Przeczytaj artykuł nt. nauczania 6- i 7-latków!

Obniżenie wieku obowiązku szkolnego
a nauczanie języka angielskiego
W 2009 roku rozpoczął się trzyletni proces obniżania wieku obowiązku szkolnego z siedmiu do sześciu lat. Nauczyciele klas pierwszych
stają przed ogromnym wyzwaniem. Wielu z nich zmagało się z prowadzeniem lekcji w klasach składających się z samych siedmiolatków,
między którymi widać było znaczące różnice rozwojowe. Gdy dodamy to tego różnice wiekowe, które mają odzwierciedlenie
w zupełnie różnym zachowaniu i funkcjonowaniu dzieci w grupie, problem ten staje się jeszcze bardziej złożony. W jaki sposób uczyć
klasy złożone z dzieci sześcio- i siedmioletnich? Jak uczyć klasę złożoną z samych sześciolatków?
Wzorce zachowań
Każde dziecko jest niepowtarzalne, wychowywane w innych warunkach, ma zupełnie różne doświadczenia i stopień dojrzałości.
Wszystkie dzieci przechodzą jednak podobne procesy rozwojowe, a ich zachowania rozwijają się według przewidywalnych wzorców.
Aby skutecznie prowadzić lekcje w warunkach zmienionych przez reformę, warto dowiedzieć się, jak różnią się umiejętności
poznawcze, zdolność do współpracy w grupie i rozwój emocjonalny dzieci sześcioletnich i siedmioletnich.
Sześciolatki
Jeśli chodzi o umiejętności poznawcze, sześciolatki bardzo chętnie zdobywają nowe wiadomości i doświadczenia. Są żądne przygód
i bardzo pewne siebie, do nauki podchodzą entuzjastycznie, zachwycają wigorem i gotowością do poznawania nowych rzeczy. Nie
zawsze natomiast radzą sobie z emocjami – miewają skrajne i zmienne nastroje, bywają agresywne, nieposłuszne i nieustępliwe,
a jednocześnie mają problemy z podjęciem decyzji. Umiejętność współpracy w grupie także nie jest ich najmocniejszą stroną,
ponieważ bardzo wiele wymagają od innych i chcą być nieustannie w centrum uwagi. Przegraną znoszą równie źle jak krytykę lub
karę, aby zwyciężyć, potrafią oszukać lub rozpłakać się, lecz kiedy wygrywają, są ciepłe i gotowe do pomocy.
Siedmiolatki
Umiejętności poznawcze siedmiolatków są ich dużym atutem. Znajdują się w okresie bardzo dynamicznego rozwoju intelektualnego,
lubią poznawać świat, ciągle czegoś dotykają i badają wszystko, z czym wejdą w kontakt. Podchodzą jednak do nauki mniej
entuzjastycznie niż sześciolatki, mają dni umysłowego pobudzenia i takie, w których wszystko zapominają. Często zbyt wiele od
siebie wymagają. Emocje siedmiolatków są mniej skrajne i rozbujane niż rok wcześniej. Mają momenty żywiołowości, pewności
siebie i wielkiego zadowolenia, ale dużo częściej narzekają, bywają markotne, osowiałe i przekonane o tym, że „nikt ich nie kocha”.
Są spokojniejsze i łatwiejsze we współżyciu niż sześciolatki, lecz nie znaczy to, że chętniej współpracują w grupie, gdyż lubią pracować
same i trzymać się na uboczu.
Jak sobie radzić?
Prowadzenie lekcji w grupie uczniów w różnym wieku i o różnych predyspozycjach nie jest niewykonalne. Właściwe podejście
nauczyciela może pomóc dzieciom przezwyciężyć trudności i wydobyć ich mocne strony.
W klasie zróżnicowanej pod względem wieku i umiejętności niezbędne okaże się zindywidualizowanie pracy uczniów, np. poprzez
korzystanie z dodatkowych materiałów dla dzieci szybciej kończących pracę lub przygotowanie ćwiczeń bez pisania i czytania dla dzieci,
które nie opanowały jeszcze tych umiejętności. Sześciolatkom przydadzą się zwłaszcza wszelkie ćwiczenia rozwijające umiejętności
motoryczne, takie jak rysowanie, rysowanie po śladzie, kolorowanie, łączenie kropek itp.
Cechą wspólną, którą posiadają wszystkie dzieci, jest umiłowanie zabawy i potrzeba ruchu. Ruch i nauka przez zabawę to sprawdzone i
zawsze działające sposoby. Nie da się na długo zahamować dziecięcej aktywności. Zarówno dzieci sześcioletnie, jak i siedmioletnie, nie
potrafią długo koncentrować się na jednym zadaniu. Gdy próbujemy to wymuszać, nawet ze wspaniale przygotowanymi materiałami,
u dziecka zaczynają dominować negatywne nastroje i emocje. Warto poznać kilka prostych ćwiczeń ruchowych, np. z wykorzystaniem
piosenek, i stosować je na lekcji, by sterować koncentracją uczniów.
