Złota rybka i prawo do rozwoju dla wszystkich ludzi

Materiały opracowane w ramach projektu „Prawa człowieka – perspektywa globalna.
Scenariusze zajęć dla dzieci i młodzieży” dofinansowanego przez Ministerstwo
Edukacji Narodowej
Rozwój i prawo do rozwoju
Opracowanie scenariusza: Marcin Wojtalik
Konsultacje metodyczne: Joanna Góral – Wojtalik
Złota rybka i prawo do rozwoju
dla wszystkich ludzi
Scenariusz zajęć dla klas 4-6 szkoły podstawowej
Zajęcia można realizować na lekcjach przedmiotowych1: historia i społeczeństwo, godzina wychowawcza,
etyka
Czas: 90 minut
Główne zagadnienia zajęć
– rozwój jako zwiększanie wolności i eliminowanie zniewolenia
– prawo do rozwoju
– dysproporcje w możliwościach życiowych ludzi z krajów bogatych i biednych
Cele zajęćPo zakończeniu zajęć uczeń powinien:
– tłumaczyć związek pomiędzy wolnością a rozwojem,
– określać możliwości życiowe ludzi w krajach biednych i bogatych,
– wyjaśniać, czym jest prawo do rozwoju,
– planować własne działania na rzecz realizacji prawa do rozwoju w krajach Południa.
Metody i techniki pracy
– stop-klatka
– odgrywanie scenek
– mini-wykład
– dyskusja podsumowująca
Kluczowe pojęcia
– prawo do rozwoju (nienaruszalne prawo człowieka, na mocy którego każda osoba
i wszystkie ludy są uprawnione do uczestnictwa w, przyczyniania się do i korzystania
z rozwoju gospodarczego, społecznego, kulturalnego i politycznego, w którym
wszystkie prawa człowieka i podstawowe wolności mogą być w pełni realizowane)
– prawa człowieka
– kraje bogate, kraje ubogie
Środki dydaktyczne
– sala szkolna z ławkami ustawionymi do pracy w grupach
– kopie materiałów pomocniczych
Literatura:
– Amartya Sen, Rozwój i wolność, Zysk i S-ka, Poznań 2002
– Marek Marczyński, Od prawa do rozwoju do pomocy rozwojowej, w: Globalna Północ - Globalne Południe, Instytut Globalnej Odpowiedzialności, Warszawa 2007
– Deklaracja Prawa do Rozwoju, ONZ 1986
– Deklaracja i Program Działań Międzynarodowej Konferencji Praw Człowieka
w Wiedniu, 1993
Za Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego
oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. Dostępne na http://bip.men.gov.pl/akty_projekty.php#20081223.
1
Copyright Polska Akcja Humanitarna
Rozwój i prawo do rozwoju
Przebieg zajęć
Czas
Co trzeba zrobić?
5 min.
Powiedz klasie, że dzisiaj będziecie rozmawiać o wolności, rozwoju i możliwościach życiowych.
Materiały
Uwagi
Przed lekcją zadbaj
o to, aby ławki
w klasie zostały
ustawione do pracy
w grupach.
Poproś uczniów, aby wstali. Na klaśnięcie uczniowie wykonują stop-klatkę.
Powinni pokazać „wolność” gestem lub mimiką. Po Twoim drugim klaśnięciu
uczniowie siadają. Poproś chętnych, aby powiedzieli, co chcieli pokazać
swoimi gestami lub mimiką.
Omawiając ćwiczenie, zwróć uwagę na to, że wolność służy nie tylko realizacji
własnych chwilowych zachcianek. Jest potrzebna każdemu człowiekowi
również do tego, aby mógł rozwijać swoje umiejętności i możliwości, aby
mógł żyć zgodnie ze swoimi dążeniami.
Powiedz uczniom, że rozwój to zwiększanie możliwości życiowych.
15 min.
Możesz napisać na
tablicy „Rozwój to
zwiększanie możliwości życiowych”
Podziel uczniów na grupy. Poproś, aby każda grupa ustaliła, co jest potrzebne
ludziom, aby mogli się rozwijać. W swoich rozważaniach uczniowie powinni
uwzględnić sytuację przedstawicieli poszczególnych zawodów. Każdej grupie
przydziel jeden zawód: lekarz, sprzedawca w sklepie, kierowca, nauczyciel,
kelner, muzyk, informatyk.
