Przeszczepienie narządu od żywego dawcy

Przeszczepienie narządu od żywego dawcy

Przeszczepienie nerki
Przeszczepienie nerki jest najlepsz cho nie jedyn metod leczenia schy
kowej
niewydolnoci nerek. Dializy s procedur ratujc ycie gdy czynno nerek w przebiegu
rónych ich chorób jest niewystarczajca do ycia. Do przeszczepienia nerki potrzebny jest
narzd. Zalety przeszczepienia od dawcy ywego s oczywiste: nie ma czasu oczekiwania na
przeszczep, biorca otrzymuje dobr nerk od osoby zdrowej, zabieg operacyjny jest
zaplanowany i ma miejsce wówczas gdy zarówno dawca jak i biorca s dobrze do niego
przygotowani. Dawca ywy skraca te czas oczekiwania innym chorym na licie
oczekujcych.
Nerki
Nerki s narzdem usuwajcym z organizmu produkty metaboliczne, mineralne i wod. Nerki
s take wanym organem regulujcym cinienie ttnicze krwi, równowag wapniow w
organizmie oraz tworzenie krwinek czerwonych poprzez wp
yw na produkcj hemoglobin.
Hemoglobina jest niezbdna do transport tlenu w organizmie. Tak wic, kiedy nerki s
niewydolne ronie cinienie ttnicze krwi, dochodzi do odwapnienia koci, pojawia si
niedokrwisto. Kiedy czynno nerek jest poniej 5% normy, niezbdne jest leczenie
dializami lub przeszczepienie nerki. Po udanym przeszczepieniu nerki konieczne jest
nieustanne leczenie immunosupresyjne celem zapobiegania odrzucaniu przeszczepu.
Co to znaczy odda komu nerk? Czy mona normalnie y z jedn
nerk
?
Wikszo z nas urodzi
a sie z dwiema nerkami ale niektórzy z jedn. Posiadanie dwóch
nerek jest pewn rezerw bezpieczestwa. Gdy jedna nerka zostaje usunita, druga przejmuje
a 50% jej funkcji i sama zwiksza swoj wydolno z dotychczasowych 50 do 75%. Tak si
dzieje w pierwszym okresie po usuniciu jednej z dwóch nerek a najnowsze badania wskazuj
take na to, e funkcja tej nerki nieustannie poprawia si dalej z up
ywem kolejnych lat. Nie
ma wikszego ryzyka rozwoju choroby nerek gdy posiada si jedn nerk a czas jej przeycia
jest taki sam jak dwóch a nawet d
uszy w porównaniu z populacj.
Kto moe by dawc
nerki?
Obecnie prawie kada osoba, która ma zdolno do czynnoci prawnych moe by dawc.
Warunkiem niezbdnym jest bezinteresowna motywacja i zdrowie dawcy potwierdzone
dok
adnymi badaniami. Oddanie nerki jest bezp
atne bo nerka jest darem. Jakiekolwiek
próby sprzedawania narzdów s niezgodne z prawem.
Obecnie wikszo dawców to:
•
Rodzice
•
Ma
onkowie
•
Rodzestwo
Rzadziej dawcami s:
•
Dalsi krewni: wujek, ciocia, dziadkowie, córki, synowie, kuzyni
•
Przyjaciele
•
Koledzy z pracy
•
Anonimowi dawcy
Kady orodek transplantacyjny posiada okrelone przepisy uwzgldniajce odmiennoci
kulturowe, dowiadczenie i bezpieczestwo. Wan rzecz jest by potencjalny dawca by
traktowany z pe
n odpowiedzialnoci i jeli w czasie bada pojawi si jaki problem
medyczny lub narastajca niech do wczeniejszej decyzji naley to uszanowa, potraktowa
z pe
n powag tak by nie wp
yn
o to w aden sposób na wczeniejsze relacje z
potencjalnym biorc.
