PROGRAM ZAJĘC ARTYSTYCZNYCH –MALARSTWO I RZEŹBA

Małgorzata Czuj
MALARSTWO I RZEŹBA
PROGRAM ZAJĘĆ ARTYSTYCZNYCH
SPIS TREŚCI:
I. Podstawa programowa przedmiotu zajęcia artystyczne z komentarzem
II. Wstęp – założenia programowe
III. Cele kształcenia i postawa twórcza ucznia
IV. Treści programowe
V. Założone osiągnięcia uczniów
VI. Procedury osiągania celów
VII. Ocenianie uczniów
I. Podstawa programowa zajęć artystycznych z komentarzem
Cele kształcenia – wymagania ogólne:
1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji – percepcja sztuki.
2. Tworzenie wypowiedzi – ekspresja przez sztukę.
1. Analiza i interpretacja tekstów kultury – recepcja sztuki.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
Przykładowe zajęcia plastyczne:
1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji – percepcja sztuki. Uczeń:
1) uczestniczy w kulturze poprzez kontakt z zabytkami i dziełami sztuki współczesnej, mając
poczucie związku z tradycją narodową i europejskim dziedzictwem kultury oraz doceniając
dorobek innych kręgów kulturowych( zna dorobek wybranych placówek kultury);
2) korzysta z przekazów medialnych dotyczących wiedzy o sztuce i zjawiskach artystycznych,
stosuje ich wytwory w swojej działalności twórczej (przestrzegając podstawowych zasad prawa
autorskiego dotyczących ochrony własności intelektualnej).
2. Tworzenie wypowiedzi – ekspresja przez sztukę. Uczeń:
1) podejmuje działalność twórczą, posługując się środkami wyrazu plastycznego, innych dziedzin
sztuki i elementami formy przekazów medialnych, projektując publikacje prasowe albo
programy telewizyjne (w zakresie ich redakcji, edycji, przygotowania do druku i wizualizacji
wypowiedzi, reklamy i kształtowania wizerunku w kontakcie z otoczeniem);
2) realizuje projekty w sferze sztuk wizualnych służące kształtowaniu poczucia estetyki (stylizacji
ubioru, aranżacji miejsca zamieszkania i pracy) oraz na rzecz popularyzacji wiedzy ( o sztuce
i zjawiskach artystycznych) w społeczności szkolnej i lokalnej.
3. Analiza i interpretacja tekstów kultury – recepcja sztuki. Uczeń:
1) rozróżnia wybrane style i kierunki architektury i sztuk plastycznych oraz osadza je
w odpowiednim porządku chronologicznym i miejscu , z którym było związane ich powstanie,
na podstawie określonych przykładów (posługując się terminologia z danej dziedziny sztuki)
2) rozpoznaje dzieła w wybranych dyscyplinach architektury i sztuk plastycznych,
przyporządkowując je właściwym autorom oraz opisuje ich funkcje i cechy stylistyczne, na
podstawie określonych przykładów (posługując się terminologia z zakresu sztuk
plastycznych).
ZALECANE WARUNKI I SPOSÓB REALIZACJI
Szkoła opracowuje i przedstawia uczniom ofertę zajęć artystycznych. Rodzaj zajęć oraz realizowany
program powinny być dostosowane do zainteresowań uczniów. Zajęcia mogą być realizowane w trybie
regularnych cotygodniowych spotkań lub w trybie projektu wskazanego przez nauczyciela lub
proponowanego przez uczniów, także w korelacji z pracą nad projektami z innych zajęć edukacyjnych.
Przygotowując konkretną ofertę zajęć artystycznych, nauczyciel precyzuje wymagania szczegółowe
wynikające z wybranego zakresu i formy zajęć.
Zajęcia artystyczne oferowane przez szkołę mogą stanowić podstawę do stworzenia lokalnej ( gminnej,
powiatowej, dzielnicowej) oferty, z której uczniowie mogą wybrać interesujące ich zajęcia.
Należy stwarzać możliwości publicznego prezentowania efektów pracy uczniów w ramach zajęć
artystycznych, włączając odpowiednie prezentacje w organizację szkolnych i środowiskowych
uroczystości i imprez, oraz stymulować ucznia do udziału w koncertach, przeglądach i konkursach.
