanie przez pracodawcę umowy w tym czasie jest
dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub
likwidacji pracodawcy, a także gdy zachodzą przyczyny
uzasadniające
ją
rozwiązanie
ą
umowy
y o p
pracę
ę bez
wypowiedzenia z winy pracownika.
Ważne:
W
ż
Likwidacja ta dotyczy likwidacji pracodawcy jako całości.
Natomiast nie uzasadnia wypowiedzenia
yp
umowy
y o p
pracę
ę
likwidacja stanowiska pracy lub części przedsiębiorstwa
pracodawcy np. w związku ze zmianami organizacyjnymi.
www.prawawpracy.pl
193
Urlop wychowawczy
a urlop wypoczynkowy
 Jeżeli okres urlopu wychowawczego przypada po nabyciu
przez pracownika prawa do urlopu wypoczynkowego
w danym roku kalendarzowym, wymiar urlopu pracownika
powracającego do pracy w ciągu tego samego roku
kalendarzowego nie ulega proporcjonalnemu obniżeniu.
 Pracownik
zachowuje
więc
prawo
do
urlopu
wypoczynkowego w pełnym wymiarze bez pomniejszania
tego
g wymiaru
y
o okres korzystania
y
z urlopu
p wychowawczego.
y
g
www.prawawpracy.pl
194
Zapamiętaj!
Jeżeli urlop wychowawczy rozpoczyna się po 1 stycznia
danego roku, a więc po nabyciu przez pracownika prawa do
urlopu wypoczynkowego, a pracownik powraca do pracy w tym
samym
y roku kalendarzowym
y p
przysługuje
y g j mu urlop
p w p
pełnym
y
wymiarze tj. 20 bądź 26 dni.
www.prawawpracy.pl
195
Przykład 1
Pracownikowi (jego staż pracy wynosi ponad 10 lat) został
udzielony urlop wychowawczy na okres od 15 stycznia do 30
października 2014 r.
W
tym
przypadku
pracownikowi
przysługuje
wypoczynkowy w pełnym wymiarze 26 dni.
www.prawawpracy.pl
urlop
196
Przykład 2
Pracownikowi (jego staż pracy wynosi ponad 10 lat) został
udzielony urlop wychowawczy na okres od 15 stycznia do 30
października 2014r. We wrześniu pracownik zdecydował się
przedłużyć
p
y urlop
p wychowawczy
y
y i wrócił do p
pracy
y dopiero
p
w marcu 2015r.
W tym
t
przypadku
dk pracownikowi
ik i za 2014r.
2014 przysługuje
ł
j urlop
l
wypoczynkowy w pełnym wymiarze 26 dni zaś za 2015r.
pracownik nabył prawo do urlopu proporcjonalnego w wymiarze
10/12 z 26 dni = 22 dni.
www.prawawpracy.pl
197
Urlop wychowawczy
a urlop wypoczynkowy
Ważne:
Bieg przedawnienia roszczenia o urlop wypoczynkowy nie
rozpoczyna się,
i
a rozpoczęty
t ulega
l
zawieszeniu
i
i na czas
korzystania z urlopu wychowawczego.
www.prawawpracy.pl
198
Uprawnienia rodzicielskie
Opracowanie prezentacji:
Agnieszka Momot
Momot, Luiza Kotowska - OIP Poznań
www.prawawpracy.pl
199

Uprawnienia rodzicielskie i l i l www.pip.gov.pl

Transkrypt

Podobne dokumenty

oświadczenie ojca dziecka o braku zamiaru korzystania z

Oświadczenie o zatrudnieniu 2016 (RPO)

Wniosek o wypłatę wynagrodzenia za czas

Istotne zmiany dotyczące urlopów związanych z rodzicielstwem i