powiat zabytki - Powiat Limanowa

L I M A N O W S K I
Drewniany kościół pw. św. Andrzeja z XVIII wieku w Słopnicach
dolinę Dunajca. W kościele znajduje się cudowny obraz św. Katarzyny, który kilkakrotnie
zabierały klaryski do Starego Sącza, ale zawsze wracał do Kamionki. Pierwszy kościół w tym
miejscu zbudowano w XV wieku, następnie zbudowano nowy w XVII. Na belce tęczowej
umieszczony jest krucyfiks z 1470 roku. Siedemnastowieczne są posągi Matki Bożej i św.
Katarzyny w ołtarzu głównym, barokowe organy skonstruowane w Starym Sączu w 1683
roku, a także obrazy Chrystusa, św. Katarzyny i św. Kingi oraz zabytkowy konfesjonał. Ponadto na plebani przechowywane są wartościowe obrazy z XIX wieku i barokowy krucyfiks.
Drewniany kościół pw. św. Marii Magdaleny z 1678 r. w Kasinie Wielkiej
Powstał w miejsce kościoła zbudowanego na tym miejscu pięćdziesiąt lat wcześniej
– w 1624 roku. Był wielokrotnie odnawiany, z drobnymi przebudowami. Ostatni
kapitalny remont, zgodny z zaleceniami konserwatora zabytków, miał miejsce w latach od
1971 (kiedy to dach został pokryty nowym gontem) do 1978. Najcenniejsze rzeźby z tego
kościoła – XVII wieczne barokowe posągi Matki Bożej i św. Jana Ewangelisty obecnie, ze
względów bezpieczeństwa, przeniesione zostały do nowego kościoła. W najstarszej zachowanej w postaci oryginalnej części kościoła zachowały się fragmenty malowideł na deskach
ścian i sufitu z wizerunkami świętych z zakonu dominikanów (por. fot. na okładce).
Drewniany kościół pw Matki Boskiej Wniebowziętej w Łososinie Górnej
Najstarszy kościół w tym miejscu pochodził z 1326 roku. Obecna świątynia
prawdopodobnie pochodzi z 1491 roku, a jej obecny kształt jest wynikiem
licznych przebudów. W efekcie pozwala się klasyfikować jako budynek z przełomu XVI i XVII wieku. Kościół ma konstrukcję zrębową i kwadratową wieżę. Najstarsza w wyposażeniu jest gotycka chrzcielnica kamienna z XV wieku. Poza tym
wystrój kościoła jest rokokowy. Należy do niego m.in. chór muzyczny z późnobarokowym (XVIII wiek) parapetem, obraz Chrystusa Miłosiernego z XVIII wieku oraz
rokokowe ołtarze.
Drewniany kościół pw św. Andrzeja w Łukowicy
Budowany na konstrukcji zrębowej z wieżą na słup. Prawdopodobnie jest kościołem późnogotyckim z XVI wieku, przebudowanym na barokowy w latach
1693 – 1697. Z tego okresu pochodzą również: główny ołtarz, kamienna chrzcielnica z 1693 roku, trzy rokokowe konfesjonały oraz organy. Ołtarze boczne powstały na
początku XVIII w. Dzwon na wieży kościelnej datowany jest na rok 1752. Cenna jest
również figura Matki Bożej z 1903 roku oraz rzeźby z przełomu XVIII i XIX wieku z Ogrójca
na wschodniej ścianie prezbiterium.
Zespół kościoła pw. Narodzenia NMP i plebani z pocz. XIX wieku w Tymbarku
Zbudowany w 1824 roku w miejsce poprzedniej świątyni z XVI wieku. W wyposażeniu kościoła szczególnie cenna jest gotycko-renesansowa chrzcielnica z 1541 roku,
dzwon „Urban” z 1536 roku, sygnaturka „Katarzyna” z 1349 roku oraz obraz św. Anny
Samotrzeć z II połowy XVII wieku. W murowanej plebani eksponowane są świątki z początku XIX wieku.
Zespół Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Limanowej
Dobra. Fot. archiwalna
Fot. archiwalna
Górująca nad miastem bazylika zbudowana została w latach 1911–1918
jako pomnik stulecia Konstytucji 3 Maja wg projektu Zdzisława Mączyńskiego. 3 maja 1911 roku ruszyła budowa. Centrum tego sanktuarium stanowi gotycka rzeźba drewniana Matki Boskiej Bolesnej Limanowskiej z lat 1350–1375,
pochodząca z Węgier. Kult Matki Boskiej Limanowskiej sięga XVIII wieku. Figura
znajdowała się wówczas w kaplicy w Mordarce, która z tego powodu, że w niej
objawiła się cudowna moc Piety, zwana jest Kaplicą Łaski.
