Budapeszt, 13 kwietnia 2016 r. Biuletyn Ekonomiczny nr 4/2016 1

Budapeszt, 13 kwietnia 2016 r. Biuletyn Ekonomiczny nr 4/2016 1

Budapeszt, 13 kwietnia 2016 r.
Biuletyn Ekonomiczny nr 4/2016
1. Ostateczne dane dot. wzrostu gospodarczego w 2015 roku. Drugi szacunek Węgierskiego Urzędu
Statystycznego (KSH) potwierdził dane wstępne, zgodnie z którymi wzrost gospodarczy w IV kwartale
2015 wyniósł na Węgrzech 3,2% r/r. Po wyeliminowaniu czynników sezonowych i kalendarzowych
wzrost wyniósł 3%, a w stosunku do poprzedniego kwartału 1%. W całym 2015 roku dynamika
wzrostu PKB wyniosła 2,9% r/r.
Wzrost wartości dodanej brutto (analogiczny kwartał roku poprzedniego = 100,0):
2014
2015
IV kw.
I kw.
II kw.
III kw.
IV kw.
Rolnictwo
112,5
97,9
84,1
83,8
88,3
Przemysł, w tym:
105,3
107,6
105,6
104,9
107,2
105,0
107,9
106,5
105,6
108,3
Budownictwo
104,8
109,3
106,3
99,7
100,3
Usługi, w tym:
101,8
102,1
102,6
103,5
103,0
handel, gastronomia, noclegi
106,5
105,6
105,4
107,0
105,0
transport, magazynowanie
103,7
100,2
102,2
102,6
101,5
IT, telekomunikacja
101,4
102,1
102,8
104,7
102,0
działalność finansowa, ubezpieczeniowa
97,0
99,0
99,4
99,8
101,0
nieruchomości
99,1
99,9
101,1
101,6
101,6
działalność zawodowa, naukowa, techniczna
105,2
105,7
105,0
105,2
106,4
administracja, edukacja, opieka zdrowotna
96,5
99,2
100,8
100,8
101,5
sztuka, rekreacja, usługi inne
106,3
106,4
101,8
109,3
106,7
PKB razem
103,3
103,5
102,7
102,4
103,2
przemysł przetwórczy
Źródło: KSH
2. Zaskakująca obniżka stóp procentowych. Rada Monetarna Węgierskiego Banku Narodowego (MNB)
zredukowała o 15 punktów bazowych podstawową stopę procentową, obniżając ją z poziomu 1,35%
do 1,2%. Mimo wcześniejszych zapowiedzi pierwszych cięć najwcześniej w maju br. decyzję taką
Rada podjęła na podstawie najświeższej prognozy inflacyjnej. Inflacja została w niej mocno przycięta
– z 1,7% do 0,3% w bieżącym roku, zaś na 2017 rok założono inflację rzędu 2,4%. Tak duża redukcja
przewidywanej inflacji w roku bieżącym jest wynikiem spadku cen ropy w I kwartale oraz niskich cen
artykułów konsumpcyjnych w pierwszych dwóch miesiącach br. Obecna prognoza 0,3% na 2016 rok
oznacza właściwie już trzeci kolejny rok z tempem inflacji bliskim zeru. Jak podano w komunikacie
„według oceny Rady Monetarnej za sprawą programu prowzrostowego MNB, działań rządu na rzecz
budowy mieszkań oraz szybszego tempa wykorzystania środków unijnych stanie się możliwe
utrzymanie wzrostu ok. 3% PKB”. Wprowadzono też ujemne oprocentowanie jednodniowej raty
depozytowej overnight – spadło ono z 0,1% do -0,05%. Jednodniowa rata pożyczkowa overnight
została obniżona z 2,1% do 1,45%. Analitycy zauważają, że decyzja Rady Monetarnej służy rządowi,
bo pozwoli łatwiej dopiąć budżet. Niższa niż pierwotnie zakładano inflacja lub wręcz deflacja
zmniejszyłyby dochody budżetu, a niższe stopy procentowe, a w przypadku raty depozytowej
overnight nawet stopa ujemna pozwolą zniwelować ten efekt.
3. W styczniu 2016 roku produkcja przemysłowa odnotowała spadek r/r na poziomie 0,2% (po
wyeliminowaniu czynników kalendarzowych wzrost o 2,2%). W stosunku do poprzedniego miesiąca,
po wyeliminowaniu czynników sezonowych i kalendarzowych, wskaźnik produkcji skurczył się w
styczniu 2016 roku o 0,1%. Wolumen eksportu produktów przemysłowych wzrósł w styczniu o 1,0%
r/r, a sprzedaży krajowej produktów przemysłowych zmniejszył się w styczniu o 1,3% r/r. (KSH)
4. Ceny artykułów konsumpcyjnych w lutym 2016 roku wzrosły w stosunku do cen z lutego 2015 roku
o 0,3%. Ceny żywności były wyższe o 1,3%, przy czym olej spożywczy zdrożał o 13,8%, cukier o
17,5%, żywność sezonowa: ziemniaki, świeże warzywa, owoce o 20,5%, staniały natomiast sery o
6,4%, mleko 9,4%, mięso wieprzowe o 17,5%. Przeciętnie o 2,6% zdrożał alkohol i wyroby tytoniowe.
W porównaniu z poziomem sprzed roku koszty energii dla gospodarstw domowych obniżyły się o
0,1%, przy czym koszt gazu butlowego o 10,4%, a ceny paliw o 11,2%. Ceny odzieży zdrożały o 0,1%,
ceny dóbr konsumpcyjnych trwałego użytku o 1,8%, usług o 1,3%. W stosunku do poprzedniego
miesiąca ceny artykułów konsumpcyjnych w lutym 2016 roku skurczyły się o 0,1%. (KSH)
5. W okresie grudzień 2015 - luty 2016 roku bezrobocie na Węgrzech spadło do 6,1% r/r (i było o 1,6%
niższe r/r). W badanym okresie liczba bezrobotnych stanowiła 275 tysiące osób i była o 70 tys. osób
niższa niż rok wcześniej. W grupie wiekowej 25-54 lat bezrobocie spadło o 1,4% r/r i wyniosło 5,5%,
w grupie wiekowej 55-64 skurczyło się o 1,2% do 5,6%, a wśród osób młodszych (15-24 lat) wyniosło
14,2% i obniżyło się o 4,8% w porównaniu z analogicznym okresem sprzed roku. Spośród ogółu
bezrobotnych 50,0% poszukiwało pracy przez okres dłuższy niż rok, a przeciętny okres przebywania
bez zatrudnienia wynosił 19,2 miesięcy. (KSH)
6. W okresie grudzień 2015 - luty 2016 roku zatrudnionych (w wieku 15-74 lat) na Węgrzech było 4.241
tysiące osób, co oznacza o 117 tysięcy osób więcej niż rok wcześniej (wzrost o 2,8%). W badanym
okresie na rynku pierwotnym zatrudnienie znalazło 62,4 tys. osób, w ramach programu prac
publicznych przyjęto do pracy 44,7 tys. osób, a o 10,0 tys. osób wzrosła liczba Węgrów pracujących
za granicą. Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 15-64 lat wzrósł do 64,7% (o 2,2% r/r). (KSH)
7. W styczniu 2016 roku średnia płaca brutto osób zatrudnionych na pełnym etacie, bez uwzględnienia
osób zatrudnionych w ramach prac publicznych, wzrosła na poziomie gospodarki narodowej o 5,8%
r/r i wyniosła 262.900 HUF, przy czym w sektorze prywatnym średnia płaca brutto wzrosła o 5,2%
(do 264.500 HUF), a w sferze budżetowej o 9,8% (do 261.800 HUF). Średnia płaca netto w
gospodarce narodowej (liczona bez ulg rodzinnych) wzrosła w badanym okresie o 7,4% r/r i wyniosła
165.800 HUF. (KSH)
8. W styczniu 2016 roku ceny produkcji sprzedanej przemysłu były niższe o 1,7% w stosunku do
stycznia 2015 roku. Ceny sprzedaży krajowej w styczniu spadły o 3,0% r/r, a sprzedaży na eksport o
