"Usprawnienie istniejących centrów zarządzania kryzysowego" (pl.)

Transkrypt

Usprawnienie istniejących centrów
zarządzania kryzysowego
Zarządzanie ryzykiem / skutkami katastrof i zapobieganie zagrożeniom naturalnym na obszarach górskich
i / lub leśnych
5D102 RIMADIMA an INTERREG III B CADSES NP project part-financed by the European Union
Projekt Nr 5D102
Partnerzy Projektu
1.
Związek Gmin Górskich "Apeniny-Forlivese" w Predappio, Włochy;
2.
Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach, Polska;
3.
Agencja Koordynująca Rozwój Regionu Jeziora Balaton w Siófok, Węgry;
4.
Rezerwat Przyrody BERKUT w Lazne Kynzvart, Republika Czech;
5.
Ośrodek Administracyjny Regionu Smolyan, Smolyan, Bułgaria;
6.
Krajowe
Stowarzyszenie
Małych
i
Średnich
Przedsiębiorstw
w Sofii,
Bułgaria;
7.
Wydział Leśnictwa Uniwersytetu w Skopje, Była Jugosłowiańska Republika
Macedonii;
8.
Przedsiębiorstwo Publiczne "Parki i Tereny Zielone" w Skopje, Była Jugosłowiańska
Republika Macedonii;
9.
Przedsiębiorstwo Publiczne Gospodarki Wodnej "SRBIJAVODE", Nowy Belgrad,
Republika Serbii;
10. Uniwersytet Belgradzki, Wydział Leśnictwa, Nowy Belgrad, Republika Serbii.
http://www.rimadima.org/
http://www.cadses.net/en/home.html
Przygotowanie do druku:
Sławomir Słowik
Andrzej Jaworski
[email protected]
Wydział Zarządzania Kryzysowego
Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach
Skład i druk:
(proszę wpisać dane drukarni)
© Wszelkie prawa zastrzeżone
Wstęp
-2-
Zarządzanie ryzykiem / skutkami katastrof i zapobieganie zagrożeniom naturalnym na obszarach górskich
i / lub leśnych
Wstęp
-3-
SPIS TREŚCI
WSTĘP.............................................................................................................................................. 5
BUŁGARSKI RAPORT KRAJOWY Z DZIAŁAŃ REALIZOWANYCH W RAMACH PAKIETU ROBOCZEGO - 3......... 7
WĘGIERSKI RAPORT KRAJOWY Z DZIAŁAŃ REALIZOWANYCH W RAMACH PAKIETU ROBOCZEGO - 3....... 43
MACEDOŃSKI RAPORT KRAJOWY Z DZIAŁAŃ REALIZOWANYCH W RAMACH PAKIETU ROBOCZEGO - 3... 91
SERBSKI RAPORT KRAJOWY Z DZIAŁAŃ REALIZOWANYCH W RAMACH PAKIETU ROBOCZEGO - 3........ 111
WŁOSKI RAPORT KRAJOWY Z DZIAŁAŃ REALIZOWANYCH W RAMACH PAKIETU ROBOCZEGO - 3 ........... 119
POLSKI RAPORT KRAJOWY Z DZIAŁAŃ REALIZOWANYCH W RAMACH PAKIETU ROBOCZEGO - 3 ............ 135
ANALIZA RAPORTÓW KRAJOWYCH W ZAKRESIE SYSTEMÓW ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO ............... 161
ROZWIJANIE OPTYMALNYCH METOD PRACY CENTRÓW ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO ........................ 169
Wstęp
-4-
WSTĘP
W wielu regionach objętych programem CADSES katastrofy naturalne, takie jak burze,
powodzie, pożary lasu, susze lub powstałe w wyniku działania sił grawitacyjnych (osunięcia ziemi, lawiny, osunięcia skał, pływy błota, oberwania skał), przynoszą olbrzymie szkody
ludności i przyrodzie i pozostawiają długotrwałe konsekwencje dla gospodarki
i infrastruktury. Dlatego głównym celem niniejszego projektu jest opracowanie środków zapobiegawczych, planów działania awaryjnego oraz planów zwalczania nieuchronnych zagrożeń.
Projekt RIMADIMA ma na celu określenie wspólnej koncepcji „Systemu wspierania decyzyjnego DSS” jako narzędzia usprawnienia procesu podejmowania decyzji, wykorzystywanego przez wydziały planowania i “centra zarządzania kryzysowego”. Strukturę opracowanego narzędzia, jak również wersję demonstracyjną oprogramowania DSS będzie można
adaptować do wszelkiego rodzaju zagrożeń i każdego regionu objętego obszarem działania CADSES.
Partnerzy projektu pochodzą z regionów gęsto zalesionych, wyróżniających się wysokimi
górami lub wielkimi jeziorami, sąsiadującymi z zaludnionymi obszarami miejskimi, infrastrukturą techniczną i strefami przemysłowymi. Ważnym czynnikiem ekonomicznym tych
rejonów jest turystyka, która jednakże bez trwałej koncepcji bezpieczeństwa, może przynosić szkody i zagrożenia.
Projekt nie stworzy bezpośrednio nowych struktur instytucjonalnych, ale usprawni istniejące struktury, w szczególności wydziały zaangażowane w zarządzanie kryzysowe. Ponadto
projekt RIMADIMA połączy narzędzia planowania przestrzennego w zarządzaniu ryzykiem
z narzędziami służącymi do wspierania procesu decyzyjnego, a tym samym zapewni ramy
do działania międzysektorowego.
Głównymi zadaniami projektu są:
1) Zaplanowanie, unowocześnienie i rozwinięcie centrów zarządzania kryzysowego, wbudowanych w jednostki krajowe, regionalne i lokalne, zmierzające do zwiększenia bezpie-
Wstęp
-5-
czeństwa w celu wzmocnienia struktur społecznych i gospodarczych (turystyki, przedsiębiorstw, infrastruktury, itd.);
2) Popieranie współdziałania i wymiany doświadczeń między centrami zarządzania kryzysowego na poziomie krajowym, regionalnymi i lokalnym oraz wydziałów planowania przestrzennego na poziomie krajowym, regionalnymi i lokalnym, opartych na wspólnym prawodawstwie europejskim ;
3) Wypracowanie i udoskonalenie wspólnych dyrektyw w zakresie planowania przestrzennego, ustaw i procedur w zakresie zapobiegania zagrożeniom i zarządzania ryzykiem.
Działania w ramach Projektu zawarte są w następujących pakietach roboczych:
¾ WP 1 - Zarządzanie projektem;
¾ WP 2 - Analiza zagrożeń naturalnych w regionach zalesionych / górzystych, metody pracy oraz wymiana doświadczeń;
¾ WP 3 - Usprawnienie istniejących centrów zarządzania kryzysowego;
¾ WP 4 - Techniczne wdrożenie opracowanych środków;
¾ WP 5 - Zalecenia dla władz publicznych (regionalnych, narodowych, Unii Europejskiej);
¾ WP 6 - Rozpropagowanie wyników i wzmocnienie świadomości społecznej
w zakresie zapobiegania ryzyku.
Niniejsza publikacja stanowi podsumowanie działań w ramach pakietu roboczego NR 3
projektu RIMADIMA - usprawnienie istniejących centrów zarządzania kryzysowego. W jej
skład wchodzą raporty narodowe, które obrazują funkcjonowanie systemów zarządzania
kryzysowego w krajach partnerskich oraz zbiorcza analiza, ukazująca mocne i słabe strony
omawianych systemów. Uzupełnieniem tematu jest opracowanie dotyczące metod optymalizacji pracy centrum zarządzania kryzysowego.
Wstęp
-6-
BUŁGARSKI RAPORT KRAJOWY
Z DZIAŁAŃ REALIZOWANYCH W RAMACH
PAKIETU ROBOCZEGO - 3
Niniejszy raport został przygotowany przez inż. Dimitara Kalaydzhieva – Smolyan,
Bułgaria.
Bułgarski Raport Krajowy z Działań Realizowanych W Ramach Pakietu Roboczego – 3
-7-
3.1. SYSTEM ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO W BUŁGARII
3.1.1 Wstęp
Bezpieczeństwo obywateli jest głównym celem i obowiązkiem Państwa. Ochrona
obywateli jest osiągana poprzez obronę ludności i kluczowej infrastruktury w czasie katastrof, kraks, wypadków i innych sytuacji nadzwyczajnych w celu zmniejszenia szkód, szkodliwych konsekwencji oraz szybkiej odnowy. Jest ona obecnie podstawą bezpieczeństwa
narodowego, łącznie z bezpieczeństwem zewnętrznym i wewnętrznym.
Struktury narodowe i cywilne mające na celu zagwarantowanie bezpieczeństwa
tworzą system, który stanowi część systemu bezpieczeństwa narodowego. Element systemu posiadający monopol na wykorzystanie siły łącznie z uprawnieniami do podejmowania decyzji oraz kontrolą cywilną tworzy jądro sekcji bezpieczeństwa. Sekcja ta obejmuje
spokój publiczny i władze bezpieczeństwa wewnętrznego oraz władze odpowiedzialne za
ochronę ludności i kluczową infrastrukturę, które stanowią niepodzielną część sekcji bezpieczeństwa, ze swoją rolą i statutem.
Dla zagwarantowania bezpieczeństwa cywilnego, jako części bezpieczeństwa narodowego wspólnie z resortami obrony i spraw wewnętrznych, należy również utworzyć
departament ochrony ludności i kluczowej infrastruktury, który powinien przyjąć główną
odpowiedzialność w tej sekcji i któremu powinny pomagać wszystkie departamenty państwa.
Celem polityki ochrony ludności i kluczowej infrastruktury jest zmniejszenie negatywnych skutków dla środowiska w przypadku katastrof, kraks, wypadków i innych sytuacji
nadzwyczajnych oraz możliwość realizacji praw obywatelskich.
Bezpieczeństwo cywilne może być osiągnięte przez przygotowanie, wspieranie
i efektywne wykorzystanie sposobów ochrony, monitorowania, terminowej i adekwatnej reakcji oraz przezwyciężania konsekwencji klęsk żywiołowych, kraks, wypadków i innych
znaczących negatywnych wpływów na ludność i kluczową infrastrukturę.
Głównymi zasadami ochrony ludności i kluczowej infrastruktury są:
- Utworzenie systemu ochrony ludności, jako części narodowego systemu bezpieczeństwa, jako trzeciego bieguna obok bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego;
-8-
- Utworzenie ujednoliconego systemu dla obserwacji, wczesnego ostrzegania,
ogłaszania i zarządzania w sytuacjach nadzwyczajnych, odpowiedzialnego za bezpieczeństwo ludności i integrację systemów w pozostałych częściach obszaru bezpieczeństwa;
- Zasada programowa zarządzania zasobami w celu zmniejszenia słabych punktów, reagowania i przywracania;
- Partnerstwo publiczno - prywatne;
- Angażowanie obywateli i organizacji obywatelskich;
- Skuteczne partnerstwo międzynarodowe;
- Wykorzystanie najbardziej efektywnego połączenia grup zawodowych i ochotniczych;
System ochrony ludności rozwija się jako organizacja sieciowa, dopasowująca
centralizację planowania, obserwację, wczesne ostrzeganie i ogłaszanie do szybkiej reakcji i zarządzania na miejscu sytuacji nadzwyczajnej z późniejszym wzrostem wysiłków
przyciągnięcia sił w systemie horyzontalnym i pionowym.
Oficjalną osobą odpowiedzialną za zarządzanie jest Minister ochrony ludności
i kluczowej infrastruktury (bezpieczeństwo cywilne, sytuacje nadzwyczajne), któremu pomaga Ministerstwo. Funkcje wykonawcze są realizowane na szczeblu centralnym służb
narodowych. Tworzone są struktury lokalne na szczeblu regionalnym i gminnym, którymi
zarządza Minister.
Koordynacja działań w celu zagwarantowania bezpieczeństwa obywateli jest osiągana przez Radę Bezpieczeństwa Rządu poprzez Komisję ds. ochrony cywilnej i kluczowej
infrastruktury, pod kierunkiem ministra członka Rady Ministrów
-9-
3.1.2 Podstawa prawna systemu zarządzania kryzysowego
Podstawy prawne systemu zarządzania kryzysowego w Bułgarii są regulowane
przez szereg ustaw i aktów wykonawczych, opublikowanych w “Dyrzhaven vestnik” –
Dzienniku Urzędowym w Bułgarii. Najważniejszymi są:
• Konstytucja Republiki Bułgarii (1991) – Artykuły 9, 61, 84(12), 100(5), 105;
• Koncepcja bezpieczeństwa narodowego (1998), Doktryna militarna (1999),
Koncepcja zarządzania kryzysowego (1999);
•
Ustawa o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. Nr 19/01.03.2005 z późniejszymi
zmianami);
•
Ustawa o ochronie przed katastrofami (Dz. U. Nr 102/19.12.2006 z późniejszymi zmianami);
•
Ustawa o obronności i armii;
•
Ustawa o Ministerstwie Spraw Wewnętrznych;
•
Ustawa o administracji;
•
Regulamin organizacyjny Ministerstwa Polityki Państwa ds. Katastrof i Wypadków (MPPKiW) (Dz. U. Nr 48/13.06.2006);
•
Regulamin organizacyjny struktury i procedur Międzyresortowego Komitetu
Pomocy i Powrotu do normy (Dz. U. Nr 40/18.05.2007);
•
Regulamin organizacji i działalności zapobiegania i eliminowania konsekwencji w przypadku klęsk żywiołowych, wypadków i katastrof (Dz. U. Nr
13/03.02.1998) itd.
Zarządzanie kryzysowe, zgodnie z Ustawą o zarządzaniu kryzysowym, jest kom-
pleksem działań właściwych władz ukierunkowanych na zapobieganie występowaniu
i rozwojowi kryzysów oraz na ich kontrolę.
Dla tych celów został utworzony w Bułgarii Narodowy System Zarządzania Kryzysowego (NSZK). NSZK zapewnia działania związane z zapobieganiem i kontrolą kryzysów na terytorium kraju i poza jego granicami, realizując obowiązki wynikające
z umów międzynarodowych, których stroną jest Republika Bułgarii.
NSZK jest zbudowany na szczeblach centralnym i regionalnym. NSZK obejmuje,
zgodnie z Artykułem 6 Ustawy:
1. Ciała wykonawcze;
2. Centra zarządzania;
- 10 -
3. System łączności i informacji;
4. Siły ratunkowe.
NSZK zapewnia: a) analizę i ocenę ryzyka powstania kryzysu; b) gotowość do
działania w czasie kryzysów; c) wymianę informacji; d) efektywne wykorzystanie dostępnych zasobów; e) koordynację pomiędzy siłami ratunkowymi z zachowaniem ich przynależności organizacyjnej.
Zarządzanie kryzysowe jest realizowane przez:
•
Centralne władze wykonawcze;
•
Lokalne władze wykonawcze;
•
Władze zgodnie z Artykułem 19 (4) Ustawy o administracji.
Rada Bezpieczeństwa udziela Rządowi pomocy w realizacji jego praw.
Zgodnie z tą Ustawą Rząd Bułgarii ma następujące funkcje:
1. Kształtowanie polityki narodowej i realizację wspólnego kierownictwa w działaniach zarządzania kryzysowego;
2. Zbudowanie Narodowego Systemu Zarządzania Kryzysowego (NSZK) i zarządzanie nim;
3. Podejmowanie decyzji o uczestniczeniu bułgarskich sił nie militarnych w przypadku kryzysów w innych krajach i udzielaniu pomocy humanitarnej;
4. Zezwolenie na uczestnictwo zagranicznych lub międzynarodowych sił nie militarnych w czasie kryzysów na terytorium kraju;
5. Ogłaszanie sytuacji kryzysowej w całym kraju lub jego części oraz określanie
koniecznych ograniczeń i środków zapobiegawczych;
6. Podejmowanie decyzji o mobilizacji zasobów cywilnych;
7. Podejmowanie decyzji o ewakuacji ludzi i zwierząt oraz usuwaniu wartości kulturalnych i materialnych z obszarów niebezpiecznych;
8. Uchwalanie Narodowego planu zarządzania kryzysowego;
9. Uchwalanie Narodowego programu oraz Narodowego rocznego planu ochrony
kluczowej infrastruktury;
10. Określanie rodzaju, warunków oraz kolejności tworzenia, wykorzystania oraz
odbudowywanie zapasów kryzysowych.
- 11 -
11. Określanie podmiotów prawnych i firm, zgodnie z ich działalnością, którym
przydzielono funkcje planowania, przygotowania i prowadzenia działań w przypadku kryzysów;
12. Przydzielenie zadania opracowania metod oceny ryzyka występowania kryzysów;
13. Zorganizowanie budowy i wykorzystania Ogólnego Systemu Łączności i Informacji Zarządzania Kryzysowego;
14. Zorganizowanie budowy Narodowego Systemu Wczesnego Ostrzegania oraz
Narodowego Systemu Ogłaszania, jak również ich współdziałania z istniejącymi systemami
międzynarodowymi.
RZĄD
Rada
Bezpieczeństwa
Ministerstwo polityki państwa w czasie katastrof
i wypadków
Ministerstwa
i departamenty Państwa
Narodowy Sztab
Kryzysowy
Narodowe Centrum Zarządzania
Kryzysowego
Rada Bezpieczeństwa:
1. Analizuje poziom ryzyka wystąpienia kryzysu i proponuje podjęcie środków zapobiegawczych;
2. Proponuje Rządowi ogłoszenie sytuacji kryzysowej;
3. Proponuje Rządowi uczestniczenie w przypadkach innych niż wojna oraz misjach humanitarnych;
4. Przygotowuje roczne sprawozdania o gotowości kraju do działań w czasie kryzysów oraz przedkłada je Rządowi.
- 12 -
W przypadku kryzysu premier poleca utworzenie Narodowego Sztabu Kryzysowego, składającego się z ministrów, wiceministrów oraz innych władz.
Narodowy Sztab Kryzysowy:
1. Dokonuje analizy i oceny sytuacji, siły i stanu sił ratunkowych oraz środków koniecznych do jej kontroli.
2. Organizuje i koordynuje wysiłki ministerstw, władz zgodnie z Artykułem 19 (4)
Ustawy o administracji, regionalnych gubernatorów, burmistrzów itd.
3. Kontroluje realizację zadań oraz zastosowanie środków, ukierunkowanych na likwidację kryzysu.
4. Proponuje Rządowi mobilizację zasobów cywilnych, ewakuację ludzi i zwierząt
oraz usuwanie wartości kulturalnych i materialnych z obszarów niebezpiecznych.
5. Przedkłada Rządowi propozycję decyzji w sprawie wykorzystania zapasów kryzysowych.
Ministrowie i władze zgodnie z Artykułem 19 (4) Ustawy o administracji:
1. Zarządzają działaniami związanymi z zarządzaniem kryzysowym zgodnie z ich prawnie
uregulowanymi funkcjami i kompetencjami.
2. Organizują opracowanie planów zarządzania kryzysowego należących do ich
kompetencji i zatwierdzają je.
3. Organizują opracowanie i zatwierdzają Program ochrony kluczowej infrastruktury w podporządkowanym im strukturom oraz zastosowanie środków uwzględnionych w Narodowym rocznym planie ochrony kluczowej infrastruktury;
4. Tworzą i wspierają:
•
Resortowe systemy łączności i informacji;
•
Rejestry obiektów i systemów kluczowej infrastruktury w zarządzanym obszarze;
5. W podporządkowanych im strukturach organizują szkolenie na temat działań
kryzysowych.
6. Planują wsparcie finansowe działań związanych z zarządzaniem kryzysowym.
- 13 -
7. Organizują opracowanie metod oceny ryzyka wystąpienia kryzysów w podporządkowanym im obszarze.
Ministrowie i władze zgodnie z Artykułem 19 (4) Ustawy o administracji, zgodnie ze swoimi funkcjami:
1. Budują siły reagowania w przypadku kryzysów;
2. Przygotowują i zapewniają siły i środki finansowe do uczestnictwa w misjach
pod jurysdykcją Unii Europejskiej, NATO i innych organizacji międzynarodowych, których Republika Bułgarii jest członkiem, lub do zapewnienia pomocy
innym krajom zgodnie z umowami międzynarodowymi, których stroną jest Bułgaria.
Gubernator regionalny:
1. Organizuje i prowadzi zarządzanie kryzysowe w regionie;
2. Organizuje opracowanie i zatwierdza plan zarządzania kryzysowego w regionie;
3. Podaje dane do przygotowania Narodowego planu zarządzania kryzysowego
oraz do planów władz centralnych.
4. Organizuje opracowanie i zatwierdza Program ochrony kluczowej infrastruktury w regionie; organizuje zastosowanie działań z Narodowego rocznego planu
ochrony kluczowej infrastruktury w swoim regionie;
5. Koordynuje wysiłki sił ratunkowych i środki finansowe w celu zapobiegania
i zmniejszania kryzysów na terytorium regionu;
6. Organizuje i ponosi odpowiedzialność za szkolenie administracji regionalnej
do działań w przypadku kryzysów;
7. Ocenia konieczność i proponuje Rządowi mobilizację zasobów cywilnych dla
potrzeb regionów;
8. Organizuje ogłaszanie w przypadku kryzysu na terytorium regionu;
9. Tworzy i wspiera: a) regionalny rejestr sił ratunkowych w czasie kryzysów; b)
regionalny rejestr obiektów i systemów kluczowej infrastruktury;
10. Planuje w budżecie środki finansowe, potrzebne do działań w zarządzaniu
kryzysowym w regionie;
- 14 -
11. Przedstawia Rządowi roczne sprawozdanie o gotowości regionu do działań w
przypadkach kryzysów;
12. Podaje informacje do rejestrów zgodnie z Artykułem 25 (1).
Przy realizacji uprawnień gubernatora regionalnego w ramach tej Ustawy pomaga
mu Regionalna Rada Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego.
GUBERNATOR REGIONALNY
Wydział „Obrony
Cywilnej”
Rada Bezpieczeństwa
Państwowe instytucje
i departamenty
Regionalny Sztab
Kryzysowy
Regionalne Centrum Zarządzania Kryzysowego
- 15 -
Rys. 1 Regiony w Bułgarii
- 16 -
Rys. 2 Mapa regionu Smolyan
Burmistrz gminy:
1. Organizuje i prowadzi zarządzanie kryzysowe w gminie;
2. Organizuje i prowadzi siły ratunkowe i środki finansowe w celu zapobiegania
i zmniejszania kryzysów na terytorium gminy;
3. Realizuje mobilizacje zasobów cywilnych w przypadkach kryzysów;
4. Proponuje Radzie Gminy przegłosowanie Planu zarządzania kryzysowego
i przekazuje informacje do przygotowania Regionalnego planu zarządzania
kryzysowego;
5. Organizuje opracowanie i zatwierdza Program ochrony kluczowej infrastruktury w gminie; organizuje zastosowanie środków uwzględnionych w Narodowym
rocznym planie ochrony kluczowej infrastruktury w ramach gminy;
6. Organizuje ogłaszanie w przypadku kryzysu na terytorium gminy;
- 17 -
7. Tworzy i wspiera: a) gminny rejestr sił ratunkowych na wypadek kryzysów; b)
gminny rejestr obiektów i systemów kluczowej infrastruktury;
8. Organizuje i ponosi odpowiedzialność za szkolenie administracji lokalnej oraz
ludności do działań w przypadku kryzysów;
9. Planuje w budżecie środki finansowe, potrzebne do działań w zarządzaniu
kryzysowym w gminie;
10. Przedstawia gubernatorowi regionalnemu roczne sprawozdanie o gotowości
gminy do działań w przypadkach kryzysów;
11. Podaje gubernatorowi regionalnemu informacje do rejestrów zgodnie z Artykułem 16 (11);
Akcent w Ustawie jest położony na:
-
czynności zapobiegawcze i planowanie;
-
organizowanie nastawienia społeczeństwa w stosunku do źródła, rozwoju, zarządzania i uzyskiwania kontroli nad kryzysami, jak również przezwyciężania
ich konsekwencji;
-
określenie funkcji, zadań, organizacji, sposobów współdziałania pomiędzy
władzami krajowymi i lokalnymi; spółek, firm, stowarzyszeń zawodowych, niezależnych organizacji i obywateli w sytuacjach kryzysowych oraz różnego rodzaju wypadkach.
Celem Ustawy jest zapewnienie ochrony życia, zdrowia i majątku ludności, terytorium, przyrody, wartości kulturalnych i materialnych kraju przez utworzenie Narodowego systemu zarządzania kryzysowego.
Ustawa daje odpowiedź na dwa główne pytania. Pierwsze jest związane z aspektami prawnymi rozwiązywania sytuacji kryzysowych i innych rodzajów wypadków. Drugie
jest związane z międzynarodowymi aspektami prawnymi dotyczącymi uczestniczenia naszych sił i zasobów w rozwiązywaniu kryzysów poza terytorium kraju.
Ustawa daje podstawę prawną pewnym głównym koncepcjom. Definiuje strukturę
i funkcje władz krajowych, które są zaangażowane w przypadkach kryzysów. Ta struktura
i funkcje władz dla zarządzania kryzysowego są podporządkowane zasadzie jednego kierownictwa. Tworzy to warunki podporządkowania i szybkiej reakcji w przypadkach zagrożeń, wypadków i kryzysów.
