Kiedy dochodzi do dziedziczenia?

FORUM Nieruchomości. Biuro Obrotu Nieruchomościami.
Kiedy dochodzi do dziedziczenia?
Rzeczpospolita, Marcin Jasiński, radca prawny w kancelarii Gide Loyrette Nouel specjalista prawa nieruchomości
Zmarł ojciec czytelnika, nie ma testamentu (przynajmniej nic o nim nie wiadomo). Po zmarłym ojcu pozostało
mieszkanie, dom na działce rekreacyjnej i dwie, trzy niezabudowane działki pod miastem. Od czego zacząć podział
spadku? Jakie formalności są niezbędne do podjęcia działań w tym zakresie?
– Do dziedziczenia dochodzi z chwilą otwarcia spadku, tj. z chwilą śmierci spadkodawcy, z mocy samego prawa,
czyli bez konieczności wydania w tym celu jakiegokolwiek orzeczenia.
W przypadku, gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu, testament jest nieważny albo gdy żadna z osób, które
powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą, następuje tzw. dziedziczenie ustawowe (na podstawie przepisów
kodeksu cywilnego).
W przypadku takiego dziedziczenia w pierwszej kolejności należy określić krąg spadkobierców, którzy są na
podstawie odpowiednich przepisów kodeksu cywilnego powołani do dziedziczenia (spadkobiercy ustawowi). Krąg
spadkobierców ustawowych wyznaczają więzy pokrewieństwa, małżeństwa, przysposobienia. Spadkobierców
ustawowych można podzielić na następujące grupy:
(i) małżonek oraz zstępni spadkodawcy (w tym przysposobieni),
(ii) małżonek i rodzice spadkodawcy, z tym że w braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego
rodzicom w częściach równych, a gdy jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy,
który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy oraz ich zstępnym,
(iii) dziadkowie oraz ich zstępni,
(iv) dzieci małżonka spadkodawcy (pasierbi),
(v) gmina albo Skarb Państwa.
Uwaga, przepisów o powołaniu do dziedziczenia z ustawy nie stosuje się do małżonka spadkodawcy pozostającego w
separacji.
W sytuacji, gdy udało się ustalić krąg spadkobierców i dysponujemy już aktem zgonu spadkodawcy, dwa rozwiązania
są możliwe do przyjęcia. Mianowicie, możemy albo złożyć w odpowiednim sądzie wniosek o stwierdzenie nabycia
spadku, albo sporządzić przed notariuszem akt poświadczenia dziedziczenia.
Notariusz będzie mógł sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia w przypadku, gdy będą spełnione określone
przesłanki, m.in.:
– nie będzie istniał spór co do osoby (osób) spadkobiercy i wysokości przypadającego na niego udziału,
– nie zostanie wydane wcześniej sądowe postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku lub nie będzie się toczyć takie
postępowanie,
– w czynności notarialnej będą brali osobiście udział wszyscy spadkobiercy, zarówno ustawowi, jak i testamentowi.
strona 1 / 3
FORUM Nieruchomości. Biuro Obrotu Nieruchomościami.
Kiedy dochodzi do dziedziczenia?
Niezwłocznie po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz dokonuje jego wpisu do rejestru aktów
poświadczenia dziedziczenia utworzonego przez Krajową Radę Notarialną.
W celu sądowego stwierdzenia nabycia spadku należy złożyć odpowiedni wniosek w sądzie właściwym ze względu
na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, sąd
właściwy dla miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (sąd spadku). W przypadku gdy
właściwego sądu spadku nie można ustalić w sposób wskazany powyżej – właściwym sądem do stwierdzenia nabycia
spadku będzie Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy (art. 628 kodeksu postępowania cywilnego). Po złożeniu wniosku sąd
wyznacza rozprawę, na którą wzywa wnioskodawcę oraz osoby, którym może przysługiwać status spadkobierców
ustawowych.
W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd wskazuje spadkobierców oraz przysługujące im udziały w
spadku.
Uwaga, stwierdzenie nabycia spadku przez sąd nie może nastąpić przed upływem sześciu miesięcy od otwarcia
spadku, chyba że wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku.
Po uzyskaniu aktu poświadczenia dziedziczenia lub postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku można
przystąpić do działu spadku. Dział spadku może być przeprowadzony w dwojaki sposób, albo sądownie, w tym celu
należy złożyć odpowiedni wniosek do sądu o dział spadku, albo w drodze umownego działu spadku, czyli umowy
zawartej pomiędzy spadkobiercami przewidującej, jakie składniki majątkowe, wchodzące w skład całości spadku, mają
przypaść poszczególnym osobom w ramach przyznanych im udziałów. W przypadku, gdy którykolwiek ze
spadkobierców sprzeciwia się przeprowadzeniu podziału spadku w sposób ustalony przez pozostałe osoby, wówczas
jedyną możliwością jest sądowy dział spadku.
Odnośnie do formy, w jakiej powinna zostać sporządzona umowa o dział spadku, należy wskazać, iż w przypadku,
gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość, umowa taka powinna zostać sporządzona w formie aktu notarialnego. W
pozostałych przypadkach umowa taka może zostać zawarta w zwykłej formie pisemnej.
W przypadku sądowego działu spadku do wniosku skierowanego do sądu należy powołać postanowienie o
stwierdzeniu nabycia spadku albo akt poświadczenia dziedziczenia oraz dołączyć spis inwentarza (w jego braku należy
wskazać majątek, który ma być przedmiotem działu). Sąd będzie przede wszystkim dążył do jak najbardziej
sprawiedliwego podziału masy spadkowej w stosunku do udziałów przypadających każdemu ze spadkobierców, co
może się wiązać z wyrównywaniem poprzez spłaty pieniężne między spadkobiercami.
Podstawą wpisu nowego właściciela nieruchomości (spadkobiercy) do księgi wieczystej prowadzonej dla
nieruchomości będzie akt notarialny obejmujący umowę o dziale spadku albo postanowienie sądu o dziale spadku.
Spadek w kredycie
Co robić, jeśli nieruchomość należąca do masy spadkowej została kupiona na kredyt? Czy spadkobierca musi
porozumieć się z bankiem w sprawie dalszego spłacania rat?
>> Zgodnie z art. 922 kodeksu cywilnego na spadkobierców przechodzą prawa i obowiązki majątkowe zmarłego.
Wobec powyższego zarówno spadkobiercy, jak i bank będą związani postanowieniami umowy kredytu, m.in. w
zakresie harmonogramu spłat kredytu, chyba że w umowie kredytowej postanowiono, iż wraz ze śmiercią
kredytobiorcy umowa kredytu wygaśnie lub spłata kredytu stanie się natychmiast wymagalna.
>> Niezależnie od tego spadkobierca powinien poinformować bank o śmierci spadkodawcy.
>> Bank nie może żądać spełnienia świadczenia przed ustaleniem kręgu zobowiązanych w drodze sądowego
strona 2 / 3
FORUM Nieruchomości. Biuro Obrotu Nieruchomościami.
Kiedy dochodzi do dziedziczenia?
stwierdzenia nabycia spadku lub aktu poświadczenia dziedziczenia.
>> Dopiero po ustaleniu kręgu spadkobierców dopuszczalne będzie wszczęcie egzekucji wierzytelności banku, np.
przez wystawienie bankowego tytułu egzekucyjnego przeciwko spadkobiercy, w przypadku uzgodnienia, iż kredyt
wygasa lub będzie natychmiast wymagalny w związku ze śmiercią kredytobiorcy.
strona 3 / 3