Ryzyko dawcy
To jest oczywicie najwaniejsze pytanie. Czy powinno si poddawa zdrow osob tak duej
operacji jak usunicie nerki bez jakichkolwiek korzyci dla niej? Zabieg operacyjny zawsze
jest obarczony jakim ryzykiem. Ryzyko zgonu wynosi tu oko
o 0,03%. Najpowaniejszymi,
zagraajcymi yciu, komplikacjami s due krwawienia, krwiak op
ucnej, uszkodzenie jelit i
zawa
serca. Publikowane dane pokazuj, e czsto wystpowania tych zagraajcych yciu
komplikacji nie przekracza 0.5 – 2%. Mniej grone powik
ania to zakaenie uk
adu
moczowego, zakaenie rany, zapalenie p
uc, uszkodzenie nerwu, problem psychologiczne,
depresja, silny ból pooperacyjny, zakrzepica y
obwodowych, reakcje alergiczne, problem
kardiologiczne, zaparcia, przepuklina i przemijajce uszkodzenie wtroby. Wystpuj one z
czstoci 15-40% a wród nich najczstszy jest ból pooperacyjny. Najbardziej istotne jest
stworzenie takich warunków by w najwyszym stopniu zapobiec jakimkolwiek komplikacjom
a jeli mimo to si pojawi to jak najszybciej rozpocz ich leczenie. Niektórzy dawcy,
których zawód obarczony jest wysokim ryzykiem jak nurek czy straak powinni by
poddani szczególnej trosce do czasu gdy ich stan zdrowia pozwoli na bezpieczny powrót do
tej fizycznie cikiej pracy.
Co to s
odlege powikania?
Kilka procent dawców ma d
uej utrzymujcy si ból zwizany z chirurgicznym bocznym
ciciem do pobrania nerki. Nowa technika laparoskopowego pobrania nerki eliminuje ten ból.
Po latach u dawców moe rozwin sie nadcinienie ttnicze. Pytanie czy jest ono zwizane z
oddaniem nerki pozostaje bez odpowiedzi. Pojawianie si wysokiego cinienia ttniczego
krwi, definiowane obecnie jako cinienie powyej 140/90 mmHg, ronie z wiekiem i czciej
wystpuje u mczyzn. W wyniku ograniczenia funkcji nerki u niektórych dawców wystpuje
podwyszone stenie kwasu moczowego i pojawia si dn. Faktem jest, e nie maj oni
rezerwy nerkowej. Obserwujc przeycia dawców po nefrektomii w rejestrach Skandynawii
wida, e „Dawcy ywi yj d
uej”. Kryje si za tym prawda, e dawcy to szczególna grupa
zdrowych ludzi i nie skraca im ycia fakt posiadania jednej nerki.
Czy s
jakie korzyci wynikaj
ce z oddania nerki?
S obserwacje, które wskazuj, e dawcy maj wiksze poczucie w
asnej wartoci. Trudno
powiedzie czy jest to zwizane z faktem oddania nerki czy w prosty sposób charakteryzuje
ludzi, którzy zostaj dawcami. yciowa satysfakcja zawsze jest zwizana z udan
transplantacj. Jeli wszystko bdzie dobrze to dawcy zasadniczo bd czu si lepiej; jeli
pojawi si problemy, dawcy czuj si le.
Czy rzeczywicie kady moe by dawc
ywym nerki?
Oczywicie, e nie. Dawca musi by zdrowy, bez adnej choroby przewlek
ej. Nie moe
mie:
•
Choroby nerek
•
Granicznej czynnoci nerek
•
Nadcinienia ttniczego
•
Nowotworu
•
Choroby serca
•
Przewlek
ej obturacyjnej choroby p
uc (POChP)
•
Wirusowego zapalenia wtroby B lub C ani HIV
•
Choroby psychicznej
•
Znacznej oty
oci
•
Choroby ogólnoustrojowej jak np cukrzyca typu I lub II
•
Badanie – kiedy i kogo?
Badania mona rozpocz kiedy biorca wchodzi w schy
kowy etap przewlek
ej choroby nerek
z obnieniem ich funkcji do oko
o 15-20% normy. Nie musi si dializowa. Nefrolog, który
opiekuje si biorc daje wic sygna
do rozpoczcia bada dawcy. W pierwszej kolejnoci
naley wykona pomiary cinienia ttniczego krwi, wagi, wzrostu i podstawowe badania
krwi i moczu. Nastpnie kandydata bada lekarz, który chce pozna obecny stan zdrowia jak
te problemy zdrowotne wystpujce w przesz
oci. Kwalifikacja trwa zwykle kilka tygodni z
coraz to bardziej specjalistycznymi badaniami krwi i moczu (ok 50 bada) oraz innymi
badaniami (ok 10). Badania skupiaj si na ocenie nerek, serca, p
uc, ryzyka powik
a
zakrzepowych lub krwotocznych w okresie oko
ooperacyjnym.