Wielu kłopotów w klasie można też uniknąć, używając jasnych komunikatów. Jedną z ulubionych dziecięcych zabaw jest gra
w polecenia – Simon Says. Wiele dzieci zaczyna płakać, kiedy pomylą polecenia i muszą – choćby na chwilę – odpaść z gry. To właśnie
w tym momencie sześciolatek zacznie się denerwować, dyskutować i udowadniać, że wcale nie pomylił polecenia. Złotym środkiem
zazwyczaj okazuje się uważne wyjaśnienie zasad gry i ponowne zapytanie o nie dzieci. N: Co się dzieje, gdy ktoś wykona polecenie
niepoprawnie? U: Odpada. N: A chwilę potem? U: Wraca do gry! N: Jak? U: Z uśmiechem!
Nie wolno zapominać o tym, że na atmosferę w klasie dobrze wpływa okazywanie dzieciom życzliwości. Czasami lepiej jest udać,
że nie zauważyło się jakiejś wypowiedzi czy sytuacji. Dziecko z reguły samo wie, że źle postąpiło – warto dać mu przestrzeń na
samokontrolę i poprawę. Nauczyciel powinien też kontrolować rywalizację między uczniami i… jak najczęściej ich chwalić. Pochwały
naprawdę zmieniają dzieci na lepsze.
Przykłady gier i zabaw do wykorzystania w klasie
Zabawy ruchowe
Pokaż słowo gestem
Poproś jedno dziecko na środek sali i daj mu kartę obrazkową. Dziecko musi pokazać gestami słowo przedstawione na karcie, by
odgadli je pozostali uczniowie. Osoba, która zgadnie, pokazuje następny wyraz. Dzieci mogą bawić się również w drużynach.
Simon says
Użyj tej gry do powtórzenia nazw czynności i nakazów. Dzieci muszą wykonywać instrukcje podawane przez nauczyciela, jeśli przed
poleceniem usłyszą zwrot Simon says..., ale jeżeli przed instrukcją nie ma tego zwrotu, nie wykonują żadnej czynności. Jeśli któreś
dziecko się pomyli, opuszcza kolejkę. Dzieci mogą bawić się również w drużynach. Drużyna, w której najmniej dzieci opuściło kolejkę
lub w której najwięcej dzieci zostało w grze, wygrywa. Inna wersja tej zabawy polega na tym, że nauczyciel mówi nazwę czynności i
sam ją wykonuje, ale czasem robi błąd. Dzieci, które skopiują błąd, opuszczają kolejkę.
Zgadnij, jaki to przedmiot
Do dużej nieprzezroczystej torby włóż różne przedmioty, których nazwy dzieci znają, np. ołówek, długopis, jabłko. Poproś dzieci,
żeby stanęły naokoło Twojego biurka, lub chodź po klasie. Poproś każdego ucznia, aby włożył rękę do torby, wziął jeden przedmiot i
spróbował zgadnąć, co to jest, tylko za pomocą dotyku. Dziecko mówi nazwę przedmiotu, następnie wyciąga go z torby i pokazuje.
Jeśli zgadło, bierze torbę i prowadzi zabawę.
Wyścig do tablicy
Podziel klasę na dwie lub więcej drużyn. Do tablicy przymocuj w dowolnych miejscach karty obrazkowe lub słowne czy inne obrazki
(aby gra była zabawna, powinno ich być co najmniej szesnaście). Poproś po jednym dziecku z każdej drużyny na środek klasy. Podaj
nazwę jednej rzeczy, która znajduje się na tablicy. Pierwsze dziecko, które znajdzie właściwy obrazek i dotknie go, zdobywa punkt dla
swojej drużyny.
Zabawy rozwijające zmysł słuchu
Kontrola głośności
Jest to ćwiczenie polegające na powtarzaniu wyrazów. Aby było ciekawsze i aby upewnić się, że dzieci myślą o tym, co powtarzają,
zmieniaj sposób, w jaki mają wypowiadać wyrazy: szeptem, cicho lub krzycząc.
Bingo
Ta zabawa może być używana do powtórzenia nazw przedmiotów, kolorów i liczb. Przygotuj na kartce A4 tabelki z sześcioma lub
ośmioma kwadratami dla każdego ucznia. Powieś na tablicy karty obrazkowe z wyrazami, które chcesz powtórzyć. Powinno być ich
więcej niż kratek w tabelce. Poproś dzieci, żeby w każdym kwadraciku narysowały jakiś obrazek, wpisały jakąś liczbę lub pokolorowały
kwadracik na wybrany kolor, w zależności od tego, jaki materiał chcesz powtórzyć. Następnie wypowiadaj wyrazy w dowolnej
kolejności. Jeśli uczniowie mają je w tabelce, wykreślają je. Pierwsze dziecko, które wykreśli wszystkie wyrazy w rzędzie, wygrywa grę.
