Czym jest pomoc humanitarna Cele pomocy humanitarnej Aktorzy

Pomoc humanitarna – materiały Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP
(www.polskapomoc.gov.pl)






Czym jest pomoc humanitarna
Cele pomocy humanitarnej
Aktorzy działań humanitarnych
Reguły Dobrego Świadczenia Pomocy Humanitarnej
Działania polskiej pomocy humanitarnej w 2013 r.
Eurobarometr
Czym jest pomoc humanitarna
Pomoc humanitarna to przede wszystkim ratowanie i ochrona życia w czasie klęsk i
katastrof spowodowanych warunkami naturalnymi lub wywołanych działalnością człowieka,
a także:




udzielanie koniecznej pomocy i wsparcia ludziom narażonym na długotrwałe kryzysy
oraz pomoc w tzw. „zapomnianych kryzysach";
przeprowadzanie krótkoterminowych prac związanych z odbudową i rekonstrukcją,
szczególnie w zakresie infrastruktury i sprzętu, w ścisłej współpracy z instytucjami
lokalnymi, biorąc pod uwagę, o ile to możliwe, długoterminowe cele rozwoju;
pokonywanie trudności związanych z konsekwencjami migracji ludności (uchodźcy,
przesiedleńcy i repatrianci), spowodowanymi przez klęski żywiołowe lub katastrofy
wywołane działalnością człowieka;
działania na rzecz zapobiegania katastrofom oraz ograniczania ich skutków.
Środki na pomoc humanitarną pochodzą z rezerwy celowej budżetu państwa
administrowanej przez Departament Współpracy Rozwojowej Ministerstwa Spraw
Zagranicznych. W sytuacjach bardzo dotkliwych kryzysów również inne organy państwa
mogą podjąć decyzję o udzieleniu pomocy humanitarnej ze środków znajdujących się w ich
dyspozycji.
Cele pomocy humanitarnej
Podstawowym celem pomocy humanitarnej jest ratowanie i podtrzymywanie życia oraz
zapewnienie poszanowania godności ludzkiej osobom zagrożonym lub dotkniętym skutkami
katastrof zarówno naturalnych, jak i tych wywołanych działalnością człowieka. Pomoc
humanitarna obejmuje także działania zmierzające do zapobiegania i ograniczania skutków
kryzysów.
Aktorzy działań humanitarnych
Na przestrzeni ostatniego stulecia doszło do wykształcenia się międzynarodowego systemu
humanitarnego, którego struktury z biegiem czasu przybrały kształt powiązanych ze sobą
organizacji spełniających w nim określone zadania. Do jego podstawowych aktorów należą
1
Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ), organizacje rządowe, Międzynarodowy
Komitet Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca, organizacje pozarządowe (NGOs)
oraz organizacje pozarządowe.
I. ONZ realizuje działania humanitarne poprzez wyspecjalizowane agendy, przypisując im
poszczególne obszary kompetencji. Zadaniami tej grupy aktorów jest przede wszystkim
koordynacja oraz prowadzenie własnych działań humanitarnych. Należą do nich:








Biuro NZ ds. Koordynacji Pomocy Humanitarnej (ang. United Nations Office for the
Cooperation of Humanitarian Affairs - OCHA) - jego celem jest koordynacja pomocy
humanitarnej świadczonej przez różnego rodzaju aktorów humanitarnych;
Urząd Wysokiego Komisarza NZ ds. Uchodźców (ang. United Nations High
Commissioner for Refugees - UNHCR);
Światowy Program Żywnościowy (ang. World Food Program - WFP);
Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci (ang. United Nations Children's
Fund - UNICEF);
Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (ang. United Nations Development
Program - UNDP);
Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (ang. Food and
Agriculture Organization of the United Nations - FAO);
Światowa Organizacja Zdrowia (ang. World Health Organization - WHO);
Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji (ang. International Organization for
Migration - IOM).
II. Organizacje rządowe realizują działania humanitarne poszczególnych państw, działając w
bliskiej współpracy z narodowymi ministerstwami spraw zagranicznych. Członkowie tej
grupy należą do grupy głównych donatorów pomocy humanitarnej. Należą do nich m.in.:





Polska pomoc;
Komisja Europejska (ECHO);
Swedish Civil Contingencies Agency (MSB);
Canadian International Development Agency (CIDA);
United States Agency for International Development (USAID).
III. Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża jest organizacją humanitarną
szczególnego rodzaju. Funkcjonuje ona na mocy porozumień międzynarodowych Konwencji Genewskich - nie jest więc organizacją pozarządową, nie jest ona także
organizacją reprezentującą wolę jakiegokolwiek z państw - działa bowiem niezależnie na
rzecz świadczenia pomocy ofiarom konfliktów zbrojnych oraz ochronie ludności cywilnej.
Organizacja realizuje swoje cele poprzez działające na terenie poszczególnych państw
struktury wchodzące w skład Federacji Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca.
Należą do nich m.in.:




Polski Czerwony Krzyż;
Syryjski Arabski Czerwony Półksiężyc;
Indyjski Czerwony Półksiężyc;
Szwajcarski Czerwony Krzyż.
IV. Sektor pozarządowy reprezentowany jest przez międzynarodowe, regionalne i lokalne
podmioty realizujące konkretne działania na określonym obszarze. Najczęściej zajmują się
2
one realizacją konkretnych, finansowanych z różnych źródeł projektów, działając w ścisłej
współpracy z organizacjami rządowymi i agendami ONZ. Do najbardziej znanych należą:





Lekarze bez Granic;
Korpusy pokoju;
Oxfam;
Polska Akcja Humanitarna;
Polskie Centrum Pomocy Międzynarodowej.
Wielość i różnorodność aktorów humanitarnych, intensywny rozwój organizacji
zaangażowanych w świadczenie pomocy humanitarnej charakterystyczny dla ostatniej
dekady, brak wypracowanych schematów działania oraz sam nagły i niespodziewany
charakter kryzysów humanitarnych sprawiają, trudności związane z koordynacją
prowadzonych działań. Widoczny jest jednak trend zmierzający do większej
instytucjonalizacji pomocy mający zapewnić jej większą spójność, efektywność,
przewidywalność oraz przyczyniać się do budowy systemów mających na celu budowanie
odporności państw narażonych na kryzysy humanitarne.
Reguły Dobrego Świadczenia Pomocy Humanitarnej
Działania humanitarne podejmowane przez Polskę pozostają zgodnie ze standardami,
zasadami i wzorcami postępowania uznawanymi na arenie międzynarodowej.
Polska, jako sygnatariusz „Konsensusu europejskiego w sprawie pomocy humanitarnej",
zobowiązała się do przestrzegania „Kodeksu postępowania obowiązującego w
Międzynarodowym Ruchu Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca i organizacjach
pozarządowych w programach reagowania w sytuacjach kryzysowych". Natomiast jako
członek forum Good Humanitarian Donorship (GHD) oraz projektu Sphère zobowiązała
się stosować do wytycznych zawartych odpowiednio w dokumentach "Principles and Good
practice of Humanitarian Donorship" i "Humanitarian Charter and Minimum Standards in
Humanitarian Response". W kontekście transferu leków i pomocy medycznej Polska kieruje
się rekomendacjami Światowej Organizacji Zdrowia, a w warunkach złożonych sytuacji
kryzysowych swoje działania prowadzi w zgodzie z wytycznymi ewaluacji pomocy
humanitarnej OECD-DAC.
Polska pomoc humanitarna jest realizowana równocześnie zgodnie z postanowieniami
Europejskiego Konsensusu ws. Pomocy Humanitarnej, czyli kieruje się następującymi
zasadami:




humanitaryzmu - jednostkę ludzką należy traktować humanitarnie w każdych
warunkach, czego przejawem jest ratowanie życia ludzkiego i niesienie ulgi w
cierpieniu, przy jednoczesnym poszanowaniu jednostki;
bezstronności - podstawą niesienia pomocy humanitarnej musi być wyłącznie
zaistniała potrzeba, udzielanie pomocy humanitarnej nie może być uzależnione od
narodowości, rasy, wyznania ani poglądów politycznych;
neutralności - udzielanie pomocy humanitarnej nie łączy się ze wspieraniem jednej ze
stron konfliktu zbrojnego lub innego sporu, w trakcie którego organizowana jest
pomoc humanitarna;
niezależności - oznaczająca autonomię celów humanitarnych oraz politycznych,
3
gospodarczych i militarnych.
Kluczową zasadą świadczonej przez Polskę pomocy humanitarnej jest jej zgodność z
realnymi potrzebami poszkodowanej ludności - poprzedzona ich dokładną analizą; a
przeznaczane na nią środki mają być alokowane w proporcji odpowiadającej skali kryzysu.
Szczególne znaczenie w analizie potrzeb mają apele i raporty agend humanitarnych ONZ i
MKCK, a także wyniki prowadzonych przez DG ECHO szacunków Global Needs Assessment
i Forgotten Crises Assessment. Oznacza to, że w procesach decyzyjnych dot. alokowania
środków przeznaczonych na pomoc humanitarną Polska uwzględnia nie tylko nagłe,
nieprzewidziane i cechujące się wysoką widocznością kryzysy humanitarne, lecz również
tzw. kryzysy przedłużające się (protracted crises) oraz kryzysy zapomniane (forgotten
crises).
Poza tym, niezwykle istotne są następujące zasady:



szybkości - istotne jest, aby pomoc dotarła do potrzebujących w jak najkrótszym
czasie od katastrofy, w następstwie której powstał kryzys humanitarny. Sprawne
dostarczenie pomocy oznacza zmniejszenie szkód spowodowanych przeciągającym
się kryzysem (epidemie, głód, warunki atmosferyczne);
adekwatności - pomoc powinna w pełni odpowiadać potrzebom ludności dotkniętej
kryzysem. Oznacza to konieczność pozyskiwania informacji zarówno od władz kraju
biorcy, jak i na podstawie analiz polskich placówek dyplomatycznych, a także od
organizacji pozarządowych, w szczególności międzynarodowych;
możliwie niskich kosztów administracyjnych - konieczność dbania, aby koszty
świadczenia pomocy (planowanie pomocy, transport, obsługa administracyjna) były
możliwie niskie w stosunku do wartości faktycznie przekazanego wsparcia.
Polska pomoc humanitarna kierowana jest, z poszanowaniem powyższych zasad, głównie w
formie wpłat na rzecz instytucji międzynarodowych oraz w formie dofinansowania działań
pozarządowych organizacji humanitarnych. Organizacje i agencje humanitarne posiadają
stałą, rozbudowaną sieć dystrybucji pomocy. W akcje udzielania pomocy humanitarnej
aktywnie włączają się również polskie ambasady. Odpowiadając na potrzeby humanitarne,
konieczne jest także wskazanie grup najbardziej wrażliwych spośród ogółu poszkodowanej
populacji - uwzględnianie szczególnych potrzeb kobiet, dzieci, osób starszych, chorych i
niepełnosprawnych. W kolejnych latach planowane jest także zwrócenie szczególnej uwagi na
problemy związane z przemocą seksualną oraz uwarunkowaniami związanymi z płcią w
kwestiach dotyczących świadczenia pomocy humanitarnej.
4