- 18 -
Ustawa przewiduje wykorzystanie jednostek Armii Bułgarskiej i struktur Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w przypadkach zagrożeń, wypadków i kryzysów, łącznie z innymi rodzajami jednostek reagowania. Jednostki te mają wykonywać działania ratunkowe
i nagłe, tak więc mogłyby przejąć kontrolę nad kryzysem i przezwyciężać jego konsekwencje. Odbudowa efektów klęsk żywiołowych, kryzysów i wypadków stanowiłaby przedmiot
zamówień społecznych, kontraktów ubezpieczeniowych oraz wysiłków ze strony poszkodowanych.
Działania dotyczące przejęcia kontroli i przezwyciężenia wypadków, sytuacji kryzysowych oraz katastrof byłyby prowadzone przez władze zarządzania kryzysowego, centra i siły reagowania, we współdziałaniu z jednostkami Armii Bułgarskiej i struktur Ministerstwa Spraw Wewnętrznych zgodnie z planami zarządzania kryzysowego.
Doktryna militarna i Ustawa o obronności i armii regulują uczestnictwo sił zbrojnych w operacjach humanitarnych i ratowniczych poza granicami kraju, jak również w operacjach wspierających pokój.
Uczestnictwo Bułgarii w operacjach wspierających pokój jest uwarunkowane przestrzeganiem następujących zasad:
-
Zgodności tego uczestnictwa z interesem narodowym;
-
Uczestnictwo powinno być zgodne z Kartą Narodów Zjednoczonych i normami
prawa międzynarodowego;
-
Decyzja jest podejmowana dla każdego konkretnego przypadku skierowanego
zaproszenia;
-
Uczestnictwo jest związane z propozycją konkretnego porozumienia pomiędzy
odpowiednią organizacją międzynarodową i Bułgarią odnośnie warunków zaangażowania bułgarskiego kontyngentu wojskowego;
-
Istnienie dobrze zdefiniowanego mandatu tej operacji, jak również wyraźnych
kryteriów zaprzestania uczestnictwa.
Rząd jest tą władzą, która zezwala na wysyłanie poza terytorium kraju nie tylko
bułgarskich jednostek wojskowych, ale również jednostek cywilnych. Status tych jednostek
zależy od każdej konkretnej misji zgodnie z zasadami oraz normami prawa międzynarodowego i umowami międzynarodowymi.
Ostatnio w praktyce międzynarodowej przyjęto nowa koncepcję misji międzynarodowej, mianowicie operacje w odpowiedzi na kryzysy.
- 19 -
Przy zastosowaniu Ustawy o zarządzaniu kryzysowym tworzy się konieczną podstawę prawną, jako działania prewencyjnego na terenie zarządzania kryzysowego, jak
również mechanizm roboczy dla adekwatnej i szybkiej reakcji w przypadkach sytuacji kryzysowych i katastrof. Przedstawiany mechanizm koordynacji i podporządkowania pomiędzy właściwymi władzami stanowi gwarancję ochrony kraju, społeczeństwa i osób.
3.1.2
Usytuowanie Centrów Zarządzania Kryzysowego (CZK) w systemie
Rząd określa ministrów, władze zgodnie z Artykułem 19 (4) Ustawy o administracji
oraz gubernatorów regionalnych, którzy budują centra zarządzania kryzysowego. Narodowe Centrum Zarządzania Kryzysowego jest tworzone w administracji rządowej.
W przypadkach kryzysów, międzyresortowa grupa robocza ekspertów, tworzona na polecenie Prezesa Rady Ministrów, pomaga Narodowemu Centrum Zarządzania Kryzysowego.
Narodowe Centrum Zarządzania Kryzysowego:
•
Pomaga Rządowi i Narodowemu Sztabowi Kryzysowemu w zarządzaniu i koordynowaniu działań władz centralnych i regionalnych w czasie procesu zarządzania
kryzysowego;
•
Dokonuje analizy i oceny sytuacji, przedkłada propozycje zastosowania środków
zapobiegawczych i misji w celu reagowania na kryzysy, propozycje koordynacji
i zgodności planów misji;
•
Niezwłocznie informuje Prezesa Rady Ministrów o powstającym kryzysie i koordynuje pilne zadania władz centralnych i terytorialnych w czasie tworzenia Narodowego Sztabu Kryzysowego.
•
Zapewnia stałą wymianę informacji, związanych z zarządzaniem kryzysowym,
pomiędzy zainteresowanymi instytucjami;
•
Wspólnie z Ministerstwem Spraw Zagranicznych realizuje współdziałanie z systemami reagowania kryzysowego NATO, Unii Europejskiej i innych organizacji międzynarodowych, z którymi Bułgaria posiada umowy międzynarodowe.
•
Organizuje opracowanie Narodowego Programu oraz Narodowego rocznego planu ochrony kluczowej infrastruktury;
•
Wspiera:
a) Centralny rejestr sił ratunkowych;
b) Centralny rejestr obiektów i systemów kluczowej infrastruktury.
- 20 -
Struktura, funkcje i organizacja pracy Narodowego Centrum Zarządzania Kryzysowego są regulowane przez Regulamin Rządu i jego administracji.
Narodowe Centrum Zarządzania Kryzysowego i CZK:
•
Utrzymują stały dyżur operacyjny;
•
Utrzymują w stałej gotowości system łączności i informacji;
•
Zapewniają nadzór, analizę i ocenę sytuacji;
•
Sporządzają prognozy początku i rozwoju kryzysów;
•
Zapewniają ogłaszanie kryzysów;
•
Zapewniają wymianę informacji w procesie zarządzania kryzysowego;
•
Tworzą i wspierają bazę danych, związanych z ryzykiem i niebezpieczeństwami
zaczynania się kryzysów;
•
Opracowują plany zarządzania kryzysowego;
3.2 ORGANIZACJA SYSTEMU ZWIĄZANEGO ZE WSPÓŁDZIAŁANIEM W DZIEDZINIE
BEZPIECZEŃSTWA
3.2.1. Kontekst normatywny systemu
Rząd określa ministrów, władze zgodnie z Artykułem 94 (1) Ustawy o administracji
oraz burmistrzów gmin, którzy tworzą centra zarządzania w przypadku kryzysów zgodnie
z Artykułem 21 (1).
Instytucja / Orga-
Zadania
nizacja
Szczebel działa-
Podstawa norma-
nia
tywna
Ustawa o zarządzaniu
kryzysowym
Regionalny inspektorat
środowiska
Obserwuje stan śro-
Szczebel regionalny
dowiska
Prawo ochrony środowiska
- 21 -
Departament „Zasoby
Obserwuje stan zaso-
wodne”
bów wodnych
kryzysowym
Szczebel regionalny
Ustawa o zasobach
wodnych
Stacje Narodowego In-
Sporządza prognozy i
stytutu Hydrologii i Me-
obserwuje warunki me-
teorologii
teorologiczne
Agencja „Drogi”
Wspiera krajowy system
dróg
Szczebel krajowy
Szczebel krajowy
kryzysowym
kryzysowym
kryzysowym
Lasy państwowe
Wspierają fundusz leśny
Szczebel regionalny
Ustawa o lasach
- 22 -
3.2.2. Sytuacja organizacyjna centrum zarządzania kryzysowego
Nazwa wiodą-
Kto utworzył
Główna część
Zadania
Zezwolenia,
cego stanowi-
wiodące stano-
Systemu Za-
prawa, kwalifi-
ska
wisko?
rządzania Kry-
kacje itp.
zysowego
Wspiera stały dy-
Regionalne Centrum Zarządzania
Kryzysowego
Regionalny Guber-
Departament
nator
„Obrona Cywilna”
Podejmuje nieza-
żur operacyjny.
leżne działanie
Dokonuje obser-
zgodnie z polece-
wacji, analizy i
niami regionalnego
oceny ryzyka i po-
gubernatora oraz
tencjalnych nie-
Ministerstwa we-
bezpiecznych
dług Ustawy o za-
obiektów. Sporzą-
rządzaniu kryzy-
dza prognozę po-
sowym oraz Usta-
stępu kryzysów.
wy o ochronie
przed katastrofami.
- 23 -
3.3. FUNKCJE I ZADANIA WYKONYWANE PRZEZ CENTRUM ZARZĄDZANIA
KRYZYSOWEGO:
KONTROLA PREWENCYJNA
Kontrola prewencyjna jest prowadzona na tym etapie, zgodnie z obecną Ustawą
o zarządzaniu kryzysowym oraz Ustawą o ochronie przed katastrofami, przez specjalistyczne komisje międzyresortowe dla kontroli potencjalnie niebezpiecznych obiektów, które
sporządzają protokoły a ich zapisy są obligatoryjne dla kontrolowanych.
Działalność prewencyjna stanowi kompleks środków, związanych z badaniem
i oceną ryzyka, opracowaniem i realizowaniem programów i środków w celu zapobiegania
i zmniejszania szkodliwych konsekwencji dla zdrowia i życia ludzi, przyrody i gospodarki
narodowej wynikających z wpływu czynników naturalnych i technicznych sprowokowanych
przez klęski żywiołowe, kryzysy i katastrofy.
Działalność prewencyjna obejmuje:
1. Badanie, analizę, ocenę i prognozę ryzyka dla ludności i obiektów gospodarki narodowej;
2. Klasyfikację terenów zurbanizowanych w kraju w zależności od ich wrażliwości na katastrofy;
3. Planowanie strategii obrony w przypadkach katastrof;
4. Zastosowanie środków zapobiegawczych w celu nie dopuszczenia do i/lub zmniejszenia konsekwencji katastrof, takich jak:
a) Środki terytorialne, urbanistyczne, konstrukcyjne i inne techniczne;
b) Budowanie i wspieranie systemów obserwacji, wczesnego ostrzegania i ogłaszania;
c) Ubezpieczenie zbiorowych i indywidualnych środków ochrony;
d) Szkolenie władz, sił i ludności;
5. Przyjęcie Narodowego programu ochrony przez katastrofami oraz rocznych planów jego realizacji;
6. Kontrolę prewencyjną
- 24 -
KOORDYNACJA
Kryzys powinien być określony jako zdarzenie o potencjalnie szerokim rozprzestrzenieniu się szkód. Wymaga nadzwyczajnych akcji przeciwdziałania ze strony Rządu.
W tych działaniach konieczna jest doskonała koordynacja pomiędzy wieloma i bardzo różnymi organizacjami, podejmującymi szybkie i czasem nawet nieoczekiwane decyzje oraz
obecność zasobów będących poza kontrolą Rządu. Osiągnięcie celu zarządzania kryzysowego zależy głównie od organizacji współdziałania pomiędzy ministerstwami, departamentami, administracjami regionalnymi i lokalnymi, siłami zbrojnymi, władzami oraz siłami
i zasobami Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, uczestniczącymi w kontroli kryzysu. Sukces podjętych połączonych działań wymaga stałej organizacji i prowadzenia współdziałania
pomiędzy różnymi ministerstwami i departamentami, siłami i zasobami uczestniczącymi
w operacjach kryzysowych. Organizacja i wsparcie współdziałania w przypadkach kryzysów są skomplikowane, ze względu na uczestnictwo różnych sił i środków z różnych ministerstw i departamentów, zdecydowany charakter działań, szeroki zakres przestrzenny
i realizację działań w różnych regionach. Udane współdziałanie przy każdym przeciwdziałaniu sytuacjom nadzwyczajnym bardzo zależy od swobodnego, pełnego i terminowego
przepływu informacji przez ministerstwa i agencje, tak by być pewnym, iż wszystkie one:
-
są informowane o szczegółach sytuacji, kiedy się pojawi;
-
są informowane o decyzjach podejmowanych w systemie zarządzania
kryzysowego;
-
otrzymują wskazówki do działań, wydawane przez różne ministerstwa
i agencje;
-
są informowane o postępie i stanie wysiłków krajowych w celu przeciwdziałania.
Przepływ informacji jest realizowany przy wykorzystaniu dwóch głównych
sposobów:
-
Z bezpośredniego przepływu informacji z ministerstw, uczestnictwa pewnych
osób w Radzie Bezpieczeństwa, organizowanej przez Rząd dla zarządzania
kryzysem;
-
Z raportu sytuacyjnego, którego celem jest uogólnienie całej dostępnej informacji. W przypadku kryzysu lub sytuacji nadzwyczajnej, najwyższą wagę ma
- 25 -
dobre i długie współdziałanie pomiędzy departamentami i centralnymi organizacjami. W efekcie rozważany jest sposób działania, departamenty, które ponoszą ogólną odpowiedzialność, powinny tworzyć łączność z centralną organizacją zarządzania kryzysowego jak również z innymi departamentami, które
ponoszą odpowiedzialność drugoplanową. Kiedy funkcje zarządzania kryzysowego są nieokreślone, wszystkie zainteresowane departamenty powinny
publikować odpowiednie porozumienia, które powinny obejmować: ustanowienie odpowiedniej bezpiecznej łączności; tworzenie odpowiednich połączeń;
planowanie regularnych spotkań odpowiedniego miejsca pracy oraz ogólnych
grup zarządzania; obserwację i opis funkcji dotyczących sytuacji nadzwyczajnej i wspólnych działań.
Kierunek efektywnego przeciwdziałania kryzysowi lub sytuacji nadzwyczajnej przy
pomocy dużych organizacji, żądania różnych osób, które są zaangażowane, odnośnie
uzyskania swobodnego dostępu to całości informacji – aktualnych i analizowanych, dotyczących sytuacji nadzwyczajnej.
Zagadnienia dotyczące koordynacji są poruszane w czasie wstępnego planowania. Powinny one być rozpracowane szczegółowo przy likwidowaniu sytuacji kryzysowej.
W postępie działań określone jest współdziałanie a w przypadku pojawienia się nieplanowanego kryzysu i szybkich zmian w sytuacji, jest ono ponownie organizowane z odczytaniem nowo pojawiających się zadań. W postępie sytuacji kryzysowych zerwane współdziałanie jest przywracane tak szybko, jak to jest możliwe. Dla różnych rodzajów kryzysów
współdziałanie powinno być organizowane na różne sposoby.
- 26 -
PLANOWANIE
Różne rodzaje ryzyka wymagają elastycznego planowania, które powinno być na
wysokim poziomie wiarygodności i zdolności przystosowania. Planowanie musi być w pełni
skoordynowane i często aktualizowane, tak by mogło być odpowiednie do zmian sytuacji.
Planowanie jest ważną częścią przygotowania zarządzania kryzysowego. Zapewnia ono
osiągnięcie ustalonych celów poprzez zorganizowane wykonywanie zadań.
Planowanie zarządzania kryzysowego jest procesem dynamicznym i ciągłym. Odbywa się z wyprzedzeniem. Plan jest określany w „okresie przed kryzysem” i jego wykonanie musi być niezwłocznie rozpoczęte. Kiedy pojawia się sytuacja kryzysowa lub kryzys,
dla których nie stworzono planu, planowanie musi być niezwłocznie rozpoczęte. Często
kierunek zarządzania kryzysowego jest realizowany w warunkach niejasności i niebezpieczeństwa.
Planowanie jest definiowane jako proces tworzenia organizacji do prowadzenia
działań i przy największym wykorzystaniu możliwości osiągnięcia konkretnych celów. Regułami ogólnymi w tym procesie są: poznanie i ocena sytuacji; podejmowanie decyzji; tworzenie prostych, efektywnych i elastycznych planów, przygotowanie uprawnień do realizacji
planów.
Proces planowania zarządzania kryzysowego jest procesem skoordynowanym,
którego celem jest określenie najlepszej metody ukończenia zadań lub planowanie zadań
przydzielonych w przyszłości.
Proces ten znajduje zastosowanie w każdej grupie kierunku planowania, dla każdego rodzaju planów, dla różnych dostępności uprawnień i zasobów. Jego celem jest danie odpowiedzialnym za proces planowania możliwości ujednolicenia wysiłków różnych
niejednorodnych uprawnień i zasobów, tak by mogli osiągnąć pełną koordynację wysiłków
planowania. Proces ten ma zastosowanie zarówno z wyprzedzeniem, jak również przy
bezpośrednim planowaniu.
Celami procesu planowania są:
-
Standaryzowanie procesu planowania;
-
Zapewnienie kontroli w czasie opracowywania planu;
-
Danie osobie odpowiedzialnej możliwości kontrolowania opracowania planu;
-
Zwiększenie możliwości myślenia kreatywnego;
- 27 -
-
Ocenianie produktów procesu planowania.
W ramach planowania istnieją procesy oraz procedury. Proces reprezentuje działanie poznawcze, podejmowane przez dyrektora i centrum zarządzania, którego celem jest
logiczne wykorzystanie wszystkich odpowiednich informacji. Natomiast procedury zawierają konieczne kroki, charakterystyczne dla procesu planowania, który daje dyrektorowi możliwość kontroli zdarzeń i uzyskanie zatwierdzenia odpowiedniego szczebla.
Proces planowania zarządzania jest używany do opracowania planów, których celem jest osiągnięcie pożądanego efektu w czasie wykonywania czynności.
MONITOROWANIE
Ogłaszanie
Ogłaszanie różnych rodzajów niebezpieczeństw przez władze i siły ratownicze jest
wykonywane przez Narodowe Centrum Sytuacji Ministerstwa, dyżurnych w regionalnych
i gminnych centrach przy użyciu systemów łączności i informacji na bazie: automatycznego systemu ogłaszania, sieci nie prywatnych operatorów długodystansowych – linii telefonicznych i telegraficznych, radia dla łączności przypadkowej, automatycznego systemu informacji, sieci narodowych i lokalnych operatorów programów radiowych i TV. Kiedy katastrofa ma szerszy zasięg, używane są również Narodowe Telewizja i Radio Publiczne.
Obserwacja, wczesne ostrzeganie oraz ogłaszanie oparte są na:
1. Informacjach i danych sporządzanych i przekazywanych przez osoby fizyczne,
organizacje i instytucje.
2. Informacjach i danych z systemów monitorowania zjawisk i obiektów meteorologicznych, hydrologicznych, sejsmicznych, chemicznych, biologicznych, radiologicznych, ekologicznych i innych;
3. Informacjach i danych otrzymywanych w centrach Krajowego Systemu Telefonów Alarmowych;
4. Informacjach hydro-meteorologicznych dla niebezpiecznych zjawisk z Narodowego Instytutu Meteorologii i Hydrologii, Agencji badania i wspierania poziomu Dunaju, itd.;
5. Międzynarodowej wymianie informacji i danych;
- 28 -
6. Zdefiniowaniu jasnych kryteriów ostrzegania w zależności od potencjału ryzyka możliwych katastrof i wypadków.
ANALIZA
Procedura analizy ryzyka może być przedstawiona przez następujące etapy:
PIERWSZY ETAP: Stworzenie bazy danych, obejmującej informacje o geografii
regionu, jego meteorologii, topografii, infrastrukturze, rozmieszczeniu ludności i demografii,
lokalizacji obiektów i produkcji przemysłowych i potencjalnie niebezpiecznych, ogólnych
połączeń i strumieni transportowych, magazynów, kanalizacji przemysłowej, tam i innych
obiektów hydrotechnicznych itd.
DRUGI ETAP: Ustalenie i inwentaryzacja niebezpiecznych działalności przemysłowych obejmujących obiekty priorytetowe dla przyszłej analizy i oceny. Klasyfikacja jest
sporządzana według poziomu niebezpieczeństwa i działalności gospodarczych.
TRZECI ETAP: Ilościowa ocena ryzyka dla przyrody i zdrowia ludności, obejmująca:
-
Ilościową analizę skutku ryzyka w czasie całego okresu eksploatacji spółek,
z ustaleniem niebezpiecznych emisji;
-
Analizę skutku niebezpiecznych kanalizacji przemysłowych;
-
Analizę ryzyka w czasie transportu niebezpiecznych substancji.
CZWARTY ETAP: Analiza infrastruktury (kluczowej infrastruktury) i organizacja
systemu zapewnienia bezpieczeństwa, obejmująca:
-
Analizę i planowanie działań na wypadek sytuacji nadzwyczajnej przy określonym współdziałaniu różnych władz, uprawnień i zasobów z ministerstw, departamentów i ich odpowiednich sekcji terytorialnych;
-
Analizę systemu bezpieczeństwa pożarowego niebezpiecznych spółek, obiektów o wysokim niebezpieczeństwie oraz systemów przewodzących prąd elektryczny;
-
Analizę struktury i kontrolę jakości środowiska w regionie;
-
Badanie i analizę dokumentów normatywnych;
- 29 -
PIĄTY ETAP: Opracowanie strategii i operacyjnych planów działania, stworzonych
dla efektywnej realizacji rozwiązań w dziedzinie bezpieczeństwa, gwarantujących osiągnięcie zdefiniowanych celów.
SZÓSTY ETAP: Sformułowanie integralnych strategii zarządzania i opracowania
operacyjnych planów działania, obejmujących:
-
Optymalizację poziomu bezpieczeństwa przemysłowego;
-
Zdefiniowanie kolejności realizacji działań organizacyjnych dla zwiększenia
stabilności i zmniejszenia ryzyka ekologicznego przy normalnej eksploatacji
obiektów gospodarki narodowej, jak również dla sytuacji nadzwyczajnych.
PROGNOZA
W teorii, metody prognozowania pojawiania się sytuacji nadzwyczajnych są najlepiej opracowane dla tych o charakterze naturalnym (niebezpieczne zjawiska naturalne).
Dla potrzeb współczesnego prognozowania tych zjawisk na poziomie ich źródła konieczne
jest utworzenie państwowego systemu obserwacji i ostrzegania przed katastrofami i kryzysami, jak również zintegrowanie systemu zarządzania w sytuacjach nadzwyczajnych.
Metody prognozowania są podzielone na dwie grupy:
•
Metody oparte na przypuszczalnych ocenach, otrzymanych
przy pomocy modeli teoretycznych i analogii – metody prognozowania;
•
Metody oparte na ocenach po fakcie (oceny już zaistniałych
zdarzeń) – metody prognozowania realizowane przez dane
z obserwacji.
Na całym świecie znane są i funkcjonują systemy prognoz operacyjnych konsekwencji trzęsień ziemi wykorzystujące technologię GIS, jak to ma miejsce w przypadku
trzęsień ziemi, które zawierają informacje dla ludności i cechy budynków.
Trzeba zaznaczyć, że indywidualne ryzyko różnych czynników zależy od rodzaju
negatywnych zdarzeń, ich częstotliwości i mocy, wzajemnego usytuowania niebezpieBułgarski Raport Krajowy z Działań Realizowanych W Ramach Pakietu Roboczego – 3
- 30 -
czeństw i obiektów, które uległy wpływowi, bezpieczeństwa i słabości obiektów według
czynników uderzeniowych źródeł niebezpieczeństwa, jak również konieczności realizacji
środków zmniejszających negatywny wpływ różnych negatywnych czynników, stanowią
one podstawę racjonalnych środków zmniejszania naturalnego i technologicznego ryzyka
do minimalnego możliwego poziomu. Racjonalna treść środków obrony jest realizowana w
granicach ograniczeń zasobów, które wynikają z warunków społeczno-ekonomicznych
państwa.
Koncepcja Krajowego Systemu Telefonu Alarmowego - 112
Wstęp
Koncepcja ta jest podstawowym dokumentem dla utworzenia, wprowadzenia
i rozwoju Krajowego Systemu Telefonu Alarmowego z jednym europejskim numerem telefonu – 112 (NECSSEPN – 112). Konieczność utworzenia i używania takiego systemu wynika z Konstytucji Republiki Bułgarii, prawa krajowego i zobowiązań do jego harmonizacji
z systemem prawnym (acquis communautaire) Unii Europejskiej (UE).
Koncepcja ma na celu nakreślenie charakteru systemu, jego znaczenia dla obywateli oraz kierunków jego tworzenia, organizacji i zarządzania.
Koncepcja będzie stanowiła podstawę dla sporządzenia projektu Strategii Wprowadzenia NECSSEPN – 112, planu działań utworzenia systemu, projektów dla podsystemów i komponentów NECSSEPN - 112, dla których mają zastosowanie ustalone cele, zasady i priorytety.
Koncepcja obejmuje:
- warunki wstępne i warunki;
- postanowienia ogólne;
- zasady ogólne;
- cele strategiczne;
- organizację i zarządzanie.
- 31 -
Warunki wstępne i warunki
Istniejące systemy telefonów alarmowych obsługujące Pogotowie Ratunkowe, Policję oraz Straż Pożarną zostały częściowo zmodernizowane i w różnym stopniu wykorzystują aktualną technologię.