Kiedy wikszo bada jest ju wykonanych dochodzi do spotkania z lekarzem celem
uzyskania indywidualnych informacji. Informacji moe te udziela pracownik socjalny lub
socjalno-ekonomiczny (patrz oddzielny rozdzia
). Potencjalny dawca nie powinien ponosi
adnych kosztów z tym zwizanych. Nieobecno w pracy zwizana z powyszymi
badaniami jak te póniej po zabiegu operacyjnym, rekonwalescencji powinna by
zrekompensowana.
Badania dawcy
Cinienie ttnicze krwi, wzrost, waga, BMI
Badania krwi
Grupa krwi, próba krzyowa, HLA (zgodno tkankowa)
Inne badania krwi:: Hemoglobina, p
ytki krwi, krwinki bia
e
Badania wtrobowe: enzymy, bilirubina
Róne badania nerek: kreatynina, mocznik, cystatyna C, elektrolity
Róne testy na infekcj: OB, CRP
HCV, HBV, HIV, VZV, CMV (róne wirusy)
Koagulogram: APTT, bia
ko S, bia
ko C itd
Inne: poziom cholesterolu, glukozy
Badania moczu
Cukromocz, krwinkomocz, bia
komocz.
Elektroforeza bia
ek moczu, mikroalbuminuria, posiew
Badania czynnociowe i obrazowe
Klirens- precyzyjna ocena czynnoci nerek. Po 3-4 godzinach od podania znakowanej
substancji pobiera si próbk krwi. Klirens powinien wynosi ok. 80ml/min, wyszy u
m
odszych osób. Substancja podana jest wydalana tylko przez nerki.
Rozdzielna funkcja nerek- prawid
owo czynno lewej i prawej nerki s podobne. Do tej
oceny stosuje si badanie scyntygraficzne nerek. Substancja izotopowa jest odczytywana
przez kamer od momentu gdy pojawi si w nerkach a nastpnie w drogach moczowych a do
pcherza moczowego. Jeli która z nerek ma obnion funkcj jest preferowana do oddania.
Bardzo wane jest wypicie duej iloci p
ynów przed tym badaniem.
Badanie ultrasonograficzne nerek – proste badanie do oceny wielkoci nerek, obecnoci
nieprawid
owych zmian lub torbieli.
Tomografia naczyniowa nerek (angioCT). To jedno z ostatnich bada oceniajce
unaczynienie ttnicze i ylne obu nerek. Jest ono wykonywane w oddzia
ach radiologicznych.
Wyniki tego badania s bardzo istotne dla chirurgów, którzy podejmuj decyzj któr nerk i
jak technik naley pobra. Badanie to dostarcza take informacji o obu moczowodach i
pcherzu moczowym i obustronnym wydalaniu moczu. Nerka, która ma kilka naczy moe
stwarza techniczne problemy nie tylko podczas jej pobierania ale take podczas
przeszczepienia. Badanie rozpoczyna si od podania rodka kontrastowego do y
y na
przedramieniu. Kontrast ten bardzo szybko dociera do nerek std badanie nie zajmuje duo
czasu. Alternatywnym badaniem jest angiografia metod rezonansu magnetycznego
(angioMR). W badaniu tym nie uywa si promieniowania X tylko silne pole magnetyczne.
Osoba badana znajduje si wewntrz d
ugiego tunelu i w trakcie robienia zdj s
yszy g
one
dwiki. Badanie to zajmuje wicej czasu i nie jest wskazane dla osób z klaustrofobi.
Trzecim sposobem jest tradycyjna angiografia nerek. W tym badaniu kontrast jest podawany
przez pachwin do ttnicy udowej. Pojawia si wówczas uczucie gorca a po badaniu
konieczne jest pozostanie w óku przez kilka godzin z opatrunkiem uciskowym w miejscu
wk
ucia i czste badanie cinienia ttniczego krwi i ttna.