1,1% r/r. (KSH)
9. Węgierski przemysł budowlany odnotował w grudniu 2015 roku wzrost o 8,1% w porównaniu z
grudniem 2014 roku, w porównaniu z poprzednim miesiącem po wyeliminowaniu czynników
sezonowych i kalendarzowych wzrost wyniósł 2,3%, przy czym produkcja budynków wzrosła o 3,8%
r/r, a wykonanie robót budowlanych innego typu o 13,6% r/r. W całym 2015 roku produkcja
budowlana wzrosła o 3,0% r/r. W stosunku do grudnia 2014 roku w grudniu 2015 roku portfel
nowych zamówień na roboty budowlane był wyższy o 18,3%, a skumulowana liczba zamówień na
koniec miesiąca była niższa o 48,0% r/r. (KSH)
10. W styczniu 2016 roku wartość węgierskiego eksportu wyniosła 6.833 mln EUR (wzrost o 1,6% r/r), a
importu 6.303 mln EUR (wzrost o 6,2% r/r), co oznacza, że - dodatnie dla Węgier - saldo obrotów
handlowych ukształtowało się na poziomie 530 mln EUR (spadek o 174 mln EUR r/r). (KSH)
11. W styczniu 2016 roku wolumen obrotów handlu detalicznego wzrósł o 1,7%, po wyeliminowaniu
czynników kalendarzowych, wzrósł o 2,2% r/r. Wartość obrotów handlu detalicznego (w tym również
internetowego i wysyłkowego) w styczniu 2016 roku wyniosła 637 mld HUF. (KSH)
12. W stosunku do stycznia 2015 roku ceny produktów rolnych wzrosły w styczniu 2016 roku o 4,8%,
przy czym ceny upraw roślinnych wzrosły o 10,5% r/r, a zwierząt żywych i produktów pochodzenia
zwierzęcego spadły o 4,7%. (KSH)
13. Deficyt budżetowy w lutym 2016 roku. Według danych Ministerstwa Gospodarki Narodowej w
pierwszych dwóch miesiącach br. budżet wykazał nadwyżkę rzędu 14,8 mld HUF – deficyt założony
na cały 2016 rok ma wynieść 761,6 mld HUF. W samym lutym deficyt wyniósł 77,4 mld HUF, który
obniżył nadwyżkę 92,2 mld HUF ze stycznia. Według resortu do nadwyżki przyczyniły się wyższe
dochody państwa.
14. Zadłużenie Węgier w 2015 roku. Jak wynika z opublikowanych przez Węgierski Bank Narodowy
rachunków finansowych za IV kwartał ubiegłego roku oraz danych Centralnego Urzędu
Statystycznego (KSH) ze skorygowaną, podwyższoną wartością PKB zadłużenie liczone według
kryteriów z Maastricht spadło o 0,9% do 75,3% PKB na koniec 2015 roku (z 76,2% na koniec 2014
roku) i wyniosło 25,384 bln HUF. Na redukcję liczonego nominalnie, skonsolidowanego zadłużenia
brutto spłata netto kredytów wpłynęła w kwocie 606 mld HUF, a osłabienie forinta podwyższyło
zadłużenie o 88 mld HUF. Zadłużenie netto wyniosło 23,379 bln HUF (69,4% PKB). Deficyt budżetowy
wyniósł w 2015 roku 633 mld HUF, tj. 1,9% PKB.
15. Zadłużenie w lutym 2016 roku. Według danych Ministerstwa Gospodarki Narodowej podczas gdy w
styczniu br. poziom zadłużenia państwa wzrósł o 480 mld HUF, to w lutym nastąpiła redukcja rzędu
229,2 mld HUF, co oznacza, że w pierwszych dwóch miesiącach roku dług publiczny był wyższy o
251,4 mld HUF (0,7% PKB). W pierwszych dwóch miesiącach centrum obsługi zadłużenia
zintensyfikowało emisję obligacji w walucie krajowej – sprzedano ich na kwotę 469,9 mld HUF.
Wzmocnienie kursu forinta obniżyło o 58,5 mld HUF wartość zadłużenia walutowego, podczas gdy
zmiana kursu EUR/USD zredukowała je o dalsze 48,9 mld HUF. Dług denominowany w walutach
obniżył się do 7,690 bln HUF, który jest o 46,1 mld HUF niższy niż w grudniu 2015, w rezultacie czego
proporcja długu walutowego w ramach całego zadłużenia spadła z 31,3% do 30,8%.
16. Moody’s nie podniósł ratingu Węgier. Mimo ogłoszonego uprzednio terminu rewizji agencja
ratingowa Moody’s nie zmodyfikowała ratingu Węgier, który pozostaje na nie zalecanym do
inwestycji poziomie Ba1, z perspektywą pozytywną. Według analityków po tym, jak Moody’s podczas
ostatniej ubiegłorocznej (listopad) rewizji poprawił perspektywę kraju na pozytywną podwyższenie
ratingu Węgier może przynieść dopiero rewizja lipcowa (8.07.) lub nawet listopadowa (4.11.). Była to
pierwsza klasyfikacja Węgier w roku bieżącym, u najważniejszych agencji ratingowych (poza
Moody’s, S&P’s, Fitch) tym samym ocena wiarygodności kredytowej pozostaje o jeden stopień
poniżej poziomu podstawowego, czyli kategorii zalecanej do inwestycji. W harmonogramie rewizji
ocen Standard&Poor’s na 2016 rok kolej na Węgry przypadnie 18 marca i 16 września, a Fitch
Ratings - 20 maja i 18 listopada.
17. Zniesienie zakazu handlu w niedziele na Węgrzech. 12 kwietnia, dzień po ogłoszeniu takiej decyzji
przez rząd, węgierski parlament zniósł obowiązujący od 15 marca 2015 roku zakaz handlu w
niedziele. Jednocześnie ze zniesieniem zakazu zostały również cofnięte odpowiednie modyfikacje
wpisane w ustawie o handlu oraz rozporządzenie rządu, przyjęte w swoim czasie wraz z ustawą o
zakazie. Wskutek ekspresowego przywrócenia stanu prawnego sprzed 15 marca 2015 r. sklepy i
związki zawodowe stanęły przed niemałym problemem. Dla dużych sieci handlowych otwarcie
sklepów już 17 kwietnia to kwestia prestiżu. Wraz z zakazem został cofnięty również obowiązkowy
100-procentowy dodatek za pracę w niedziele – w jego miejsce przywrócono wcześniej obowiązujący
dodatek 50-procentowy (w czasie obowiązywania zakazu sklepy mogły być otwarte w pięć niedziel w
roku). W niektórych sieciach związki niedawno wywalczyły znaczące podwyżki płac, realizacja których
teraz może się okazać wątpliwa, gdyż handel w niedziele zwiększy koszty funkcjonowania. W innych
sieciach negocjacje o płacach jeszcze trwają, dotychczasowe żądania płacowe związków mogą się
okazać nie do zaakceptowania przez właścicieli w świetle wyższych kosztów funkcjonowania w
niedziele. Z drugiej strony sklepy – szczególnie w zachodniej części kraju – borykają się z coraz
większym brakiem wykwalifikowanych pracowników.
18. Rząd planuje obniżki VAT. Minister gospodarki M. Varga poinformował, że rząd w projekcie budżetu
na rok 2017, który został już przekazany Radzie Budżetowej, wpisał obniżkę podatku VAT z 27% do
5% na mleko, jajka i drób. Obniżony zostanie także VAT na usługi cateringowe – w 2017 roku z 27%
do 18%, a w kolejnym roku do 5%.