KOMENTARZ DO PODSTAWY PROGRAMOWEJ PRZEDMIOTU ZAJĘCIA ARTYSTYCZNE
Zajęcia plastyczne:
Ważną rolę dla osiągnięcia celów założonych dla edukacji plastycznej mogą na III etapie pełnić zajęcia
plastyczne. Mogą one być realizowane w trybie cotygodniowych spotkań w połączeniu z ewentualnymi
zajęciami pozalekcyjnymi. Zajęcia te stać się powinny podstawą uczestnictwa uczniów
w upowszechnianiu kultury we własnej społeczności lokalnej, jak i przygotowaniu planu współpracy
z innymi szkołami i ich uczniami na rzecz uczestnictwa w kulturze.
II. Wstęp, założenia programowe
Program zajęć artystycznych uwzględnia w swych założeniach czynniki sprzyjające rozwojowi
ucznia, zainteresowania sztuką, indywidualizacji w kreowaniu postaw wobec kultury i wyrażaniu siebie
poprzez czynny proces twórczy. Zakłada wzbudzanie refleksji estetycznych, moralnych i intuicyjnych,
a także świadomą modyfikację działań pod wpływem dzieł sztuki .
Głównym założeniem programu jest realizacja działań w zakresie malarstwa i rzeźby
z uwzględnieniem różnych środków wyrazu plastycznego i przy zastosowaniu odpowiednio dobranych
technik plastycznych, możliwych do realizacji w warunkach typowych pracowni szkolnych, bez
konieczności stosowania specjalistycznych materiałów i narzędzi.
Treści programu obejmują wiedzę teoretyczną z określonej dziedziny, połączoną z
praktycznym działaniem, dzięki czemu wiedza ta stanowi inspirację do praktycznych działań twórczych,
podczas których uczniowie zyskują możliwość rozwijania zainteresowań, zdolności manualnych
i rozbudzania wyobraźni.
Na program składa się 17 różnych zagadnień tematycznych do zrealizowania w czasie 32
godzin w cyklu rocznym. Czas na realizację każdego z nich został zróżnicowany, może jednak być
odpowiednio modyfikowany i określany przez nauczyciela, w zależności od zainteresowania uczniów
tematem bądź też ze względu na konieczność jego wydłużenia lub skrócenia. Tematyka wykracza poza
ramy typowych działań plastycznych i wkracza w sferę interdyscyplinarnych form działalności, łącząc
sztuki plastyczne, muzyczne, literackie i teatralne.
W programie uwzględniono realizację projektu edukacyjnego będącego jednocześnie
działaniem wynikającym z realizacji podstawy programowej zajęć artystycznych – organizację
wernisażu prac uczniów. Proponowana forma zakłada czynne uczestnictwo uczniów w propagowaniu
kultury w środowisku szkolnym i lokalnym, integracji rówieśniczej, powstawaniu inicjatyw i umiejętności
współdziałania w grupie.
Program uzupełnia obudowa dydaktyczna: plan pracy skonstruowany z podziałem na treści
i cele nauczania, założone osiągnięcia ucznia i określenie realizacji punktu podstawy programowej,
a także opracowane scenariusze zajęć z dokładnym opisem działań i wskazaniem na metody i formy
pracy.
W realizacji programu uczeń korzysta z zeszytu ćwiczeń stanowiącego zespolenie wiedzy
z zakresu sztuki, środków wyrazu plastycznego i technik , zawierającego elementy instruktażowe,
stanowiące wskazówkę do działań określonych jako „krok po kroku” i „odrobina inspiracji”.
III. Cele kształcenia
1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji – percepcja sztuki
Przygotowanie do uczestnictwa w kulturze przez kontakt z dziełami sztuki.
Poznawanie dorobku artystycznego różnych kręgów kulturowych.
Kształcenie poczucia związku z kulturą własnego regionu.