EKG elektrokardiogram. Proste badanie z uyciem elektrod na klatce piersiowej,
koczynach górnych i dolnych, które zapisuje rytm i prac serca.
Próba wysikowa. Ekg podczas wysiku. To badanie jest wykonywane u osób po
ukoczeniu 50 roku ycia. W czasie wysi
ku i po jego zakoczeniu zapisywane jest wielko
obcienia, ttno i Ekg. Badanie to pokazuje nam jak serce reaguje na stres wywo
any
cikim wysi
kiem i zwikszonym zapotrzebowaniem na tlen.
Badanie radiologiczne serca i puc (Rtg klatki piersiowej). To popularne badanie do oceny
zmian p
ucnych i /lub sercowych. Powtarzane jest ono rutynowo w przeddzie nefrektomii.
Doustny test obci
enia glukoz – to badanie pozwala na wykrycie cukrzycy lub
predyspozycji do cukrzycy. Po wypiciu s
odkiego napoju o okrelonej dawce glukozy, w
sta
ych odstpach czasu pobiera si próbki krwi i mierzy si w nich stenie cukru.
Opieka socjalna – zobacz oddzielny rozdzia
W szczególnych sytuacjach mog by dodatkowo wykonywane inne badania:
Przepyw cewkowy moczu: Jak szybko oprónia si pcherz moczowy? Dodatkowa ocena
objtoci pcherza po oddaniu moczu. Badanie to jednoznacznie wyklucza utrudnienie
wydalania moczu co najczciej zdarza si u mczyzn z przerostem prostaty.
Badania czynnociowe puc. Ca
kowita pojemno oddechowa p
uc, przep
yw maksymalny,
pojemno wydechowa dostarczaj informacji o ewentualnych obturacyjnych chorobach p
uc.
Szczególnie dotyczy to palaczy tytoniu zarówno by
ych jak i obecnych.
Badanie ultrasonograficzne serca- wykrywa nieprawid
owoci anatomiczne serca oraz
róne wady zastawkowe serca.
Konsultacja psychiatryczna – kady dawca powinien mie szans porozmawia z psychiatr
cho nie jest to obowizkowe w kadej sytuacji. Pomocna jest ona w przypadku dawców z
grona przyjació
lub osób z poza rodziny a przede wszystkim dawców anonimowych.
Decyzja
Po tych wszystkich badaniach dochodzi do spotkania z lekarzem celem podsumowania
przeprowadzonych bada i uzyskania wicej informacj. Wszystkie dokumenty zostaj
przes
ane do Oddzia
u Transplantacyjnego celem omówienia i podjcia decyzji o wstpnej
akceptacji. Ostateczn decyzj wydaje zespó
z
oony z chirurga transplantologa, lekarza
transplantologa, koordynatora. Wyznaczony zostaje wówczas wstpny termin zabiegu
chirurgicznego. Istotne jest aby w czasie zaplanowanego zabiegu zarówno dawca jak i biorca
byli zdrowi. Zwykle obie osoby s przyjmowane do szpitala jeden do dwóch dni przed
pobraniem i przeszczepieniem. Wykonywane s wówczas rutynowe badania przedoperacyjne,
Rtg klatki piersiowej i Ekg. Obie osoby spotykaj si z anestezjologiem, chirurgiem,
fizykoterapeut, pielgniark i lekarzem prowadzcym w oddziale. Dawca otrzymuje do
podpisanie dokument, e oddaje nerk dobrowolnie i bezinteresownie. Zwykle chirurg
potwierdza swoim podpisem t deklaracj. Takie s wymogi prawne.
Kryteria akceptacji
Kryteria akceptacji dawcy zmienia
y si w czasie i mog te zalee od dowiadczenia
orodka. Chodzi o dwa problemy. Jakie medyczne czynniki ryzyka moemy zaakceptowa u
dawcy i które z nich ogranicz sukces transplantacji?
Kwalifikacja nie budzi zastrzee gdy przestrzega si cile regu
, które akceptuj zdrowych
ludzi bez adnych chorób, lekarstw i z dobr czynnoci nerek. Zaakceptowanie osoby z
leczonym nadcinieniem ttniczym, oty
oci itp. moe stwarza problemy w przysz
oci.