19. Zapowiedź redukcji stawki VAT na usługi internetowe. Pełnomocnik premiera ds. digitalizacji T.
Deutsch w wywiadzie radiowym powiedział, że rząd zamierza do 2018 roku udostępnić internet
każdemu gospodarstwu domowemu, a w 2017 roku zredukować stawkę VAT za internetowe usługi z
27% do 18%. Obecnie według danych podanych przez pełnomocnika 30% gospodarstw tłumaczy fakt
braku korzystania z internetu brakiem kompetencji, a 14-15% - kosztami dostępu do internetu. Cel
minimum na Węgrzech, to osiągnięcie w ciągu trzech lat wzrostu liczby korzystających z internetu z
poziomu obecnych 63-70% do średniej unijnej 85%. Jest to o tyle istotne, że w ciągu półtora roku
załatwianie kluczowych spraw z zakresu postępowania administracyjnego będzie możliwe wyłącznie
drogą elektroniczną. Deutsch zasygnalizował też, że kraje Grupy Wyszehradzkiej do lata br. mają
wystąpić ze wspólną propozycją legislacyjną, która uniemożliwiłaby omijanie płacenia podatków
przez pozaeuropejskie firmy, korzystające z europejskiej infrastruktury telekomunikacyjnej.
20. Prognoza GKI na 2016 rok. W ocenie instytutu mimo zbieżnych danych różnych instytucji dot.
prognoz na obecny rok, już w charakterystyce procesów gospodarczych na Węgrzech panuje spora
rozbieżność. Podczas gdy rząd przewiduje zrównoważony wzrost i przewiduje dogonienie wkrótce
Austrii, instytut GKI dostrzega jedynie przejściowe, częściowe sukcesy i widzi dalej trwające
oddalanie się od regionu. W ocenie GKI w minionych miesiącach na Węgrzech trwa kontynuacja
budowy modelu eliminującego gospodarkę rynkową, bezpieczeństwo prawne, przejrzystość, zaś
antyunijność wstąpiła w nową fazę, agresywniejszą od dotychczasowej. Z powodu
nieprzewidywalnego, podejrzanego o korupcję środowiska inwestycyjnego oraz z braku perspektyw
nie można spodziewać się zwrotu ani w napływie kapitału, ani w odpływie siły roboczej, przy
jednoczesnym rozkładzie usług publicznych. Wszystko to, mimo sprzyjającej równowagi danych
makroekonomicznych, ogranicza skuteczność rządowych zamierzeń przyspieszenia gospodarczego.
Co symptomatyczne, w rankingu najszczęśliwszych krajów ONZ spośród 157 państw Węgry znalazły
się dopiero na 91. miejscu. Obietnice i działania rządu z minionych sześciu lat – począwszy od
„obrony” emerytur, poprzez bezpłatne usługi publiczne, czy redukcję opłat za energię, po wielkie
wizje związane z piłką nożną i budową stadionów – z pozoru są bardzo atrakcyjne, lecz ich głównym
celem jest w rzeczywistości zamaskowanie spożycia zasobów głównie w sposób służący interesom
władzy. Co więcej, rząd zużywa nie tylko skumulowane w przeszłości i generujące się stale, lecz
masowo planuje na poczet przyszłości zobowiązania, które prawdopodobnie nigdy się nie zwrócą.
Typowym przykładem spożycia środków nagromadzonych w przeszłości jest quasi-nacjonalizacja
majątku prywatnych funduszy emerytalnych oraz rocznych wpłat na ich rzecz. Charakterystycznym
przykładem spożycia bieżących zasobów jest maksymalizacja środków unijnych możliwych do
ściągnięcia niezależnie od skuteczności ich zastosowania. Specyficzną formą wydawania pieniędzy na
poczet przyszłości jest wizja rządu o wypłaceniu najpóźniej do początku 2019 roku wszystkich
środków unijnych, co jest nie tylko trudne do zrealizowania, ale także skłania do podejmowania
nieprzemyślanych decyzji, marnotrawstwa i zapowiada spowolnienie po 2019 roku dynamiki
gospodarki. Wyraźnym zadłużaniem się na poczet przyszłości są trącące gigantomanią projekty: od
utajnionych planów rozbudowy elektrowni jądrowej w Paks poczynając, przez olimpiadę w
Budapeszcie, czy linię kolejową Budapeszt-Belgrad, aż po niezrozumiałe koncepcje przebudowy
Parku Miejskiego i Wzgórza Zamkowego w Budapeszcie. Choć w tych kwestiach nie doszło do
konsensusu społecznego, kosztowne przygotowania do nich już się rozpoczęły. Wzrastające dochody
części społeczeństwa, zmniejszające się ciężary kredytowe oraz rosnąca skłonność do robienia
zakupów wraz z przelewanymi do kraju dochodami osób pracujących za granicą coraz bardziej
ożywiają konsumpcję i podwyższą ją w 2016 roku co najmniej o 3%. W wyniku podejmowania pracy
za granicą oraz z powodu nieodpowiadającego potrzebom rynku systemu oświaty w wielu zawodach
zaobserwować można brak siły roboczej, w powiązaniu z czym dostrzec można mocną presję
podwyższania płac. W 2016 roku tempo wzrostu płac brutto przyśpieszy nieco powyżej 4,5%. W
wyniku inflacji rzędu 0,8% oraz rekompensującej ją 1-procentowej redukcji PIT dochody realne
wzrosną przeciętnie o 5,2% przy dość znacznym ich zróżnicowaniu. Wartość realna emerytur znów
podąża nieco do góry. Podczas gdy w ciągu jednej dekady, do końca 2016 roku, dochody realne
pracowników sektora prywatnego wzrosły o 45%, to w budżetówce obniżyły się one o ponad 10% (w
służbie zdrowia o ok. 35%). Akumulacja środków trwałych w 2014 roku wzrosła o 11,2%, w 2015 roku
tylko o 1,9%. W bieżącym roku z powodu zmniejszonego napływu środków unijnych spodziewać się
można jej 5-procentowego spadku. I choć inwestycyjne koszty kredytowe w rezultacie
prowzrostowego programu kredytowego banku centralnego nieco zmalały, to i tak są jeszcze
wysokie, w szczególności w świetle negatywnych indeksów cen dóbr producenckich (krajowy indeks
cen dóbr producenckich przemysłu przetwórczego w ubiegłym roku wyniósł -3,3%). Małe i średnie
przedsiębiorstwa zdolne do rozwoju co prawda mają w miarę tani dostęp do środków pieniężnych,
ale jednak ich większość w ogóle nie chce się zadłużać. Rata inwestycyjna w 2016 roku znajdzie się
poniżej 20%, co w przypadku kraju średnio rozwiniętego jest jednak niską proporcją. Wartość realna
inwestycji znajduje się na poziomie sprzed 10 lat. W 2015 roku dynamika gospodarki węgierskiej była
o 1% wyższa od średniej unijnej, ale co ważne odstawała natomiast od wzrostu gospodarczego
innych krajów regionu – Słowacji, Polski, Rumunii, Czech. Na początku 2016 roku różnorakie
prognozy wzrostowe dotyczące gospodarki Węgier nie tylko pod względem trendów, lecz także pod
względem konkretnych danych cyfrowych są mocno zbliżone. Zgoda panuje nie tylko co do tego, że
po 2015 roku również w 2016 roku trwać będzie spowolnienie, a następnie w 2017 roku spodziewać
się będzie można lekkiego przyspieszenia, lecz także co do tego, że zmiana tempa uzależniona będzie
głównie od środków unijnych i związanych z nimi inwestycjami. Na bieżący rok GKI zakłada 2,3%
wzrostu PKB. Styczniowe dane produkcji przemysłowej, budowlanej, handlu detalicznego i eksportu
oraz oczekiwania gospodarcze również potwierdzają trend wyhamowania. W całości roku spadające
inwestycje wpłyną na gospodarkę mocno negatywnie, przyśpieszona konsumpcja będzie
oddziaływać pozytywnie, a eksport w nieco mniejszym niż dotychczas stopniu się przyczyni do
wzrostu gospodarczego. Z wyjątkiem rolnictwa, działalności finansowej oraz sektora nieruchomości
we wszystkich gałęziach gospodarki nastąpi prawdopodobnie spowolnienie. Wzrost stanie się
zorientowany na konsumpcję. GKI zwraca uwagę na to, że jest zupełnie niezrozumiałe, dlaczego rząd
węgierski nie czyni nic w celu dołączenia do tzw. planu Junckera, bo Europejski Strategiczny Fundusz
Inwestycyjny (EFSI) mógłby przyczynić się do realizacji na Węgrzech dużych inwestycji. Dynamika
węgierskiego przemysłu w 2015 roku wyniosła 7,5% - prawie tyle samo, co rok wcześniej (7,6%).