Cennym zabytkiem bazyliki limanowskiej jest późnogotycka chrzcielnica drewniana z 1527 roku oraz kilka obrazów i figur z XVII i XVIII wieku. Bazylika limanowska zasłynęła także ze względu na swoje witraże, projektowane przez Konrada Krzyżanowskiego. Witraże koliste projektował Józef Mehoffer. W bazylice
są również witraże projektowane przez lokalnych artystów: Gawrona, Czerenko
i Durka. Witraże limanowskie, obok witraży Wyspiańskiego i Mehoffera w krakowskich kościołach, mają najwyższą wartość artystyczną w Polsce. W kościele
znajduje się grobowiec budowniczego bazyliki, proboszcza i dziekana ks. Kazimierza Łazarskiego.
Starostwo Powiatowe, 34-600 Limanowa,
ul. Józefa Marka 9;
tel. 018 33 75 360, fax. 018 33 75 880
Centrum Informacji Turystycznej tel. 018 33 75 800
e-mail: promocja
@powiat.limanowa.pl;
[email protected];
MAŁOPOLSKA
turystyka
@powiat.limanowa.pl;
[email protected];
www.powiat.limanowa.pl
www.powiat.limanowa.pl..
POWIAT LIMANOWSKI
KASINA WIELKA
Skrzydlna. Fot. archiwalna
Drewniny kościół z 1678 r. w Kasinie Wielkiej.
Wybudowany został staraniem ks. proboszcza Jana Zwiernikiewicza w latach
1774–1776. Ma konstrukcję zrębową z zamkniętym wielobocznie prezbiterium i kaplicą św. Józefa od strony północnej. W ołtarzu głównym znajduje się późnorenesansowy obraz przedstawiający Matkę Bożą z Dzieciątkiem oraz świętych Andrzeja
i Mikołaja. Pozostałe wyposażenie pochodzi z wieków od XVII do XIX.
Z A B Y T K I
S
A
T U R Y S T Y C Z N E
Powstał na miejscu dawniejszego kościoła z XV wieku. Najstarszym zachowanym
elementem wyposażenia jest dzwon na wieży kościelnej, jeszcze z poprzedniej świątyni. Wystrój wnętrza utrzymany jest w stylu rokokowym i pochodzi z XVII wieku. Znajdują się
tam m.in. zabytkowe ołtarze, ambona i kamienna chrzcielnica. W całości drewniana świątynia ma konstrukcję zrębową. Na początku XX wieku dobudowano do niej kaplice od strony
północnej. Kościół otaczają zabytkowe drzewa uznane za pomniki przyrody.
Łukowica. Fot. A. Witalis–Zdrzenicka
Drewniany kościół pw św. Jana Ewangelisty z 1713 roku w Pisarzowej
POWIAT
K
R
A
L
N
E
A T R A K C J E
Seria informatorów Atrakcje powiatu limanowskiego,
wydana została staraniem Starostwa Powiatowego w Limanowej
Tekst i opracowanie – Anna Witalis–Zdrzenicka
Gotycki kościół z 1509 roku w Ujanowicach.
Fot. A. Witalis–Zdrzenicka
Przez powiat Limanowski wiedzie małopolski „Szlak architektury drewnianej”. Na
jego trasie znajdują się liczne kościoły i kapliczki. Najstarsze pochodzą z XVI wieku,
a nawet sięgają w stulecie XV. Zachowały się ponadto cenne zabytki murowane
i murowano-drewniane. Stosunkowo liczne są barokowe, renesansowe, a nawet
gotyckie malowidła ścienne i sztalugowe, polichromie oraz rzeźby. Zachowane
dziedzictwo jest tym cenniejsze, że nie oszczędzały tych stron kataklizmy, takie jak
liczne pożogi i powodzie, ani wojny, łącznie z obu światowymi.
Gotycki kościół pw św. Michała Archanioła z 1509 roku w Ujanowicach
Usytuowany jest w centrum wsi, tuż przy szosie. Budowla zachowała mury
gotyckie i wieżę na planie kwadratu, jednak zwieńczona jest ona barokowym
hełmem i uzupełniona barokową sygnaturką. Rokokowa jest również większość
wyposażenia kościoła z ołtarzem głównym i bocznymi włącznie. Najstarsze zachowane elementy wyposażenia, to dzwon z 1514 roku, krucyfiks z początku XVI wieku, chrzcielnica z XVI wieku oraz drzwi do zakrystii i zamek z 1526 roku.