Trzeba na to zwróci szczególn uwag. Oko
o 1% potencjalnych dawców a
uje swojej
decyzji. Tak wic ogromnie wane jest skrupulatne przeprowadzenie ca
ej kwalifikacji by
oddanie nerki by
o zawsze dobrze przemylan, wiadom i dobrowoln decyzj.
Techniki chirurgiczne pobrania nerki
S dwie metody pobrania nerki: otwarta i laparoskopowa.
Metoda otwarta
Jest to popularna technika pobierania nerki poprzez cicie boczne lewe (lewej nerki) lub
prawe (prawej nerki). Przecina si wówczas du parti mini i czasem kawa
ek ebra by
uda
o si wyj nerk. Znane s zwizane z tym powik
ania jak przed
uony ból czy
uszkodzenie nerwu, których czsto wynosi ok. 1-5%.
Popularna w wielu orodkach przednia technika pobrania nerki jest mniej bolesna. Coraz
czciej stosowana jest metoda laparoskopowa pobierania nerki. Przygotowuje si w tej
metodzie trzy otwory w jamie brzusznej: centralnie dla kamery, jeden na instrumenty do
cicia i jeden na instrumenty do utrzymania hemostazy. Chirurg pracuje obserwujc pole
operacyjne przez kamer. W czasie zabiegu do jamy brzusznej podaje si gaz by u
atwi w
ten sposób pobranie nerki. Moe to wywo
a gorsze samopoczucie i bóle ramion przez krótki
okres po operacji. Nerka jest wyjmowana przez 6-7 cm otwór przy uyciu specjalnych
sterylnych instrumentów.
Oddzia pooperacyjny
Dawca czuje ból pooperacyjny. Biorca ma si z kadym dniem lepiej a posiadanie nowej
nerki poza tym oczyszcza go z wszelkich toksyn. Stan ogólny dawcy take poprawia si. Na
pocztku czste s pomiary cinienia ttniczego i badania krwi a ból stopniowo zmniejsza si.
W pierwszym dniu nie mona nic je. Podawane s kroplówki. Nastpnego dnia, jeli nie
bdzie problemów, zostaje usunity cewnik z pcherza. Wane jest jak najszybsze wstanie z
óka i poruszanie si z pomoc personelu. Chodzenie zmniejsza ryzyko zakrzepicy i
zapobiega zaparciom, które mog pojawi si po rodkach umierzajcych ból. Wkrótce
mona zacz je. Stan ogólny poprawia si i mona wraca do domu.
W domu
Gojenie rany trwa kilka tygodni. Nie mona nosi cikich rzeczy ale mona wykonywa
proste czynnoci. Wane s codzienne spacery i odpoczynek. Wielu dawców ma poczucie
duego zmczenia po bardzo niewielkich wysi
kach. To jest normalne. Oni nie czuj si
niezdrowo. Nie naley wpada w panik. Z czasem wszystko wróci do normy. Czas
rekonwalescencji wynosi zwykle par tygodni.
Dalsza opieka
Polecamy raz w roku wykonywa podstawowe badania kontrolne jak pomiar cinienia
ttniczego krwi i masy cia
a, badania czynnoci nerki, badanie ogólne moczu.
Przeprowadzenie tych bada jest w gestii orodka transplantacyjnego, który zajmuje si
dawc.
Rejestr
W wielu krajach Unii Europejskiej obowizkowe jest prowadzenie rejestru dawców. W
kadym kraju s odpowiednie organizacje, które dbaj o jako i rzetelno prowadzonych
rejestrów dawców. Podczas prac grupy EULID stworzylimy projekt rejestru dawców z
uwzgldnieniem informacji jakie powinien on zawiera:
•
Imi dawcy
•
Nazwisko dawcy
•
P
e
•
Rok urodzenia
•
Kraj dawcy
•
Narodowo biorcy
•
Kraj biorcy
•
Relacje midzy dawc a biorc
•
Rodzaj dawstwa
•
Narzd pobrany
•
Data zabiegu
•
Orodek pobrania i przeszczepienia
•
Orodek prowadzcy po zabiegu
•
Przebieg pooperacyjny
Dane ogólne dotyczce ywych dawców nerki lub wtroby
•
Data obserwacji
•
Stan
•
Masa cia
a w stosunku do wzrostu
•
Szczegó
owe dane dotyczce ywych dawców nerek
•
Kreatynina
•
Bia
komocz
•
Cinienie ttnicze skurczowo-rozkurczowe
•
GFR (obliczany automatycznie)
•
Reinterwencja chirurgiczna
•
Ból wymagajcy leczenia
•
Powik
ania wymagajce leczenia
•
Psychologiczne powik
a wymagajcych leczenia
•
Nadcinienie ttnicze, wymagajce leczenia
•
Konieczno transplantacji
Szczegó
owe dane dotyczce ywych dawców wtroby
•
Ca
kowita Bilirubina, AspAT, ALAT, fosfataza alkaliczna, Gamma GT, bia
ko
ca
kowite, INR.