Przemysł przetwórczy rósł w tempie szybszym niż przeciętne, bo o 8%. W odróżnieniu od minionych
lat produkcja energii nie spadała, a rosła. Motorem przemysłu była dobra koniunktura dla sektora
motoryzacyjnego. Natomiast od listopada ubiegłego roku w porównaniu z poprzednimi miesiącami
już trzeci miesiąc rzędu spada wolumen produkcji przemysłowej. W całości 2016 roku spodziewać się
można 5,5% wzrostu przemysłu. Produkcja budowlana odnotować może 5% spadku, bo środki
nowego unijnego cyklu budżetowego jeszcze się nie zrealizowały w nowych zamówieniach, a
korzystny wpływ przedsięwziętej przez rząd polityki mieszkaniowej odczuwalny będzie dopiero od
połowy roku. Rolnictwo po dwóch latach sprzyjającej pogody i wybitnych wyników w 2015 roku
odnotowało gorszy rok, produkcja w tym sektorze spadła o 13%. W 2016 roku w razie przeciętnej
pogody spodziewać się będzie można 5% wzrostu. PKB sektora usług w 2016 roku wzrośnie o 2%,
wolniej od dotychczasowej przeciętnej i od zeszłego roku. Rząd zapowiedział na 2016 rok dużą –
zgodnie z planami powiązaną z olbrzymią redukcją personelu – reorganizację administracji.
Natomiast przegrupowanie zasobów ludzkich instytucji podległych oraz samodzielnych do
ministerstw sprawujących nadzór nad nimi nie oznacza jeszcze samo w sobie redukcji liczebności
personelu. Jest raczej prawdopodobne, że w tym roku dojdzie dopiero do zahamowania wzrostu
liczby osób zatrudnionych w administracji. W 2016 roku najszybszy rozwój cechować będzie sektor
nieruchomości, finansów, handlu, turystyki i telekomunikacji. W 2016 roku spodziewać się można 3%
wzrostu handlu detalicznego. Chociaż wzrost dochodów realnych będzie prawdopodobnie wyższy od
zeszłorocznego, z uwagi na to, że pozytywny wpływ połączenia kas fiskalnych z urzędem
podatkowym zaliczony zostanie do zeszłorocznej bazy, wyhamuje to tempo wzrostu. Liczba sklepów
stale spada, w ostatnich czterech latach liczba wszystkich jednostek handlowych zmniejszyła się o 11
tysięcy, w tym liczba podmiotów samodzielnie prowadzących działalność gospodarczą o ponad 6
tysięcy. Natomiast handel on-line rośnie znacznie dynamiczniej niż przeciętnie. Liczba dób
hotelowych w 2016 roku podobnie jak w zeszłym roku wzrośnie o 5% i na większość ruchu
turystycznego składać się będą już Węgrzy. Planowane przekształcenie systemu bonów
kafeteryjnych i podarunkowych nie wpłynie na te procesy. Wydajność transportu towarowego w
2016 roku wykazywać będzie nieco szybszy wzrost niż w zeszłym roku (o 2,3%), nadal głównie dzięki
transportowi drogowemu. Na rynku telekomunikacyjnym motorem wzrostu także w 2016 roku
pozostanie internet mobilny; po 5,4 mln abonamentów na koniec ubiegłego roku do końca br. liczba
ta wzrosnąć może nawet do 6 mln. Stabilny wzrost zapewniają smartfony oraz wynikający z
korzystania z nich wzrost ilości połączeń internetowych. Dynamiczny rozwój sprzed kryzysu jeszcze
nie powróci, ale rynek nieruchomości drobnymi krokami ruszył już na ścieżkę wzrostu. Z wyjątkiem
rynku nieruchomości biurowych perspektywy poprawiły się we wszystkich pozostałych segmentach.
W ubiegłym roku oddano do użytku 7,6 tys. nowych mieszkań, co oznacza spadek o 9%, natomiast
liczba wydanych nowych zezwoleń budowlanych w skali krajowej była wyższa o 30%, zaś w
Budapeszcie aż o 73%. Wszystko to, częściowo pod wpływem rządowych dotacji rodzinnych na
mieszkania (tzw. CSOK), nakreśla już ożywienie budownictwa mieszkaniowego w przyszłości, choć
nastąpi ono z bardzo niskiego poziomu. Według prognozy GKI w 2016 roku spodziewać się można
oddania do użytku 10-12 tysięcy mieszkań, połączonego z poważnym wzrostem cen. Wzrost
węgierskiego eksportu towarów i usług w 2016 roku będzie szybszy od wzrostu importu, lecz w
porównaniu z poprzednim rokiem (8,4%) będzie nieco powolniejszy (6%). Nadwyżka obrotów
towarów i usług znacznie się zwiększy, proporcja wymiany po ubiegłorocznym 0,8% poprawi się o
dalsze 0,5%. Bilans handlu towarowego będzie wyższy o 1 mld EUR, przekraczając 9 mld EUR, bilans
usług rosnąć będzie w mniejszym tempie do 6 mld EUR. Motorem eksportu towarów jest przemysł
motoryzacyjny, w przypadku usług zaś turystyka i transport. Liczba zatrudnionych w 2015 roku
wzrosła o 2,7%, tj. o połowę powolniej niż rok wcześniej. Jest to jednak i tak znaczny wzrost będący
wynikiem oprócz programów robót publicznych także rozrostu sektora budżetowego, ale również
legalnego zatrudniania w rolnictwie i przemyśle budowlanym – będącego częściowo konsekwencją
„wybielania” gospodarki. Wynika on także z dynamicznego wzrostu podejmowania pracy za granicą.
W 2016 roku spodziewać się można wzrostu zatrudnienia o 1,5%, poziom zatrudnienia w ramach
programów robót publicznych pozostanie nadal wysoki, ale wzrośnie już tylko minimalnie. Stopa
bezrobocia w 2015 roku wyniosła 6,8% (była o prawie 1% niższa od 7,7% rok wcześniej), a w tym
roku prawdopodobnie statystycznie nadal się będzie zmniejszać do 6,5%. Jednak rzeczywisty poziom
bezrobocia wynosi prawdopodobnie ok. 9%. W okresie 2008-16 liczba pracowników budżetówki
zwiększyła się o 20%, przy czym sektor prywatny pozostaje nadal poniżej poziomu sprzed ośmiu lat.
Skumulowana wartość kredytów udzielonych przez banki w 2015 roku zmniejszyła się, ale jakość ich
portfolio uległa poprawie. W bieżącym roku wzrostu spodziewać się można w przypadku obszaru
kredytowania przedsiębiorstw oraz kredytów mieszkaniowych, w sumie jednak nie należy oczekiwać
zwrotu w udzielaniu kredytów. Główną barierę dla udzielania kredytów stanowi brak popytu na nie.
Płynność finansowa systemu bankowego oraz jego adekwatność kapitałowa są dobre, współczynnik
wypłacalności się poprawia. W wyniku nacjonalizacji MKB i banku Budapest większa część
węgierskiego systemu bankowego znalazła się w rękach węgierskich, w rezultacie czego na papierze
zmniejszyło się narażenie systemu na ryzyka płynące z zagranicy, z drugiej strony w przypadku
właścicieli węgierskich należy się zmierzyć z możliwością wystąpienia problemów z płynnością
finansową lub brakiem kapitału. Nacjonalizacje banków nie poprawiły funkcjonowania węgierskiego
systemu bankowego. Wskaźnik deficytu budżetowego w 2015 roku 2% PKB liczony według ESA oraz
spadek o 0,7% w ciągu jednego roku poziomu zadłużenia do 75,5% PKB - statystycznie wskazują na
celujące wyniki. W tle natomiast kryją się: „stłumiony” jednorazowo, ukształtowany nieprzejrzystymi
środkami i manewrami deficyt oraz zadłużenie, antywzrostowy system podatkowy, rozkład wielkich
systemów budżetówki (jak zdrowie i edukacja). Planowany na 2016 rok deficyt budżetowy na
poziomie 2% PKB zdaniem GKI jest niepewny, instytut spodziewa się deficytu raczej rzędu 2,3% PKB.