Wskazywanie na możliwości poznawania sztuki europejskiej przez wirtualne
zwiedzanie galerii sztuki.
o Poznawanie i korzystanie z zasobów bibliotecznych (albumów i opracowań).
o Ukierunkowanie na możliwości korzystania z dorobku artystycznego jako źródła
inspiracji działań twórczych z zachowaniem podstawowych zasad prawa autorskiego.
o Wskazanie na ośrodki kultury w regionie i zachęcanie do uczestnictwa w wydarzeniach
kulturalnych na ich terenie.
o
o
o
o
2. Tworzenie wypowiedzi – ekspresja przez sztukę
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
Kształcenie postawy twórczej przez inspirowanie do działań.
Interpretacja wrażeń na podstawie wybranych przykładów malarstwa i rzeźby.
Projektowanie i realizacja zadań plastycznych w zakresie zagadnień kompozycyjnych.
Rozwiązywanie w twórczy sposób problemu przestrzeni w obrazie.
Umiejętne stosowanie środków wyrazu plastycznego dla oddania istoty wytworu.
Tworzenie strukturalnych form płaskich i przestrzennych.
Pokonywanie trudności przy realizacji tematu przez twórcze rozwiązania i pomysły.
Kształcenie umiejętności projektowania, konstruowania i modelowania formy
przestrzennej na określony temat.
Kształtowanie osobowości przez udział w działaniach i akcjach plastycznych.
Nabywanie umiejętności interpretowania zjawisk w sztuce kultur różnych narodów.
Kształcenie możliwości w zakresie doskonalenia warsztatu pracy przy zastosowaniu
różnych materiałów i narzędzi.
Kształcenie tolerancji wobec twórczości innych osób.
Prezentowanie własnej twórczości przez udział w imprezach kulturalnych, także
z wykorzystaniem nowoczesnych form przekazu.
3. Analiza i interpretacja tekstów kultury – recepcja sztuki
o Utrwalanie i pogłębianie wiedzy z zakresu sztuk plastycznych ze szczególnym
uwzględnieniem rzeźby i malarstwa.
o Doskonalenie umiejętności posługiwania się terminologią z zakresu sztuk plastycznych.
o Definiowanie pojęcia sztuki, twórcy i dzieła.
o Rozróżnianie i określanie stylów oraz przyporządkowywanie ich w odniesieniu do
ram czasowych wg chronologii.
o Kształcenie umiejętności analizy i interpretacji wybranych dzieł pod względem
formalnym i ikonograficznym.
o Umiejętność rozpoznawania dzieł w określonych dyscyplinach sztuk plastycznych.
o Utrwalanie wiadomości w zakresie znajomości środków wyrazu plastycznego.
o Określanie możliwości w zakresie pozyskiwania informacji zawartych w tekstach
kultury.
Postawa twórcza
Uczeń:
o zna i stosuje zasady pracy na lekcjach zajęć artystycznych
o potrafi współpracować w grupie
o jest tolerancyjny wobec twórczości innych
o pogłębia wrażliwość artystyczną i przygotowanie do odbioru sztuki
o nabywa umiejętności wrażliwej obserwacji natury i przekłada to na działania
plastyczne
o w twórczy sposób przedstawia temat wykazując się zaangażowaniem i inwencją
o utożsamia się z projektem przez działania i ekspozycję własnej twórczości
o czynnie uczestniczy w propagowaniu kultury w środowisku szkolnym i lokalnym.
IV. Treści programowe
1. Wybrane zagadnienia z historii sztuki
Sztuka antyczna: przy realizacji zagadnienia w zakresie rzeźby – kanon idealnych proporcji.
Sztuka średniowiecza: przy realizacji zagadnienia w zakresie kompozycji i wieloosiowej
(witrażu).
Sztuka renesansowa: przy realizacji zagadnienia perspektywy i idealnych proporcji w rzeźbie.
Impresjonizm: przy realizacji zagadnienia w zakresie kompozycji barwnych.
Secesja: przy realizacji zadania w zakresie tworzenia przestrzennej, dekoracyjnej formy
użytkowej.
Ekspresjonizm: realizując zagadnienie ekspresji w malarstwie.
Abstrakcjonizm: przy tworzeniu niefiguratywnych form przestrzennych.
Kubizm: realizując zagadnienia w zakresie geometryzacji formy.
Sztuka drugiej połowy XX wieku: poprzez uczestnictwo w akcji plastycznej (happeningu).