•
Reinterwencja chirurgiczna
•
Ból wymagajcy leczenia
•
Powik
ania wymagajce leczenia
•
Psychologiczne powik
ania wymagajce leczenia
•
Nadcinienie ttnicze, wymagajce leczenia
•
Konieczno transplantacji
Czasami bywa, e dawcy czuj si ju niepotrzebni, nie s
ysz adnego podzikowania.
Biorcy s zapraszani na badania do orodka transplantacyjnego a dawcy s pod tym
wzgldem zaniedbywani. Naley do
oy szczególnych stara by tego typu sytuacje nie
mia
y miejsca.
Przeszczepienie wtroby
Przeszczepienie wtroby jest jedyn metod leczenia przewlekej niewydolnoci tego
narzdu. Take w ostrej niewydolnoci wtroby przebiegajcej z jej martwic pilne
przeszczepienie wtroby jest jedynym ratunkiem. Nie ma tu moliwoci dugoterminowej
dializy jak to jest w przypadku chorych ze schykowa niewydolnoci nerek. Przeszczepienie
wtroby jest o wiele trudniejsze ni przeszczepienie nerki. Uszkodzona wtroba musi by
usunita przed wszczepieniem nowego narzdu a zabieg operacyjny trwa wiele godzin.
Przeszczepienie od dawcy ywego
Wtroba skada si z dwóch patów: prawego- wikszego i lewego - mniejszego.
Segmentalna struktura wtroby umoliwia jej podzia. Do zachowania yciowych procesów
metabolicznych i utrzymania normalnej funkcji, biorca potrzebuje przeszczepu wtroby o
masie stanowicej co najmniej 1% masy ciaa. Dla dzieci, które potrzebuj przeszczepu
wtroby wystarczajca jest boczna cz
lewego pata. Dla dorosego biorcy czsto musi by
uyty cay prawy pat wtroby by zapewni
jej wydolno
.
Ryzyko zgonu dawcy wtroby wynosi ok. 0,5% i jest ono 10-krotnie wiksze ni dawcy
ywego nerki.
Wskazaniem do przeszczepienia wtroby od dawcy ywego s na ogó wrodzone choroby
wtroby u maych dzieci. Wówczas rodzice mog odda
dziecku cz
swojego lewego pata
wtroby i jest to wystarczajce. Ostra niewydolno
wtroby take moe by
wskazaniem do
przeszczepienia wtroby od dawcy ywego jeli bardzo trudno jest w szybkim czasie znale
dawc zmarego. W przypadku raka wtroby, kiedy wyduanie oczekiwania na wtrob
zwiksza ryzyko progresji nowotworu u biorcy, przeszczepienie wtroby od dawcy ywego
powinno by
rozwaone ze szczególn trosk .
Wczesne i póne ryzyko dawcy
Wycicie lewego lub prawego pata wtroby jest duym zabiegiem. Z lewego pata jest
moliwe pobranie segmentu 1-2, który stanowi ok. 300mL miszu wtroby. Prawy pat
umoliwia pobranie segmentu 5-8 który stanowi ok. 1000ml miszu wtroby. Przeciek óci,
krwawienie, infekcja, silny ból brzucha i powikania zakrzepowo-zatorowe to wczesne
problemy, które dotycz okoo 10-20% dawców. Powikania prowadzce do zgonu jakie
odnotowano zarówno w USA jak i Europie byy spowodowane seps, zatorem pucnym,
nasilonym krwawieniem lub niewydolnoci wtroby. Odlegym problemem, który dotyczy
kilku procent dawców jest stay, dugo utrzymujcy si ból, zapalenie odka.