Z jednej strony, wprowadzenie NECSSEPN – 112 ułatwi dostęp obywateli do służb
ratunkowych, z drugiej strony poprawi koordynację pomiędzy ciałami odpowiedzialnymi za
zapewnienie pomocy awaryjnej. Umożliwi to skrócenie czasu reakcji i poszerzenie zakresu
służb w przypadku telefonów alarmowych.
Rozwój informatyki i łączności w kraju w ostatnich latach umożliwia wprowadzenie
jednego europejskiego numeru telefonu alarmowego – 112 (SECN – 112) łącznie z istniejącymi krajowymi numerami telefonów alarmowych.
Rzeczywisty wzrost podróży prywatnych i biznesowych obywateli w UE prowadzi
do konieczności wprowadzenia SECN – 112.
Na podstawie badań i studium przygotowania Republiki Bułgarii do sprostania wyzwaniu i sprawnego wykorzystania możliwości oferowanych przez ICT w utworzeniu i używaniu takich systemów, niektóre stwierdzenia i problemy zostały podsumowane i przedstawione w następujących obszarach:
- Ramy prawne;
- Środowisko informatyczne, łączności i zarządzania;
- Czynniki krytyczne.
Ramy prawne
Krajowe ramy regulacyjne zostały w znacznym stopniu zharmonizowane z UE
i mogą stosunkowo łatwo być dostosowane i użyte do celów NECSSEPN – 112.
Obecne Prawo Telekomunikacyjne i przyjęte regulacje gwarantują obywatelom
bezpłatny dostęp do usług telefonów alarmowych, stanowiących część powszechnych
usług telekomunikacyjnych.
Dyrektywa 2002/22/WE, należąca do nowych ram regulacyjnych UE związanych
z łącznością elektroniczną, obejmująca regulacje odnośnie odpowiedniego przyjęcia (łącznie z innymi oficjalnymi językami UE) oraz świadczenia usług dla SECN – 112, obowiązki
- 32 -
operatorów publicznych sieci telefonicznych dostarczania władzom informacji na temat lokalizacji osoby dzwoniącej oraz konieczność prowadzenia kampanii budzenia świadomości
społeczeństwa o wykorzystaniu tego numeru telefonu.
Zgodnie z Traktatem Akcesyjnym kraju do UE Bułgaria deklaruje, że przyjmuje
przepisy prawne Unii Europejskiej w ramach Rozdziału 19 Technologie Telekomunikacji
i Informacji i będzie je stosować od daty wstąpienia.
Działania dotyczące służb ratunkowych są określone w różnych regulacjach, lecz
brak jest jednolitych ram regulacyjnych odnośnie funkcjonowania NECSSEPN – 112.
Środowisko informatyczne, łączności i zarządzania
W administracji publicznej brak jest jednolitego środowiska łączności i informatyki.
Środowisko informatyczne w ministerstwach i agencjach jest na różnych poziomach technologicznych. Decyzje podejmowane w dziedzinie ICT ze strony poszczególnych ministerstw i agencji nie są skoordynowane i powoduje to trudności w wymianie informacji.
Brak koordynacji pod względem podjętych decyzji technicznych i programowych odnośnie
zasobów łączności i informatyki instytucji prowadzi to braku współdziałania pomiędzy nimi.
Funkcje służb ratunkowych są zdefiniowane, jednak tę definicję trzeba zaktualizować odnośnie sprawniejszego współdziałania i wykorzystania konkretnych możliwości i zasobów informatycznych, które zostaną zapewnione w momencie utworzenia systemu.
Utworzenie i eksploatacja systemu będą wymagały stałego pozyskiwania nowej
wiedzy. Niezależnie od stosunkowo wysokiego poziomu szkolenia urzędników w instytucjach państwowych odpowiedzialnych za obsługę istniejących systemów telefonów alarmowych, szkolenie części z nich związane z pracą najnowocześniejszych technologii łączności i informatyki nie staje na wysokości zadania SECN – 112.
Administracji publicznej jest coraz trudniej przyciągnąć i utrzymać wysoko wykwalifikowanych ekspertów w dziedzinie zarządzania kryzysowego, informatyki, dyspozytorów
i specjalistów z dobrymi kompetencjami psychologicznymi i umiejętnościami językowymi
ze względu na konkurencję ze strony sektora prywatnego – atrakcyjne wynagrodzenie
i perspektywy kariery.
- 33 -
Czynniki krytyczne
Na podstawie istniejących faktów można określić następujące czynniki krytyczne
dla udanego projektu SECN – 112:
- dostępność odpowiednich ram prawnych;
- zapewnione środki finansowe;
- zagwarantowane dodatkowe zasoby ludzkie;
- zwiększanie świadomości publicznej i promocja usług i zalet oferowanych przez system;
- sprawne informacje zwrotne;
- szkolenie edukacyjne, kwalifikacyjne i językowe oraz praktycznych umiejętności pracowników;
- koordynacje pomiędzy strukturami centralnymi i zdecentralizowanymi, związanymi z systemem.
Postanowienia ogólne
Narodowy System Telefonu Alarmowego z jednym numerem telefonu – 112 został
utworzony i rozwinięty zgodnie z wymogami Dyrektywy 2002/22/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami łączności elektronicznej praw użytkowników (dyrektywa o usłudze powszechnej) oraz Decyzji Rady 91/396/EWG Rady Wspólnot Europejskich z dnia 29 lipca
1991 r. w sprawie wprowadzenie jednego europejskiego numeru alarmowego (uchylona).
Wprowadzenie SECN – 112 w Republice Bułgarii jest zgodne z następującymi
wymogami:
• Konstytucji Republiki Bułgarii;
• rządowym programem zarządzania Integracją Europejską, Wzrostem Gospodarczym i Odpowiedzialnością Społeczną z roku 2005;
• Prawem Telekomunikacyjnym przyjętym przez Zgromadzenie Narodowe
w dniu 23 września 2003 r.;
- 34 -
• Zaktualizowaną Polityką Sektorową w Telekomunikacji Republiki Bułgarii, przyjętą Decyzją Nr 885 Rady Ministrów z dnia 10 listopada 2004 r.;
• Narodowym Programem Przyjęcia Acquis UE na lata 2002-2006 (obejmującym
kryteria kopenhaskie);
• obowiązujących państwowych przepisów prawnych i ram regulacyjnych;
Utworzenie systemu spowoduje lepszą organizację i koordynację specjalistycznych służb
ratunkowych i w ten sposób umożliwi szybszą i sprawniejszą reakcję z ich strony, poprawiając sprawność ich pracy i eksploatacji. Doprowadzi to do jednego z istotnych warunków
wstępnych dla zagwarantowania ochrony życia, zdrowia, bezpieczeństwa osobistego i majątku obywateli.
Wprowadzenie NECSSEPN – 112 nie unieważni istniejących alarmowych numerów telefonicznych.
Zasady ogólne
• Gwarancja bezpłatnego i wygodnego dostępu dla obywateli;
• Szybka reakcja i sprawny system;
• Promocja i budzenie świadomości społecznej o usługach NEXCCEPN – 112;
• Identyfikacja i lokalizacja rozmów;
• Poufność i bezpieczeństwo;
• Znormalizowane rozwiązania techniczne;
• Systematyczne podejście;
• Partnerstwo z firmami;
• Stopniowy rozwój.
Cele strategiczne
Głównymi celami systemu są:
- umożliwienie obywatelom dzwonienia w sytuacjach alarmowych pod jeden
numer 112 i otrzymanie w porę pomocy;
- 35 -
- utworzenie jednego środowiska informatycznego i łączności dla telefonów
alarmowych w kraju, zapewniając rozpoczęcie i rozwój działań awaryjnych i ratunkowych;
- wprowadzenie aktualnej technologii informatycznej i łączności (ICT) dla precyzyjnego lokalizowania rozmów, filtrując rozmowy złośliwe, fałszywe lub nie priorytetowe.
- opracowanie infrastruktury technicznej NECSSEPN – 112.
Głównymi kierunkami osiągnięcia tych celów są:
- Usługi świadczone przez system będą organizowane w sposób, miejscu
i czasie wygodnym dla obywateli w sytuacjach katastrofy i dla firm. Oprócz tradycyjnych
stałych sieci i kanałów łączności system będzie wykorzystywał wszystkie nowe środki
i obiekty medialne a usługa będzie oparta na zasadzie minimalnego czasu odpowiedzi na
telefon przy maksymalnej ilości informacji użytecznych dla władz;
- Reforma administracji i zarządzania usług ratunkowych, procesy współdziałania i wymiany informacji w celu wykorzystania pełnych możliwości systemu; istnieje potrzeba zmiany w pracy personelu obecnych systemów telefonów alarmowych;
- archiwizacja i klasyfikacja telefonów alarmowych w odpowiedni sposób.
Organizacja i zarządzanie
Zgodnie z wymogami w ramach obecnego Prawa Telekomunikacyjnego, licencjonowani operatorzy telekomunikacyjni są obowiązani do zapewnienia bezpłatnego dostępu
do usługi telefonu alarmowego, co jest zgodne z Dyrektywą 98/10/WE.
Proces projektowania, eksploatacji i zarządzania NECSSEPN – 112 jest związany
ze ścisłą współpracą władz legislacyjnych, sądowych i wykonawczych łącznie z obywatelami, firmami i kręgami naukowymi i musi być wdrażany przy bezwzględnej przejrzystości,
zgodnie z istniejącymi ustawami (Prawo Zamówień Publicznych itp.)
Przy sporządzaniu projektu Strategii oraz Planu działania należy zdefiniować następujące elementy:
• rodzaj systemu;
• strukturę, hierarchię i zarządzanie;
- 36 -
• współdziałanie i koordynację pomiędzy służbami ratunkowymi;
• organizację połączeń z publicznymi sieciami telekomunikacyjnymi;
• rozwiązania technologiczne;
• zabezpieczone HR (zasoby ludzkie) (łącznie z kompetencjami językowymi
urzędników);
• kampanię budzenia świadomości społecznej;
• etapy tworzenia systemu;
• instytucję odpowiedzialną za utworzenie i eksploatację systemu.
- 37 -
(Szczebel
regionalny)
Komisja ds.
Ochrony Ludzi
w czasie kata-
strof, wypad-
ków i kraks
sja ds. Ochro-
ny Ludzi w
czasie kata-
strof, wypad-
ków i kraks
(Szczebel lo-
kalny)
Koordynacja działań departamentów na szczeblu regionalnym.
- 38 -
Regionalna
Analiza
Prognoza
Prognozy intensywnych opadów nie są przewidywane.
Ogłaszanie
Monitorowanie
Po analizie konsekwencje powodzi są zmniejszane.
nej".
Ogłaszanie dla ludności jest oparte na sygnałach "Obrony cywil-
System monitorowania nie został zbudowany. System monitorowania nie został zbudowany.
padków i kraks.
Planowanie
Koordynacja
Szczebel
Plan działań używany w czasie katastrof, wy- Plan działań używany w czasie katastrof, wypadków i kraks.
Gminna KomiKontrola
Funkcje
Okresowa kontrola stanu koryt rzek
3.5. Analiza funkcjonalna zdarzeń przedstawionych w raporcie dla WP-2
Dane nt. powodzi rzeki Trigradska – 2003 r.
(1) Przed przyjęciem Ustawy o zarządzaniu kryzysowym w roku 2005 oraz Ustawy
o ochronie przez katastrofami w roku 2006, działania w przypadkach katastrof i kryzysów
były regulowane Dekretem Rządu Nr 18/23.02.1008. Utworzono stałą rządową komisję ds.
ochrony ludności w przypadkach klęsk żywiołowych, kryzysów i katastrof, nazywaną poniżej „Stałą Komisją”. Nominalny skład osobowy Stałej Komisji jest określony zarządzeniem
Prezesa Rady Ministrów. W regionach i gminach tworzone są stałe komisje ds. ochrony
ludności w przypadkach klęsk żywiołowych, kryzysów i katastrof. Przewodniczącymi komisji są burmistrzowie gmin i miast.
(2) Struktura komisji stałych jest określona zarządzeniem burmistrza gminy lub odpowiednio burmistrza miasta. Struktura obejmuje dyrektorów departamentów odpowiedniej
administracji, kierowników działów lub podporządkowanych struktur ministerstw i wydziałów regionu lub gminy, które posiadają funkcje obronne.
(3) Pomoc w pracy operacyjnej stałym komisjom jest zapewniana przez centrale,
zatrudniane poprzez polecenie dyrektora komisji. Sekretarzem stałej komisji i dyrektorem
centrali zostaje dyrektor działu (specjalista) Obrony Cywilnej. Struktura centrali obejmuje
specjalistów wydziałów administracji odpowiednio regionalnej i lokalnej, z jednostek i podporządkowanych struktur ministerstw i departamentów z regionu lub gminy, realizujących
funkcje obronne.
(4) Stałe komisje pomagają w działaniach burmistrzów gmin i miast w całej ich
działalności na rzecz wykonywania swoich funkcji i zadań dotyczących ochrony ludności
i obrony obiektów gospodarki narodowej w regionie i gminie w przypadkach klęsk żywiołowych, kryzysów i katastrof.
- 39 -
3.6. ANALIZA SWOT DZIAŁALNOŚCI ISTNIEJĄCYCH CENTRÓW ZARZĄDZANIA
KRYZYSOWEGO
SILNE STRONY
•
Koncepcja zarządzania kryzysowego została opracowana i zatwierdzona przez Rząd;
•
Przyjęte: Ustawa o zarządzaniu kryzysowym oraz Ustawa o ochronie
przed katastrofami są dopasowane do wymogów UE i NATO;
•
Dobrze opracowane i obowiązujące plany działań w sytuacjach kryzysowych;
•
W każdym mieście, siedzibie regionu i gminy, utworzono również dobrze funkcjonujące struktury dla ochrony ludności;
•
Dobre systemy łączności i informatyczne w różnych departamentach,
które są zaangażowane w ochronę ludności i kluczowej infrastruktury;
•
Prowadzenie stałej kontroli prewencyjnej przez specjalistyczne władze
ochrony ludności;
•
Dobrze przygotowany personel kierowniczy i pracownicy wykonawczy
w departamentach;
•
Dobry poziom ćwiczeń w czasie przygotowania ludności do przypadków katastrof i kryzysów;
SŁABE STRONY
•
Nie wolno publikować pewnych dodatkowych aktów normatywnych, a
te, które zostały ogłoszone, są wolno wprowadzane do praktyki;
•
Centra zarządzania kryzysowego nie zostały wszędzie stworzone;
•
Istniejące centra zarządzania kryzysowego nie są wystarczająco wyposażone w konieczny sprzęt i oprogramowanie;
•
Nie stworzono modeli prognozujących powstawanie i rozwój sytuacji
kryzysowych;
•
Systemy wczesnego ostrzegania w niektórych miejscach nie zostały
zbudowane a te istniejące nie są wystarczająco efektywne;
•
Nie utworzono jednolitego systemu informatycznego;
•
Niewystarczające wyposażenie techniczne sił ratunkowych;
- 40 -
SZANSE
•
Przyspieszenie wprowadzenia ustaw i innych aktów normatywnych dla
ochrony ludności;
•
Stworzenie efektywnych centrów zarządzania kryzysowego;
•
Wyposażenie centrów w nowoczesne urządzenia techniczne;
•
Ukończenie budowy systemów wczesnego ostrzegania i monitorowania oraz nowoczesnej i niezawodnej łączności;
•
Przygotowanie i wprowadzenie do praktyki zarządzania kryzysowego
modeli prognozujących na bazie GIS;
•
Podwyższenie kwalifikacji kadry kierowniczej i wykonawczej;
•
Podwyższenie poziomu koordynacji działań różnych departamentów
poprzez realizację szkoleń praktycznych;
•
Adekwatne wykorzystanie możliwości funduszy UE do zwiększenia
gotowości ludności do działań w przypadkach kryzysu;
•
Zachęcanie do uczestnictwa we wspólnych projektach z partnerami
z krajów członkowskich UE;
ZAGROŻENIA
•
Niewystarczające finansowanie dla tworzenia centrów zarządzania
kryzysowego;
•
Niedoszacowanie przez niektóre departamenty ryzyka powstania
kryzysu;
•
Brak wystarczającej ilości i dobrze przygotowanych specjalistów
GIS;
- 41 -
3.7 WNIOSKI
Ustawa o zarządzaniu kryzysowym reguluje w całości zadania publiczne związane
z przezwyciężaniem i kontrolą kryzysów i ich skutków. Ich przedmiotami są organizacja,
główne funkcje, zadania, prawa i odpowiedzialności, jak również zasady współdziałania
pomiędzy władzami państwowymi i lokalnymi, osobami fizycznymi i prawnymi w przypadku
kryzysów. Główny cel polega na zapewnieniu funkcji państwa dla zagwarantowania życia,
zdrowia i majątku ludności, terytorium i środowiska, wartości kulturalnych i innych kraju,
zarówno w kraju jak i poza granicami. Ustawa reguluje zależności funkcjonalne i główne
relacje w systemie bezpieczeństwa kraju w układzie pionowym i poziomym, bez szczegółowego określania obowiązków różnych departamentów w czasie zarządzania kryzysowego. Te ostatnie powinny być określone w pewnych dokumentach wykonawczych i planach
zarządzania kryzysowego, których przyjęcie stworzy pewne obowiązki władz.
Obowiązki i odpowiedzialności różnych departamentów powinny być wyraźniej
określone, tak by ich działania w czasie kryzysów były bardziej skoordynowane i efektywne.
Skuteczna praca centrów zarządzania kryzysowego nie jest możliwa bez nowoczesnego wyposażenia technicznego i łączności.
- 42 -
WĘGIERSKI RAPORT KRAJOWY
Węgierski Raport Krajowy z Działań Realizowanych W Ramach Pakietu Roboczego –
- 43 -
Wprowadzenie
Raport Krajowy WP3 obejmuje następujące elementy: analizę prawną, opis systemu zarządzania kryzysowego, sprzęt i strategie funkcjonujące w centrach zarządzania kryzysowego na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym, analizę działań w sytuacji rzeczywistej, ocenę rzeczywistych warunków oraz propozycje zmian prawnych i organizacyjnych.
Krajowy Raport WP 3 ma na celu stworzenie podstawy dla przyspieszenia czasu reagowania w centrach zarządzania kryzysowego i przepływu informacji między [poszczególnymi] centrami a innymi jednostkami.
3.1. System zarządzania kryzysowego
3.1.1. Podstawy prawne działania systemu
Krajowa definicja systemu zarządzania kryzysowego według ustawy LXXIV/1996:
System zarządzania kryzysowego stanowi połączenie różnych działań w zakresie zarządzania kryzysowego związanych z planowaniem, organizacją, koordynacją, wdrażaniem,
zarządzaniem, realizacją/eksploatacją, informacją, przekazem danych, ostrzeganiem i monitorowaniem. Działania te mają na celu zapobieganie sytuacjom kryzysowym, eliminację
czynników wywołujących sytuacje kryzysowe oraz ograniczenie ich niekorzystnych skutków, ochronę życia i mienia mieszkańców, zabezpieczenie podstawowych potrzeb życiowych na terenach objętych klęską, zapewnienie usług ratowniczych oraz stworzenie warunków do przywrócenia sytuacji normalnej.
Obecny system zarządzania kryzysowego został utworzony 1 stycznia 2000 roku poprzez
połączenie krajowych i regionalnych posterunków straży pożarnej i obrony cywilnej.
Działanie systemu zarządzania kryzysowego podlega trzem ustawom:
1. ustawie XXXI (23/04/1996) o ochronie przeciwpożarowej (ochronie przed pożarem, ratownictwie technicznym i służbach ppoż.)
2. ustawie XXXVII (30/04/1996) o obronie cywilnej
3. ustawie LXXIV (1999) o zarządzaniu kryzysowym (zarządzaniu działaniami obronnymi
w sytuacjach kryzysowych, strukturze systemu zarządzania kryzysowego oraz ochronie przed materiałami niebezpiecznymi)
- 44 -
Ustawa o ochronie przeciwpożarowej określa działania prewencji przeciwpożarowej,
pomoc w przypadku ratownictwa technicznego oraz prawa i obowiązki osób biorących biorą udział w działaniach obronnych.
Ustawa o obronie cywilnej określa zakres ochrony przed atakami zbrojnymi, zakres
ochrony w sytuacjach kryzysowych oraz w obliczu innych zagrożeń dla życia ludzi oraz zakres zapewnienia podstawowych potrzeb życiowych, jak również porusza zagadnienia dotyczące przygotowań do działań obronnych.
Ustawa o zarządzaniu kryzysowym określa system koordynacji działań obronnych.
Zgodnie z ustawą, każdy mieszkaniec ma prawo do informacji o potencjalnym ryzyku i zagrożeniach, jak również powinien posiadać wiedzę na temat podstawowych zasad ochrony. Ponadto każdy obywatel ma prawo i obowiązek uczestnictwa w działaniach zarządzania kryzysowego.
Ustawa definiuje także „obowiązek powszechnego ostrzegania i udziału”. Oznacza to,
że osoba, która zauważy sytuację kryzysową lub posiada wiedzę o jej wystąpieniu, jest zobowiązana do bezzwłocznego poinformowania o tym fakcie instytucji zarządzania kryzysowego, służb straży pożarnej, gmin, jak również zobowiązana jest do zaangażowania się
w działania ochronne.
System zarządzania
Rząd sprawuje kontrolę nad systemem zarządzania kryzysowego na szczeblu krajowym.
Krajowa Dyrekcja Zarządzania Kryzysowego [National Crisis Management Directorate] jest
centralą jednostką zarządzania kryzysowego. Istnieje zatem centralna jednostka zarządzania kryzysowego oraz regionalne dyrekcje zarządzania kryzysowego na szczeblu komitat 1 u, a jednostkami lokalnymi są biura obrony cywilnej oraz ich pododdziały. Burmistrzowie są odpowiedzialni za wdrażanie działań w zakresie zarządzania kryzysowego na
szczeblu lokalnym.
Zarządzanie kryzysowe i zarządzanie ryzykiem (prewencja, ratownictwo, przeciwdziałanie,
przywracanie do stanu pierwotnego i odnawianie) jest z mocy prawa kontrolowane i nadzorowane na szczeblu krajowym przez Ministra ds. Samorządów Lokalnych i Rozwoju Regionalnego. Ustawa LXXIV/1999 o zarządzaniu kryzysowym; ustawa XXXVII/1996 o obro1
komitat, (łac. commitatus) jednostka podziału administracyjnego I rzędu na Węgrzech, odpowiednik polskiego
województwa.
- 45 -
nie cywilnej; ustawa XXXI/1996 o straży pożarnej; ustawa CV/2004 o obronie narodowej
stanową podstawy prawne. Kontrolę profesjonalną sprawuje Krajowa Dyrekcja Zarządzania Kryzysowego. Do profesjonalnych jednostek zarządzania kryzysowego zalicza się: Krajową Dyrekcję Zarządzania Kryzysowego; oraz dyrekcje zarządzania kryzysowego szczebla komitatu; biura obrony cywilnej; zawodową, samorządną, instytucjonalną i ochotniczą
straż pożarną (tą ostatnią kierują Krajowa Dyrekcja Zarządzania Kryzysowego oraz i dyrekcje zarządzania kryzysowego na szczeblu komitatu).
Zgodnie z rozdziałem II ustawy o zarządzaniu kryzysowym:
Zadania rządu w zakresie koordynacji i zarządzania systemem zarządzania kryzysowego:
a) Rząd organizuje kontrolę systemu zarządzania kryzysowego, realizację zadań
planistycznych na szczeblu rządowym, przygotowanie odtworzenia warunków sprzed
wystąpienia sytuacji kryzysowych oraz koordynację prewencji oraz wdrażania zadań
między ministerstwami. W zakresie koordynacji rząd utworzył Rządowy Komitet
Koordynacyjny. Rząd określa zasady działania komitetu (z uwzględnieniem swoich
zadań oraz kompetencji określonych przez tę ustawę) oraz zatwierdza jego systemy
organizacyjne i operacyjne.
b) Rząd definiuje zadania (w zakresie zarządzania kryzysowego) członków rządu i innych
organów rządowych, które są włączone w system zarządzania kryzysowego.
c) W zakresie zarządzania kryzysowego rząd zawiera międzynarodowe i dwustronne
umowy o informacji, pomocy i współpracy.
d) Rząd koordynuje działania edukacyjne i szkoleniowe, badania naukowe i rozwój
osiągnięć technicznych związanych z systemem zarządzania kryzysowego.