Murowany kościół pw Znalezienia Krzyża Św. z początku XVI wieku
w Rybiu Nowym
Tutejsza parafia wzmiankowana była już w 1469 roku, a szkoła w 1596. Zachowany
do dzisiaj późnogotycki kościół powstał na początku XVI wieku, a jego wyposażenie kompletowano w wiekach od XVI do XIX. Ołtarz główny jest barokowy, chrzcielnica
charakterystyczna dla przełomu gotyku i renesansu, baldachim pochodzi z XVIII
wieku, a ambona – z XIX. Na skarpie podpierającej mury prezbiterium umieszczona
jest tablica z herbem Śreniawa i gotyckim napisem.
Drewniany kościół pw św. Barbary i Stanisława Biskupa z XVI wieku w Szyku
Ma konstrukcję zrębową. Zbudowany został na początku XVI wieku, a przebudowany w I połowie XVII wieku. Cennym zabytkiem jest obraz w ołtarzu głównym,
malowany na desce w I poł. XVI wieku przez Stanisława Samostrzelnika, przedstawiający
Matkę Boską z Dzieciątkiem. W ołtarzach bocznych znajdują się obrazy św. Wojciecha
i św. Stanisława Biskupa. Kamienna chrzcielnica pochodzi z 1585 roku, zachował się też
późnobarokowy kielich z 1753 roku, dzwon z 1765 roku i ornaty z XVIII wieku.
Drewniany kościół pw Narodzenia NMP z 1585 r oku w Jodłowniku
Fundatorem świątyni był ostatni z rodu Przecław Niewiarowski, ten sam, który
zapisał krakowskim dominikanom Kasinę Wielką. Budowa kościółka trwała
Murowany kościół z początku XVI w. w Nowym Rybiu.
Fot. archiwalna
10 lat: od 1585 do 1595 roku. Kościół ma konstrukcję zrębową, Najcenniejszym zachowanym elementem wystroju jest rokokowa polichromia z 1764 roku z medalionami przedstawiającymi popiersia świętych czczonych przez zakon dominikanów. Z 1600
roku pochodzi portret Przecława Niewiarowskiego w przedsionku kościoła. Wewnątrz
kilka innych obrazów z XVII i XVIII wieku. W ołtarzu głównym znajduje się wizerunek
Matki Boskiej Śnieżnej w otoczeniu świętych. W wyposażeniu zachowały się dwa
dzwony z drugiej połowy XVI wieku oraz ambona z następnego stulecia.
Drewniany kościół pw. św. Antoniego Pustelnika przebudowany w 1683
roku w Męcinie
Budowany jest na zrąb, z wieżą zwieńczoną cebulastym hełmem. Przebudowa
w 1683 roku zmieniła wygląd pierwotny znacznie starszego (gotyckiego) kościoła.
Wnętrze utrzymane jest w stylu barokowym i rokokowym. W wyposażeniu uwagę zwraca XVII i XVIII wieczne malarstwo, w tym obraz Świętej Rodziny i św. Jana Kantego.
Zachowało się także kilka rokokowych rzeźb i dzwon na wieży z 1711 roku. Najstarszą
pamiątką w Męcinie jest krucyfiks z XV wieku.
Drewniano-murowany kościół pw św. Mikołaja z XIII–XV w. w Skrzydlnej
Legenda głosi, że fundator świątyni, Prokop Pieniążek herbu Odrowąż (ród, który
wraz z Ratołdami zasiedlał Beskid Średni i Podhale) zginął na tej budowie, uderzony
spadającą siekierą. Jego nagła śmierć miałaby tłumaczyć brak pieniędzy na dalszą budowę i dokończenie jej z tańszego budulca, jakim było drewno. W najstarszej – XV
wiecznej części kościoła, w prezbiterium znajduje się renesansowy nagrobek wyobrażający leżącego rycerza. Murowane jest zatem prezbiterium i zakrystia. Drewniana nawa
i wieża zbudowane zostały w II połowie XVIII wieku. Wyposażenie kościoła jest barokowe, choć zachowały się i wcześniejsze przedmioty. Najcenniejszy jest krucyfiks na belce
tęczowej z XIV wieku, późnogotycki obraz z początku XVI wieku, część tryptyku
z Matką Boską i świętymi oraz kamienna kropielnica z XVI wieku. Zabytkowy jest także
drzewostan otaczający świątynię, który uznany został w całości za pomnik przyrody.