2. Wiedza w zakresie środków wyrazu plastycznego
Barwa:
- barwy kontrastowe (dopełniające)
- barwy monochromatyczne
- przejścia tonalne
- barwa lokalna
- barwy czyste i złamane
- barwy harmonijne
- temperatura barw
- symbolika barw
- mieszanie optyczne barw
- nasycenie i jasność barw
- względność barw.
Plama barwna:
- gamy barwne (szeroka i wąska)
- akcent barwny
- plama ostra
- plama miękka
- plama konturowa.
Linia:
- formalna: prosta, krzywa, falista, łamana, spiralna, krótka, przerywana
- wyrazowa: dynamiczna, mocna, delikatna, lekka, spontaniczna, miękka
- walorowa: jasna, ciemna, wyrazista, rozmyta.
Kompozycja:
- rytm w kompozycji
- równowaga kompozycji: zasada złotego podziału, kompozycja geometryczna na bazie trójkąta, układ
ukośny (reguła Rembrandta)
- kadr: poziomy, pionowy, kwadratowy
- symetria: jednoosiowa, wieloosiowa
- statyka i dynamika
- ciężar plamy.
Przestrzeń:
- linearna (zbieżna)
- malarska
- powietrzna.
Faktura:
- gładka
- szorstka
- impastowa.
Kontrast:
- świetlny (światło-mrok),
- barwny (ciepła-zimna)
- walorowy (jasna-ciemna),
- kontrast faktur (szorstka-gładka)
- przestrzenny (zabudowana-niezabudowana).
3. Wiedza w zakresie stosowania technik plastycznych:
alla prima (wł. za pierwszym razem)
kolaż
dripping (ang. drip – kapać)
sgraffito (wł.graffiare – ryć,drapać)
malarstwo witrażowe
dywizjonizm
puentylizm
szkic rysunkowy
kredka na podłożu fakturowym
narzut gipsowy
relief z papieru
batik klejowy na papierze.
4. Formy działalności twórczej.
Tworzenie szkiców rysunkowych.
Malowanie przy użyciu różnych technik.
Komponowanie i konstruowanie.
Tworzenie form przestrzennych figuratywnych i dekoracyjnych.
Udział w akcji plastycznej.
Podejmowanie działań interdyscyplinarnych: haiga.
Udział w projekcie – organizacja wystawy.
V. Założone osiągnięcia uczniów
1. W zakresie wiadomości:
Wiedza ogólna
Uczeń:
- zna i definiuje pojęcia: sztuka, dzieło, twórca
- rozpoznaje, nazywa i określa chronologicznie dzieła z zakresu malarstwa i rzeźby
- zna środki wyrazu plastycznego stosowane w dziele malarskim i rzeźbiarskim
- wie, jakie są możliwości warsztatu twórczego w zakresie stosowania technik malarskich i rzeźbiarskich
- posiada wiedzę na temat źródeł informacji o tekstach kultury europejskiej i narodowej
- zna ośrodki kultury własnego regionu.