Wtroba ma niezwyk
zdolno regeneracji. U dawcy jest ona w stanie odnowi si a do
95% wyjciowej masy i wymiarów. Jest to szybki proces i zachodzi w pierwszych trzech
miesicach po zabiegu. Parametry wtrobowe w odleg
ym czasie s prawid
owe. Niemal
wszystkie parametry s prawid
owe czego nie mona powiedzie o omawianych wczeniej
dawcach ywych nerki
Badania kwalifikacyjne
Wykonuje si nastpujce badania:
Badania krwi oceniajce czynno wtroby oraz inne: ASAT, ALAT, bilirubina, ALP,
albuminuria, INR, hemoglobina, leukocytoza, poziom p
ytek krwi, glikemia, amylaza,
elektrolity, kreatynina
Koagulogram: APTT, AT-III, bia
ko C, bia
ko S, oporno na aktywowane bia
ko C (APC
resistance), mutacja genu B dla protrombiny
Grupa krwi, HLA(zgodno tkankowa)
Wirusy: HBV, HCV, EBV, CMV, HIV
Waga, wzrost, podstawowy wywiad lekarski oraz ocena stanu ogólnego z pomiarem cinienia
ttniczego.
Ekg
Rtg klatki piersiowej
USG wtroby z Dopplerem
Tomografia komputerowa wtroby lub cholangio-angio MR celem oceny wielkoci i masy
wtroby ze szczególnym uwzgldnieniem tych segmentów, które s planowane do pobrania
Konsultacja anestezjologa
Zgoda dawcy i ostatnie informacje od chirurga
Premedykacja przedoperacyjna
Zabieg chirurgiczny
Pobranie wtroby zwykle odbywa si z cicia podebrowego. P
aty wtroby s wolne od
wizade
i tkanek co sprzyja szybkiemu uwidocznieniu duych naczy krwiononych i
ó
ciowych. Zostan one podzielone i wyizolowane na stron, z której ma by pobranie. Po
podzieleniu tkanki wtrobowej, przewód ó
ciowy jest przecinany a naczynia krwionone s
zamykane i cz wtroby przygotowana do przeszczepienia zostaje pobrana i umieszczona
w zimnym p
ynie prezerwacyjnym celem ochrony tkanek. Drena powinien by utrzymany
tak d
ugo jak utrzymuje si jakikolwiek wyciek czy niewielkie krwawienie.
Opieka pooperacyjna
Dawca pozostaje w OIOM do nastpnego dnia. Po powrocie na oddzia
chirurgiczny,
wikszo pacjentów zaczyna pi i stopniowo je. Wane jest by pacjent jak najszybciej by
zmobilizowany do wyjcia z óka. Badania krwi s wykonywane 1 raz dziennie przez
pierwsze dni a ból jest zwykle umierzany przez znieczulenie podtwardówkowe w cigu 4-5
dni. W tym czasie stopniowo redukuje si ból przy pomocy tabletek przeciwbólowych.
Wikszo pacjentów pozostaje w szpitalu przez 7-10 dni. Rana goi si po 2 tygodniach od
zabiegu a poczucie zdrowia wraca po ok. 6 tygodniach. W tym czasie dawca powinien unika
cikiej pracy ale moe prowadzi normaln aktywno yciow. Czas powrotu do zdrowia
jest róny u rónych osób ale najczciej wynosi ok. 8-12 tygodni.
Obserwacja odlega
Dawca wtroby powinien by pod opiek orodka i mie wykonywane co 3 miesice
badania: kliniczne, badania krwi oceniajce funkcj wtroby i USG wtroby po 3, 6 i 12
miesicach. Jeli kiedykolwiek po operacji pojawi si jakie problemy, dawca powinien
mie sta
y kontakt z orodkiem transplantacyjnym by móc uzyska jak najlepsz pomoc.
Optymalnym rozwizaniem by
oby sprawowanie sta
ej opieki nad dawc ale praktycznie
kady orodek transplantacyjny ma swoje w
asne zasady, które nie wymagaj naszej
rekomendacji. Najwaniejsza jest optymalna opieka nad dawc w okresie oko
ooperacyjnym.