Można kontynuować zabawę, aż dzieci wykreślą kolejny rząd i kolejny uczeń wygra.
Głuchy telefon
Przygotuj listę słów lub zdań. Powiedz szeptem pierwszemu dziecku słowo lub zdanie, które musi ono przekazać szeptem kolejnemu
uczniowi, który przekazuje je koledze itd. Ostatnie dziecko w klasie mówi słowo lub zdanie na głos, pozostałe dzieci sprawdzają, czy
jest to ten sam wyraz lub zdanie, które powiedział nauczyciel na początku. Aby uczniowie się nie nudzili, nauczyciel może powiedzieć
dwa lub trzy wyrazy/zdania różnym uczniom, którzy przekazują je dalej.
Dyktando obrazkowe
Ta zabawa może być wykorzystywana do powtórzenia nazw wyrazów, które łatwo narysować. Daj każdemu dziecko kartkę papieru.
Mów instrukcje, np. Draw a pencil. Draw a rubber. Draw a (yellow) bag. Uczniowie rysują to, co słyszą.
Gry słowne
Memo
Na tablicy powieś kilka kart obrazkowych oraz karty z napisanymi odpowiednimi wyrazami – w dowolnym porządku, stroną
z obrazkiem lub wyrazem w stronę tablicy. Celem ćwiczenia jest odnalezienie pary obrazek – słowo. Dzieci podchodzą do tablicy
i odkrywają dwie dowolne karty. Jeśli nie pasują one do siebie, dziecko odwraca je z powrotem i wiesza tam, gdzie były poprzednio.
Jeśli karty pasują, zdejmuje je z tablicy. Uczniowie mogą bawić się w drużynach. Każda drużyna dostaje punkt za znalezienie jednej
pary. W przypadku dzieci niepiszących możesz skorzystać z dwóch zestawów identycznych kart. Jest to bardziej klasyczne użycie gry
Memo, w trakcie której dzieci szukają par obrazek – obrazek.
Wąż z wyrazami
Wybierz kilka wyrazów, które uczniowie znają. Napisz je na tablicy, nie zostawiając między nimi przerwy (np. BLUEREDGREENORANGEBLACK). Dzieci muszą zidentyfikować poszczególne wyrazy i napisać je. Uczniowie mogą bawić się indywidualnie lub
w drużynach. Ustal limit czasowy, aby gra była bardziej zabawna.
Ciągi
Jest to zabawa, która rozwija umiejętności logicznego myślenia i jest odpowiednia dla sześcio- i siedmiolatków oraz także do ich
wspólnej zabawy. Jeżeli dysponujesz zestawem kart obrazkowych, powiel ten komplet dwa lub trzy razy. Przymocuj do tablicy cztery
karty obrazkowe, ustawiając je w rzędzie, np. kite, kite, ball, kite… . Zadaniem dzieci jest podać następny wyraz. Dzieci mogą
narysować brakujący element. Jest to bardzo dobra gra do wykorzystania w celu utrwalenia i konsolidacji materiału. Możesz zmieniać
trudność ćwiczenia, zmieniając liczbę wykorzystywanych kart.
Podane powyżej gry i zabawy są przykładowe i nie wykorzystują wszystkich możliwości urozmaicenia i wzbogacenia naszych lekcji.
Pamiętajmy o złotej zasadzie – wsłuchujmy się w naszych uczniów. Często zdarza się, że uczona przez nas klasa ma swoją ulubioną
grę i często prosi, by mogła w nią zagrać. Dajmy się „namówić” – na jednorazową grę nie poświęcimy dużo czasu, a będzie to czas,
który przyniesie wymierne efekty – zabawa pomoże zjednoczyć grupę, zaktywizuje materiał i przyniesie jeszcze jeden drogocenny
element – uśmiech dzieci!
Powodzenia!
Regina Raczyńska
Regina Raczyńska
Metodyk języka angielskiego z wieloletnim doświadczeniem oraz Cambridge YLE Oral Examiner. Pracuje
z wszystkimi grupami wiekowymi, ale jej pasją jest nauczanie dzieci. Od 12lat prowadzi szkołę językową.
Przez kilka lat pracowała w wydawnictwie Pearson Longman na stanowisku Redaktor, a następnie Starszy
Redaktor.
Jest współautorką wielu znanych i popularnych serii podręczników do nauki języka angielskiego,
m.in.: Footprints, Yazoo, English Adventure (dla klas I-III szkoły podstawowej), Real Life, Success (dla liceum)
oraz testów maturalnych.