e) Rząd wdraża system informacji krajowej o zarządzaniu kryzysowym.
f) W odniesieniu do planów działania w zakresie zarządzania kryzysowego, rząd
sporządza plan, który jest wprowadzany w życie w sytuacjach kryzysowych, a którego
postanowienia różnią się od postanowień istniejących przepisów. Rząd przesyła te
plan kompetentnym zaangażowanym stronom oraz instytucjom odpowiedzialnym za
ich wdrażanie.
- 46 -
g) Rząd podaje orientacyjne kwoty limitów wydatków w budżecie rocznym, które mogą
zostać wykorzystane do celów pomocy krajowej i międzynarodowej.
h) Rząd organizuje, jak organizację węgierskie włączą się w działania pomocy
międzynarodowej.
System zarządzania kryzysowego oraz rząd:
a) podejmują decyzje w sprawie przyjęcia pomocy udzielanej przez inne kraje,
b) podejmują decyzję o zapewnieniu pomocy innych krajom.
Działania rządowe:
a) W przypadku klęsk, rząd ogłasza stan sytuacji kryzysowej w formie dekretu oraz
podejmuje decyzję o ogłoszeniu obszarów objętych klęską. Gdy sytuacja
kryzysowa przybiera na sile, rząd ogłasza stan zagrożenia.
b) Zgodnie z ustępem 4 paragrafu 199 ustawy CX/1993 o obronie kraju, rząd
wprowadza zasady, których należy przestrzegać w sytuacjach kryzysowych. W
ramach tego rząd wdraża przejściowe środki umożliwiające wykorzystanie
zasobów budżetowych oraz informuje parlament. Środki te obowiązują do końca
trwania sytuacji kryzysowej lub ukończenia przywracania stanu pierwotnego lub
przynajmniej przez 15 dni. Parlament ma prawo do przedłużenia tego okresu.
W celu rozwiązania problemów, rząd może również wdrażać wyżej wymienione środki na
mocy dekretu, ale wyłącznie w obszarach dotkniętych [klęską].
W przypadku poważniejszych sytuacji kryzysowych rząd może wykorzystać publiczne (regionalne i lokalne) stacje telewizyjne i rozgłośnie radiowe w celu podania komunikatów
(komunikatów nadzwyczajnych). Dekrety te wchodzą w życie o określonej godzinie dnia.
Ogłoszone w ten sposób dekrety powinny zostać również opublikowane w kolejnym wydaniu Oficjalnego Biuletynu Węgier [Official Gazette of Hungary] oraz w prasie ogólnokrajowej i regionalnej w dniu ogłoszenia lub kolejnym dniu.
Poza poinformowaniem parlamentu i prezydenta, w przypadku bezpośrednich sytuacji kryzysowych rząd może:
a) wydać rozkaz mobilizacji jednostek obrony cywilnej,
b) wydać rozkaz mobilizacji Armii Węgierskiej oraz służb policji.
- 47 -
Zadania Rządowego Komitetu Koordynacyjnego:
Rządowy Komitet Koordynacyjny (zwany dalej Komitetem) opracowuje i zatwierdza standardowe wymogi w zakresie działań przygotowawczych i ochrony w czasie uzgadniania
decyzji rządowych dotyczących zarządzania kryzysowego.
W odniesieniu do działań obronnych Komitet:
a) dokonuje harmonizacji działań w zakresie zarządzania kryzysowego
komitetów koordynacyjnych szczebla komitatów i szczebla centralnego
(zlokalizowanych
w
stolicy),
jak
również
innych
organizacji
uczestniczących w działaniami związanych z neutralizacją ryzyka.
b) dokonuje harmonizacji działań w zakresie zarządzania kryzysowego
ministerstw i organów administracji państwowej.
c) dokonuje harmonizacji działań w zakresie zarządzania kryzysowego Armii
Węgierskiej, służb straży granicznej i policji.
Przewodniczący Komitetu sugeruje rządowi przyjęcie pomocy międzynarodowej w zakresie ochrony i neutralizacji ryzyka, jak również koordynuje działania węgierskich i zagranicznych departamentów i organizacji biorących udział w ochronie.
Do kierowania działaniami związanymi z sytuacją kryzysową oraz ochrony przed zagrożeniami powoływany jest roboczy komitet obrony. Kontrola systemu zarządzania kryzysowego prowadzona jest z udziałem ministerstw odpowiedzialnych za profesjonalne doradztwo.
Zadania ministra odpowiedzialnego za system zarządzania ryzykiem (obecnie Minister ds. Władz Lokalnych i Rozwoju Regionalnego):
Minister jest odpowiedzialny za działanie podlegających mu jednostek zarządzania kryzysowego.
Minister odpowiedzialny za system zarządzania kryzysowego:
a) dokonuje nominacji lub zwalnia przewodniczącego oraz zastępcę lub zastępców
[przewodniczącego]
Krajowej
Dyrekcji
Zarządzania
Kryzysowego,
która
bezpośrednio mu podlega,
b) zatwierdza zasady organizacji i działania Krajowej Dyrekcji Zarządzania
Kryzysowego,
- 48 -
c) podejmuje decyzje o utworzeniu lub rozwiązaniu regionalnych i lokalnych
organizacji zarządzania kryzysowego, które mu podlegają,
d) minister wydaje rozkaz częściowej mobilizacji organizacji obrony cywilnej
i informuje [o tym] rząd,
e) sprawuje kontrolę nad działaniami w zakresie zarządzania kryzysowego
podlegających mu służb straży granicznej i policji,
f) podejmuje decyzje w sprawie wykorzystania limitów wydatków przyjętych w
budżecie rocznym (według parlamentu), które można wykorzystać na pomoc
międzynarodową.
Zadania Dyrektora Krajowego Zarządzania Kryzysowego:
Dyrektor Krajowy Zarządzania Kryzysowego jest odpowiedzialny za działania planistyczne,
organizacyjne i kontrolne dotyczące zarządzania kryzysowego w zakresie swoich kompetencji.
W związku z tym Dyrektor Krajowy:
a) określa obowiązki w zakresie transferu danych, przekazywania informacji,
upoważnień dotyczących działań sektorowych, a także realizuje zadania
ustawowe i wykonawcze niezbędna dla ich uprawomocnienia,
b) sprawuje kontrolę nad sektorowym wdrażaniem zapobiegawczych działań
obronnych,
c) według ministra odpowiedzialnego za finanse publiczne, szef centralnego
organu administracji państwowej określa warunki finansowe niezbędne dla
funkcjonowania sektorowych organizacji zarządzania kryzysowego,
d) odpowiada za standardowe wdrażanie oraz funkcjonowanie telekomunikacji,
informatyki, sektorowych systemów pomiaru i monitoringu związanych
z zarządzaniem kryzysowym
e) wyznacza organizacje sektora, które uczestniczą w działaniach zarządzania
kryzysowego, organizacje, które mogą zostać w nie zaangażowane oraz
instytucje spośród ochotniczych organizacji cywilnych, które są zdolne do
długotrwałej współpracy i kompleksowego działania. Jako przełożony określa
- 49 -
również ich zadania. Zgodnie z prawem, osoba kierująca zapewnia
podstawowe warunki do działania tych organizacji.
Zadania komitetów obrony na szczeblu komitatów (i stołecznym) oraz lokalnym:
Komitety obrony koordynują zadania zarządzania kryzysowego oraz działania przygotowawcze organizacji wyznaczonych na mocy ustępu 1 paragrafu 66 ustawy o obronie narodowej.
Komitety obrony harmonizują różne działania przygotowawcze i prewencyjne na szczeblu
lokalnym i szczeblu komitatów (oczywiście również w stolicy). Komitet realizuje swoje działania na obszarach poprzez dyrekcje zarządzania kryzysowego na szczeblu komitatu
z mocy paragrafu 15 i 17 ustawy o obronie narodowej.
Stołeczne komitety obrony i komitety na szczeblu komitatów kontrolują i koordynują zadania związane z zarządzaniem kryzysowym lokalnych komitetów obrony oraz burmistrzów.
Stołeczne komitetu obrony i komitety na szczeblu komitatów:
a) dokonują harmonizacji zadań przygotowawczych (zdefiniowane prawa
i dyrektywy) organizacji zarządzania kryzysowego,
b) dokonują kontroli zadań burmistrzów w zakresie przygotowań i obrony,
c) dokonują kontroli działań planistycznych w zakresie zarządzania kryzysowego,
będących w zakresie ich kompetencji,
d) mają wkład we wspólną pomoc, informację oraz ostrzeganie między osiedlami
i dzielnicami,
e) kierują współpracą i wzajemną pomocą między innymi komitatami a stolicą,
f) koordynują współpracy regionalnej organów administracji, sił zbrojnych, służb
policji oraz organizacji społecznych,
g) koordynują przygotowania i przekazują informacje i ostrzeżenia
dla
mieszkańców oraz organizacji zarządzania kryzysowego,
h) na podstawie zobowiązań obrony cywilnej, komitety są odpowiedzialne za
utworzenie regionalnych organizacji obrony cywilnej,
- 50 -
i)
a także ponoszą odpowiedzialność za utrzymanie i funkcjonowanie systemu
zarządzania.
Zadania przewodniczącego stołecznych komitetów obrony i komitetów na szczeblu
komitatów:
We współpracy z komitetami obrony przewodniczący:
a) kontroluje wdrażanie regionalnych działań w zakresie obrony określonych przez
rząd
b) inicjuje wdrażanie decyzji rządowych
c) jeśli prezydent miasta lub właściwy burmistrz uzna, że działania związane
z zarządzaniem kryzysowym wychodzą poza kompetencje miejscowych komitetów
obrony,
przewodniczący
ma
prawo
pokierowania
tymi
działaniami.
Przewodniczący miasta musi bezzwłocznie informować komitet.
d) w przypadku poważnych sytuacji kryzysowych, prezydent może nakazać
tymczasową ewakuację mieszkańców z zagrożonych obszarów w celu ochrony ich
życia i mienia. Przewodniczący zobowiązany do bezzwłocznego informowania
rządu.
e) w trybie ciągłym prowadzi ocenę sytuacji i stanu ochrony, informuje komitet
i opinię publiczną
f) na mocy decyzji ministra odpowiedzialnego za zarządzania kryzysowe (lub
w przypadku poważnych sytuacji kryzysowych na mocy zatwierdzenia ministra),
przewodniczący może nakazać mobilizację jednostki obrony cywilnej
g) koordynuje ewakuację mieszkańców, ratowanie ich mienia i majątku oraz
organizuje ich zakwaterowanie i opiekę.
W przypadku, gdy w ramach miejscowych działań obronnych konieczna jest współpraca
większej liczby miejscowych jednostek zarządzania kryzysowego, osoba bezpośrednio odpowiedzialna za ochronę jest wyznaczana przez przewodniczącego komitetu obrony lub
przez burmistrza lub przez rząd (jeśli współpraca dotyczy większej liczby komitatów). Do
czasu uprawomocnienia się nominacji, szef najbardziej zaangażowanej organizacji odpowiada za kontrolę zarządzania kryzysowego oraz usuwanie skutków.
- 51 -
Zadania burmistrza:
Burmistrz (prezydent miasta stołecznego [burmistrz stolicy]) kontroluje i koordynuje zadania związane z przygotowaniem i prewencją, na przykład:
a) odpowiada za sporządzanie planów zarządzania kryzysowego osiedli i dzielnic
oraz zapewnia warunki ochrony (z uwzględnieniem miejscowych możliwości)
b) kontroluje [działania] przygotowania obrony
c) na mocy dekretu burmistrz może nakazać mieszkańcom, którzy złożyli
zobowiązania obrony cywilnej do uczestnictwa w działaniach zarządzania
kryzysowego. Burmistrz może również nakazać im udział w przygotowaniu
i szkoleniu organizacji obrony cywilnej regionu, osiedla, dzielnicy lub miejsca
pracy.
d) dostarcza informacje o sytuacji kryzysowej (w tym regulaminy) mieszkańcom
danego obszaru.
e) Według odrębnego prawa burmistrz może zwrócić się do rządu o uznanie
danego obszaru za region objęty stanem klęski.
W czasie działań obronnych prowadzonych w obrębie osiedli, burmistrz:
a) kieruje miejscowymi działaniami związanymi z zarządzaniem kryzysowym
b) w szczególnych przypadkach burmistrz może nakazać tymczasową ewakuację
mieszkańców z obszarów zagrożonych w celu ochrony ich życia i mienia.
Burmistrz
jest
zobowiązany
do
bezzwłocznego
poinformowania
przewodniczącego komitetu obrony (szczebla komitatu lub szczebla
stołecznego)
c) kieruje i koordynuje obroną, ewakuacją i zakwaterowaniem mieszkańców
d) kieruje i koordynuje obroną dóbr materialnych i zapewnia zaspokojenie
podstawowych potrzeb, które są niezbędna do życia
e) w przypadku nagłych sytuacji kryzysowych, na podstawie decyzji
przewodniczącego zgromadzenia ogólnego na szczeblu komitatu i/lub
prezydenta miasta [burmistrza], burmistrz może nakazać udział organizacji
- 52 -
obrony cywilnej w działaniach związanych z zarządzaniem kryzysowym
(w razie potrzeby informując je na bieżąco)
f) współpracuje z innymi burmistrzami i organizacjami włączonymi do systemu
zarządzania kryzysowego w celu realizacji działań związanych z obroną.
Burmistrz realizuje zadania w zakresie zarządzania kryzysowego przewodniczących komitetów szczebla komitatu, stołecznego i lokalnego we współpracy z służbami policji wyznaczonymi na mocy ustępu 1 paragrafu 25 ustawy o zarządzaniu
kryzysowym.
3.1.2. Miejsce centrów zarządzania kryzysowego w systemie:
¾
Organy ustawodawcze
¾
Podporządkowanie z określeniem rodzaju podporządkowania (np. koordynacja,
zarządzanie, itp.)
¾
Kompetencje i uprawnienia
¾
Lokalizacja.
Organy profesjonalne systemu zarządzania kryzysowego:
Do profesjonalnych organów systemu zarządzania kryzysowego zaliczają się departamenty Krajowej Dyrekcji Zarządzania Kryzysowego, służby straży pożarnej, policji oraz biura
obrony cywilnej.
Krajowa Dyrekcja Zarządzania Kryzysowego i jej departamenty regionalne realizują ustawowe zadania służb zawodowej straży pożarnej i biur obrony cywilnej.
W skład profesjonalnego systemu zarządzania kryzysowego Ministerstwa Władz Lokalnych i Rozwoju Regionalnego wchodzi dyrekcja posiadająca kompetencje ogólnokrajowe,
jak również inne centra regionalne. Centrum profesjonalnym, posiadającym jurysdykcję
krajową, jest Krajowa Dyrekcja Zarządzania Kryzysowego, która działania niezależnie i posiada pełną władzę prawną.
Centrami regionalnymi są dyrekcje zarządzania kryzysowego na szczeblu komitatów. Biura
obrony cywilnej i ich pododdziały są lokalnymi przedstawicielstwami centrów regionalnych.
W hierarchii biura obrony cywilnej miasta stołecznego podlegają departamentowi centralnemu. Ich organami lokalnymi są pododdziały obrony cywilnej szczebla powiatowego. DyWęgierski Raport Krajowy z Działań Realizowanych W Ramach Pakietu Roboczego –
- 53 -
rekcje zarządzania kryzysowego szczebla komitatu odpowiadają bezpośrednio za profesjonalną kontrolę gminnych służb straży pożarnej oraz ochotniczych i instytucjonalnych
służb straży pożarnej.
Krajowa Dyrekcja Zarządzania Kryzysowego:
Organem centralnym systemu zarządzania kryzysowego jest Krajowa Dyrekcja Zarządzania Kryzysowego, która funkcjonuje niezależnie i posiada pełną jurysdykcję prawną. W celu realizacji profesjonalnych zadań gminnych, instytucjonalnych i ochotniczych służb straży
pożarnej, Dyrektor Generalny:
a) realizuje zadania własne określone przez ustawy sektorowe
b) określa profesjonalne wymogi w zakresie obrony cywilnej, straży pożarnej,
ratownictwa technicznego oraz wdrażania zadań zarządzania kryzysowego.
Dyrektor generalny również kieruje i koordynuje działania organizacji
podległych.
c) współpracuje z ministrem odpowiedzialnym za zarządzanie kryzysowe w celu
zapobiegania konsekwencjom zagrożeń oraz sporządza plany ochrony
d) definiuje profesjonalne zasady i wymogi w zakresie zarządzania kryzysowego.
Ponadto zajmuje się planowaniem i działaniami koordynacyjnymi dotyczącymi
obrony
mieszkańców,
kierowania
działaniami
organizacji
podległych
dotyczących zmniejszania ryzyka i skutków katastrof.
e) uczestniczy w międzynarodowej współpracy w celu zapobiegania i eliminacji
wydarzeń o charakterze klęski
f) w celu udzielenia międzynarodowej pomocy Dyrektor Generalny zapewnia
dostępność pewnych organizacji w niezbędnych przypadkach oraz transport na
za granicę na obszary dotknięte klęską. Prowadzi on koordynację realizacji
pomocy międzynarodowej, transport środków pomocowych, jak również
utrzymuje relacje z międzynarodowymi centrami zarządzania kryzysowego.
Stara się również angażować większą ilość organizacji charytatywnych, na
przykład Węgierski Czerwony Krzyż lub inne międzynarodowe instytucje
charytatywne oraz ich węgierskie oddziały, z którymi Dyrekcja podpisała umowy
o współpracy.
- 54 -
g) realizuje zadania administracyjne i profesjonalne w zakresie swoich kompetencji
h) realizuje działania planistyczne i koordynacyjne związane z tworzeniem,
przygotowywaniem, utrzymaniem i korzystaniem z organizacji obrony cywilnej
oraz zadania związane z ochroną życia i mienia mieszkańców
i)
prowadzi współpracę z węgierskimi i innymi instytucjami zarządzania
kryzysowego w celu eliminacji sytuacji niebezpiecznych
j)
zapewnia konsultantów wymaganych przez organy zarządzania obroną oraz
uczestniczy w działaniach planistycznych zarządzania obroną
k) prowadzi współpracę z sektorowymi organami zarządzania kryzysowego
organizacji posiadających jurysdykcję krajową.
Dyrektor Generalny Krajowej Dyrekcji Zarządzania Kryzysowego:
Dyrektor Generalny jest szefem Krajowej Dyrekcji Zarządzania Kryzysowego. Kieruje działaniami i czynnościami centrów regionalnych i lokalnych.
Dyrektor Generalny odpowiada za:
a) kierowanie działaniami oraz czynnościami profesjonalnymi regionalnych
i lokalnych organizacji zarządzania kryzysowego
b) wdrożenie zadań określonych przez prawo
c) ciągłą dostępność podległych organów zaangażowanych w pomoc
międzynarodową oraz koordynację pomocy międzynarodowej i związanych
z tym zadań
W kontekście uprawnień w zakresie monitoringu i zarządzania Dyrektor Generalny:
a) może wydać bezpośrednie nakazy szefom dyrekcji zarządzania kryzysowego
na szczeblu komitatów, w szczególnych przypadkach określonych ustawą
b) zapewnia sporządzenie, harmonizację i wdrożenie zasad organizacyjnych
i operacyjnych Dyrekcji
c) zatwierdza zasady [regulaminy] organizacyjne i operacyjne dyrekcji
zarządzania kryzysowego szczebla komitatu
- 55 -
d) sprawuje kontrolę nad szefami dyrekcji zarządzania kryzysowego szczebla
ogólnokrajowego i na szczeblu komitatów oraz lokalnymi biurami obrony
cywilnej.
W kontekście kontroli i koordynacji systemu zarządzania kryzysowego Dyrektor Generalny:
a) zapewnia warunki działania organizacjom zarządzania kryzysowego, a także
opracowuje kierunek i kieruje rozwojem spraw dotyczący ochrony.
b) udziela wskazówek ministrowi odpowiedzialnemu za system zarządzania
kryzysowego w zakresie opracowywania ustaw i regulacji dotyczących
funkcjonowania systemu zarządzania kryzysowego
c) ma wkład w merytoryczne przygotowywanie umów międzynarodowych oraz
utrzymuje relacje z partnerami
d) zapewnia wdrożenie ustalonych warunków umów o zarządzanie kryzysowe
podpisanych przez rząd
e) zapewnia
realizację
zadań
związanych
z
współpracą
regionalną
i [trans]graniczną w trybie ciągłym
W niektórych szczególnych przypadkach określonych ustawą dyrekcje zarządzania kryzysowego szczebla komitatu i szczebla stołecznego mogą działać jako
szczególna władza sądownicza. Realizują wówczas zadania określone przez
ustawę oraz kieruje i koordynują biurami i oddziałami ds. zarządzania kryzysowego.
- 56 -
STRUKTURA SYSTEMU ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO
Ministerstwo Władz Lokalnych
i Rozwoju Regionalnego
Zgromadzenie Generalne
szczebla komitatu
(stołecznego)
Krajowa Dyrekcja
Zarządzania
Dyrekcje zarządzania
kryzysowego szczebla
komitatu
Biura Obrony Cywilnej
Komitet Obrony
szczebla komitatu
Gminy
Lokalne komitety
Oddziały biur obrony cywilnej
Legenda:
Straż pożarna
Kontrola bezpośrednia
Nadzór profesjonalny
- 57 -
FUNKCJONOWANIE I SCHEMAT ORGANIZACYJNY SYSTEMU ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO
Szczebel ogólnokrajowy
Parlament
Rada Bezpieczeństwa Narodowego
(w kwalifikowanych okresach)
Premier, Rząd
Minister Spraw Wewnętrznych
Rządowy komitet koordynacyjny
[RKK] Rada naukowa
Sekretariat RKK, Centrum Zarządzania Ryzykiem
KRAJOWA DYREKCJA ZARZĄDZANIA
KRYZYSOWEGO
Organ operacyjny (w sytuacjach kryzysowych)
Ministerstwa, organizacje posiadające kompetencje ogólnokrajowe,
Robocze komitety obrony
(w sytuacjach kryzysowych)
Komitety obrony na szczeblu komitatu,
Przewodniczący Zgromadzeń Ogólnych szczebla komitatu,
Organy operacyjne
Dyrekcje zarządzania kryzysowego szczebla komitatu
Szczebel komitatowy
Szczebel lokalny
Lokalne Komitety Obrony, Biura Obrony Cywilnej,
Zawodowe Gminne posterunki Straży Pożarnej
Burmistrzowie, oddziały biur
obrony cywilnej, posterunki
ochotniczej straży pożarnej
Współpraca obywateli i ochotników
(Efektywny wkład)
Departamenty zarządzania, zakłady, przedsiębiorstwa, instytucjonalne posterunki straży pożarnej
- 58 -
STRUKTURA DYREKCJI ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO SZCZEBLA KOMITATU
IDYREKTOR
GAZGATÓ
ZASTĘPCA
SEKRETARIAT
DYREKTORA
RATOWNICTWO
DEPARTAMENT ZRZĄDZANIA
OBRONĄ CYWILNĄ
CZKMC
DEPARTAMENT
ZARZĄDZANIA
RATOWNICTWEM
Dyżur
CEG
PODWYDZIAŁ
DS. FINANSÓW
DEPARTAMENT
PREWENCJI
ZASOBY
WARSZTAT
KONTROLA:
BIURA OBRONY
CYWILNEJ
Odziały biur
obrony cyw.
Minister ds. Władz Lokalnych
i Rozwoju Regionalnego
KRAJOWA DYREKCJA ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO
DYREKTOR:
Dyrektor Generalny
Poziom kontroli:
Państwowa Straż Pożarna
Profesjonalny
nadzór:
Dyrekcja Obrony Cywilnej (w stolicy)
Dyrekcje Zarządzania Kryzysowego (na lotnisku)
Dyrekcje Zarządzania Kryzysowego szczebla komitatu
Oddziały biur obrony cywilnej
Kontrola
Zawodowa i gminna
Straż Pożarna oraz Stowarzyszenie Straży Pożarnych
- 59 -
3.2. Obraz systemu dotyczący współpracy w sferze bezpieczeństwa
3.2.1. Legalność systemu
Proszę podać listę instytucji, które nie należą do systemu zarządzania kryzysowego
(zgodnie z definicją w punkcie 3.1.1.), których standardowe zadania statutowe mają wpływ
na zarządzanie kryzysowe. Proszę podać nazwę każdej instytucji/organizacji, zrealizowane
zadanie związane z zarządzaniem kryzysowym, podstawę prawną (ustawę leżącą u podstaw utworzenia/ założenia instytucji/organizacji oraz określenia jej celów) – wszystkie informacje należy podać w formie tabeli.
Zarządzania kryzysowe i działania obronne powinny być zapewnione w ramach współpracy następujących organizacji:

Organizacje utworzone specjalnie z tego powodu

Organizacje obrony cywilnej utworzone zgodnie z warunkami ustawy
XXXVII/1996 o obronie cywilnej

Profesjonalne organizacje zarządzania kryzysowego

Profesjonalna, gminna straż pożarna

Armia węgierska

Straż graniczna

Policja

Państwowe służby meteorologiczne

Państwowe służby pogotowia

Wydział zdrowia publicznego

Ochotnicze organizacje społeczne

Organizacje pozarządowe i organy publiczne

W przypadku katastrof innych niż klęski żywiołowe: osoba, która spowodowała
sytuację kryzysową, wydziały rządowe i gminy
Organizacje te działają zgodnie ze swymi obowiązkami w zakresie obrony cywilnej oraz
ustawą o zarządzaniu kryzysowym, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.
- 60 -
Nazwa
Szczebel działania
Zadanie
(ogólnokrajowy,
instytucji/organizacji
Podstawa prawna
regionalny, lokalny)*
Węgierski Czerwony
Realizuje działania
Szczebel ogólnokrajowy, Ustawa XL/1993 o Wę-
Krzyż
charytatywne ( w
szczebel komitatów i
gierskim Czerwonym
sytuacjach kryzysowych
szczebel lokalny.
Krzyżu:
zapewnia
1.§ (1) Węgierski
zakwaterowanie i opiekę
Czerwony Krzyż (zwany
medyczną dla ludności z
dalej Czerwonym
pomocą swojej
Krzyżem) jest
specjalnej instytucji
międzynarodową
ratowniczej).
społeczną organizacją
humanitarną, która
należy do
Międzynarodowego
Czerwonego Krzyża i
Czerwonego
Półksiężyca. Działa
zgodnie z zasadami i
wymogami
Międzynarodowego
Czerwonego Krzyża.
Czerwony Krzyż podpisał
umowę o współpracy
organizacjami
zarządzania
kryzysowego na
szczeblu
ogólnokrajowym i na
szczeblu komitatów.
Armia Węgierska
Utrzymuje [gotowość] do Szczebel ogólnokrajowy
Ustawa CV/2004 o
obrony kraju
obronie narodowej
§ 204 (1) e) Utrzymywanie pokoju: nie należy do kompetencji Armii
Węgierskiej. Musi być
- 61 -
realizowane za zgodą
obu stron. Jej celem jest
pomoc we wdrażaniu
uzgodnionych warunków
stron oraz przyczynianie
się do przywrócenia
podstawowych warunków życia.
f) Działalność
humanitarna: polega na
pomocy Armii
Węgierskiej świadczonej
za zgodą państwa, które
ją otrzymuje. Jej celem
jest zapobieganie i
eliminacja skutków
sytuacji kryzysowych,
stanowiących zagrożenie
dla życia, zdrowia i
mienia ludzi oraz
niszczących środowisko
naturalne.
Straż Graniczna
Obrona granic
(obrona kraju)
Przytaczanej wyżej
ustawie o obronie
narodowej podlega
również działalność
Straży Granicznej.
Ponadto w sytuacjach
kryzysowych Straż
Graniczna wydaje nakaz
zamknięcia granic i
uczestniczy w
działaniach związanych z
zarządzaniem
kryzysowym według
postanowień § 9 i 37
ustawy XXXII/1997 o
straży granicznej.
- 62 -
Policja
Bezpieczeństwo
Szczebel ogólnokrajowy, Ustawa XXXIV/1994 o
policji:
§ 58 (1): W celu
szczebel lokalny
zapobiegania i
publiczne
eliminowania skutków
sytuacji kryzysowych
policja może być
wysyłana w grupach.
Krajowe Służby
Prognozy pogody,
Meteorologiczne
ostrzeżenia przed
277/2005. (XII. 20.) o
ekstremalnymi
krajowych służbach
warunkami pogodowymi
meteorologicznych:
Dekret rządowy
§ 2 (1) Służby informują
mieszkańców i dostarczają analizy, obliczenia i
prognozy meteorologiczne na podstawie pomiarów odpowiednim organizacjom pomagającym
im we wdrażaniu decyzji
związanych
a) z ochroną życia,
zdrowia i mienia
b) z zarządzaniem kryzysowym
c) z ochroną rolnictwa,
gospodarki wodnej,
ochroną wód w celu
opanowania
ekstremalnych wydarzeń
meteorologicznych i
sytuacji kryzysowych
oraz zapobiegania
wypadkom
przemysłowym i
nuklearnym, jak również
eliminacji ich skutków.
Pogotowie Ratunkowe
Pomoc lekarska w
Szczebel ogólnokrajowy, Dekret 55/1996, ustawa
nagłych wypadkach i
CLIV/1997 oraz dekret
- 63 -
transport osób rannych
szczebel lokalny
rządowy 217/1998:
Pogotowie Ratunkowe
angażuje się w
eliminację skutków
wypadków masowych,
klęsk żywiołowych i
innych sytuacji
kryzysowych. Służby te
kierują i zapewniają
opiekę medyczną we
współpracy z innymi
instytucjami
interweniującymi.
Departamenty Zdrowia
Publicznego
(Ministerstwo Zdrowia
Publicznego i Krajowe
Określenie i kontrola
Szczebel ogólnokrajowy, Ustawa CLIV/1997 o
przeciwdziałania w
regionalny i
zdrowiu publicznym,
przypadku epidemii
mikroregionalny
dekret rządowy 362/2006
chorób ludzkich
o krajowych służbach
Służby Zdrowia
zdrowia publicznego i
Publicznego i Doradcy
doradcy ds. medycznych
ds. Medycznych)
Organy rządowe (w
Profesjonalna pomoc, a
Szczebel ogólnokrajowy,
zależności od cech
w szczególnych
sytuacji kryzysowej) i
przypadkach również
szczebel lokalny
gminy
profesjonalna kontrola
Ustawa LXXIV/1999 o
zarządzaniu kryzysowym
(§ 2 (1), § 5 (1) i (2), §
19 i § 20)
Organizacje
Działania mające na celu Szczebel lokalny
Dwustronne umowy o
Ratownictwa
obronę ludzi i mienia;
współpracy
Cywilnego i Organy
kierowanie
(sporządzane) na
Publiczne
profesjonalnymi
szczeblu lokalnym
organizacjami
zarządzania
kryzysowego
Zawodowa gminna
Gaszenie pożarów,
straż pożarna
ratownictwo techniczne,
straży pożarnej, ochro-
analiza pożarów,
nie ppoż. i ratownictwo
działania w zakresie
§ 24/A. Kierujący cen-
ochrony
tralnym organem zarzą-
przeciwpożarowej
dzania kryzysowego ma
Szczebel lokalny
Ustawa XXXI/1996 o
prawo do:
- 64 -
a)
wydania organowi
służb pożarniczych
bezpośredniego
rozkazu realizacji
akcji gaszenia
pożaru, podjęcia
działań w zakresie
ratownictwa
technicznego,
raportowania o
sytuacji i postępach
akcji, opuszczenia
danego miejsca
działania i podjęcia
czynności
pożarniczych.
b)
podjęcia publikacji
regulaminów w
zakresie
pożarnictwa i
ratownictwa
technicznego
stosowanych przez
służby pożarnicze w
sytuacjach
nadzwyczajnych.
3.2.2. Zaplecze organizacyjne centrów zarządzania kryzysowego (inne służby):
(Proszę przedstawić listę stanowisk zarządzania, usług spedycyjnych i innych jednostek
posiadających centra operacyjne) prowadzących współpracę z centrum zarządzania kryzysowego, należące do systemu zarządzania kryzysowego, jak również spoza tego systemu (zgodnie z definicją z punktu 3.1.1.).
Prosimy o przedstawienie danych w każdym z obszarów roboczych WP2)
- 65 -
Nazwa stanowiska zarządzania
Jednostka,
która utworzyła stanowisko
zarządzania
Licencje,
Jednostka
nadrzędna w
systemie zarządzania kryzysowego
Zadania (przy-
Zakres kompe- upoważnienia,
kład: aktywa-
tencji (przy-
kwalifikacje,
cja systemu
kład: obszar
prawa (decyzje
alarmowego)
dzielnicy)
własne lub
działanie na
polecenie)
Straż Granicz-
Organ centralny Wyznaczony
W sytuacji
Własna
Działa
na
Straży
departament
kryzysowej
dzielnica
niezależnie
(wyznaczone
Granicznej
centralnego
informuje organ
zgodnie z
organu Straży
nadrzędny,
„Regulaminem
Granicznej
który alarmuje
działania”
departamenty)
odpowiednie
dyrekcje
zarządzania
kryzysowego na
szczeblu
komitatów z
pomocą służb
pełniących
dyżur w rajowej
Dyrekcji
Zarządzania
Kryzysowego.
Posterunki
Właściwe gminy Dyrekcje zarzą- Ostrzeganie i
Obszar
Działa zgodnie
zawodowej
zgodnie ze
dzania kryzy-
koordynacja
właściwy
z
gminnej straży swoją
sowego
miejscowych
terytorialnie dla
„Regulaminem
pożarnej
na szczeblu
organów
komendy straży Ratownictwa
(wydzielony
komitatów
interwencyj-
pożarnej
departament)
(Wydzielony
nych
lokalizacją
Technicznego”
oraz „Planem
departament)
Ostrzegania i
Pomocy”
Komendy
Minister oraz
policji
---
Funkcjonowani
Obszar
Działa zgodnie
komendant
e systemu
właściwego
z
(wydzielony
policji na
alarmowego
terytorialnie
„Regulaminem
departament)
szczeblu
“112”, przekaz
osiedla i/lub
działania”
- 66 -
komitatu
ostrzeżeń do
komitatu
dyrekcji
zarządzania
kryzysowego
Dyrekcje za-
Minister i
Dyżurny
Profesjonalne
Obszar
Działa zgodnie
rządzania kry-
Dyrektor
wydział
kierownictwo i
właściwego
z
zysowego na
Generalny
centralny
koordynacja
terytorialnie
„Regulaminem
szczeblu komi-
Krajowej
organów
komitatu
działania”
tatu
Dyrekcji
interweniującyc
(również w
(wydzielony
Zarządzania
h (straży
odniesieniu do
departament)
Kryzysowego
pożarnej),
biur i oddziałów
(w przypadku
ostrzeżenie
biur obrony
sytuacji
pracowników
cywilnej)
kryzysowych,
dyrekcji
również
zarządzania
departament
kryzysowego
dyżurny
Centrum
Zarządzania
Ryzykiem)
Pogotowie Ra- Minister
---
Ostrzeżenie
Obszar
Działa zgodnie
tunkowe
Zdrowia
służb pogoto-
właściwego
z
(Dyspozytor na
Publicznego
wia, informacja
terytorialnie
„Regulaminem
szczeblu
do organizacji
komitatu
działania”
komitatu)
interweniujących (departament dyżurny
dyrekcji zarządzania kryzysowego i posterunków policji)
Obserwa-toria
Dekrety
Krajowe Służby W przypadku
Na terenie
Działa
Krajowych
rządowe
Meteorologiczn
prognoz
obserwatorium
niezależnie
e
ekstremalnych
zgodnie z
Meteorologicz
warunków
poleceniami
nych
pogodowych,
służbowymi
(wydzielony
informuje
Służb
- 67 -
departament)
departament
dyżurny
właściwej
terytorialnie
dyrekcji
zarządzania
kryzysowego
Armia
Ustawa o
Szef Sztabu
Informuje
Na obszarze,
Działa
Węgierska
obronie
Armii
centralny
który jest
niezależnie, ale
(departament
dyżurny w koszarach)
narodowej
Węgierskiej
departament
właściwy
według
dyżurny Armii
terytorialnie
„Regulaminu
Węgierskiej,
działania”
który ostrzega
wydział dyżurny
Krajowej
Dyrekcji
Zarządzania
Kryzysowego
Szef
Dekrety
Krajowy szef
mikroregionu
Ministra
W przypadku
Na obszarze,
Działa
ds. medycznych sytuacji kryzy-
który jest
niezależnie
ds. medycznych Zdrowia
Krajowych
sowych, infor-
właściwy
informując
Krajowe
Publicznego,
Służb Zdrowia
muje departa-
terytorialnie
również organ
Służby
Regulamin
Publicznego i
ment dyżurny
(mikroregion)
nadrzędny
Zdrowia
Organizacji i
Doradcy ds.
właściwej tery-
(obowiązek
Publicznego i
Działania.
Medycznych
torialnie, dyrek-
raportowania)
Doradcy ds.
cji zarządzania
Medycznych
na szczeblu
komitatu
Przedsiębior-
Zgodnie z de-
Organ centralny W przypadku
Na obszarze,
Działa
stwo Utrzyma-
kretem rządo-
Przedsiębior-
który jest
niezależnie
nia Autostrad
wym 1069/2005 stwa Utrzyma-
(dyspozytor)
sytuacji kryzy-
sowej informuje właściwy
terytorialnie
informując
nia Autostrad
departament
(centrum dys-
dyżurny organu (komitat)
nadrzędny
pozytora)
nadrzędnego
(zgodnie z
oraz dyrekcję
podpisaną
zarządzania
umową o
kryzysowego na
współpracy na
szczeblu komit.
szczeblu komit.
- 68 -
również organ
3.3. Funkcje i zadania realizowane przez centrum zarządzania kryzysowego
(Proszę przedstawić zwięzły opis uwzględniający kierunki działań, przepływ informacji oraz
stosowane dokumenty wykonawcze (procedury) według następujących punktów)
Kontrola – opis systemu kontroli, dokumenty wykonawcze;
¾
Monitoring:
Zgodnie z rocznymi, półrocznymi i miesięcznymi planami monitoringu, działania dyrekcji w zakresie monitoringu są określone w „Instrukcjach dotyczących nadzoru
i monitoringu”. Plany monitoringu odnoszące się do dyrekcji zatwierdza Krajowa Dyrekcja Zarządzania Kryzysowego.
Kompetencje Dyrekcji:
Na mocy dekretu rządowego nr 115/1996 (VII.24.) Dyrekcja pełni rolę szczególnego urzędu jurysdykcyjnego w przypadkach związanych z zagadnieniami dotyczącymi pożarów,
które należą do kompetencji notariusza.
Na mocy dekretu rządowego nr 46/1997.(XII.29.) Dyrekcja pełni rolę szczególnego urzędu
jurysdykcyjnego w przypadkach dotyczących podanych poniżej zagadnień, które należą do
kompetencji notariusza:

upoważnienia/zezwolenia budowlane

upoważnienia/zezwolenia na użytkowanie

upoważnienia/zezwolenia na dofinansowanie

zmiana [planu] zagospodarowania przestrzennego
Dyrekcja pełni rolę szczególnego urzędu jurysdykcyjnego w przypadkach dotyczących
podanych poniżej zagadnień należących do kompetencji profesjonalnych służb gminnych:
-
Upoważnienie dla instytucji zajmujących się ochroną życia (dekret rządowy nr
22/1992 (XII.29.))
-
Upoważnienie dla elektrowni (dekret rządowy nr 107/1995 (IX.8.))
-
Upoważnienie dla organizacji obrony cywilnej (dekret rządowy nr 46/1997
(XII.29))
- 69 -
-
Upoważnienie dla elektrowni nuklearnych (dekret rządowy nr 196/1996
(XII.22.))
-
Upoważnienie innych dla obiektów przemysłowych zajmujących się wodą pitną, lekami, ziarnem siewnym (dekret rządowy nr 196/1996 (XII.22.))
Na mocy dekretu rządowego nr 196/1996.(XII.22.) dyrekcja pełni rolę szczególnego urzędu
jurysdykcyjnego w przypadkach związanych z zagadnieniami dotyczącymi nadzoru środowiska.
Na mocy dekretu rządowego nr 29/1971.(XII.29.) dyrekcja pełni rolę szczególnego urzędu
jurysdykcyjnego w przypadkach związanych z zagadnieniami dotyczącymi tworzenia organizacji obrony cywilnej.
Na mocy dekretu rządowego nr 155/2003.(X. 1.) dyrekcja pełni rolę szczególnego urzędu
jurysdykcyjnego w przypadkach związanych z zagadnieniami dotyczącymi zezwoleń pirotechnicznych.
Na mocy dekretu nr 7/1988.(VII.20.) dyrekcja pełni rolę szczególnego urzędu jurysdykcyjnego w przypadkach związanych z zezwoleniami na przechowywanie materiałów nuklearnych.
Na mocy dekretu rządowego nr 253/1997.(XII.22.) dyrekcja uczestniczy w tworzeniu zasad
konstrukcji określonych na mocy art. 5 ustawy państwowej o układzie osiedli i wymogach
budowlanych.
Na mocy dekretu rządowego nr 253/1997.(XII.22.) dyrekcja uczestniczy w zatwierdzaniu
gminnych „master planów”.
Na mocy dekretu nr 12/1997.(VIII.29.) dyrekcja pełni rolę szczególnego urzędu jurysdykcyjnego w przypadkach związanych z zezwoleniem na pobór gazu oraz wytwarzanej i dostarczanej wody.
Dyrekcja pełni rolę szczególnego urzędu jurysdykcyjnego w przypadkach dotyczących
obrony cywilnej określonych na mocy dekretu rządowego nr 1/1999.(I.1.) opublikowanego
w celu wdrożeniu ustawy XVIII/1998 o ogrzewaniu publicznym.
- 70 -
Na mocy dekretu rządowego nr 50/2002 dyrekcja pełni rolę szczególnego urzędu jurysdykcyjnego w przypadkach dotyczących zezwoleń dla portów promów pasażerskosamochodowych.
Na mocy dekretu rządowego nr 273/2001 dyrekcja pełni rolę szczególnego urzędu jurysdykcyjnego w przypadkach dotyczących wytyczania naturalnych plaż.
Na mocy dekretu rządowego nr 12/1997, który został zmieniony dekretem nr 7/2001
o ochronie lasów przed pożarem, dyrekcja uczestniczy w zatwierdzeniu planu ochrony lasów.
Na mocy ustawy nr I/2004 dyrekcja pełni rolę szczególnego urzędu jurysdykcyjnego
w przypadkach dotyczących monitoringu bezpieczeństwa tych obiektów sportowych, w których mogą być organizowane zawody.
Na mocy dekretu rządowego nr 180/2002 dyrekcja pełni rolę szczególnego urzędu jurysdykcyjnego w przypadka dotyczących zezwolenia na montaż kabli.
Na mocy dekretu rządowego nr 15/2000 dyrekcja pełni rolę szczególnego urzędu jurysdykcyjnego w przypadkach dotyczących wydawania zezwoleń na budowę dróg.
Na mocy dekretu rządowego nr 29/1999 dyrekcja pełni rolę szczególnego urzędu jurysdykcyjnego w przypadkach dotyczących zezwolenia dla przedsiębiorstw telekomunikacyjnych.
Na mocy dekretu rządowego nr 80/1999.(VI.11.) dyrekcja pełni rolę szczególnego urzędu
jurysdykcyjnego w przypadkach dotyczących zezwolenia na zajmowanie posesji/lokali.
Dyrekcja pełni rolę szczególnego urzędu jurysdykcyjnego w przypadkach określonych dekretem rządowym nr 98/2001.(VI.15.) o gospodarce materiałami niebezpiecznymi.
Dyrekcja pełni rolę szczególnego urzędu jurysdykcyjnego w przypadkach określonych dekretem rządowym nr 213/2001.(XI.14.) o gospodarce odpadami.
¾
Koordynacja - zasady koordynacji, dokumenty wykonawcze
Dyrekcja Zarządzania Kryzysowego koordynuje działania w zakresie zarządzania kryzysowego (ratownictwa, przywracania do stanu pierwotnego i odtworzenia) organizacji
uczestniczących zgodnie z ustawą o zarządzaniu kryzysowym oraz innych dekretów rządowych dotyczących tej ustawy.
- 71 -
Ustawa o zarządzaniu kryzysowym i Konstytucja Republiki Węgierskiej jednoznacznie
określają zadania koordynacyjne Dyrekcji. W czasie wydarzeń o charakterze kryzysowym
nie mających jednak bardzo poważnego charakteru, sytuacja bieżąca determinuje, które
organizacje można angażować i jak nimi koordynować. Na przykład w przypadku mniejszych podtopień o skali lokalnej, odpowiedzialnymi organizacjami zarządzania kryzysowego jest przedsiębiorstwo wodno-kanalizacyjne i gmina. W przypadku epidemii, skutki epidemii determinują, które organizacje zarządzania kryzysowego staną się organami odpowiedzialnymi. W przypadku mniejszych epidemii o zasięgu lokalnym, organizacje zajmujące się ochroną zwierząt i roślin, a także Krajowe Służby Zdrowia Publicznego i Doradcy ds.
Medycznych są odpowiedzialne za działania obronne, natomiast w przypadku poważniejszych epidemii (zgodnie z prawem), organami odpowiedzialnymi są Dyrekcje Zarządzania
Kryzysowego.
Ogólnie:
Na mocy ustawy o zarządzaniu kryzysowym (LXXIV/1999), jeżeli wydarzenie niebezpieczne staje się na tyle poważne, że dochodzi do poziomu kryzysowego, organami jednoznacznie odpowiedzialnymi są organizacje zarządzania kryzysowego. W przypadku sytuacji kryzysowych o mniejszym, lokalnym zasięgu, ich odpowiedzialność zależy od skutków
wydarzeń niebezpiecznych.
¾
Planowanie – plany i procedury
W celu opanowania sytuacji kryzysowych dyrekcja posiada plany i systemu planów (które
w większości przypadków są unifikowane centralnie). Plany obejmują analizy zagrożeń dla
właściwych obszarów w celu eliminacji sytuacji kryzysowych, a także zasady postępowania, normy, zalecenia, wykaz zasobów ludzkich i materialnych, regulacje dotyczące kontroli
i kontaktów, jak również zadania związane z odtwarzaniem infrastruktury.
Najistotniejsze dokumenty związane z zarządzaniem kryzysowym:
- Plan ogólny obrony cywilnej
- Skonsolidowany plan zarządzania kryzysowego
- Plan prac związanych z prewencją w zakresie wypadków nuklearnych
- 72 -
- Rozporządzenia robocze dyrekcji zarządzania kryzysowego na szczeblu
komitatu
- Plany pomocy dla samolotów objętych w niebezpieczeństwie
- Plany założycielskie w zakresie regionalnych i lokalnych organizacji obrony
cywilnej
- Plany
informacyjne
(zasady
ostrzegania
pracowników
związanych
z zarządzaniem kryzysowym na wypadek sytuacji kryzysowych)
- Plany komunikacji na wypadek sytuacji kryzysowych
- Plany współpracy (dla organizacji uczestniczących w działaniach związanych
z zarządzaniem kryzysowym)
- Kwalifikowane okresowe procedury gotowości (zasady postępowania na
wypadek sytuacji kryzysowych oraz innych przypadków kwalifikowanych jako
sytuacje kryzysowe)
- Analiza podstawowej infrastruktury (wyniki oceny infrastruktury kluczowej dla
przetrwania mieszkańców)
¾
Monitoring – systemy monitoringu (dostęp do danych w Centrum
Zarządzania Kryzysowego)
Krajowa Dyrekcja Zarządzania Kryzysowego utrzymuje stosunki z centrami na szczeblu
komitatów w ramach zamkniętego systemu sieci wewnętrznej (intranetu). Dzięki istnieniu
tego systemu personel ma dostęp do następujących informacji
krajowych
i
międzynarodowych
danych
dotyczących
promieniowania
nuklearnego,
systemów wsparcia decyzyjnego w zakresie zapobiegania wypadkom
nuklearnym (SINAC, RODOS),
systemów wymiany międzynarodowych danych radiologicznych (EURDEP,
RDX),
danych dotyczących spedycji rzecznej (transportu materiałów niebezpiecznych)
oraz danych przetwarzanych w systemach wsparcia decyzyjnego na bazie GIS
- 73 -
przechowywanych na serwerze centralnym (głównie w zakresie sytuacji
kryzysowych,
danych
demograficznych,
niebezpiecznych
obiektów
przemysłowych oraz systemów komunikacji).
W ramach systemu krajowego w wielu zakładach i centrach związanych z przemysłem
chemicznym został wdrożony system zdalnego wykrywania, który monitoruje wycieki materiałów niebezpiecznych. W ramach tego systemu dane i informacje przekazywane są bezpośrednio do odpowiednich organizacji zarządzania kryzysowego. Jeżeli na podstawie
analizy tych danych przewidywane są dalsze skutki, dane przekazywane są dalej (głównie
drogą elektroniczną) również do innych kompetentnych dyrekcji zarządzania kryzysowego
na szczeblu komitatów.
¾
Ostrzeganie – systemy alarmowania i ostrzegania oraz system wymiany
informacji (rozwiązania organizacyjne i techniczne)
Obserwacja danych rejestrowanych przez systemy monitoringu prowadzona jest w trybie
ciągłym. Jeżeli sytuacja kryzysowa osiągnie wartość graniczną, z dyspozytorni, która podejmuje natychmiastowe działania w celu obrony mieszkańców, podawany jest sygnał
ostrzegawczy.
Przykładowo w komitacie Somogy działa system ostrzegania sztormowego na jeziorze Balaton, który ostrzega o burzach w regionie jeziora Balaton.
Na mocy umowy o współpracy Krajowe Służby Meteorologiczne ostrzegają organizacje zarządzania kryzysowego o potencjalnych ekstremalnych warunkach pogodowych. Dzięki
połączeniom internetowym organizacje zarządzania kryzysowego mogą również mieć dostęp do takich komunikatów.
W regionie zainstalowana kilka sterowanych elektronicznie syren w celu zapewnienia możliwości bezpośredniego ostrzegania miejscowej ludności. Syreny te wydają inne sygnały w
przypadku sytuacji kryzysowych związanych z zagrożeniem naziemnym i zagrożeniem z
powietrza, jak również po ustaniu zagrożenia. W niektórych lokalizacjach (zwykle w pobliżu
lokalizacji niebezpiecznych fabryk) istnieje również możliwość wykorzystywania syren do
nadawania ustnych komunikatów ostrzegawczych. Wszystko to zapewnia większą skuteczność działań związanych z obroną.
- 74 -
¾
Prowadzenie analiz – opis wykorzystanych metod analizy
Dyrekcja Zarządzania Kryzysowego Komitatu Somogy wykorzystuje system wsparcia decyzyjnego oparty na GIS, który umożliwia wizualizację sytuacji kryzysowych w różnych
aspektach i przyczynia się do [doskonalenia] działań obronnych.
Obecny system wsparcia decyzyjnego GIS, którego podstawą stanowią mapy cyfrowe, jest
dwuwymiarowy. Umożliwia udostępnianie danych o mieszkańcach, instytucjach i infrastrukturze (z różnymi opcjami grupowania); dobór i drukowanie informacji oraz wizualizację
danych na mapach.
W przypadku pożaru lasów, system umożliwia identyfikację zagrożonego obszaru i zajętych ogniem drzew oraz wizualizację danych właściciela. System pomaga w określeniu, jakie są najbliższe obiekty, w których straż pożarna może zaopatrzyć się w wodę. Można w
nim również znaleźć najszybszą drogę dojazdową do miejsca pożaru. Nie daje jednak
możliwości stworzenia precyzyjnego modelu, jak pożar będzie się rozprzestrzeniał w terenach górzystych. W związku z tym konieczne byłoby opracowanie modelu trójwymiarowego, który umożliwiłby w ramach systemu uwzględnienie różnic wzniesień.
¾
Prognozowanie i metody diagnostyczne
System ostrzegania sztormowego w regionie jeziora Balaton umożliwia prognozowanie
ekstremalnych wydarzeń pogodowych. Funkcjonowanie systemu ostrzegania sztormowego opiera się na informacjach otrzymanych od Krajowych Służb Meteorologicznych oraz
danych mierzonych w stacjach monitoringu meteorologicznego. Systemy przekazują
ostrzeżenia pierwszego i drugiego stopnia, w zależności od natężenia sztormu. Wokół jeziora zainstalowane są instrumenty ostrzegające, które emitują żółte znaki świetlne. Dla
objaśnienia znaczenia sygnałów świetlnych, na każdej plaży wokół jeziora znajdują się
znaki informacyjne.
Dyrekcja Zarządzania Kryzysowego Komitatu Somogy uczestniczy i współpracuje w ramach tego projektu z LBDCA, jako organizacja regionalna właściwa rzeczowo dla zarządzania kryzysowego w regionie. W związku z tym w kolejnym paragrafie zostaną opisane
zadania i funkcje Dyrekcji Zarządzania Kryzysowego Komitatu Somogy:
Dyrekcja stanowi organ Krajowej Dyrekcji Zarządzania Kryzysowego na szczeblu komitatu,
który po części funkcjonuje niezależnie. Minister odpowiedzialny za zarządzania kryzysoWęgierski Raport Krajowy z Działań Realizowanych W Ramach Pakietu Roboczego –
- 75 -
we odpowiada również za kierowanie Dyrekcją Zarządzania Kryzysowego Komitatu Somogy. Kontrolę pośrednią sprawuje Krajowa Dyrekcja Zarządzania Kryzysowego na mocy
§ 2 dekretu rządowego 23/2002.(IX.10.) zgodnie z dekretem rządowym 217/1998 (XII.30.).
Dyrekcja właściwa dla Komitatu Somogy. Oficjalny Adres:
Dyrekcja Zarządzania Kryzysowego Komitatu Somogy
Kaposvár 7401
Somssich Pál u. 7.
Główne zadania Dyrekcji Zarządzania Kryzysowego Komitatu Somogy:
Główne zadania Dyrekcji Zarządzania Kryzysowego Komitatu Somogy określają:
-
ustawa XXXI/1996 o straży pożarnej, ratownictwie technicznym i ochronie
przeciwpożarowej;
-
ustawa XXXVII/1996 o obronie cywilnej;
-
ustawa LXXIV/1999 o zarządzaniu kryzysowym (zarządzaniu działaniami
obronnymi przed sytuacjami kryzysowymi, strukturze systemu zarządzania
kryzysowego oraz ochronie przed materiałami niebezpiecznymi)
Główne zadania Dyrekcji Zarządzania Kryzysowego Komitatu Somogy obejmują:
-
weryfikację ustaw i przepisów, normatywnej kontroli profesjonalnej i podejmowania działań
-
normatywne i doraźne określanie wymogów profesjonalnych
-
politykę w zakresie zasobów ludzkich, zarządzania ilością pracowników, zarządzanie personelem
-
gospodarkę budżetem oraz działania związane z informatyką, komunikacją,
logistyką i składowaniem
-
kontrolę i monitoring
-
kontrolę operacyjną regionalnego systemu zarządzania kryzysowego
- 76 -
W zakresie zadań związanych z zarządzaniem kryzysowym dotyczących prewencji
i przygotowania, dyrekcja wdraża planowanie strategiczne, przygotowanie i działania
regulacyjne na podstawie prowadzonych w trybie ciągłym obserwacji zagrożeń.
Dyrekcja w trybie ciągłym dokonuje analizy czasowej i podziału działań organów lokalnych w układzie przestrzennym oraz stopnia zapotrzebowania na działania profesjonalne.
W oparciu o wyniki oceny, analizy i planowania strategicznego, dyrekcja określa zadania w zakresie prewencji i przygotowania do kolejnego okresu z uwzględnieniem przewidywań Krajowej Dyrekcji Zarządzania Kryzysowego (kierunków, wagi).
W celu zapobiegania zagrożeniu występowania klęsk żywiołowych i innych oraz usuwania ich skutków, dyrekcja sporządza i informuje opinię publiczną oraz kierownictwo
systemów administracyjnych i gmin.
W celu zapobiegania i uzyskania poprawy efektywności operacyjnych środków interwencyjnych, dyrekcja przegrupowuje (na stałe lub czasowo) siły i instrumenty organizacji zarządzania kryzysowego i straży pożarnej.
Dyrekcja jest odpowiedzialna za kontrolę oraz profesjonalny nadzór nad podległymi jej
organizacjami zarządzania kryzysowego (w tym stowarzyszeń straży pożarnej).
Dyrekcja planuje, koordynuje, kontroluje i monitoruje kwalifikowane tymczasowe działania podległych organów oraz prowadzi system zapewnienia jakości.
Struktura dyrekcji zarządzania kryzysowego na szczeblu komitatu:
-
Dyrektor
-
Zastępca dyrektora
-
Szef sekretariatu
-
Szefowie departamentu (prewencja, zarządzania ratownictwem, zarządzania
obroną cywilną)
-
Szef oddziałów (Siófok, Kaposvár, Marcali, Barcs)
-
Szef podwydziałów (sekretariat, wydział techniczno-materiałowy)
-
Kierownicy
- 77 -
-
Administratorzy
-
Personel
Szczegółowe zadania pracowników określa Regulamin Organizacji i Działania, który został
zatwierdzony przez Krajową Dyrekcję Zarządzania Kryzysowego.
3.4. Infrastruktura techniczna ośrodków:
Prosimy o przedstawienie szczegółowego opisu infrastruktury technicznej, z której korzystają centra zarządzania kryzysowego w zakresie:
¾
Komunikacji (rodzajów i sposobów komunikacji)
Organizacje zarządzania kryzysowego (takie jaki Dyrekcja Zarządzania Kryzysowego Komitatu Somogy) korzystają z wielokanałowych systemów komunikacji. W zwykłych przypadkach organizacje posługują się systemami telefonicznymi (na przykład T-com) w celu
komunikacji i utrzymywania kontaktu z partnerami (organizacjami współpracującymi, obywatelami, instytucjami profesjonalnymi oraz innymi departamentami). Dyrekcje korzystają
również z szybkich łączy internetowych (8 Mbit/sec) oraz zamkniętej sieci intranetowej
z Krajową Dyrekcją Zarządzania Kryzysowego oraz dyspozytorami; wewnętrznej, rządowej
poczty elektronicznej oraz systemów informacji. Zamknięte systemy URH umożliwiają bezprzewodową komunikację ze strażą pożarną, biurami obrony cywilnej czy innymi organizacjami interweniującymi.
Cyfrowy, rządowy system radiowy TETRA (EDR) jest obecnie w fazie wdrażania. Ten system radiowy zapewni nowoczesną, bardziej złożoną komunikację. Obecnie system jest testowany od sześciu miesięcy. Cyfrowy, rządowy system radiowy jest przydatne w zarządzaniu działaniami oraz śledzeniu przy pomocy GPS, jak również w szybkim przekazie danych.
¾
Informatyka (sprzęt, systemy operacyjne, oprogramowanie wspierające
systemy decyzyjne, bazy danych, oprogramowanie do prognozowania
i analizy)
Jak wyżej wspomniano, organizacje zarządzania kryzysowego (takie jak Dyrekcja Zarządzania Kryzysowego Komitatu Somogy) dysponuje systemem wsparcia decyzyjnego na
- 78 -
bazie GIS. System jest dwuwymiarowy i jego podstawę stanowi oprogramowanie ArcView
3.2.
Jeżeli chodzi o oprogramowanie można stwierdzić drobne różnice w zakresie zaplecza informatycznego różnych organizacji zarządzania kryzysowego, chociaż większość organizacji wykorzystuje współczesne komputery stacjonarne i notebooki. Miejsca pracy o znaczeniu strategicznym (informatyka, centrum dyspozytora, centrum zarządzania kryzysowego) wyposażone są w szybkie komputery stacjonarne, siedemnastocalowe monitory ciekłokrystaliczne oraz serwery druku. Jeśli chodzi o oprogramowanie, takie same warunki
zapewnione są w organizacjach zarządzania kryzysowego: oba są wyposażone w większości nowoczesnych systemów operacyjnych firmy Microsoft oraz aplikacje Microsoft Office.
Większość najważniejszych informatycznych miejsc pracy wyposażonych jest również
w oprogramowanie, przy pomocy którego można identyfikować materiały niebezpieczne.
Wydział informatyki oraz centrum dyspozytora może korzystać z wyżej wymienionego
oprogramowania ArcView GIS. Do celów analizy i oceny sytuacji kryzysowych, dyrekcje
mogą korzystać z oprogramowania opracowanego we własnym zakresie.
GIS (wykorzystywany system, posiadane poziomy, metody aktualizacji, połączenie
z zewnętrznymi bazami danych)
Jak już wspomniano, system GIS stosowany przez Dyrekcję Zarządzania Kryzysowego
Komitatu Somogy bazuje na oprogramowaniu ArcView 3.2.
Struktura:
Zadania dzielą się na cztery grupy:
-
Obrona ludności
-
Obrona kluczowej infrastruktury
-
Obrona budynków i obiektów
-
Wsparcie zaplecza dla [prowadzonych] działań
- 79 -
Warstwy mapy dzielą się na następujące grupy tematyczne:
-
Podstawowe warstwy mapy
-
Zagrożone obiekty
-
Źródła niebezpieczeństw
-
Inne warstwy informacji
W czasie wdrażania bieżącego Systemu Wsparcia Decyzyjnego dla Zarządzania Kryzysowego, uwzględniono oba elementy tych dwóch grup.
Podwarstwy podstawowych warstw mapy:
-
granice komitatu
-
granice administracyjne i wewnętrzne granice terytorialne
-
lasy, zamknięte ogrody, tereny zielone, cmentarze
-
linie obrysu
-
jeziora i rzeki
-
trasy kolejowe i stacje kolejowe
-
drogi, ulice i inne ciągi komunikacyjne
-
geo-kodowany układ drogowy (DSM 2003)
-
pełny adres (DSM 2003)
Warstwy informacyjne:
-
lotniska
-
organizacje zarządzania kryzysowego, informacje dotyczące kontaktu z tymi
organizacjami i kompetencje
-
straż pożarna, informacje dotyczące kontaktu z tymi służbami, kompetencje
i narzędzia techniczne
-
system radiowy URH
-
wdrożenie (urządzenia odbiorcze)
- 80 -
-
szpitale, [placówki] Czerwonego Krzyża
-
autobusy VOLÁN
-
dyrekcje zakładów wodociągowych
-
przejścia graniczne
-
stacje meteorologiczne
-
lasy w komitacie Somogy
-
System Ostrzegania Sztormowego dla Jeziora Balaton
Warstwy danych:
-
Klasyfikacja Obrony Cywilnej
-
baza powietrzna w Taszár
-
cmentarze, transport i kostnice
-
straż pożarna
-
organizacje zarządzania kryzysowego
-
System Ostrzegania Sztormowego dla Jeziora Balaton
-
wypadki nuklearne (Paks ~ 80 km)
-
ruchy tektoniczne
-
podziemne przewody paliwowe i gazowe
-
kable elektryczne
-
lotniska
-
pełny adres
-
dane demograficzne (płeć-wiek)
-
ważne obiekty
-
gospodarstwa
-
pojemność kostnic zwierzęcych
- 81 -
-
zakłady przetwórstwa spożywczego
-
organizacje zajmujące się materiałami niebezpiecznymi
-
wysypiska
-
szpitale, lekarze, pielęgniarki
-
[placówki] Czerwonego Krzyża
-
przedsiębiorstwa autobusowe [VOLÁN]
-
granice przedsiębiorstw wodociągowych
-
fontanny
-
staje odbioru gazu/ benzyny - KÖGÁZ
-
stacje przesyłu gazu/ benzyny - MOL
-
przejścia graniczne
-
stacje meteorologiczne
-
syreny
-
Systemy radiowe URH
-
Stacje benzynowe (ze współrzędnymi GPS oraz czterystumetrowymi strefami
buforowymi)
-
Dane dotyczące ewakuacji (od – do)
-
Zdolność ratownicza
-
Podtopienia – zagrożone obszary
-
Kompetencje straży pożarnej i oddziałów
Główne zadania, które można realizować posługując się mapami:
- Analizy sytuacji chemicznej (program-ALOHA)
- Wizualizacja zagrożonych obszarów na mapie
- Grupowanie zagrożonej ludności miejscowej według płci, wieku i miejsca zamieszkania
- Grupowanie zagrożonych budynków i obiektów
- 82 -
- Szukanie informacji na mapach z bazy danych
- Wizualizacja przefiltrowanych i skróconych baz danych
Ogólnie rzecz ujmując, dyrekcje zarządzania kryzysowego na szczeblu komitatów dokonują aktualizacji danych i warstw danych w trybie półrocznym (w razie konieczności, Centrum
aktualizuje je częściej). Na mocy umowy o współpracy, Dyrekcje wizytują organizacje interweniujące i zwracają się z prośbą o podanie najświeższych danych. Od roku 2003 Centralne Biuro Przetwarzania Danych zapewnia bezpłatnie dane demograficzne co pół roku
dla potrzeb systemu GIS. Zgodnie z umową podpisaną w roku 2003, baza danych mapy
cyfrowej jest również aktualizowana w trybie półrocznym (czasem częściej) poprzez połączenie „ftp” z daną organizacją.
Ponadto poprzez system sieci wewnętrznej, dyrekcje zarządzania kryzysowego mogą za
każdym razem uzyskać dostęp do informacji oraz danych przechowywanych na centralnym serwerze GIS Krajowej Dyrekcji Zarządzania Kryzysowego.
Inne ( system ostrzegania i alarmowania, monitoring, etc.)
W regionie nie ma żadnych innych systemów ostrzegania i alarmowania.
Proszę przygotować ten opis na postawie listy centrów zarządzania kryzysowego podanych w części 3.3, jak również wykazać zgodność z centrum nadrzędnym.
3.5. Analiza funkcjonalna przypadków wystąpienia sytuacji przedstawionych w raporcie WP2
(Do analizy proszę wybrać jeden, najważniejszy przypadek wystąpienia sytuacji z każdego
obszaru roboczego).
Funkcja
Szczebel
Kierowanie
Pożar torfowi- Wydział Za-
Koordynacja
Dyrekcja Za-
ska w Nagybe- stępcy Dyrekto- rządzania Ryrek (poziom
ra Centrum Za- zykiem na
komitatu)
rządzania Ry-
Planowanie
Monitoring
Skonsolidowa- Ostrzeżenia
W badanym
Analiza
Prognoza
Na podstawie
Na podstawie
okresie nie wy- monitoringu
analizy można
Ostrzegania
stępowały żad- rozprzestrze-
było łatwo
Sztormowego
ne sztormy. Kil- niania się dymu dokonać
ny Plan w za-
Systemu
kresie Zarzą-
szczeblu komi- dzania Kryzy-
Ostrzeganie
zykiem należą- tatu
sowego - baza dla Jeziora Ba- ka razy z prze- z torfu przy
cy do Krajowej
danych GIS
laton są moni-
woźnych stacji użyciu systemu zagrożonych
Dyrekcji Zarzą-
torowane w try- zostały prze-
dzania Kryzy-
bie ciągłym. Ze słane ostrzeże- ło opracować
GIS, można by- obszarów i
- 83 -
wyodrębnienia
przeprowadzić
Funkcja
Szczebel
Kierowanie
Koordynacja
Planowanie
Monitoring
względu na
sowego
Ostrzeganie
Analiza
nia dotyczące
modele i prze-
brak sztormów jakości powiew badanym
trza (zarówno
Prognoza
ewakuację
prowadzić ana- zagrożonych
lizę skutków.
mieszkańców.
okresie miesz- drogą telefokańcy nie byli
niczną, jak i w
narażeni na
formie elektro-
związane z nimi nicznej).
zagrożenia. W
regionie została
utworzona
przewoźna stacja monitoringu
jakości powietrza, która służy
do pomiaru i
transmisji danych do dyrekcji zarządzania
kryzysowego
szczebla komitatu. Dyrekcja
ma do dyspozycji tak zwaną
Grupę Rozpoznania Sytuacji
Kryzysowej
[Crisis Exploratory Group
(CEG)], która
dokonała pomiaru danych
meteorologicznych i chemicznych w
badanym okresie.
Pożar chłodni Wydział Za-
Dyrekcja Za-
Skonsolidowa- Zmobilizowano Dane zmierzo- Na podstawie
ne i przesłane
monitoringu
Na podstawie
w Kaposvár
stępcy Dyrekto- rządzania Ry-
ny Plan w za-
Grupę Rozpo-
(poziom komi-
ra Centrum Za- zykiem na
kresie Zarzą-
znania Sytuacji (telefonicznie i rozprzestrzenia cowano plan
tatu)
rządzania Ry-
szczeblu komi- dzania Kryzy-
Kryzysowej dy- faksem) przez
analizy opra-
nia się dymu z ewakuacji
torfu przy
zykiem należą- tatu
sowego - baza rekcji zarzą-
Grupę Rozpo-
cy do Krajowej
danych GIS
znania Sytuacji użyciu systemu kańców z za-
dzania kryzy-
Dyrekcji Zarzą-
sowego szcze- Kryzysowej zo- GIS, można
dzania Kryzy-
bla komitatu.
grożonego ob-
stały zachowa- było opracować szaru, ale nie
- 84 -
17 000 miesz-
Funkcja
Szczebel
Kierowanie
Koordynacja
Planowanie
sowego
Monitoring
Ostrzeganie
Analiza
Grupa CEG
ne na kompute- modele i
pozostała tam
rach Centrum
Prognoza
wystąpiła po-
przeprowadzić trzeba wprowa-
do chwili opa- Zarządzania
analizę
dzenia go w
nowania wydo- Ryzykiem.
skutków.
życie.
Uruchomiono
Działania
stawania się
amoniaku z
układu chłodzenia.
Powódź
w Wydział
Za- Dyrekcja
Za- Skonsolidowa- Skonsolidowa- Ostrzeżenie
Kaposvár (21- stępcy Dyrekto- rządzania Ry- ny Plan w zany Plan w za- przekazano lo- działalność
obronne zorga-
na kresie
Zarzą- kresie
Zarzą- kalnej
(poziom komi- rządzania Ry- szczeblu komi- dzania
Kryzy- dzania
Kryzy- Gmina włączyła rządzania Ry- oparciu o mapę
30/08/2005)
ra Centrum Za- zykiem
tatu i poziom zykiem należą- tatu
lokalny)
cy do Krajowej (oraz
sowego - baza sowego - baza się w przeka- zykiem
danych GIS
danych GIS
Dyrekcji Zarzą- Departament
dzania
sowego
Kryzy- Zastępcy
Za- nizowano
gminie. Centrum
w
[Risk prognozowa-
zywania infor- Management
nego poziomu
macji i ostrze- Centre
wody
ganie
miesz- (RMC)]dyrekcji (worki
z
Dyrektora
kańców.
Centrum
Dyrekcja
Zarządzania
rządzania kry- szczebla komi- ewakuacja).
Ryzykiem)
zysowego zba- tatu
pa-
