Fenomen tam

Materiał udostępniony na licencji:
CC BY 3.0
W dodatku Nauka dla Każdego z dnia 8 marca 2016 r. możemy przeczytać
artykuł Kiedy inni burzą, my budujemy tamy dotyczący tam, czyli zapór
wodnych. Dowiemy się z niego wielu ciekawych rzeczy na temat wpływu
tych obiektów na ekosystemy wodne oraz odkryjemy dlaczego czasem
naukowcy decydują o ich burzeniu.
Dzisiejsze zadania do tekstu opierają się gównie na czytaniu ze
zrozumieniem. Proponuję aktywności dla najmłodszych oraz trochę
starszych czytelników, a także zadania egzaminacyjne z poprzednich lat, które przydadzą się jako
powtórzenie materiału przed egzaminem gimnazjalnym.
Zadanie 1. Obejrzyj filmik opowiadający o tamach, a następnie odpowiedz na pytania.
Mariusz Szostak, Zapory wodne, Standardowa licencja YouTube, wyszukano 04.03.2016 r. w:
https://www.youtube.com/watch?v=qvaphoivRJE
Pytania:
1. W jakim celu bobry budują tamy?
2. Z jakich materiałów bobry budują tamy?
3. Jakie korzyści może mieć budowa tamy przez człowieka?
Przeczytaj uważnie tekst z gazety i odpowiedz na pytania.
Zadanie 1. Ile tam zburzono w USA w ostatnich 30 latach?
a) 62 tamy,
b) około tysiąc tam,
c) 5 tam,
d) około 1,3 tysiąca tam.
Materiał udostępniony na licencji:
CC BY 3.0
Zadanie 2. Wymień przynajmniej trzy powody, dla których podejmowane są decyzje o burzeniu tam.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Zadanie 3. W podanym zbiorze podkreśl gatunki ryb wędrownych, które ponownie zasiedlają rzeki po
wyburzeniu tam:
płoć, węgorz, łosoś, halibut, troć, jesiotr, śledź, certa, panga
Zadanie 4. Przeczytaj tekst, a w czasie czytania podkreśl wszystkie nazwy państw lub miast, które
autor wymienił w kontekście istniejących lub wyburzonych tam. Następnie zaznacz te miejsca na mapie
konturowej świata.
Źródło: STyx, Wikimedia Commons, World location map.svg, CC-BY-SA-3.0, wyszukano 05.03.2016 r.
w: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:World_location_map.svg
Materiał udostępniony na licencji:
CC BY 3.0
Zadanie 5. Określ poprawność poniższych stwierdzeń. Wpisz P, jeśli zdanie jest prawdziwe lub F, jeśli
jest fałszywe.
Stwierdzenie
P/F
Pierwsze tamy budowali Rzymianie już w I-II w.
Współczesna hydrologia zaleca oddawanie rzekom terenów zalewowych, jako najlepszą
ochronę przeciwpowodziową.
Elektrownia wodna we Włocławku dostarcza 40% energii w Polsce.
Za najbardziej niebezpieczną tamę świata z powodu zagrożenia przerwaniem uważa się
tamę na Nilu w Asuanie.
Zadanie 6. Wymień przynajmniej trzy argumenty prof. Tomasza Mikołajczyka w sprawie zburzenia
tamy we Włocławku.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Zadanie 7. Tamy w Polsce. Wyszukaj w Internecie informację na temat największych tam w Polsce, a
następnie zaznacz ich położenie na mapie. Zaznacz położenie przynajmniej pięciu największych tam.
Źródło: Michał Smoczyk, Wikimedia Commons, Polska-glowne rzeki.svg, CC-BY-SA-3.0, wyszukano
05.03.2016 r. w: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Polska-glowne_rzeki.svg
Materiał udostępniony na licencji:
CC BY 3.0
Zadanie 1. W tabeli przedstawiono procentowy udział poszczególnych typów elektrowni w produkcji
energii elektrycznej w Polsce w latach 2000 i 2011.
Rok
Elektrownie cieplne
(węglowe)
Elektrownie wodne
Elektrownie
biogazowe i wiatrowe
2000
93,73
6,23
0,04
2011
88,65
5,83
5,52
Oceń prawdziwość podanych zdań. Wybierz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, albo F – jeśli zdanie jest
fałszywe.
W roku 2011 udział elektrowni cieplnych (węglowych) w produkcji energii
elektrycznej w Polsce był większy niż w roku 2000.
P
F
W roku 2011 udział odnawialnych źródeł energii w produkcji energii elektrycznej
w Polsce przekroczył 11%.
P
F
Źródło: Centralna Komisja Egzaminacyjna, Egzamin w klasie trzeciej gimnazjum. Część przyrodnicza.
Kwiecień 2015, wyszukano 05.03.2016 r. w: http://www.cke.edu.pl/index.php/2015-em
Zadanie 2. Na wykresie przedstawiono wielkość produkcji energii elektrycznej w Polsce
(w gigawatogodzinach GWh) pochodzącej z odnawialnych źródeł energii w Polsce w latach 2005-2009.
Materiał udostępniony na licencji:
CC BY 3.0
Oceń prawdziwość podanych stwierdzeń. Wybierz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe lub F – jeśli
jest fałszywe.
W latach 2005–2009 najbardziej wzrosła produkcja energii elektrycznej w
elektrowniach wykorzystujących wiatr i biomasę.
P
F
W latach 2008−2009 elektrownie wodne wytworzyły najwięcej energii elektrycznej
spośród wszystkich typów elektrowni wykorzystujących źródła odnawialne.
P
F
Źródło: Centralna Komisja Egzaminacyjna, Egzamin w klasie trzeciej gimnazjum. Część matematycznoprzyrodnicza. Kwiecień 2013, wyszukano 05.03.2016 r. w: http://www.cke.edu.pl/index.php/2013-em
Joanna Cwynar-Wojtonis
W materiale wykorzystano następujące ikony z portalu thenounproject.com (data dostępu: 07.03.2016 r.):
1.
Wetland, Dan Heteix, CC BY 3.0 US
Materiał udostępniony na licencji:
CC BY 3.0
Zadania dla trochę starszych
Zadanie 1.
b)
Zadanie 2.