Zespół klasztorny oo. Cystersów z kościołem pw Wniebowzięcia NMP
NMP,, zbudowany w głównym zrębie do poł. XVII wieku w Szczyrzycu
Zakon cystersów rezyduje w Szczyrzycu od 1234 roku. Osadzony tu został z zadaniem wyrąbywania lasów i osadzania na porębach ludzi. Z czasem otrzymał też prawo lokowania wsi na prawie magdeburskim. Obecne opactwo w Szczyrzycu obejmuje
kościół murowany z 1620 roku, który zbudowany został w miejsce wcześniejszego, gotyc-
Ikona Matki Boskiej Szczyrzyckiej
Ołtarz MB Szkaplerznej w Dobrej
Fot. archiwalne
kiego oraz klasztor z zabudowaniami gospodarczymi. Kościół był przebudowywany w XVIII
i XIX wieku. Budynki klasztorne, jednopiętrowe, zbudowane są na planie kwadratu z wirydarzem wewnętrznym. Na parterze i piętrze wzdłuż budynków klasztornych ciągną się sklepione krzyżowo i kolebkowo krużganki podparte skarpami. Gotycko-renesansowe są także
portale. W XIX wieku do zabudowań klasztornych dobudowano skrzydło oraz drewnianą
dzwonnicę z cebulastym hełmem. Najcenniejszymi zabytkami klasztoru są: XV wieczny krucyfiks, XVI wieczna kamienna kropielnica, kolekcja obrazów z wizerunkami świętych z wieków
od XVII-XIX, a ponadto murowany Dom Opata w ciągu zabudowań klasztornych
pochodzący z XVI wieku z kamiennym portalem z herbem Korczak. W tym budynku mieści
się obecnie muzeum klasztorne z cennymi rękopisami od XIII wieku i kopia unikatowej mapy świata, zbiorami broni białej z okresu od XVI do XIX wieku, a także obrazami i rzeźbami, w tym gotycka Madonna z Dzieciątkiem malowana na desce w 1460
roku, Madonna Bizantyńska na desce z XVI wieku oraz Ukrzyżowanie malowane na
desce ze złotym tłem z początku XVI wieku.
Drewniany kościół pw św. Szymona i Judy z XVII wieku w Dobrej
Siedemnastowieczny kościół o konstrukcji zrębowej powstał w miejsce spalonej
świątyni z 1361 roku. Pożar miał miejsce w 1678 roku i niemal natychmiast
wystawiono kościół, który przetrwał do chwili obecnej. Dobra była parafią rycerską,
tutaj święcono ryngrafy i szkaplerze rycerstwa wyruszającego na Dzikie Pola. Nad ołtarzem głównym utrzymanym w stylu rokokowym z wizerunkiem twarzy Pana Jezusa w okręgu, wymalowana jest na plafonie korona książęca, a cały ołtarz obejmuje malowany
na ścianach płaszcz książęcy. Najstarsze fragmenty zachowanych polichromii pochodzą z 1760 roku. Finezyjna rokokowa chrzcielnica pochodzi z wieku XVIII. Rokokowa jest
również ambona. W wyposażeniu kościoła znajduje się wiele cennych obrazów na
płótnie z XVII – XIX wieku. W prezbiterium zwraca uwagę ikona z IX wieku, która spłonęła
wraz z poprzednim kościołem (1678 rok). Ikonę tę natychmiast odtworzono, a odrestaurował ją założyciel muzeum parafialnego, będącego filią muzeum diecezjalnego, ks. dr Edward
Wojtusiak. Natomiast na plafonie kościoła namalowane zostało największe na ziemiach polskich wyobrażenie Przemienienia Pańskiego. W postument ołtarza wprawiono relikwiarze ofiarowane parafii w Dobrej przez papieża Klemensa XI. W muzeum
parafialnym na zabytkowej plebani znajduje się m.in. Biblia z 1596 roku, XVI wieczne
rękopisy, okuwane skrzynie z XVIII w. oraz liczne dzieła sztuki ludowej.
Drewniany kościół pw św. Katarzyny z XVII wieku w Kamionce Małej
W miejscu gdzie stoi do dziś kościół budowany na zrąb z wieżą na słup, miała niegdyś
pustelnię św. Katarzyna, siostra Świerada, Justa i Urbana, którzy chrystianizowali