Wiedza szczegółowa
Uczeń:
- zna i rozumie ideę założeń technik malarskich impresjonistów, rozróżnia je i odnosi do przykładów
- definiuje abstrakcjonizm, nazywa i określa jego cechy
- zna i określa założenia malarstwa kubistycznego
- określa cechy stylu secesyjnego w odniesieniu do przykładów wybranych dzieł
- określa ideę sztuki haiga, widzi związek pomiędzy integracją sztuk
- określa pojęcie happeningu ze wskazaniem na tworzące go elementy
- zna dziedziny rzemiosła artystycznego i określa ich funkcję jako użytkową
- zna zasady kanonu idealnych proporcji ciała człowieka
- nazywa barwy i określa ich wpływ na klimat dzieła poprzez analizę wybranych przykładów malarstwa
- zna i określa temperaturę barw,
- nazywa barwy czyste i określa sposoby ich łamania,
- wie co to są barwy monochromatyczne i harmonijne
- potrafi określić pojęcie przejście tonalne
- wie kiedy występuje barwa lokalna
- zna symbolikę barw w kulturze europejskiej
- wie jak uzyskuje się nasycenie i jasność barwy
- zna pojęcie względności barw
- potrafi określić na czym polega zjawisko optycznego mieszania barw
- odróżnia gamy barwne i znajduje je w dziełach malarskich
- zna rodzaje plam barwnych
- wie co to jest akcent barwny i jaką rolę pełni w dziele malarskim
- zna rodzaje linii i określa ich wpływ na uzyskanie wrażenia przestrzeni w rysunku
- definiuje pojęcie rytmu
- rozumie pojęcie kompozycji jako uporządkowanego układu elementów
- zna zasady porządkowania układu kompozycyjnego wg złotego podziału, kompozycji geometrycznej
na bazie trójkąta i układu ukośnego
- wie jak powstaje kompozycja jedno- i wieloosiowa
- określa kompozycję statyczną i dynamiczną w odniesieniu do form przestrzennych i malarstwa
- potrafi określić zasady perspektywy linearnej, malarskiej i powietrznej
- definiuje pojęcie faktury
- zna i określa rodzaje kontrastów
- definiuje pojęcia: płaskorzeźba, relief, zna funkcje rzeźby
- zna zasady stosowania technik: alla prima, dripping, sgraffito, dywizjonizmu, puentylizmu, witrażu,
narzutu gipsowego, kolażu
- zna techniki i materiały rzeźbiarskie
- potrafi odnaleźć informacje o tekstach kultury, zna adresy stron internetowych, zestaw literatury
w szkolnej bibliotece.
- zna domy kultury, muzea i galerie swojego regionu.
2. W zakresie umiejętności:
Umiejętności ogólne
Uczeń:
- umiejętnie analizuje i interpretuje wybrane dzieła pod względem formalnym i ikonograficznym
- projektuje i realizuje zadania plastyczne w zakresie zagadnień kompozycyjnych
- rozwiązuje w twórczy sposób zagadnienie przestrzeni w malarstwie
- tworzy strukturalne formy płaskie i przestrzenne
- umiejętnie stosuje środki wyrazu plastycznego dla oddania istoty zagadnienia
- uczestniczy w interdyscyplinarnych działaniach tematycznych
- jest współtwórcą projektów w środowisku szkolnym.
Umiejętności szczegółowe
Uczeń:
- umiejętnie komponuje pracę w charakterze barwnych przejść tonalnych lub kontrastów barwnych
- potrafi zastosować rytm w kompozycji plastycznej
- umiejętnie tworzy przemyślaną kompozycję zgodnie z poznanymi zasadami
- projektuje i wykonuje formę dekoracyjną ze świadomie przewidzianym efektem
- stosuje w plastycznym działaniu tematycznym symetrię jedno- i wieloosiową
- właściwie kadruje i porządkuje układ elementów na płaszczyźnie wg znanych reguł
- rozwiązuje w twórczy sposób problem przestrzeni w obrazie poprzez umiejętne stosowanie zasad
perspektywy
- tworzy formy przestrzenne o charakterze statycznym i dynamicznym
- projektuje, konstruuje i modeluje formę przestrzenną na określony temat
- tworzy dekoracyjne formy przestrzenne z zachowaniem określonego stylu
- tworzy prace malarskie o charakterze ekspresyjnym stosując różne środki wyrazu plastycznego
- umiejętnie komponuje pracę w charakterze barwnych przejść tonalnych lub kontrastów barwnych
- określa kształt plam barwnych, nadając im charakter tematycznych przedstawień
- posługuje się linią w celu określenia kształtu
- odnajduje barwę lokalną, eksperymentując w zakresie mieszania barw
- tworzy prace w określonej tonacji barwnej, dostrzegając wpływ barwy na tworzenie nastroju dzieła
- określa kształt obserwowanej formy w szkicu rysunkowym
- tworzy prace plastyczne strukturalne o różnorodnej fakturze uwzględniając przewidziany efekt swych
działań
- tworzy dekoracyjne naczynie techniką narzutu gipsowego
- umiejętnie posługuje się technikami plastycznymi dla oddania istoty zadania plastycznego, nadając
im charakter indywidualnych przedstawień
- uwzględniając zasady haiku, pisze wiersz i tworzy pracę plastyczną pozostającą w ścisłym związku
z utworem, stosując schematyczne, uproszczone formy przy jednoczesnym zachowaniu związku
z wierszem
- z zaangażowaniem uczestniczy w akcji plastycznej z umiejętnością odczytywania jej znaczeń
- podejmuje działania w zakresie organizacji wernisażu – projektuje plakaty i zaproszenia,
katalogi; tworzy tematyczne prezentacje multimedialne , organizuje kompozycję wystawy
w przestrzeni.