przywracanie dawnego biegu rzekom,
gromadzenie się ogromnych ilości osadów w pobliżu tam,
odbudowa ekosystemu wodnego ( powrót gatunków ryb wędrownych).
Zadanie 3.
węgorz, łosoś, troć, jesiotr, certa
Zadanie 4.
Uwaga dla nauczycieli: to zadanie świetnie nadaje się do pracy w grupach oraz do wyścigu o
tytuł najlepszego/najlepszych znawców mapy, jeśli macie do dyspozycji szkolną mapę świata,
uczniowie mogą przyklejać do niej samoprzylepne karteczki.
Zadanie 5.
P, P, F, F
Zadanie 6.



powrót gatunków ryb wędrownych,
znikoma ilość energii wytwarzanej przez elektrownię zlokalizowaną w pobliżu tamy,
nie stanowi ochrony przeciwpowodziowej.
Zadanie 7.
Uwaga dla nauczycieli: to zadanie świetnie nadaje się do pracy w grupach oraz do wyścigu o
tytuł najlepszego/najlepszych znawców mapy, jeśli macie do dyspozycji szkolną mapę Polskiuczniowie mogą przyklejać do niej samoprzylepne karteczki, wówczas warto zlokalizować
wszystkie największe tamy.
Powtórz przed egzaminem
Zadania pochodzą z arkuszy egzaminów gimnazjalnych (część matematyczno-przyrodnicza) z lat 2015
i 2013.
Odpowiedzi oraz arkusze:
http://www.cke.edu.pl/index.php/egzamin-gimnazjalny-left/arkusze-egzaminacyjne