Michał Anioł „Wygnanie z raju”

Michał Anioł „Wygnanie z raju” - opis fresku,
interpretacja
„Wygnanie z Raju” stanowi jedną z dwóch najbardziej rozpoznawalnych
na świecie scen przedstawionych na fresku, który zdobi sklepienie
watykańskiej Kaplicy Sykstyńskiej. Autorem dzieła jest Michał Anioł
Buonarotti. Zostało mu ono zlecone przez papieża Juliusza II, który w
ten sposób pojednał się z artystą obrażonym przez głowę Kościoła
rezygnacją z wcześniejszego zamówienia. Malarz rozpoczął zdobienie
sklepienia Kaplicy w maju 1508 , zaś ostatnie rusztowania zniknęły z tej
części kościoła pod koniec października 1512 roku. „Wygnanie z Raju”
zostało ukończone już w 1509 roku, było więc jednym z pierwszych
gotowych elementów dzieła.
Całe malowidło prezentuje się następująco: ściany boczne kaplicy
zdobią freski przedstawiające najważniejsze historie ewangeliczne – 6
scen ze Starego Testamentu po lewej stronie oraz 6 scen z Nowego
Testamentu po prawej. U dołu wieńczy je pas imitujący zasłony z
tkaniny. Najbardziej widoczna i reprezentatywna ściana Kaplicy,
znajdująca się dokładnie na wprost głównego wejścia ,została
przyozdobiona monumentalnym freskiem, przedstawiającym „Sąd
Ostateczny”.
Sklepienie świątyni zajmują natomiast starotestamentowe, kluczowe dla
dziejów ludzkości, sceny – stworzenie świata i pierwszych ludzi, potop
oraz interesujące nas „Wygnanie z Raju”.
Posiada ono konstrukcję dwudzielną, prezentując jednocześnie dwa
momenty: zerwanie owocu z drzewa poznania dobra i zła oraz odejście
pierwszych ludzi z raju pod karzącym okiem i gestem anioła. Osią
centralną dla konstrukcji jest rzeczone drzewo wiedzy oplatane od
spodu ku górze przez węża, który u szczytu zyskuje kobiecą sylwetkę i
pod taką postacią kusi Ewę, by skosztowała zakazanego owocu.
Odmiennie od tradycyjnych wyobrażeń tej sceny, siłą sprawczą grzechu
pierworodnego zdaje się być nie kobieta, ale towarzyszący jej
mężczyzna. To Adam sięga samodzielnie po zakazane owoce, zaś Ewa
jedynie wyciąga dłoń w stronę podawanego jej przez kusicielkę
podarku. Jej twarz jest niepewna i nie nosi śladów szatańskich
podszeptów, jakie miały ją pchnąć ku nieposłuszeństwu, zdaje się
jedynie podporządkowywać pomysłowi swego towarzysza. Jej ciało
ułożone jest w wygodnej, przystającej do wizji rajskiego szczęścia
pozycji, której spokój i statyczność zakłóca jedynie wyciągnięte w górę
ramię. Postaciami dynamicznymi w tej części kompozycji są Adam i
kusicielka z odwłokiem węża, których ciała zostały odmalowane przy
pomocy barwnika o ton ciemniejszego od tego, jaki został użyty w
przypadku niemal białej, a więc symbolizującej niewinność, skóry Ewy.
Po drugiej stronie drzewa widzimy pierwszych rodziców już
odchodzących z Raju. Adam broni się przed karzącym sztyletem
wyciągniętym w jego stronę przez anioła, a obie sylwetki poruszają się
skulone z trwogi oraz wstydu, jaki zaczął towarzyszyć im po zerwaniu
owocu z drzewa wiedzy i związanym z tym nowym odczuwaniem swojej
nagości. Twarze pierwszych ludzi wyrażają nie tylko trwogę i cierpienie
spowodowane wygnaniem ze stanu pierwotnej szczęśliwości, uwagę
zwraca także ich brzydota nieprzystająca do urody postaci, jakimi Adam
i Ewa byli przed popełnieniem grzechu pierworodnego. Uderzająca jest
szczególnie metamorfoza Ewy, która z symbolu kobiecego piękna i
delikatności przemienia się w szarą postać o diabelsko wykrzywionej
twarzy.
Zmianie ulega także krajobraz otaczający bohaterów – wypełniona
rozmaitymi elementami przyrody przestrzeń Raju zostaje zastąpiona
przez pustą równinę, którą pierwsi rodzice będą musieli odtąd uprawiać
w trudzie i znoju.