Dochody budżetu są w sumie realne, po stronie natomiast wydatków nominalny spadek kwot
przewidzianych na służbę zdrowia i naukę zapowiadają poważne napięcia, które już i dotychczas
wymagały „gaszenia pożaru” (np. z powodu niespłaconych rachunków zarządzającej oświatą
instytucji KLIK). Na koniec 2016 roku GKI zakłada redukcję zadłużenia o 1% do 74,5% PKB. Spadek
może być jednak i większy, jeżeli już w 2016 roku napłyną wstrzymane, opóźnione przelewy
dofinansowania unijnego i o ile nie zostaną one zniweczone potrzebnymi zaliczkami z budżetu
czynionymi na poczet przyśpieszonego wykorzystania środków unijnych z cyklu budżetowego 201420. Te ostatnie jednak w razie ziszczenia się planów rządowych mogą znacznie przekroczyć kwotę
opóźnionych przelewów Komisji Europejskiej. Poziom zadłużenia może być znacznie zmniejszony
poprzez prywatyzację banków państwowych, ale może też podskoczyć w razie podjęcia nowych
decyzji w kierunku nacjonalizacji. Inflacja z zeszłorocznego poziomu -0,1% w 2016 roku przyśpieszy
do 0,8%, dużego spadku cen spodziewać się można w przypadku paliw, a wzrostu – w przypadku
używek. Pod wpływem marcowych działań Europejskiego Banku Centralnego zapowiadających
dalsze kroki w kierunku luzowania także Węgierski Bank Narodowy (MNB) postąpił podobnie,
redukując stopę podstawową o dalsze 15 punktów bazowych do 1,2%, przewidując następne
redukcje. Według GKI w bieżącym roku stopa bazowa może się obniżyć do ok. 1%, ale nawet i nieco
niżej, w wyniku czego nastąpić może dalszy spadek kursu forinta, do poziomu 315 HUF/EUR lub
nawet poniżej. Rachunek bieżący bilansu płatniczego i kapitałowego Węgier od 2009 roku wykazuje
coraz większą nadwyżkę, która w 2015 roku osiągnąć mogła 10 mld EUR; po spadku napływu
środków unijnych - mimo znacznego wzrostu nadwyżki bieżącego bilansu płatniczego – w 2016 roku
obniży się do 8 mld EUR. W minionych siedmiu latach wartość skumulowana kapitału na Węgrzech,
nie licząc przymusowego dokapitalizowania sektora bankowego, jako wypadkowa ruchów
międzynarodowych nie zmieniła się, co jest mocną krytyką krajowego środowiska inwestycyjnego ze
strony inwestorów. W miejsce zagranicznego kapitału aktywnego wstąpiły środki unijne. W 2015
roku FDI wykazały prawie 0,7 mld EUR odpływu, w której to tendencji nie należy się spodziewać
zwrotu. Pozostałe kraju regionu natomiast nie zastąpiły, lecz uzupełniły dofinansowaniami unijnymi
zagraniczny kapitał aktywny.
21. Ustawa o narodowych wspólnotach budowy mieszkań uchwalona. Ustawa o narodowych
wspólnotach budowy mieszkań, tzw. NOK (Nemzeti Otthonteremtési Közösségek), przedłożona przez
Kancelarię Premiera parlamentowi w trybie nadzwyczajnym, ma być czwartym filarem rządowego
programu budowy mieszkań (1. CSOK, czyli program pożyczek; 2. obniżka VAT-u na nowe mieszkania
do 5% oraz możliwość zwrotu części VAT-u do maksymalnej kwoty 5 mln HUF; 3. uproszczenie
przepisów budowlanych). W uzasadnieniu do ustawy napisano: „Celem wprowadzenia NOK jest
tworzenie na rynku mieszkaniowym wspólnot działających na podstawie odpowiednich przepisów
gwarancyjnych, opartych na prefinansowaniu, w przypadku których we wspólnym interesie
otrzymania mieszkania grupy osób fizycznych we wspólnotach działających w zupełnie nowej formie
przyjmują na siebie zobowiązania związane z procesem uzyskania mieszkania. NOK posiada
osobowość prawną, która powstaje poprzez zarejestrowanie przez Węgierski Bank Narodowy (MNB)
jako przez urząd sprawujący kontrolę nad nią. Podstawą regulacji jest właściwie model finansowania
wspólnotowego, zgodnie z którym osoby fizyczne chcące zakupić nowo wybudowane mieszkanie
przyłączają siędo NOK, stając się jej członkiem. Działalność NOK zapewnia organizator, który zarządza
też wpłatami członków i może je wykorzystać tylko na zakup mieszkań. Ustawa reguluje działającą w
systemie zamkniętym formę oszczędzania na przyszłe mieszkanie, tworząc przepisy dla
długotrwałego, stabilnego funkcjonowania wyodrębnionej masy majątkowej NOK. W ramach
kontraktu członkowskiego członek zobowiązuje się do uiszczania na rzecz NOK określonej przez
członka kwoty, z uprzednio ustaloną przez członka częstotliwością. NOK zaś w zależności od kwoty
umieszczonej przez oszczędzającego członka, w razie ziszczenia się warunków określonych w
ogólnych warunkach umowy brakujące wpłaty członka uzupełni na rzecz członka w postaci zaliczki.
Dużą zaletą konstrukcji jest to, że członek już z góry wie, jaką kwotę może otrzymać na koniec okresu
oszczędzania”. W uproszczeniu istota konstrukcji polega na wpłacaniu składek przez 10-15 lat na
rzecz wspólnoty składającej się z co najmniej 120 członków i w razie posiadania odpowiedniej
wielkości wkładu własnego (licytacja) lub szczęścia (losowanie) można w miarę szybko i przede
wszystkim bez odsetek uzyskać nowo budowane mieszkanie. A dokładniej: przyłączający się do NOK
członkowie, zobowiązujący się do wpłacania określonej kwoty w ustalonym tempie mogą otrzymać
od wspólnoty kwotę brakującą im do zakupienia nowego mieszkania w formie nieoprocentowanej
zaliczki, o ile zostali oni wybrani przez wspólnotę NOK w drodze losowania w trakcie trwającego
ponad 10 lat okresu wnoszenia składek. Według uchwalonej przez parlament wersji organizatorzy
NOK urządzają publiczne, jawne losowania z regularnością określoną w regulaminie NOK. Na takich
jawnych losowaniach zostają wybrani ci członkowie, którzy tym samym staną się uprawnieni tj.
nabędą roszczenie względem wspólnoty do otrzymania brakującej im kwoty do zakupu nowego
mieszkania. Według decyzji parlamentu jawny wybór może przybrać dwie postacie: licytację oraz
losowanie. Organizator NOK może wybrać obie metody naraz, jak i każdą z nich oddzielnie. Podczas
licytacji pierwszeństwo nabędą ci członkowie, którzy wnieśli wpłaty prefinansujące wyższe niż 20%
określonej uprzednio maksymalnej ceny mieszkania, uiścili też proporcjonalne do tych wpłat opłaty
na rzecz organizatora NOK z tytułu kosztów organizacji. Jeżeli kilka członków NOK zrealizowało
wpłaty prefinansujące o identycznej kwocie i wywiązało się też z opłat organizacyjnych na rzecz
organizatora, wówczas decyzja o wyborze uprawnionego zapada również w drodze losowania.