Omawiając pracę grup, zwróć uwagę na to, że do rozwoju każdy potrzebuje
nowych narzędzi i umiejętności.
W razie potrzeby
przypomnij sobie treść
bajki o rybaku i złotej
rybce.
Krótko przypomnij uczniom bajkę o rybaku i złotej rybce. Rybak za pierwszym
razem nie chciał niczego od złotej rybki, lecz później, za namową żony
prosił złotą rybkę o kolejne dobra (nowe koryto, dom, dwór, królestwo).
Ostatecznie z powodu zachłanności żony stracił wszystko.
10 min.
Zapytaj uczniów, o co powinien poprosić skromny rybak, aby trwale poprawić
swoje warunki życiowe i stworzyć sobie możliwości na przyszłość.
Podsumowując, powiedz, że rybak postąpiłby najrozsądniej, gdyby poprosił
o coś, co pomoże mu w łowieniu ryb, np. nowe sieci, łódkę lub sfinansowanie
kursu doszkalającego. Dzięki temu mógłby samodzielnie poprawiać swoje
warunki życiowe, nie czekając na pomoc kogoś innego.
Wyjaśnij, że będziecie teraz rozmawiać o sytuacji ludzi w różnych częściach
świata. Powiedz, że większość ludzi na świecie, żyje w krajach Południa – czyli
krajach biedniejszych od Polski, czasem zwanych krajami rozwijającymi się lub
krajami Trzeciego Świata.
15 min.
Materiał
pomocniczy nr 1
– historia Alimy
Powiedz, że wkrótce będziecie odgrywali scenki.
Podziel klasę na grupy. Rozdaj grupom tekst z opisem sytuacji z jednego
z krajów Południa. Poproś uczniów, aby przeczytali tekst. Przydziel każdej
z grup inny temat scenki: sprzedaż mleka na targu, brak wody na polu,
wyprawa po wodę do studni, starszy brat idzie do szkoły, a dziewczynka nie
może.
Każda grupa powinna:
– określić, jakie będą role do w danej scence,
– co będzie robić każda z postaci; grupa może rozwinąć sytuację
naszkicowaną w tekście,
– który uczeń będzie odgrywał którą rolę.
Nauczycielu! W tym miejscu możesz zrobić przerwę w prowadzeniu zajęć.
Drugą część możesz poprowadzić na następnej lekcji.
Rozwój i prawo do rozwoju
Copyright Polska Akcja Humanitarna
25 min.
Poproś pierwszą grupkę o odegranie scenki. Po zakończeniu scenki, zadaj
pytania kolejnym osobom, które w niej uczestniczyły:
– co robiłeś?
– dlaczego to robiłeś?
– co chciałeś osiągnąć?
– co czułeś w tej sytuacji?
Podobnie przeprowadź odgrywanie scenek przez następne grupy.
Omawiając ćwiczenie, zwróć uwagę na fakt, że zasadniczym problemem
w omawianych scenkach był brak możliwości kształtowania swojego życia
zgodnie z własnymi dążeniami. Dla ludzi w krajach Południa ten brak swobody
w decydowaniu o swoim losie jest nawet bardziej dotkliwy niż niedobór
przedmiotów czy udogodnień życiowych dostępnych w krajach bogatszych.
Na przykład, chodzenie po wodę do studni jest uciążliwe, lecz bardziej
dotkliwe jest to, że ludzie muszą poświęcać czas i wysiłek na chodzenie po
wodę zamiast spożytkować je na naukę (dzieci) lub pracę zarobkową (dorośli).
5 min.
Wyjaśnij uczniom, że społeczność międzynarodowa uznała, że każdy
człowiek na świecie ma prawo do rozwoju. W 1986 roku ONZ uchwaliła
Deklarację Prawa do Rozwoju, która stwierdza, że wszyscy ludzie mają prawo
do uczestniczenia i korzystania z rozwoju gospodarczego, społecznego,
kulturalnego i politycznego. Tym samym, pomoc ludziom w krajach Południa
jest nie tylko aktem dobrej woli, lecz obowiązkiem całej społeczności
międzynarodowej, a więc również Polaków.
10 min.
Podziel uczniów na grupy. Każda z grup będzie rodziną z innego kraju
Południa. Zadaniem grupy jest przeczytanie informacji o tej rodzinie.
Każda z grup kolejno wstaje. Przedstawiciel danej rodziny wypowiada tekst:
Jesteśmy rodziną ... (nazwisko) z ... (nazwa kraju) i mamy prawo do rozwoju.