VI. Procedury osiągania celów
Przy programowaniu metod i form pracy za istotną należy przyjąć konieczność stosowania
atrakcyjnych działań wzbudzających u uczniów zainteresowanie twórczością plastyczną. Nauczyciel
prowadzący zajęcia powinien planować i proponować działania inspirujące do pracy, tworzyć atmosferę
wyzwalającą pozytywne emocje, inspirować przez dostarczanie wrażeń na wystawach i wernisażach,
wzmacniać wiarę ucznia we własne możliwości poprzez dobór właściwych form pracy i różnicowanie
stopnia trudności przy wykonaniu zdania, przekazywać informację zwrotną dającą możliwość analizy i
korekty własnych dokonań, a tym samym umożliwiać rozwój umiejętności twórczych. Należy przy tym
pamiętać, że każdy uczeń ma określone predyspozycje, wykazuje indywidualne cechy i zróżnicowane
tempo pracy.
Proponowane formy zajęć:
1. Bezpośredni bądź wirtualny kontakt z dziełem sztuki przez zwiedzanie galerii i wystaw.
2. Zajęcia plenerowe z możliwością obserwacji przestrzeni i zjawisk.
3. Działania studyjne z wykorzystaniem atrakcyjnych technik plastycznych.
4. Ćwiczenia kompozycyjne w zakresie rysunku i malarstwa.
5. Tworzenie form przestrzennych – tematycznych i dekoracyjnych.
6. Udział w interdyscyplinarnych formach działalności artystycznej (happening ,haiga).
7. Udział w projekcie edukacyjnym, promocja twórczości własnej i rówieśników w środowisku lokalnym.
Metody pracy:
1. Działania plastyczne z korektą nauczyciela (heureza).
2. Rozmowa dydaktyczna.
3. Pokaz i prezentacja.
4. Wizualizacja.
5. Mapy mentalne.
6. Metoda inscenizacji.
7. Metoda projektu.
8. Praca w grupach.
Wszystkie metody i formy pracy powinny prowadzić do odkrywania potencjału własnych możliwości
twórczych i samorealizacji, a w efekcie końcowym prezentacji dokonań, zaś zespolenie działań
nauczyciela i uczniów powinno powodować nobilitację przedmiotu zajęć artystycznych w środowisku
szkolnym.
VII. Ocenianie uczniów
Propozycje pomiaru osiągnięć uczniów po zakończeniu danego etapu realizacji programu ze
względu na specyfikę zajęć powinny przybierać formę miernika określającego stopień zainteresowania
i akceptacji dla tego typu działań wynikających z zaangażowania ich autorów lub innego określenia
w dowolnie wybranej formie.
Kryterium oceny nie mogą stanowić zdolności ucznia, lecz jego możliwości i zaangażowanie. Ocenianie
powinno przebiegać systematycznie i zawierać informację zwrotną. Uczeń powinien mieć szansę
wypowiedzi interpretacyjnej efektu swojej pracy i gwarancję równego traktowania podczas prezentacji
wizualnej.
Ocena powinna uwzględniać:
- zaangażowanie podczas wykonywania ćwiczeń i wysiłek wkładany w jego realizację
- podejmowanie merytorycznej dyskusji
- przygotowanie do zajęć: systematyczność, gromadzenie dodatkowych materiałów
- zgodność z przyjętymi założeniami realizacji zagadnienia programowego w tematycznej pracy
plastycznej
- estetykę wykonania pracy
- indywidualne rozwiązania w zakresie realizowanych projektów, zapał twórczy
- właściwe współdziałanie w grupie rówieśniczej
- realizację dodatkowych zadań powstałych z inicjatywy ucznia
- zaangażowanie w propagowaniu kultury w środowisku szkolnym.