Zgodnie z zamiarem rządu uprawnienie wybranych w drodze losowania lub licytacji członków do
otrzymania nieoprocentowanej pożyczki od reszty członków NOK eliminuje banki z procesu i
ważnego dla nich segmentu rynkowego: kredytowania kupna nowych mieszkań, dając jednocześnie
gospodarstwom domowym możliwość otrzymania nieoprocentowanego kredytu. Według
komunikatu Rządowego Centrum Informacyjnego poprzez utworzenie instytucji prawnej NOK celem
rządu jest ułatwienie obywatelom nabycia mieszkania oraz zwiększenie liczby budowanych domów i
mieszkań, które finansowane byłyby z oszczędności. W dotychczas istniejących konstrukcjach kas
oszczędnościowych na mieszkanie z oszczędności finansowano bowiem głównie remonty mieszkań. Z
punktu widzenia rozdziału dotacji państwa na zakup mieszkań powstanie więc w ten sposób
konkurencja dla banków, które dotychczas jako jedyne zarządzały kasami mieszkaniowymi, dającymi
prawo do otrzymania dotacji państwa (oszczędności zbierane w kasach korzystały też z ochrony
bankowego funduszu gwarancyjnego, a dotacja państwa wynosiła rocznie maksymalnie 72 tys. HUF).
Istotnym elementem konstrukcji NOK jest więc połączona z nią dotacja państwa, której stawka
stanowi 30% wniesionych składek, nieprzekraczająca jednak miesięcznie kwoty 25 tys. HUF, rocznie
300 tys. HUF, tj. w ciągu 10-15 lat oszczędzania dotacja wynieść może maksymalnie 3-4,5 mln HUF
(10-15 tys. EUR) i płatna jest przez państwo w momencie zakupu nieruchomości. Dotacja państwa
należeć się będzie jednak tylko w wypadku, gdy dany NOK został zorganizowany przez
„sprawdzonego organizatora”. Wyznacznikiem tego faktu ma być fakt wzięcia przez firmę udziału w
zawarciu co najmniej 1000 umów kupna-sprzedaży nieruchomości mieszkaniowych oraz raportującą
od co najmniej dwóch lat dane bankowi centralnemu. Wspólnota NOK zorganizowana jest przez
firmę administrującą i zarządzającą majątkiem wspólnoty. Organizator może być tylko spółką akcyjną
o zamkniętym akcjonariacie, której kapitał zakładowy wynieść musi co najmniej 100 mln HUF (330
tys. EUR). Jeden organizator może tworzyć i zarządzać naraz kilkoma wspólnotami NOK, z tytułu
czego członkowie wnoszą opłaty organizacyjne, z których utrzymuje się organizator, urzędowo
określono też maksymalną wartość opłat. Utworzony przez firmę organizatora majątek w
odróżnieniu od mieszkaniowych kas oszczędnościowych prowadzonych przez banki nie zostaje
wcielony do bilansu firmy organizującej NOK, więc dochody przynoszone przez majątek ulokowany w
państwowych obligacjach lub na rachunkach bankowych przysporzą zysk członkom NOK. Umowna
wartość nowej nieruchomości będącej przedmiotem nabycia może oscylować pomiędzy 10 a 40 mln
HUF, co powinno zostać określone w porozumieniu zawartym przez członka z organizatorem NOK w
momencie akcesji do NOK, a jeżeli wybrany - czy to w drodze losowania, czy licytacji - członek zakupi
nieruchomość o wyższej wartości niż określono w porozumieniu, różnicę zobowiązany będzie wpłacić
jednorazowo w chwili zawarcia umowy kupna nowej nieruchomości. Istnieje też możliwość, by
istniejące mieszkanie członka kupującego nowe mieszkanie zostało przez organizatora zakupione lub
zaliczone na poczet rozliczenia. Organizator werbuje swych członków za pomocą publicznych
komunikatów, a do utworzenia jednej wspólnoty NOK konieczne jest co najmniej 120 członków.
Wspólnota powstaje na czas określony co najmniej 10 lat, maksymalnie 15 lat. Osoba fizyczna chcąca
się stać członkiem wspólnoty zawiera uprzednio porozumienie z organizatorem, w którym składa
oświadczenie zarówno o tym, że przyjmuje do wiadomości, iż wpłaty wnoszone do wspólnoty nie są
objęte obowiązkiem odszkodowawczym bankowego funduszu gwarancyjnego. Do uruchomienia
wpłat i złożenia wniosku o finansowanie nieruchomości konieczne jest przeprowadzenie przez
organizatora badania zdolności płatniczej członka, czego szczegóły uregulowane mają zostać w
odrębnym rozporządzeniu rządu. Tydzień po uchwaleniu ustawy prezydent odmówił jej podpisania,
zwracając ją parlamentowi, argumentując, że „zwiększanie możliwości uzyskania przez rodziny
mieszkania jest celem absolutnie godnym poparcia, lecz realizacja tego celu powinna się odbywać w
sposób przejrzysty, przy utworzeniu organizacji zapewniającej odpowiednie gwarancje dla
uczestników biorących udział w tym procesie, przy surowym urzędowym nadzorze działalności
organizatora NOK”. Zdaniem Jánosa Ádera ustawa nie odpowiada tym wymogom, bowiem zawiera
nieklarowne, kontrowersyjne dyspozycje odnośnie statusu prawnego, struktury i działalności NOK
oraz organizacji zarządzającej wspólnotą NOK i jej majątkiem. Podobnego zdania są też analitycy,
którzy wśród mankamentów konstrukcji wymieniają w szczególności to, że w przypadku NOK nie
wiadomo, kiedy zakupimy mieszkanie, bowiem uzależnione jest to od niemożliwego do przewidzenia
zachowania członków wspólnoty lub losowania. Są także inne zarzuty: konstrukcja prefinansowania
odnosi się tylko do mieszkań nowych; oszczędności zdeponowanie w NOK nie korzystają z ochrony
bankowego funduszu gwarancyjnego; w razie rozmyślenia się i rezygnacji z zamiaru zakupu
mieszkania dostęp do własnych pieniędzy w NOK byłby możliwy dopiero ustaniu wspólnoty po 10-15
latach; 30-procentowa dotacja państwowa należna będzie tylko tym członkom NOK, którzy
zwerbowani zostali przez „sprawdzonych organizatorów”, których z kolei według wymogów ustawy
jest na Węgrzech niewiele, toteż wprowadzenie NOK będzie rezultatem lobbingu wąskiego kręgu
przedsiębiorców. Co do tego ostatniego aspektu także opozycja zwraca uwagę na fakt, że kryteriom
uchwalonej w nadzwyczajnym tempie ustawy odpowiadają obecnie tylko dwie firmy należące do
przedsiębiorcy zbliżonego do rządzącego Fideszu Zoltána Nyékiego, które uczestniczyły we sprzedaży
co najmniej 1 tys. mieszkań oraz przed złożeniem wniosku o organizację NOK na podstawie ustawy o
grupach konsumenckich przez dwa lata nieprzerwanie przekazywały dane na rzecz urzędu ochrony
konsumentów. Ponieważ do spełnienia dwóch pierwszych kryteriów konieczny jest upływ dwóch lat i
dopiero od tego momentu członkom wspólnoty NOK przysługiwać będzie dotacja państwowa,
przewagę zdobędą firmy, które już teraz spełniają oba kryteria (na podstawie ustawy o ochronie
konsumentów w 2012 roku zawieszono grupy konsumenckie, a w 2014 roku zakazano tworzenia
nowych; obecnie jest siedem takich firm, które wcześniej organizowały grupy konsumenckie i
przekazywały również o nich dane, lecz spośród nich tylko dwie firmy należące do Nyékiego
prowadziły w ten sposób sprzedaż ponad tysiąca mieszkań). 30 marca parlament po drobnych
poprawkach ponownie przyjął ostateczną już wersję ustawy, która wbrew sugestii prezydenta nie
wyposażyła wpłat wnoszonych w ramach NOK w ochronę bankowego funduszu gwarancyjnego.
Wyraźnie wyodrębniono natomiast majątek podmiotu organizującego NOK od majątku NOK;
uściślono, że NOK funkcjonuje, dopóki wszyscy członkowie spełniający przyjęte na siebie
zobowiązania płatnicze nie otrzymają mieszkania; kwota nadzwyczajnej wpłaty członka nie może
przekroczyć 40% pozostałej jeszcze do spłacenia należności; kwoty licytacyjna podczas licytacji nie
może przekroczyć 60% zobowiązania pozostałego jeszcze do spłaty przeciwdziałając
tym nadużyciom itp. Ponowne przyjęcie ustawy oznacza zgodnie z węgierską konstytucją, że
prezydent János Áder będzie musiał ustawę podpisać.