skiem, odpom-
zarządzania
za- kryzysowego
powywanie,
Centrum
dała najbardziej Zarządzania
zagrożone bu- Ryzykiem
do-
dynki i ostrze- konało przetwogła ich miesz- rzenia i analizy
kańców, poin- danych
otrzy-
formowała ich manych z sysrównież
o temu GIS, jak
ewentualnych
również
działaniach
rządziło modele
obronnych.
podnoszenia
się
spo-
poziomu
wody na zagrożonym terenie.
Przedstawione trzy przypadki, w których kierownictwo objęła dyrekcja zarządzania kryzysowego szczebla komitatu mają wiele cech wspólnych dotyczących monitoringu, analizy,
prognozy oraz działań związanych z zarządzaniem.
W przypadku pożaru torfu w Nagyberek (Fonyód) ciągły monitoring dymu wywołał największy problem. Siły interwencyjne musiały walczyć z pożarem torfu przez 24 godziny na
dobę w celu opanowania rozprzestrzeniania się pożaru przy pomocy wody. Przekazano
- 85 -
ostrzeżenie Urzędowi Ochrony Środowiska. Jego przedstawiciele udali się w ten region,
aby dokonać pomiaru i analizy jakości powietrza. Uzyskane przez nich dane natychmiast
przekazano do Centrum Zarządzania Ryzykiem, działającego w dyrekcji zarządzania kryzysowego szczebla komitatu.
Dzięki wykorzystaniu systemu GIS, Centrum Zarządzania Ryzykiem kilka razy dziennie
prowadziło analizę skutków na podstawie otrzymywanych danych, a następnie przesyłano
je z powrotem drogą elektroniczną do sił interwencyjnych. Przed podjęciem tymczasowej
ewakuacji zagrożonych mieszkańców pracownicy służb Ochrony Środowiska i Zdrowia
Publicznego również sprawdzali otrzymywane dane.
Organizacje zarządzania kryzysowego informowały o sytuacji zagrożonych mieszkańców,
jak również przedstawiały sugestie, jak należy reagować. Na podstawie zmierzonych danych osoby starsze i pacjenci z problemami oddechowymi zostali ewakuowani z obszarów
najbardziej zagrożonych. Mogli powrócić dopiero, gdy poziom dymu i pyłu opadnie poniżej
wartości krytycznej.
W przypadku pożaru w przetwórni mięsa, przy pomocy systemu wspierania decyzyjnego GIS dokonano pomiaru i prowadzono monitoring ilości dymu i zakresu niebezpiecznych
skutków działania amoniaku z układu chłodzącego. Według pomiarów dym nie stanowił
zagrożenia dla zdrowia, ale jeżeli doszłoby do wycieku amoniaku, z zagrożonego obszaru
należałoby ewakuować 17000 mieszkańców. Od momentu wystąpienia sytuacji kryzysowej
siły zarządzające zdołały skutecznie opanować zagrożenie związane z amoniakiem, natomiast służby straży pożarnej walczyły z ogniem i ostatecznie nie wystąpiła potrzeba ewakuacji mieszkańców.
Centrum Zarządzania Ryzykiem działające w dyrekcji zarządzania kryzysowego szczebla
komitatu również zostało ostrzeżone; wysłano również Grupę Rozpoznania Sytuacji Kryzysowej w celu dokonania pomiaru stężenia dymu i amoniaku. Grupa Rozpoznania Sytuacji
Kryzysowej przesłała dane z pomiarów do Centrum Zarządzania Ryzykiem, gdzie specjaliści dokonali analizy skutków i przy pomocy systemu GIS bezzwłocznie przeprowadzili modelowanie. W oparciu o te pomiary gmina (będąca, w kontekście prawnym, miejscowym
szefem obrony cywilnej) przygotowała się do ewentualnej ewakuacji, licząc na to, że nie
wystąpi konieczność wprowadzenia planu w życie.
- 86 -
Na skutek ulewnych deszczy w sierpniu 2005 roku rzeka Kapos wystąpiła z brzegów. Doszło do zalania miejscowości Kaposvár. W mieście zniszczeniu uległo 150 budynków (zarówno prywatnych, jak i państwowych). Ze względu na nieprzerwane opady, służby zarządzania skontaktowały się z właściwą dyrekcją wodociągów, która dostarczyła dane i prognozy dalszego poziomu wody. Na postawie prognoz Centrum Zarządzania Ryzykiem dokonało analizy skutków, a organy zarządzania kryzysowego podjęły czynne i bierne działania obronne w większości zagrożonych obszarów.
Zastosowano worki z piaskiem i pompy. W miejscach, w których nie było możliwości ich
zastosowania, mieszkańcy (niektóre rodziny) zostały ewakuowane z terenów zagrożonych.
System GIS okazał się bardzo pomocny w podejmowaniu decyzji i ich wdrażaniu, a także
w sporządzaniu prognoz. Jednak ze względu na fakt, że jest to system zaledwie dwuwymiarowy, wyniki analizy nie były tak precyzyjne, jak mogłyby być, gdyby korzystać z systemu trójwymiarowego.
3.6. Analiza SWOT działań istniejących centrów zarządzania kryzysowego
(Analizę SWOT należy prowadzić na podstawie przypadków wystąpień [sytuacji kryzysowych] przedstawionych w 3.5, a powinna ona uwzględniać rozwiązania technicznoorganizacyjne opisane w punktach 3.3 i 3.4.)
1.) Mocne strony
Wysokie umiejętności organizacyjne i w zakresie współpracy podczas działań zarządzania kryzysowego.
Dążenie i chęć [korzystania] z innowacyjnych rozwiązań.
Wykorzystanie personelu i eksploatacja zasobów technicznych.
Skuteczna współpraca z organizacjami międzynarodowymi.
Szybkie wdrażania działań na zasadach i zgodnie z zaleceniami Unii Europejskiej
(konwencji Helsińskiej, SEVESO-II.)
Ciągły rozwój metod analizy ryzyka.
- 87 -
2.) Słabe strony
Niska jakość (czasem awarie) systemu informacyjnego.
Nierzadko niewystarczająca efektywność współpracy między różnymi sektorami.
Finansowanie środków natychmiastowych
Uczestnictwo i finanse ochotniczych organizacji ratowniczych (organizacji pozarządowych) nie jest odpowiednio kontrolowane z prawnego punktu widzenia.
Złożoność struktury administracyjnej.
Brak znajomości języków obcych (utrudnienie współpracy międzynarodowej).
3.) Możliwości
Wzajemna wymiana [doświadczeń i informacji] w zakresie najlepszych metod zarządzania kryzysowego stosowanych przez Unię Europejską i NATO
(Na przykład: Węgry mogą odgrywać istotną rolę w zarządzaniu w czasie powodzi;
Siły Reagowania Kryzysowego Paktu Stabilizacyjnego dla Europy PołudniowoWschodniej na Węgrzech)
Dostępność międzynarodowych praktyk w zakresie zarządzania kryzysowego dla
działań węgierskich dotyczących zarządzania kryzysowego
Efektywniejsza analiza, prognozy oraz proces decyzyjny poprzez rozwój systemu
wspierania decyzyjnego GIS
4.) Zagrożenia
Eksploatacja systemu GIS wymaga nowych narzędzi i bardziej przygotowanej sfery informatycznej.
Ze względu na rządowe problemy finansowania, efektywność zarządzania kryzysowego może być niższa od przewidywanej.
Ze względu na nieadekwatny poziom (głównie w sferze obrony cywilnej), w organizacjach zarządzania ryzykiem brakuje dobrze przygotowanej i doświadczonej
kadry (innym problemem jest starzenie się kadry i brak jej wzmocnienia.)
- 88 -
3.7. Wnioski i proponowane rozwiązania wynikające z analizy SWOT w zakresie:
¾
uwarunkowań prawnych
W celu opanowania sytuacji kryzysowych ustawy powinny zapewniać regularne płatności
na rzecz organizacji cywilnych (ratowniczych).
Pomiędzy organizacjami interweniującymi (zarządzanie kluczową infrastrukturą obrony)
powinna być zapewniona wzajemna wymiana informacji na mocy uwarunkowań prawnych.
¾
organizacji
Należy opracować profesjonalne szkolenie służb zarządzania kryzysowego (dobrze przygotowani, względnie młodzi pracownicy posiadający praktykę – głównie w zakresie obrony
cywilnej i informatyki).
¾
wyposażenia technicznego
Uwzględniając różne okoliczności system GIS powinien być dopracowywany w celu poprawy [jakości] działań obronnych związanych z ochroną życia i mienia ludzi.
- 89 -
- 90 -
MACEDOŃSKI RAPORT KRAJOWY
(projekt)
Prof. dr Ivan Blinkov, Wydział Leśnictwa – Skopje;
Mgr inż. Trajko Todorcevski, Dyrekcja ds. ochrony i ratownictwa
Mgr inż. Velian Jagev, PP Parki i zieleń, Skopje
27.11. 2007 r., Katowice, Polska
Macedoński Raport Krajowy z Działań Realizowanych W Ramach Pakietu Roboczego – 3
- 91 -
Spis treści
Wstęp
3.1.1. Podstawa prawna działania systemu:
3.1.2. Miejsce centrów zarządzania kryzysowego (CZK) w systemie:
3.2. Sytuacja systemu związana ze współpracą w sferze bezpieczeństwa
3.2.1. Sytuacja prawna systemu:
3.2.2. Sytuacja organizacyjna centrum zarządzania kryzysowego (inne usługi):
3.3. Funkcje i zadania realizowane przez centrum zarządzania kryzysowego:
3.4. Infrastruktura techniczna centrów:
3.5. Analiza funkcjonalna zdarzeń przedstawionych w raporcie WP2
3.6. Analiza SWOT działalności istniejących centrów zarządzania kryzysowego
3.7. Wnioski – proponowane sposoby rozwoju:
Katastrofy rozpoznawane przez prawo macedońskie
Trzęsienia ziemi, powodzie, osunięcia gruntu, obrywy ziemi, obrywy skalne, burze, susza,
pustynnienie, erozyjne działanie wód, pożary samoistne
Choroby zwierzęce, choroby roślin, epidemie
Katastrofy techniczne
Ustawą, która bezpośrednio obejmuje tę sprawę jest:
¾ Ustawa o ochronie i ratownictwie – „Dz. U. RM” Nr 36/04, znowelizowana 49/04 jako ustawa ramowa w tej dziedzinie;
Ustawie tej towarzyszy szereg przepisów:
¾ Ustawa o zarządzaniu kryzysowym - „Dz. U. RM” Nr 29/05;
¾ Rozporządzenie o sposobie realizacji środków w celu ochrony i ratownictwa –
pierwsza pomoc medyczna;
- 92 -
¾ Rozporządzenie o rekultywacji terenu - „Dz. U. RM” Nr 80/05;
¾ Rozporządzenie w sprawie sposobu budowania, utrzymania i wykorzystania miejsc
schronienia i innych obiektów dla ochrony i ustalenia optymalnej liczby schronień
(uchodźców) – Rozporządzenie w sprawie prowadzenia ewakuacji;
¾ Rozporządzenie w i sprawie realizacji środków dla ochrony i ratowania zwierząt i
wyrobów pochodzenia zwierzęcego „Dz. U. RM” Nr 94/05;
¾ Rozporządzenie w sprawie realizacji środków dla ochrony i ratowania roślin i wyrobów pochodzenie roślinnego „Dz. U. RM” Nr 94/05;
¾ Rozporządzenie w sprawie realizacji ochrony i ratownictwa w przypadku powodzi;
¾ Rozporządzenie w sprawie realizacji ochrony i ratownictwa przeciwpożarowego;
¾ Rozporządzenie w sprawie realizacji ratownictwa z ruin „Dz. U. RM” Nr 98/05;
¾ Rozporządzenie w sprawie realizacji ratownictwa z RCB - „Dz. U. RM” Nr 99/05;
¾ Rozporządzenie w sprawie realizacji ratownictwa jądrowego - „Dz. U. RM” Nr
109/05;
¾ Rozporządzenie w sprawie prowadzenia ewakuacji ludności – Nr 109/05;
¾ Rozporządzenie w sprawie realizacji opieki nad poszkodowaną i zagrożoną ludnością – 109/05;
¾ Rozporządzenie o sposobie realizacji środków w celu ochrony i ratownictwa w planowaniu i zarządzaniu przestrzenią i osiedlami, w projektach oraz w czasie budowy konstrukcji, oraz uczestnictwo kontroli technicznej – Nr 105/05;
¾ Rozporządzenie w sprawie sposobu pracy komisji ds. oceny i ustalenie szkód
klęsk żywiołowych, epidemii, zaraz zwierzęcych, zaraz roślinnych i innych Nr
98/05;
¾ Decyzja w sprawie ustalenia stref zagrożonych - „Dz. U. RM” Nr 105/05;
¾ Regulaminy związane z ochroną przeciwpożarową itp.
- 93 -
Pozostałe akty prawne
¾ Ustawa o środowisku oraz ochronie i poprawie stanu środowiska („Dz. U. RM” Nr
51/00, wersja znowelizowane), - Ustawa ramowa w dziedzinie ochrony środowiska;
¾ Ustawa of planowaniu przestrzennym i urbanistyce („Dz. U. RM” Nr 4/96); Planowanie przestrzenne i urbanistyka;
¾ Ustawa o lasach („Dz. U. RM” Nr 47/97); - planowanie przestrzenne na terenach
leśnych; pożary lasów;
¾ Prawo wodne („Dz. U. RM” Nr 4/98); - ochrona przed powodziami
Prawo myśliwskie („Dz. U. RM” Nr 20/96, 26/96, 34/97, 69/04);
¾ Ustawa o nasionach, rozsadach i materiale do rozmnażania oraz o rozpoznawaniu, zatwierdzaniu i ochronie gatunków („Dz. U. RM” Nr 41/00). Zarazy zwierzęce,
zarazy roślinne;
¾ Ustawa o służbach przeciwpożarowych („Dz. U. RM” Nr 67/04);
¾ Ustawa o ochronie roślin („Dz. U. RM” Nr 25/98, 6/00) Zarazy zwierzęce, zarazy
roślinne;
¾ Ustawa o samorządzie terytorialnym – kompetencje samorządów terytorialnych
związane z zapobieganiem ryzyku i zarządzaniem nim;
¾ Ustawa o zagadnieniach hydrometeorologicznych („Dz. U. RM” Nr 19/92); Zagadnienia związane z monitorowaniem parametrów meteorologicznych i hydrologicznych;
¾ Kodeks Karny RM („Dz. U. RM” Nr 37/96); - polityka karna;
¾ Regulamin środków specjalnych do ochrony przeciwpożarowej lasów („Dz. U. RM”
Nr 69/01), pożary;
¾ Regulamin operacyjny policji leśnej („Dz. U. RM” Nr 10/02), pożary lasów, szkody
w lasach;
- 94 -
Przepisy prawne związane z katastrofami technicznymi
¾ Ustawa o zapobieganiu szkodliwemu hałasowi („Dz. U. SRM” Nr 28/84; 10/90; i
62/93);
¾ Ustawa o ochronie przed materiałami wybuchowymi („Dz. U. SRM” Nr 18/76);
¾ Ustawa o produkcji substancji trujących („Dz. U. SRM” Nr 4/78);
¾ Ustawa o handlu substancjami trującymi („Dz. U. RM” Nr 13/91);
¾ Ustawa o transporcie substancji trujących („Dz. U. RM” Nr 27/90);
¾ Ustawa of ochronie i bezpieczeństwie radiologicznym („Dz. U. RM” Nr 48/02);
¾ Ustawa o magazynowaniu i ochronie przed cieczami i gazami palnymi („Dz. U.
RM” Nr 15/76; 51/88; 19/90 i 12/93).
Identyfikacja słabych stron regionalnych/krajowych przepisów prawnych
¾ Występuje nakładanie się kompetencji;
¾ Przepisy prawne związane z tymi zagadnieniami są nowe;
¾ W przeszłości duża część tych działalności była dobrze zorganizowana;
¾ Jednym z największych problemów jest program decentralizacji i przekazanie części kompetencji nowym gminom. Decentralizacja jest procesem trwającym i jest
wiele nierozwiązanych problemów ze względu na niewielkie możliwości lokalnych
gmin, brak materiałów i ludzi, więc wiele obowiązków jest realizowanych z trudnościami;
¾ Obecnie wdrożenie części przepisów prawnych może być zagrożone;
3.1.2.
Miejsce
centrów
zarządzania
kryzysowego
(CZK)
w
systemie:
Prawo ochrony i ratowania życia ludzkiego, ludzi oraz ochrony dóbr materialnych jest nadane przez Konstytucję Republiki Macedonii. Zgodnie z tym system ochrony i ratowania
przed naturalnymi i spowodowanymi przez człowieka wypadkami i katastrofami w RM jest
regulowany przez wiele ustaw i innych rozporządzeń.
Aby zachować funkcjonalność i wspierać ten system wiele instytucji zapewnia egzekwowanie i efektywność systemu.
Zaangażowanymi w to instytucjami są:
- 95 -
- Parlament Republiki Macedonii;
- Rząd Republiki Macedonii;
- Ministerstwa zgodnie z charakterem zdarzeń;
- Dyrekcja Ochrony i Ratownictwa;
- Centrum Zarządzania Kryzysowego;
- Przedsiębiorstwa publiczne;
- Lokalne samorządy;
- Ludność cywilna.
Główną rolę w ochronie i ratownictwie, nadaną Ustawą o ochronie i ratownictwie, odgrywa
Dyrekcja Ochrony i Ratownictwa, utworzona przez Rząd jako niezależny organ rządowy.
System funkcjonuje na dwóch poziomach: lokalnym i narodowym.
Lokalne jednostki samorządów muszą uczestniczyć i być w stanie poradzić sobie z wypadkami i katastrofami.
To co jest nowego, to fakt, że w przypadku poważnego wypadku lub katastrofy (kiedy siły
na szczeblu lokalnym nie mogą sobie poradzić z problemem), lokalne jednostki samorządu
mają prawo zwrócić się do dyrektora Dyrekcji Ochrony i Ratownictwa, który posiada
uprawnienia zaangażowania innych jednostek lub sił. Jest to coś nowego, ponieważ w poprzednim systemie zaangażowanie innych jednostek lub sił było zbyt wolne i dużo bardziej
skomplikowane. Dzięki tej możliwości efektywność i sprawność systemu została usprawniona.
Kompetencje państwowych organów ochrony i ratownictwa są następujące:
a) Parlament RM
¾ Przyjmuje Narodową strategię ochrony i ratownictwa;
¾ Decyduje o wydatkach na potrzeby ochrony i ratownictwa.
¾ Ogłasza Dzień ochrony i ratownictwa.
- 96 -
b) Rząd RM
¾ Przygotowuje i przedkłada Parlamentowi Narodową Strategię Ochrony i Ratownictwa.
¾ Dokonuje oceny zagrożeń dla Republiki Macedonii ze strony klęsk żywiołowych,
epidemii, zaraz zwierzęcych, zaraz roślinnych i innych katastrof.
¾ Przyjmuje Plan Ochrony i Ratownictwa dla Republiki Macedonii w przypadku klęsk
żywiołowych, epidemii, zaraz zwierzęcych, zaraz roślinnych i innych katastrof.
¾ Przyjmuje Roczny Program Działań Ochronnych i Ratowniczych.
¾ Podejmuje decyzję o utworzeniu Sił Ochrony i Ratownictwa formowanych przez
Republikę Macedonii.
¾ Podejmuje decyzję o zapewnieniu środków materialnych dla potrzeb służb ochrony
i ratownictwa.
¾ Decyduje o wysłaniu pomocy humanitarnej w celu ochrony i ratownictwa w innych
krajach, jak również o przyjęciu pomocy humanitarnej oraz sił ochrony i ratownictwa z innych krajów.
¾ Decyduje o szkoleniu w innych krajach, ćwiczeniach i działaniach humanitarnych
w przypadku katastrof, epidemii i ratownictwa, tworzonych przez Republikę Macedonii.
¾ Decyduje o kwocie na wypłaty za zaistniałe szkody spowodowane przez klęski żywiołowe, katastrofy, epidemie, zarazy zwierzęce, zarazy roślinne i inne choroby.
¾ Decyduje o ewakuacji ludności;
¾ Decyduje o ćwiczeniach organów administracji publicznej, jednostek samorządu
lokalnego, zrzeszeń branżowych producentów, partii, przedsiębiorstw, instytucji
i służb oraz realizuje inne rodzaje działalności i usług ustalone przez prawo.
c) Dyrekcja Ochrony i Ratownictwa
¾ Przygotowuje Plan ochrony i ratownictwa w przypadku klęsk żywiołowych, epidemii, zaraz zwierzęcych, zaraz roślinnych i innych katastrof dla Republiki Macedonii.
- 97 -
¾ Przygotowuje ocenę zagrożeń dla Republiki Macedonii ze strony klęsk żywiołowych, epidemii, zaraz zwierzęcych, zaraz roślinnych i innych katastrof we współpracy z właściwymi organami administracji państwowej.
¾ Organizuje i przygotowuje System ochrony i ratownictwa;
¾ Proponuje środki dla wyposażenia i rozwoju Systemu ochrony i ratownictwa;
¾ Zapewnia funkcjonowanie Systemu ochrony i wykrywania występowania i eliminacji konsekwencji klęsk żywiołowych, epidemii, zaraz zwierzęcych, zaraz roślinnych
i innych katastrof;
¾ Zapewnia zaangażowanie w porę i sprawne użycie narodowych sił ochrony i ratownictwa oraz zespołów szybkiego reagowania;
¾ Zajmuje się całkowitą integracją środków ochrony i ratownictwa;
¾ Zapewnia realizację strategicznych i średnioterminowych celów ochrony i ratownictwa;
¾ Uczestniczy w rozwoju i wyposażaniu narodowych sił ochrony i ratownictwa;
¾ Rozważa potrzeby rozwoju i wyposaża narodowe siły ochrony i ratownictwa;
¾ Zajmuje się zapewnieniem rezerw materiałowych dla potrzeb ochrony i ratownictwa;
¾ Kontroluje i dokonuje oszacowania przygotowania sił ochrony i ratownictwa;
¾ Organizuje i prowadzi działania szkoleniowe dla potrzeb ochrony i ratownictwa;
¾ Przygotowuje dodatkowe programy szkolenia w dziedzinie ochrony i ratownictwa;
¾ Planuje i realizuje współpracę międzynarodową w dziedzinie ochrony i ratownictwa;
¾ Planuje, organizuje i zapewnia ćwiczenia i uczestniczenie w zbiorowych systemach ochrony i ratownictwa poza terytorium Republiki Macedonii;
¾ Przygotowuje specjalistyczne wytyczne dla obszaru ochrony i ratownictwa;
¾ Ustala normy i standardy dla systemów ochrony i ratownictwa;
¾ Wykonuje inne działania określone przez prawo.
- 98 -
Centrum zarządzania kryzysowego
Zgodnie z art. 20 Ustawy o zarządzaniu kryzysowym tworzy się Dyrekcję, jako niezależny
organ rządu z pozycją i funkcją dyrekcji z osobowością prawną.
Jako część Centrum tworzone są regionalne centra zarządzania kryzysowego w kilku gminach w państwie, łącznie z gminą Skopje (Gazi Baba, Karpos, Kisela Voda, Centar, Cair
oraz miasto Skopje), dla informowania, monitorowania sytuacji, wymiany danych i informacji oraz składania propozycji zarządzania kryzysowego i oceny kryzysu.
W centrach regionalnych tworzone są regionalne centrale jako operacyjne organy specjalistyczne.
Centrum prowadzi działania związane z zabezpieczeniem ciągłości współpracy międzyresortowej i międzynarodowej, konsultowania i koordynacji zarządzania kryzysowego, opracowania i aktualizacji unikalnej oceny ryzyka i bezpieczeństwa państwa, proponuje środki
i działania dla rozwiązywania kryzysu oraz wykonuje inne działania określone przez prawo.
Centrum współpracuje z centrami zarządzania kryzysowego w innych krajach, jak również
z przedstawicielami Organizacji Narodów Zjednoczonych, Organizacji Bezpieczeństwa
i Współpracy w Europie, Unii Europejskiej, NATO, zagranicznymi ambasadami w kraju,
Międzynarodowym Komitetem Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca oraz innymi
międzynarodowymi organizacjami humanitarnymi.
d) Organy administracji państwowej
¾ Realizują ochronę i ratownictwo w przypadku klęsk żywiołowych, epidemii, zaraz
zwierzęcych, zaraz roślinnych i innych katastrof w czasie pokoju zgodnie z prawem i innymi przepisami regulującymi ich kompetencje;
¾ Są odpowiedzialne za wdrożenie środków zapobiegania występowaniu i usuwanie
konsekwencji klęsk żywiołowych, epidemii, zaraz zwierzęcych, zaraz roślinnych
i innych katastrof w ramach swoich kompetencji oraz w sposób określony w Planie
Ochrony i Ratownictwa Republiki.
Dla celów wspierania i pomocy w działaniach ochrony i ratownictwa mają obowiązek planowania i zapewniania we właściwym czasie odpowiednich środków, sprzętu i potencjału
specjalistycznego personelu dla realizacji zadań będących w ich kompetencjach. Są one
- 99 -
zobowiązane, na żądanie Dyrekcji i dla potrzeb ochrony i ratownictwa, do udostępnienia
wszystkich swoich zasobów.
Są one zobowiązane, na żądanie Dyrekcji i dla potrzeb ochrony i ratownictwa, do udostępnienia wszystkich swoich możliwości i środków.
OBOWIĄZKI SAMORZĄDU LOKALNEGO
Obowiązki organów samorządu lokalnego w dziedzinie ochrony i ratownictwa nałożone są
na:
¾ Rady jednostek samorządu lokalnego
¾ Burmistrzów jednostek samorządu lokalnego
Rada gminy i Burmistrz uczestniczą w zagadnieniach związanych z ochroną i ratownictwem zgodnie z Ustawą o ochronie i ratownictwie i Ustawą o lokalnych gminach.
PRAWA I OBOWIĄZKI OBYWATELI W ZAKRESIE OCHRONY I RATOWNICTWA
W zakresie ochrony i ratownictwa, obywatele Republiki Macedonii powinni posiadają następujące prawa i obowiązki:
¾ Uczestniczyć w ochronie i ratownictwie;
¾ Wykonywać obowiązki materialne
¾ Odbywać szkolenia i przygotowania do samoobrony.
ZADANIAI W ZAKRESIE OCHRONY I RATOWNICTWA
¾ Ewakuacja;
¾ Zapewnienie schronienia;
¾ Zapewnienie schronienia dotkniętej i zagrożonej ludności;
¾ Ochrona radiologiczna, chemiczna i biologiczna;
¾ Ratownictwo z ruin; (Zespoły Poszukiwawczo-Ratownicze, ZPR)
¾ Ochrona przeciwpożarowa;
¾ Ochrona przed niewybuchami ;
¾ Pierwsza pomoc;
- 100 -
¾ Ochrona i ratownictwo zwierząt i produktów pochodzenia zwierzęcego;
¾ Ochrona i ratownictwo roślin i produktów roślinnych;
¾ Odkażanie terenu.
SIŁY OCHRONY I RATOWNICTWA - SZCZEBEL KRAJOWY
Komenda:
Komenda Główna Ochrony i Ratownictwa;
Regionalna Komenda Ochrony i Ratownictwa.
Jednostki:
Ochrony przeciwpożarowej; Pierwszej pomocy; Ratownictwa z ruin; Usuwania ruin; Ochrony i ratownictwa z powodzi; Ochrony radiologicznej, chemicznej i biologicznej; Ochrony
przed niewybuchami śmiercionośnych urządzeń; Zapewnienia schronienia dotkniętej i zagrożonej ludności; Ochrony i ratownictwa zwierząt i produktów zwierzęcych; Ochrony i ratownictwo roślin i produkcji roślinnej; Wsparcia logistycznego oraz Odkażania terenu.
Zespoły szybkiego reagowania:
pierwsza pomoc; ochrona przeciwpożarowa; ratownictwo wodne i powodziowe; ratownictwo z katastrof chemicznych; ochrona przed niewybuchami śmiercionośnych urządzeń; ratownictwo z ruin; ratownictwo z wysokich budynków; ratownictwo górskie; ratownictwo
drogowe; zapewnienie schronienia dotkniętej i zagrożonej ludności; ochrona i ratownictwo
zwierząt i produktów zwierzęcych; ochrona i ratownictwo roślin i produktów roślinnych.
SIŁY OCHRONY I RATOWNICTWA - SZCZEBEL LOKALNY
Siły terenowe są zorganizowane jako komendy oraz jednostki uniwersalne i specjalistyczne.
1. Komendy ochrony i ratownictwa są tworzone w: Jednostkach samorządów lokalnych;
zrzeszeniach branżowych producentów; przedsiębiorstwach publicznych oraz obiektach
i służbach publicznych.
2. Jednostki uniwersalne są organizowane jako zespoły, sekcje i drużyny. Jednostki uniwersalne ochrony i ratownictwa są szkolone w zakresie:
- 101 -
Udzielania pierwszej pomocy; gaszenia drobnych i zaczynających się pożarów; ratownictwa ludzi pod ruinami; uczestniczenia w zapewnianiu schronienia; ewakuacji i zapewniania
schronienia ludności; wykonywania zadań w obszarze samoobrony; oraz wykonywania innych zadań ochrony i ratownictwa.
3. Jednostki specjalistyczne ochrony i ratownictwa są tworzone dla następujących specjalności:
Ochrony przeciwpożarowej; pierwszej pomocy; służb komunalnych; ochrony i ratownictwa
zwierząt i produktów zwierzęcych; ochrony i ratownictwa roślin i produktów roślinnych. Dekontaminacja radiologiczna, chemiczna i biologiczna oraz odkażanie terenu.
3.4. Infrastruktura techniczna zaangażowanych instytucji:
¾ łączność (rodzaj i sposoby łączności) – telefon, radiostacja z oddzielną częstotliwością;
¾ informatyka (sprzęt, systemy operacyjne, programy wspierające podejmowanie
decyzji, bazy danych, programy prognozujące i analizujące) – BRAK specjalnego
sprzętu i oprogramowania;
¾ GIS (używany system, posiadane warstwy, sposoby aktualizacji, połączenie z zewnętrznymi bazami danych) – GIS jeszcze nie był stosowany;
¾ Inne (systemy ostrzegawcze i alarmowania, monitorowanie, itp.) – standardowy
sprzęt, alarmy.
3.5.
Analiza
funkcjonalna
zdarzeń
przedstawionych
w
raporcie
WP2
Rok 2007 – ok. 10.000 ha spalonych w pożarach lasów
Rok 2007 – Vodno – łącznie 40 ha,
5 znaczących zdarzeń
GASZENIE POŻARU
Obowiązki obywateli przy gaszeniu pożarów:
¾ Każdy obywatel, po zauważeniu niebezpieczeństwa zaczynającego się pożaru lub
zauważeniu pożaru, jest zobowiązany do jego gaszenia;
- 102 -
¾ Jeśli obywatel nie może ugasić pożaru, musi to niezwłocznie zgłosić to najbliższej
straży pożarnej lub posterunku policji;
¾ Aby udzielić pomocy medycznej poszkodowanym tworzy się specjalną grupę;
¾ Rada gminy wyznacza osobę odpowiedzialną za tą grupę medyczną oraz jej zastępcę, jak również czas jej mandatu;
Kompetencje Sił Ochrony Przeciwpożarowej (SOP) przy gaszeniu pożaru:
¾ Wykonywanie czynności dla ugaszenia pożaru, niezwłocznie po pierwszym sygnale lub informacji o zaczynającym się pożarze lub niebezpieczeństwie pojawienia
się pożaru;
¾ Jeśli SOP mogą to zrobić same, osoba prowadzące gaszenie ognia prosi o pomoc
najbliższą jednostkę straży pożarnej;
¾ SOP posiadające status jednostek straży pożarnej Republiki Macedonii są zobowiązane do działania przy gaszeniu pożaru, ratowaniu ludzi i własności prywatnej
oraz przy innych katastrofach na terytorium Republiki Macedonii, jak również niesienie pomocy innym krajom przy gaszeniu pożarów;
¾ SOP, które są zobowiązane do udzielenia pomocy, muszą jej udzielić i przygotować się do ochrony przeciwpożarowej na swoim własnym terenie;
¾ Dyrekcja ochrony i ratownictwa koordynuje SOP, które mogą być jednostkami Republiki Macedonii, kiedy działają przy gaszeniu pożarów poza terenem swoich
uprawnień, jak również przy udzielaniu pomocy w gaszeniu pożarów w innych krajach;