Ubezpieczenia spoeczne i system ochrony dawcy ywego
Dawcy ywi powinni by otoczeni szczególn trosk pastwa (nasze rekomendacje s
wydane oddzielnie). Ubezpieczenia spo
eczne winny sprawowa opiek na kadym etapie
ycia. W XX wieku stopniowo wprowadzano wiele istotnych reform a mimo to nadal
pozostaje miejsce na kolejne ulepszenia i tu pojawia si szczególne zadanie dla cz
onków
EU.
Ochrona socjalna dawcy ywego – praktyka na dzisiaj i wskazówki na jutro
Czy dawcy maj prawo do zwolnienia lekarskiego po zabiegu oddania nerki?
Generalnie dawcy maj prawo do zasi
ku chorobowego
Kto paci?
Powszechnie praktykowany jest podzia
p
atnoci midzy pracodawc a w
adze. My
proponujemy ustanowienie jednego organu jako p
atnika dawców.
Czy s jakie ograniczenia do prywatnego ubezpieczenia na ycie dawcy?
Bycie dawc nie powinno by traktowane jako czynnik ryzyka i powodowa odmowy
ubezpieczenia na ycia. Przeciwnie. Faktem jest, e zgodnie z dotychczasow wiedz dawcy
yj d
uej.
Czy s jakie ograniczenia dla dawców którzy chc otrzyma kredyt?
Nie ma adnych ogranicze.
Czy s jakie systemy ubezpieczenia pacjenta, z których mogliby skorzysta dawcy w
przypadku powik
a w trakcie zabiegu i póniejszym okresie?
System ubezpieczenia pacjenta czyli taki, w którym pacjenci mog otrzyma zap
at za
nieprzewidziane powik
ania, nie wystpuje wszdzie. Tylko Szwecja, Norwegia, W
ochy,
Francja i Wielka Brytania maj w swoim prawie uwzgldnione take te aspekty. Jeli
istniejcy system ubezpieczenia danego chorego móg
by zosta rozszerzony i dotyczy take
dawców to powinno tak si sta. Jest to istotna forma sprawowania opieki umoliwiajca
wszystkim dawcom otrzymanie odszkodowania pieninego w przypadku niepowodzenia.
Co z systemem zajmujcym si zwrotem kosztów? Czy powinny one take dotyczy
dawców?
Systemy zwrotu kosztów dawcom istniej w krajach z d
ugim dowiadczeniem w
przeszczepianiu narzdów od ywych dawców. Powinny istnie w kadym kraju celem
u
atwienia leczenia dawców ywych. S to bowiem osoby zdrowe, które na co dzie pracuj a
staj si pacjentami na bardzo krótki czas. Dawcy s zmczeni i os
abieni po zabiegu i maj
prawo do przejciowej niezdolnoci do pracy.
Czy dawcy powinni otrzymywa zwrot kosztów za dojazd do i ze szpitala na badania,
zabieg, kontrole lekarskie?
Tak, wszystkie kraje powinny tego przestrzega. Dawcy poddajc si zabiegowi nie tylko
ratuj swoich bliskich ale w obserwacji wieloletniej przyczyniaj si do zmniejszenia
spo
ecznych kosztów terapii. Dawcy powinni mie wic zapewniony ten typ us
ugi.
Co z badaniami dawcy? Kto za nie p
aci?
Zalecamy by aden dawca nigdy nie p
aci
za jakiekolwiek badania nawet w bardzo odleg
ej
obserwacji po zabiegu. Koszty te powinien pokrywa system ochrony zdrowia.
Co w sytuacji braku funduszy na pokrycie wszystkich bada? Kto za to p
aci?
Zalecamy by wszystkie koszty zosta
y zrefundowane.
Co z kosztami leków?
Róne kraje maj róne zasady w tej sprawie. My zalecamy refundacj kosztów leków.
Czy jest moliwo
otrzymania zwrotu kosztów za niezbdne okolicznoci spoeczne
jakie zaistniay w zwizku z procedur dawstwa?
Moe zaistnie taka sytuacja np. wród rolników, którzy musz utrzyma swoje zwierzta
czy rodziców, którzy potrzebuj pomocy w opiece nad dziemi i domem. W przypadku
zwrotu tych kosztów potrzebna jest pisemna deklaracja z wykazaniem kosztów dodatkowych
dzia
a zwizanych z procedur.