W tym momencie
wyjaśniasz pojęcie
prawo do rozwoju.
Materiał
pomocniczy
nr 2 – rodziny
z Południa
Równocześnie cała rodzina wraz ze swoim przedstawicielem przechodzi przez
symboliczną bramę rozwoju (możesz ją zaaranżować np. z ławek).
Gdy wszystkie grupy przejdą przez bramę rozwoju, podsumuj ćwiczenie.
Podkreśl, że prawdo do rozwoju dla ludzi z krajów Południa oznacza, że ludzie
w krajach Północy (również w Polsce) mają obowiązek zapewnić im realizację
tego prawa.
5 min.
Porozmawiaj z uczniami, co oni mogą zrobić, aby zapewnić realizację prawa do
rozwoju ludziom z krajów Południa.
Rozważcie co najmniej trzy następujące możliwości:
– wspierajmy działania polskich organizacji pozarządowych na rzecz krajów
Południa
– zorganizujmy akcję pomocową w naszej szkole
– powiedzmy innym, czego się nauczyliśmy - że współpraca rozwojowa jest
obowiązkiem każdego z nas.
Copyright Polska Akcja Humanitarna
Mogą okazać się
przydatne przykłady
konkretnych działań
na rzecz krajów
Południa.
Rozwój i prawo do rozwoju
Materiały pomocnicze dla nauczyciela
Materiał pomocniczy nr 1 – historia Alimy
Alima ma osiem lat. Jest wesołą dziewczynką, chociaż wiele spraw nie układa się tak, jakby chciała.
Starszy brat Alimy chodzi do szkoły. Codziennie musi wstać wcześnie rano, aby dotrzeć na czas, gdyż droga jest długa i męcząca. Budynek szkoły to jedno pomieszczenie, w którym muszą zmieścić się wszystkie dzieci. Jest bardzo
ciasno i trudno skupić się na tym, co mówi nauczyciel.
Alima chciałaby być kiedyś dziennikarką. Wie, że musi się pilnie uczyć, aby to marzenie kiedyś się spełniło. Jednak
rodziców Alimy nie stać na to, aby wysłać ją do szkoły. Dlatego dziewczynka nie może się uczyć, chociaż bardzo by
chciała. Do szkoły potrzebny jest mundurek i buty, bez których nawet nie ma co się pokazywać.
Jednak rodziców Alimy nie stać na taki wydatek. Są ubogimi rolnikami, uprawiają pole i hodują krowy. Mają zbyt
mało pieniędzy, gdyż z roku na rok trudniej im sprzedać mleko na targu w pobliskim mieście. Mleko w proszku
sprowadzane z Europy jest o wiele tańsze, więc ludzie coraz rzadziej kupują mleko od rodziców Alimy.
Rodzina uprawia owoce i warzywa w ogródku koło domu i dzięki temu ma najważniejsze produkty do jedzenia.
Niestety plony w ogródku są coraz mniejsze, bo jest coraz mniej wody. Kiedyś starczało jej dla wszystkich, lecz
teraz klimat się zmienia.
Alima pomaga mamie w pracach domowych. Wraz z siostrą chodzą po wodę do studni, bo przecież w domu nie
mają własnego kranu. Studnia znajduje się daleko, więc po drodze dziewczynki rozmawiają i żartują. Trudniej jest
w drodze powrotnej, gdy niosą pełne pojemniki z wodą.
Alima lubi też chodzić z mamą po drewno na opał, chociaż to także ciężka praca. Jednak gdyby mogła wybierać,
Alima wolałaby robić w tym czasie coś innego. Kiedyś chciałaby się wybrać do kina. Chciałaby zobaczyć, jak żyją
ludzie w innych krajach. Alima ma nadzieję, że kiedyś wybierze się na dłuższą wycieczkę.
Materiał pomocniczy nr 2 – rodziny z Południa
Rodzina Li z Chin. Rodzice są robotnikami w fabryce telefonów komórkowych.
Rodzina Sharma z Indii. Rodzice są rolnikami.
Rodzina Morales z Kolumbii. Rodzice są nauczycielami.
Rodzina Maseko z Zambii. Rodzice zajmują się handlem.
Powyższe napisy należy wyciąć i rozdać poszczególnym grupom.
Rozwój i prawo do rozwoju
Copyright Polska Akcja Humanitarna