22. Bank centralny o korzyściach kredytobiorców po uforintowieniu kredytów walutowych. Jak wynika
z raportu Węgierskiego Banku Narodowego (MNB) przeprowadzone w ubiegłym roku rozliczenia z
tytułu stosowania niezgodnego z prawem spreadu walutowego oraz jednostronnych modyfikacji
umów dotyczyły w sumie 3,6 mln umów, w tym 1,9 mln denominowanych w walutach obcych i 1,7
mln denominowanych w forintach. 91 662 kontraktów wygasło poprzez to, że rozliczona kwota
zwrócona przez bank dłużnikowi przekroczyła sumę istniejącego długu. MNB podał też, że instytucje
finansowe zaspokoiły w sumie roszczenia uprawnionych konsumentów na kwotę 764 mld HUF, z
której 733 mld HUF należało się kredytobiorcom zadłużonym w walutach obcych. Z całości roszczeń
konsumenckich 200 mld HUF zostało faktycznie wypłacone, 566 mld HUF zaś zaliczono na poczet
długu. Biorąc pod uwagę skalę rozliczeń znaczące było też ich oddziaływanie na gospodarkę. Bank
centralny oszacował, że rozliczenie podwyższyło konsumpcję o 0,5-0,8%, a PKB o 0,2-0,3%.
Przeciętna rata kredytu mieszkaniowego denominowanego w CHF zmniejszyła się o 26 100 HUF
(25%), przeciętny dług spadł z 8 mln do 6,5 mln HUF. Ponieważ od momentu rozliczenia oraz
związanej z nim konwersji stopa referencyjna kredytów forintowych (BUBOR) dalej się zmniejszyła,
rata spłacana przez kredytobiorców walutowych objętych rozliczeniem jest obecnie jeszcze mniejsza.
Sam jednorazowy akt konwersji w odróżnieniu od rozliczenia nie spowodował natychmiastowej
redukcji wysokości spłacanych rat, natomiast zlikwidował wahania wynikające ze zmian kursowych.
Korzyści konwersji po ustalonym kursie walutowym stały się oczywiste w styczniu 2015 roku, gdy
szwajcarski bank centralny przestał sztucznie utrzymywać przywiązanie kursu CHF do EUR, w
rezultacie czego kurs CHF w stosunku do HUF – po krótkotrwałych skrajnych wahaniach –
ustabilizował się na poziomie ok. 10-15% wyższym.
23. Zamówienia publiczne finansowane ze środków UE a przejrzystość. Grupa badawcza Centrum
Badania Korupcji w Budapeszcie (CRCB) opublikowała analizę statystyczną węgierskich zamówień
publicznych w latach 2009-15. Jak wynika z raportu zamówienia publiczne pomiędzy 2009 a 2014
rokiem cechowały się wzrostem ryzyka korupcji, podczas gdy lekką poprawę zaobserwować można
było w 2015 roku. Proporcja zamówień realizowanych bez konkursu (przy jednej złożonej ofercie) w
okresie 2009-10 stanowiła ponad 30%, w latach 2011-13 zmniejszyła się do 26-27%, po czym znów
zaczęła rosnąć w latach 2014-15 (31-32%). W całym okresie 2009-15 30% węgierskich zamówień
publicznych przyznano bez konkursu. Na rynku usług i produktów informatycznych bez konkursu
przyznano aż 64-68% zamówień. CRCB konstatuje, że na Węgrzech w okresie 2009-15 zamówienia
publiczne finansowane ze środków unijnych – porównując je z zamówieniami niefinansowanymi ze
środków UE – realizowane były przy wyższym poziomie korupcji. Analiza CRCB obejmowała dane 127
779 ważnych kontraktów na zamówienia oraz dane 135 300 oferentów zwycięskich ofert uzyskane ze
strony internetowej urzędu ds. zamówień publicznych. Utworzona baza umożliwiła dokładny opis
uczestników biorących udział w zamówieniach, prawidłowości wydawania środków publicznych,
realizacji zasady konkurencyjności, ofert cenowych do zamówień publicznych, naturę zjawisk
korupcyjnych powiązanych z zamówieniami oraz trendów, jak owe zjawiska zmieniały się w czasie. W
badanym okresie zawarto w sumie 49 946 kontraktów wspieranych ze środków UE. Z danych wynika,
że 39,8% wszystkich zamówień finansowane było ze źródeł UE. Wartość netto wszystkich umów w
badanych siedmiu latach wyniosła w sumie 12,3 bln HUF, z czego 6,3 bln HUF finansowała UE (tj.
51% wartości umów). Najważniejszym spostrzeżeniem CRCB jest, że mimo bardzo surowego
mechanizmu kontroli UE oraz surowych przepisów regulujących wydatkowanie wsparcia unijnego w
porównaniu z innymi zamówieniami ryzyko korupcji w przypadku zamówień realizowanych ze
środków unijnych nie tylko się nie zmniejszyło, lecz wręcz wzrosło.
24. Stopień ubóstwa na Węgrzech. W niedawno opublikowanym raporcie Komisji Europejskiej o
Węgrzech osobny dział poświęcono kształtowaniu się ubóstwa i wyłączenia społecznego. Wynika z
niego, że liczba osób żyjących w ubóstwie lub w wykluczeniu społecznym z 3,4 mln w 2013 roku w
2014 roku spadła do 3,1 mln. Oznacza to jednak wciąż o 302 tys. więcej niż w 2008 roku. Komisja
dostrzega poprawę, lecz ubóstwo jest nadal wysokie, a wskaźniki socjalne w porównaniu z ogólnymi
indeksami gospodarczymi oraz sytuacją na rynku pracy niewiele się poprawiły. Według analizy KE
wskaźnik relatywnego ubóstwa dochodowego znacznie się nie poprawił - w 2014 roku z wartością
14,6% odbiegał mocno od 17,2% przeciętnej UE. 12,2% społeczeństwa żyło w gospodarstwach o
niskiej intensywności pracy – jest to wartość o 0,4% niższa niż w 2013 roku, lecz wyższa od 11%
średniej UE – w wyniku czego przeciętny wskaźnik „proporcji osób żyjących w ubóstwie lub w
wykluczeniu społecznym” był o 2,4% niższy niż w 2013 roku. W porównaniu regionalnym obraz
Węgier jest jeszcze bardziej opłakany i aczkolwiek w niedalekiej przeszłości niektóre wskaźniki dot.
ubóstwa wykazały poprawę, to jednak w porównaniu regionalnym nadal są zaliczane do wysokich. W
szczególności od 2012/13 roku nastąpiła korekta w proporcji osób żyjących w gospodarstwach o
niskiej intensywności pracy oraz cierpiących z powodu nadzwyczajnego niedostatku, lecz oba
wskaźniki są wysokie w stosunku do krajów regionu. Ubóstwo wśród osób położonych w
najtrudniejszej sytuacji, w szczególności wśród dzieci i Romów jest nadal problemem
nierozwiązanym. O ile do 2010 roku 2% społeczeństwa wykazywało dochody poniżej 40% krajowej
mediany dochodu, to w 2014 roku proporcja ta wynosiła już 4,5%. W kręgu społeczeństwa będącym
w wieku zdolnym do pracy przeciętna nisza ubóstwa była w okresie 2012-14 o 2% wyższa od średniej
unijnej. W 2014 roku 41,5% dzieci było zagrożone ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, a co
najmniej jedno dziecko na cztery było zagrożone groźbą ubóstwa.
25. Nadal dużo Węgrów emigruje. Według danych Centralnego Urzędu Statystycznego (KSH) w
ubiegłym roku 33 tysiace Węgrów zdecydowało się na opuszczenie kraju (wzrost o 4,6% r/r). Ekserpci
szacują, że liczby te są o wiele wyższe i migracja odbywa się w szybszym tempie, bo urząd
statystyczny uwzględnia tylko tych, którzy o swym zamiarach poinformowali odpowiednie urzędy. Za
granicę, przede wszystkim do Niemiec, Wielkiej Brytanii i Austrii, wyjeżdżają w szczególności osoby
poniżej 30 lat (44%) i poniżej 40 lat (75%).
26. Wzorcowy projekt dla Paks2. Jak podała rosyjska agencja prasowa RIA Nowosti, a zania media
wegierskie, projektem referencyjnym dla nowych bloków jądrowych w Paks będzie Elektrownia
Atomowa 2 w Sosnowym Borze (okolice Sankt Petersburga). Według RIA istnienie bloku nadającego
się do zademonstrowania jako referencja jest nieodzownym wymogiem oferty firm zajmujących się
budową za granicą elektrowni jądrowych. Nowa elektrownia rosyjska reprezentująca generację 3+
zastąpi aktualnie funkcjonujące bloki w Sosnowym Borze. Pierwszy blok wyposażonej w reaktor typu
VVER-1200 o mocy netto 1085 MW (brutto 1170 MW) elektrowni znajdującej się 35 km na zachód
od Sankt Petersburga zgodnie z planami oddany zostanie do użytku w 2018 roku, a drugi w 2019
roku. Także trzeci i czwarty blok otrzymały już odpowiednie zezwolenia, ich projektowanie jest w
toku. Rosyjska agencja prasowa wskazała, że parametry techniczno-ekonomiczne Elektrowni
Atomowej 2 są lepsze od wcześniejszych generacji elektrowni i odpowiadają wymogom
bezpieczeństwa określonym po tragedii elektrowni atomowej w Fukushima. Głównym projektantem
elektrowni jest Atomprojekt z Petersburga, a głównym wykonawcą reaktora VVER-1200
eksperymentalne biuro projektowe Gidropress z Podolska. RIA Nowosti przypomniała, że pod koniec
2014 roku zawarto węgiersko-rosyjskie porozumienie o budowie piątego i szóstego bloku elektrowni
w Paks wyposażonej w reaktory typu VVER-1200.
27. Paks2 - na razie rząd nie wykorzysta pieniędzy z kredytu rosyjskiego. Wbrew wcześniejszym
zapowiedziom rząd Węgier na razie nie wykorzysta pierwszej transzy rosyjskiego kredytu na
rozbudowę elektrowni atomowej w Paks (tzw. projekt Paks2). W lutym br. szef Kancelarii Premiera
János Lázár zapowiadał jeszcze, że w połowie roku może się rozpocząć wykorzystywanie kredytu. Jak
jednak wynika z odpowiedzi ministra na pisemne zapytanie europarlamentarzysty Benedeka Jávora
rząd nie rozpocznie ściągania transz kredytu rosyjskiego dopóki trwa unijne postępowanie w zakresie
podejrzenia naruszenia prawa konkurencji. Jávor, upubliczniając pismo Lázára przypomniał, że choć
nie z mocą obowiązującą, to jednak Komisja Europejska gorąco polecała przerwanie wszelkich
przygotowań do inwestycji Paks2 do czasu zakończenia postępowań i badań w sprawie. Zdaniem
Jávora KE miała tutaj na myśli nie tylko postępowanie wszczęte w sprawie zakazanej dotacji
państwowej, lecz także postępowanie z powodu nieogłoszenia uprzednio przetargu na rozbudowę
Paks2 (dokonano bezpośredniego wyboru rosyjskiego inwestora).
28. Elektrownia w Paks gwarantem taniej energii. Miklós Seszták, minister rozwoju narodowego
oświadczył podczas wizyty w elektrowni jądrowej w Paks, że energia atomowa jest i długo będzie
filarem bezpiecznego zaopatrzenia w energię na Węgrzech. Według ministra coraz wydajniej
funkcjonująca - dzięki stałym pracom rozwojowym – elektrownia jest niebędna dla utrzymania
rządowego programu redukcji kosztów energii. Dodał, że obniżenie uzależnienia energetycznego
Węgier jest możliwe jedynie za pomocą zrównoważonej produkcji energii, w czym elektrownia w
Paks od trzech dekad pełni kluczową rolę. Minister Seszták powiedział też, że dla systematycznej
poprawy wydajności elektrowni wprowadzono niedawno 15-miesięczny cykl jej funkcjonowania, co
było możliwe dzięki zastosowaniu nowych kaset paliwowych stworzonych przy współpracy
węgierskiego przemysłu nuklearnego oraz krajowych ośrodków naukowych.
29. Budowa North Stream II podniesie ceny gazu. Podczas konferencji Dialog Energetyczny
zorganizowanej w Berlinie przez ambasadę Węgier sekretarz stanu ds. energii András Aradszki
powiedział, że planowana inwestycja polegająca na podwojeniu mocy istniejącego gazociągu North
Stream przynieść może dla Węgier taki rezultat, że kraj będzie mógł nabyć gaz tylko drożej i zamiast
poprzez Ukrainę, będzie mógł dotrzeć do gazu tylko od strony Austrii. Aradszki podkreślił, że ma
nadzieję, że podczas kształtowania unii energetycznej zmierzającej do stworzenia wspólnego,
unijnego rynku energetycznego ważną rolę odegra też zasada solidarności, a niemieccy decydenci
uwzględnią wrażliwe położenie regionu Europy Środkowej i Południowej. Stwierdził, że dla
utworzenia „prawdziwego rynku” skutkującego dywersyfikacją tras i źródeł dostaw należałoby
zintensyfikować prace nad korytarzem energetycznym na osi północ-południe.
30. Ruszył import gazu ze Słowacji. Państwowy koncern MVM poinformował, że od 1 marca br.
sprowadzany jest gaz poprzez słowacko-węgierski łącznik gazowy. Zbudowany kosztem 40 mld HUF
łącznik został uroczyście otwarty przez premierów Węgier i Słowacji dwa lata temu, tuż przed
wyborami parlamentarnymi na Węgrzech w 2014 roku. Od czasu oddania do użytku w lipcu 2015
roku interkonektor nie był w ogóle wykorzystywany z powodu braku zamówień. Przyczyną były
ponoć koszty – import taniego zachodniego gazu przez Austrię był bardziej opłacalny. Według
danych Magyar Gáz Tranzit Zrt. obecnie dziennie sprowadzane jest przez Słowację 500 tys. m³ gazu.
31. Preferencyjny kredyt na budowę dróg. Europejski Bank Inwestycyjny (EIB) udzieli Węgrom do 2020
roku kredytu na łączną kwotę 500 mld HUF z przeznaczeniem na budowę dróg. Umowę dotyczącą
pierwszej transzy kredytu w wysokości 140 mln EUR podpisali 7 marca minister gospodarki Węgier
M. Varga i wiceprezes EIB L. Baranyay. Pełna kwota ma być wykorzystana w ciągu dwóch lat, a okres
spłaty wyniesie 25 lat. Z pierwszej transzy mają zostać zmodernizowane te elementy sieci drogowej,
które nie sa zaliczane do tzw. transeuropejskiej sieci komunikacyjnej lub których nie da się wspierać
ze środków unijnych - np. odcinek autostrady M8 Kecskemét – Nagykőrös – Békéscsaba oraz drogi
ekspresowej M44, odcinek graniczny pomiędzy Sopron a Csorna na drodze ekspresowej M85,
podwyższenie standardu na odcinku pomiędzy Bátonyterenye a Ózd na drogach krajowych 23 i 25.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Węgry - podstawowe wskaźniki makroekonomiczne
Wzrost PKB (%)
Produkcja
przemysłowa (%)
Inflacja (%)
Bezrobocie (%)
2009
-6,3
2010
1,2
2011
1,7
2012
-1,7
2013
1,5
-17,7
10,5
5,4
-1,7
1,4
4,2
10,0
4,9
11,2
3,9
10,9
5,7
10,9
1,7
10,2
Źródło: Węgierski Urząd Statystyczny (KSH), r/r
Opr.: Wydział Polityczno-Ekonomiczny Ambasady RP w Budapeszcie
2014
3,5
7,6
2015
2,9
7,5
2016
2,2 (I)
-0,2
7,1
-0,1
6,8
0,3 (II)
6,1 (XII-II)