¾ Przy gaszeniu pożarów lasu oraz pożarów na otwartych przestrzeniach zaangażowane są podmioty prawne zajmujące się tym terenem, zgodnie z ich planami
operacyjnymi ochrony przeciwpożarowej.
- 103 -
Obowiązki burmistrza przy gaszeniu pożarów
¾ Burmistrz gminy, gdzie wybuchł duży pożar, zgodnie z Planem Ochrony i Ratownictwa Gminy, poprzez publiczne wezwanie do pomocy, [wzywa] wszystkich obywateli tej gminy starszych niż 18 lat do działania w akcji gaszenia pożaru;
¾ Burmistrz gminy, w przypadku pojawienia się dużego pożaru, może wydać obywatelom polecenie a ludzie, których rejony zostały dotknięte, [mają] udostępnić
wszystkie siły, sprzęt, zgodnie z Planem Ochrony i Ratownictwa;
Przedsiębiorstwa publiczne przy gaszeniu pożarów:
Zaangażowanie przedsiębiorstw publicznych gminy w przypadku gaszenia pożarów jest
zgodne z Planem Ochrony i Ratownictwa;
¾ Przedsiębiorstwa publiczne mogą działać w dziedzinie gaszenia pożarów przy
pomocy swoich pojazdów, mechanizacji, sprzętu technicznego, innego wyposażenia oraz pracowników.
¾ W celu sprawnej organizacji udziału przedsiębiorstw publicznych w gaszeniu pożarów konieczny jest plan działań szkoleń podstawowych i okresowych.
Zaangażowanie Sił ochrony i ratownictwa w gaszenie pożarów
¾ W przypadku dużego pożaru, w szczególności pożary lasów i pożary otwartych
przestrzeni, kiedy nie może być ugaszony przez SOP i lokalną ludność na dotkniętym obszarze, przez gminę, angażowane są siły ochrony i ratownictwa, siły utworzone przez gminę. Siły te są angażowane zgodnie z Gminnym Planem Ochrony
i Ratownictwa;
¾ W przypadkach, kiedy duży pożar nie może być ugaszony przez siły, o których
mowa w powyższym akapicie, Burmistrz gminy, w której pojawił się pożar oraz na
mocy decyzji dyrektora Dyrekcji Ochrony i Ratownictwa, zaangażuje republikańskie siły ochrony i ratownictwa.
ZARZĄDZANIE GASZENIEM POŻARU
¾ Gaszeniem pożaru dowodzi osoba odpowiedzialna z jednostki SOP, która zaczęła
gaszenie pożaru;
- 104 -
¾ W podmiotach prawnych, które utworzyły zawodowe jednostki SP, zgodnie z prawem, gaszeniem pożaru zarządza dowódca tej jednostki SP;
¾ Jeśli w gaszenie pożaru zaangażowana jest zawodowa i ochotnicza jednostka SP,
zarządza dowódca zawodowej jednostki SP, niezależnie od tego, która zaczęła
gaszenie wcześniej;
¾ Za gaszenie pożarów lasu, które pojawiły się na obszarze, za który jest odpowiedzialny podmiot prawny (przedsiębiorstwo leśne), osobą odpowiedzialną jest osoba odpowiedzialna za ten podmiot prawny, zgodnie z jego Planem ochrony przeciwpożarowej;
¾ Kiedy w gaszenie pożarów zaangażowane są siły ochrony i ratownictwa, odpowiedzialność spoczywa na Komendzie Sił Ochrony i Ratownictwa;
¾ Kiedy w gaszenie pożarów zaangażowane są siły ochrony i ratownictwa, gaszeniem pożaru zarządza Komenda Ochrony i Ratownictwa w przypadku klęsk żywiołowych i innych katastrof tej gminy;
¾ Kiedy w gaszenie pożarów zaangażowane są republikańskie siły ochrony i ratownictwa, odpowiedzialność spoczywa na komendzie regionalnej, komendzie głównej ochrony i ratownictwa również w przypadku klęsk żywiołowych i innych katastrof.
Obowiązki osoby odpowiedzialnej za gaszenie pożaru na miejscu pożaru:
¾ Wzywa siły policyjne w celu zamknięcia dostępu osobom niepożądanym do tego
miejsca, jak również zamknięcia ruchu na tym terenie;
¾ Wzywa pomoc medyczną do udzielenia pomocy poszkodowanym;
¾ Wzywa do ewakuacji ludności i jej majątku, dotkniętych pożarem, zburzenia obiektów, które mogłyby przenosić ogień na inne obiekty, jak również do podjęcia środków zabezpieczających;
¾ Poleca przerwanie dostaw energii, gazu i płynów palnych;
¾ Poleca użycie wszystkich zasobów wody należących do osób mieszkających na
tym terenie, podmiotów prawnych i instytucji państwowych, jeśli nie można dostarczyć wystarczającej ilości wody do gaszenia pożaru;
- 105 -
¾ Używa siły do otwarcia obiektów lub pomieszczeń, w celu gaszenia ognia oraz ratowania życia ludzkiego i majątku.
¾ Poleca wykorzystać pojazdy należące do ludności, podmiotów prawnych i instytucji
państwowych, do transportowania osób poszkodowanych i majątku dotkniętego
pożarem, jak również do dostarczenia sprzętu technicznego i środków do gaszenia pożaru;
¾ Używa środków łączności ludności, podmiotów prawnych i instytucji państwowych;
¾ Poleca wycięcie drzew z lasów dla utworzenia barykady w celu przeciwdziałania
rozprzestrzeniania się ognia oraz poleca spalenie substancji niebezpiecznej, jeśli
nie ma innego sposobu uniknięcia niebezpieczeństwa.
Ochrona przeciwpożarowa lasu
Plan zwalczania pożaru określa komenda pożarów lasu, która mieści się w siedzibie PP
oraz plan mobilizacji dla wszystkich pracowników i mechanizacji przygotowany
w przypadku dużego pożaru lasu, który nie może być ugaszony przez zespoły dyżurne.
Komenda jest odpowiedzialna za skontaktowanie się ze wszystkimi instytucjami, które są
związane z zarządzaniem gaszenia pożaru: Dyrekcją ochrony i ratownictwa, centrum zarządzania kryzysowego, strażą pożarną, gminą lub administracją miasta itd.
W przypadku pożaru lasu dyżurni alarmują centralę i Centrum zarządzania kryzysowego.
Następnie osoby w terenie pilnie rozpoczynają gaszenie. Jeśli nie mogą oni powstrzymać
pożaru, komenda mobilizuje siły spośród pracowników przedsiębiorstwa zgodnie z planem.
Zazwyczaj ludność lokalna pomaga dobrowolnie w tych akcjach (ludzie, którzy mieszkają
w osiedlach w pobliżu pożaru). W przypadku większego pożaru komenda wzywa terytorialną straż pożarną. Wszystkie koszty zwalczania pożaru lasu są pokrywane przez firmę
zarządzającą lasami, nawet koszty terytorialnej straży pożarnej. Tym działaniom przewodzi
odpowiedzialny inżynier leśnik.
- 106 -
Doświadczenie terenowe
PP PiZ (Przedsiębiorstwo Publiczne Parki i Zieleń) posiada plan ochrony przed pożarem
samoistnym oraz całodobowe dyżurne zespoły monitorowania.
Plan operacyjny dla „pory pożarów”, który określa komendę, lokalizację sprzętu ppoż. PP
PiZ, całodobowe dyżurne zespoły SP, łączność w ramach PP PiZ oraz z Centrum Zarządzania Kryzysowego i Strażą Pożarną Skopje, plan mobilizacji PP PiZ.
Przykład – Pożar lasu na Vodno
W czasie ostatniego dużego pożaru lasu na [górze] Vodno zaangażowanych było kilka instytucji.
Kalendarz zdarzeń:
¾ Pożar lasu został wykryty przez dyżurny zespół monitorowania ok. 23:30;
¾ Kontakt z dyrektorem naczelnym, zastępcą dyrektora zieleni podmiejskiej odpowiedzialnym za Vodno, kontakt z Centrum Zarządzania Kryzysowego i jednostką
SP ze Skopje;
¾ Przyjazd pierwszego dyżurnego zespołu SP PP PiZ ok. 24:00;
¾ Przyjazd zespołów jednostki SP ok. 01:30;
¾ Szczyt pożaru lasu ok. 02:30;
¾ Pożar lasu pod kontrolą 03:00;
¾ Przyjazd dodatkowo zmobilizowanych dyżurnych zespołów SP PP PiZ oraz dodatkowych zespołów jednostki SP 07:30;
¾ Przyjazd jednostek wojska ok. 08:00;
¾ Pożar lasu całkowicie ugaszony.
Gwałtowne powodzie
1951 – Vodnnjanski Poroj (potok Vodno)
25 tys. m3 osadów, 1 ofiara
2006 – dzielnica Cento, 1500 domów dotkniętych [powodzią]
Po każdych większych opadach zatapianie części Skopje w wyniku:
- 107 -
¾ opadów,
¾ czynników topograficznych,
¾ terenów pozbawionych roślinności w zlewni,
¾ braku struktur hydraulicznych,
¾ złej kanalizacji,
¾ nieodpowiedniej budowy
Struktury administracyjne ochrony przeciwpowodziowej
¾ W przypadku zalania terenu miejskiego za zwalczanie powodzi odpowiedzialna
jest lokalna gmina;
¾ Dyrekcja ochrony i ratownictwa uczestniczy w działaniach;
¾ [Zarządy] gospodarki wodnej były odpowiedzialne za utrzymanie systemów ochrony przeciwpowodziowej. (system gospodarki wodnej jest w tej chwili w trakcie
transformacji);
¾ Jeśli chodzi o ochronę przed powodziami po ulewnych deszczach z Góry Vodno,
pełną odpowiedzialność ponoszą podmioty gminy (rada i burmistrz);
¾ W przypadku gwałtownej powodzi Burmistrz gminy poleca gminnym Przedsiębiorstwom Publicznym oczyszczenie ulic, terenów miasta itd. To samo odnosi się do
innych zdarzeń (osuwisk ziemi, obrywów skalnych itp.).
Administracja gminy jest zobowiązana do posiadania planu gospodarki leśnej (np. dla parku leśnego Vodno) dla lasów należących do ich kompetencji. PP Lasy Macedońskie jest
zobowiązane do posiadania planów gospodarki leśnej dla lasów należących do ich kompetencji. W ramach nowych przepisów prawnych administracja lokalna jest odpowiedzialna
za kontrolę potoków (posiadanie planów itp.)
- 108 -
Analiza SWOT działalności istniejących „centrów zarządzania kryzysowego”
Sytuacja prawna
Silna strona – istnienie podstawy prawnej, istnienie bazy instytucjonalnej;
Słaba strona – przepisy prawne są nowe; nakładanie się przepisów prawnych i kompetencji instytucjonalnych;
Szanse – opracowanie rozległej bazy prawnej, która daje możliwości dla jej dalszego
usprawnienia;
Zagrożenia – niewielkie środki finansowe,
Organizacja:
Silna strona – długie doświadczenie w zwalczaniu klęsk żywiołowych (pożary, trzęsienie
ziemi, powódź), istnienie bazy instytucjonalnej;
Słaba strona – przekształcenie starego w nowy system, niewielkie możliwości na szczeblu
lokalnym – administracji lokalnej (program decentralizacji rozpoczęty w lipcu 2006 r.); brak
sprzętu, oprogramowania, nowych technologii;
Szanse – budowanie możliwości na szczeblu lokalnym;
Zagrożenia – niskie środki finansowe.
Wyposażenie techniczne
Silna strona – długie doświadczenie w zwalczaniu klęsk żywiołowych (pożary, trzęsienie
ziemi, powódź) przy pomocy obecnego wyposażenia i zasobów;
Słaba strona - brak sprzętu, oprogramowania, nowych technologii;
Szanse – możliwość aktualizacji na bazie obecnych silnych stron przy wykorzystaniu nowych technologii;
Zagrożenia – niewielkie środki finansowe,
- 109 -
Wnioski:
¾ Niedostatki obecnych struktur administracyjnych;
¾ Plan ochrony i ratownictwa w przypadku klęsk żywiołowych i katastrof nie został
szczegółowo opracowany w lokalnych jednostkach gminnych;
¾ Brak odpowiednich warunków technicznych do realizacji działań w przypadku katastrof i w fazie przygotowania wskaźników i wykazów możliwych rodzajów ryzyka
dla danego regionu;
¾ Nakładanie się wielu działań Dyrekcji ochrony i ratownictwa oraz Centrum zarządzania kryzysowego, ich kompetencje nie są jasno zdefiniowane;
¾ Nie dokończony proces transpozycji szeregu Dyrektyw, które są związane z zarządzaniem ryzykiem i, co jeszcze ważniejsze, wdrożenia transponowanych regulacji prawnych do praktyki;
¾ Nieodpowiedni poziom świadomości i kwalifikacji na poziomie podmiotów prawnych, pracowników i obywateli dla odpowiedniej ochrony przed ryzykiem i wdrożenia dyrektyw;
¾ Brak zasobów dla realizacji i kontroli w przypadku katastrof różnych rodzajów;
¾ Brak zasobów finansowych na realizację normalnej działalności w czasie procesu
zarządzania kryzysowego.
- 110 -
SERBSKI RAPORT KRAJOWY
PP-10., PEWM „Srbijavode”, Belgrad
PP-11., Uniwersytet w Belgradzie, Wydział Leśnictwa, Belgrad
Predappio, 2007
Zespół roboczy
Wydział Leśnictwa
Prof. dr Stanimir Kostadinov, koordynator zespołu serbskiego
Prof. dr Slobodan Petković
Prof. dr Nada Dragović
PEWM “Srbijavode “
Zoran Ilić
mgr Milica Marković
Serbski Raport Krajowy Z Działań Realizowanych W Ramach Pakietu Roboczego – 3
- 111 -
System zarządzania kryzysowego w Serbii jest złożony, obejmuje trzy różne elementy
składowe. Główny element bazuje na istniejącym systemie obrony cywilnej. Obrona cywilna, jako część systemu obrony, jest zorganizowana, przygotowana i realizowana jako system ochrony i ratownictwa ludzi, mienia i dóbr kulturalnych przed zniszczeniami wojennymi, klęskami żywiołowymi, zagrożeniami techniczno-technologicznymi i innymi rodzajami
większego zagrożenia w czasie wojny i w czasie pokoju. Pozostałe dwa elementy systemu
zarządzania kryzysowego wiążą się z obroną przed powodzią oraz z ochroną środowiska.
3.1.1. Podstawy prawne funkcjonowania systemu
Akty prawne, którym podlega system zarządzania kryzysowego, obejmują:
•
ustawą o obronie cywilnej
•
ustawę o [ochronie] wód
•
ustawę o ochronie środowiska
Podstawowym celem ustawy o obronie cywilnej jest utworzenie struktury systemu obrony
cywilnej w Serbii oraz wyznaczenie osób odpowiedzialnych za wszystkie szczeble jego
funkcjonowania. Podstawowy cel ustawy o [ochronie] wód jest podobny do celu poprzedniej ustawy, uwzględnia jednak dyrektywy operacyjne w zakresie obrony przed powodzią.
Ustawa o ochronie środowiska nakłada obowiązki w zakresie zarządzania zrównoważonego, zachowywania równowagi przyrodniczej, integralności, zróżnicowania i jakości wartości
przyrodniczych; ochronę przed wszelkiego rodzaju zanieczyszczaniem środowiska, kontrolę i ograniczanie tego problemu oraz usuwanie jego skutków.
3.1.2. Miejsce centrów zarządzania kryzysowego (CZK) w systemie
Mając na uwadze złożoność systemu zarządzania kryzysowego w Serbii, odpowiedzialność za ochronę i ratownictwo ludzi dzielą między siebie trzy ministerstwa:
- 112 -
•
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, odpowiedzialne za całościową ochronę ludności,
•
Ministerstwo Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Wodnej – Dyrekcja Gospodarki
Wodnej odpowiedzialna za obronę przed powodziami,
•
Ministerstwo Ochrony Środowiska, odpowiedzialne za zagadnienia dotyczące
ochrony środowiska.
Trzy ministerstwa powołują odrębne jednostki regionalne dla terytorium Serbii. Jednostki te
posiadają w okresie roku określone obowiązki i realizują określone działania związane
z oceną zagrożeń i rodzajów ryzyka na szczeblu regionalnym, jak również działaniami
prewencyjnymi w swoim sektorze odpowiedzialności. Niemniej jednak w sytuacji zagrożenia te trzy organy łączą się i działają jako Regionalne Centrum Ochrony Cywilnej. Zatem,
w przypadku klęski, centrum zarządzania kryzysowego funkcjonuje jako jeden organ.
W Serbii centrami zarządzania kryzysowego najniższego szczebla są gminne sztaby obrony cywilnej. Podlegają one regionalnemu centrum zarządzania kryzysowego, jako podstawowemu organowi odpowiedzialnemu za ochronę i ratownictwo ludzi i mienia. Regionalne
centra zarządzania kryzysowego są jednostkami właściwymi rzeczowo dla organizacji ratownictwa ludzi i mienia przed skutkami klęsk żywiołowych na szczeblu regionalnym. Są
one zlokalizowane w największym mieście regionu.
Regionalne centra zarządzania odpowiedzialne za obronę przed powodzią są zorganizowane zgodnie z postanowieniami ustawy o [ochronie] wód. Zadania tych jednostek określają plany operacyjne obrony przed powodzią. W planach operacyjnych obrony przed powodzią podane są nazwy sektorów i zasięgów, nazwy placówek i organizacji zaangażowanych w obronę, jak również nazwiska osób odpowiedzialnych, niezbędne środki, oraz kryteria podawania komunikatów o zwykłej i nadzwyczajnej obronie przed powodzią. Plany
operacyjne obrony przed powodzią zatwierdza Ministerstwo Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Wodnej – Dyrekcja Gospodarki Wodnej.
Trzecim elementem składowym regionalnych centrów zarządzania kryzysowego jest
ochrona środowiska. Regionalne centra zarządzania w zakresie ochrony środowiska zorSerbski Raport Krajowy Z Działań Realizowanych W Ramach Pakietu Roboczego – 3
- 113 -
ganizowane są zgodnie z postanowieniami ustawy o ochronie środowiska. Zadania tych
placówek określa plan operacyjny zatwierdzany przez Ministerstwo Ochrony Środowiska.
Główne zadanie dotyczy oceny ryzyka wystąpienia wypadku oraz ostrzeżenia ludności
w przypadku bezpośredniego zagrożenia skażeniem na skutek wypadku.
3.2. Obraz systemu dotyczący współpracy w sferze bezpieczeństwa
3.2.1. Uwarunkowania prawne systemu:
Nazwa instytucji
Zadanie
Szczebel
Podstawa prawna
Spraw
Ochrona i ratowanie ludzi
Ogólnokrajowy
Ustawa o obronie cywil-
Wewnętrznych w zakre-
i dóbr materialnych przed
sie ochrony i ratownic-
skutkami klęsk żywioło-
Ministerstwo
twa
nej
wych
Regionalne centrum
Ochrona i ratowanie ludzi
obrony cywilnej
i dóbr materialnych przed
Regionalny
Ustawa o obronie cywilnej
skutkami klęsk żywiołowych na szczeblu regionalnym
Ministerstwo Rolnictwa,
Organizacja obrony
Leśnictwa i Gospodarki
przed skutkami powodzi
Wodnej – Dyrekcja Go-
w Serbii
Ogólnokrajowy
Ustawa o [ochronie] wód
Regionalny
Ustawa o [ochronie] wód
Ogólnokrajowy
Ustawa o ochronie śro-
spodarki Wodnej
Regionalne centra obro-
Działania operacyjne w
ny przed powodziami
zakresie obrony przed
skutkami powodzi
Ministerstwo Ochrony
Organizacja ochrony
Środowiska
środowiska w Serbii
Regionalne centra ochro-
Działania operacyjne w
ny środowiska
zakresie ochrony środo-
dowiska
Regionalny
wiska
- 114 -
Ustawa o ochronie środowiska
3.2.2. Zaplecze organizacyjne centrów zarządzania kryzysowego
Nazwa
Jednostka
Jednostka
nadrzędna
Zadania
Zakres
Umocowanie
Szef Centrum
Zarządzania
Kryzysowego
Koordynacyjnokontrolna
Regionalne Cen- Decyzja własna
Koordynacja
trum Zarządzai kontrola
wszystkich dzia- nia Kryzysowego
łań
Zastępca szefa
Centrum Zarządzania Kryzysowego
Asystent ds. monitoringu i prognozowania pogody
Asystent ds. komunikacji i wymiany danych
Asystent ds.
alarmowania i
ostrzegania
Regionalne Cen- Decyzja własna
Koordynacja i
kontrola wszyst- trum Zarządzania Kryzysowego
kich działań
Asystent ds. ratowania ludzi
Zarządzania kry- Koordynacyjnozysowego
kontrolna
Asystent ds.
obrony przed
powodzią
Asystent ds.
ochrony środowiska
Asystent ds. organizacji ruchu
Obrony przed
powodziami
Ochrona środowiska
Stały kontakt z
służbami hydrometeorologicznymi Republiki
Stały kontakt
elektroniczny i
radiowy
Uruchamianie
systemu alarmowania i
ostrzegania
Organizacja
działań ratowniczych
Działania w zakresie obrony
przed powodzią
Działania w zakresie ochrony
środowiska
Organizacja ruchu w czasie
klęski
Usługi medyczne
Asystent ds.
usług medycznych
kontrolna
kontrolna
kontrolna
Regionalne Cen- Działanie na potrum Zarządza- lecenie
nia Kryzysowego
Działanie na polecenie
Decyzja własna
3.3 Funkcje i zadania
Kontrola
System kontroli bazuje na integracji wszystkich elementów składowych Centrum Zarządzania Kryzysowego. Osoby odpowiedzialne we wszystkich jednostkach (w poprzedniej
tabeli) są nadzorowane przez osobę kierującą Centrum Zarządzania Kryzysowego (lub jej
- 115 -
zastępcę). System kontroli powinien być weryfikowany corocznie, w okresie, w którym nie
występują klęski żywiołowe. W okresie występowania klęsk żywiołowych system kontroli
funkcjonuje zgodnie z regulaminem obowiązującym w sytuacjach zagrożenia.
Koordynacja
Zasadą podstawową funkcjonowania Centrum Zarządzania Kryzysowego jest koordynacja
między jej różnymi jednostkami. Koordynacja prowadzona jest w formie bardzo częstych
spotkań osób odpowiedzialnych ze wszystkich jednostek Centrum Zarządzania Kryzysowego w czasie sytuacji zagrożenia. Oprócz spotkań koordynację prowadzi się drogą telefoniczną, radiową i elektroniczną.
Planowanie
Wszystkie Centra Zarządzania Kryzysowego w Serbii są zobowiązane do sporządzenia
planów zarządzania kryzysowego. Plany takie powinny być corocznie weryfikowane i aktualizowane. W dokumentach planistycznych podane są nazwiska osób odpowiedzialnych
w Centrum Zarządzania Kryzysowego oraz zakres ich obowiązków. Plany powinny
uwzględniać procedury ratowania ludzi w przypadku klęsk żywiołowych. W dokumentach
tych przedstawiono punkty o znaczeniu krytycznym oraz miejsca najbardziej zagrożone
powodzią i pożarem. W zakresie obrony przed powodzią należy wyznaczyć potencjalne
strefy zalania wzdłuż cieków wodnych.
Monitoring
Funkcja monitoringu ma duże znaczenie dla zarządzania kryzysowego. Z punktu widzenia
obrony przed powodzią, monitoring parametrów meteorologicznych i hydrologicznych ma
znaczenie kluczowe. Szczególną uwagę poświęca się monitoringowi bieżących i przyszłych warunków pogodowych w regionie, tj. ekstremalnym zjawiskom meteorologicznym,
które skutkują podwyższeniem poziomu wód i przypadkami zalewania terenów przybrzeżnych. Szczególne znaczenie ma więc prognozowanie nadzwyczajnie silnych opadów
deszczu (powyżej 30 mm/6 h) oraz śniegu, które powodują powodzie. Dane odnotowane
w stacjach pomiarów meteorologicznych i hydrologicznych są przekazywane w systemie
elektronicznym do Centrum Zarządzania Kryzysowego.
Ostrzeganie
System ostrzegania związany jest z działaniem Centrum Zarządzania Kryzysowego
i uwzględnia prognozy krytycznych zjawisk meteorologicznych, które mogą powodować
powstawanie klęsk. Na postawie decyzji Centrum Zarządzania Kryzysowego o pojawieniu
- 116 -
się bezpośredniego zagrożenia wystąpienia klęski, uruchamiany jest system alarmowy.
W ramach systemu ostrzeżenia przekazywane są przy pomocy syren i podobnych urządzeń, oraz drogą radiową i telewizyjną.
3.4 Infrastruktura techniczna Zarządzania Kryzysowego
Komunikacja
W ramach systemu komunikacji Centrum Zarządzania Kryzysowego utrzymywany jest stały kontakt radiowy, telefoniczny i internetowy pomiędzy Centrum Zarządzania Kryzysowego a sztabem obrony cywilnej Republiki. Centrum Zarządzania Kryzysowego zapewnia
również stałą komunikację z regionami sąsiadującymi.
Informatyka i GIS
Narządzie informatyczne Centrum Zarządzania Kryzysowego obejmują standardowy
sprzęt i oprogramowanie. Plan zarządzania kryzysowego jest opracowany w wersji elektronicznej, z GIS. Baza danych parametrów meteorologicznych i hydrologicznych została
również włączona do bazy informacyjnej Centrum Zarządzania Kryzysowego. Prezentacja
regionu w ramach GIS obejmuje różne warstwy – lokalizację osiedli, sieć hydrograficzną,
lokalizację meteorologicznych i hydrologicznych stacji pomiarowych, sytuację dotyczącą
infrastruktury (drogi, system wodociągowo-kanalizacyjny, itp.)
3.5. Analiza funkcjonalna przypadków wystąpienia sytuacji przedstawionych
w raporcie WP2
Funkcja
Kierowanie
Koordynacja
Planowa-
Monitoring
Ostrzeganie
Analiza
Prognoza
nie
Szczebel
Ogólno-
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
krajowy
Regional-
x
ny
Lokalny
x
x
x
- 117 -
3.6 Analiza SWOT
Silne strony
Złożona struktura systemu zarządzania kryzysowego w oparciu o trzy ustawy - ustawę
o obronie cywilnej, ustawę o [ochronie] wód oraz ustawę o ochronie środowiska.
Słabe strony
Problem koordynacji w ciągu roku, w okresach, w których nie występują klęski żywiołowe
i sytuacje nadzwyczajne.
Możliwości
Istnienie jednostek odpowiedzialnych za obronę przed powodziami i ochronę środowiska
daje możliwość stałego rozwoju i doskonalenia regionalnych systemów obrony przed powodziami i ochrony środowiska oraz lepszy stan ogólny środowiska.
Zagrożenia
Problem finansowania personelu trzech organów regionalnych związanych z zarządzaniem
kryzysowym.
3.7 Wnioski
System zarządzania kryzysowego w Serbii jest złożony, obejmuje trzy różne elementy
składowe. Główny element bazuje na istniejącym systemie obrony cywilnej, a pozostałe
dla dotyczą obrony przed powodziami oraz ochrony środowiska. Podstawą prawną systemu zarządzania kryzysowego są trzy ustawy - ustawa o obronie cywilnej, ustawa o [ochronie] wód oraz ustawa o ochronie środowiska. Wyżej wymienione regionalne centrum zarządzania kryzysowego zorganizowane jest jako trzy odrębne organy. Niemniej jednak w
sytuacji zagrożenia te trzy organy łączą się i działają jako Regionalne Centrum Ochrony
Cywilnej. Zatem, w przypadku klęski, centrum zarządzania kryzysowego funkcjonuje jako
jeden organ. Istnienie centrów obrony przed powodzią i ochrony środowiska daje możliwość uzyskania lepszego ogólnego stanu środowiska. Występuje jednak problem finansowania personelu trzech organów regionalnych związanych z zarządzaniem kryzysowym
Jeżeli chodzi o sprzęt techniczny, centra zarządzania kryzysowego w Serbii są dobrze wyposażone, ale istnieje zapotrzebowanie na bardziej zaawansowane urządzenia i narzędzia
informatyczne.
- 118 -
WŁOSKI RAPORT KRAJOWY
(Opracowano na podstawie prezentacji multimedialnej)
Marco Iachetta – Lider Projektu RIMADIMA
Wiceprzewodniczący Gminy Górskiej „Appennino Forlivese”
Międzynarodowy Warsztat i V Komitet Sterujący
Katowice, Polska, 27 – 29 listopada 2007 r.
Włoski Raport Krajowy Z Działań Realizowanych W Ramach Pakietu Roboczego – 3
119
Podstawa prawna systemu:
Ustawa 996/1970
OC: jest teoretycznie
powierzona Burmistrzowi
i urzędnikowi Rządu
Ustawa 225/92
Burmistrz staje się gminą
Obrony Cywilnej
Dekret 66/81
Prefekt i burmistrz są
“Organami” OC jako
jednostki rządowe
Ustawa 142/90
Gminy uzyskują
większość autonomii
od Państwa
Ustawa 81/93
Burmistrz jest wybierany
bezpośrednio przez
obywateli
Dekret 112/98
Gmina uzyskuje pełne
kompetencje w
sprawach OC
Każdy obywatel jest
podmiotem obrony cywilnej
Ustawa 1/2005 Regionu
Emilia Romania
ustanawiająca
Regionalną Agencję
Obrony Cywilnej oraz
regionalny mechanizm
OC
120
Spraw Wewnętrznych
Spraw Zagranicznych
Model włoski
Środowiska
Zdrowia
Gospodarki i Finansów
Obrony
PREZYDENCJA Rady
Ministrów
Działalności Produkcyjnej
Departament
Obrony Cywilnej
Transportu i Infrastruktury
Dziedzictwa i Działalności Kulturalnej
Edukacji, Uniwersytetów i Badań
Łączności
Polityki Rolnej i Leśnictwa
Regiony
Prowincje
Gminy
121
Krajowy korpus straży
pożarnej
Policja
Prefektury
ANPA
118
Korpus Straży Przychodów
Siły lądowe
Marynarka
Siły powietrzne
Karabinierzy
G.R.T.N.
Straż Wybrzeża
ANAS
Società Autostrade
Ferrovie dello Stato Group
I.N.G.V.
C.N.R.
Instytuty Narodowe
Korpus Lasów Państwowych
Włoski Krajowy Departament OC
„DOC” jest centralą Włoskiej Krajowej Służby Obrony Cywilnej.
Ta Służba została ustanowiona przez specjalną ustawę (nr 225) w roku 1992 i angażuje
wiele różnych Organizacji:
¾ Publicznych
(Rząd,
Ministerstwa,
Regiony,
Prowincje,
Gminy,
Operacyjne itd.)
¾ Naukowych / Akademickich (Uniwersytety, Instytuty Badawcze, itd.)
¾ Prywatnych (głównie Ochotnicy)
PREZYDENCJA RADY MINISTRÓW
Departament Obrony Cywilnej
122
Organy
Narodowy System Obrony Cywilnej ma na celu ochronę życia i zdrowia ludzi, towarów,
dziedzictwa narodowego, osiedli ludzkich i środowiska przed wszystkimi katastrofami naturalnymi lub spowodowanymi przez człowieka. Zajmuje się:
Zapobiega
nie
an
Prognoza
Przezwyciężanie awarii
Pomoc
awaria
Zarządzanie w sytuacjach awaryjnych do roku 2000
Jest to czas podejścia
administracyjnego,
centralizacji operacyjnej,
typowej dla wszelkich
rządowych centralnych
systemów “nakazowo –
kontrolnych”
Jedyne centrum decyzyjne
i badawcze jest przeładowane
wymogami z koordynowanych
struktur niższego szczebla
Narodowy System
OC
awaria
SNK
COM
Prewencyjne i
biurokratyczne
rozpoznanie potrzeby
i koncentracji
wymogów
WYMOGI Z GMIN
123
Zarządzanie w sytuacjach awaryjnych od roku 2002
X
Po katastrofie w
Molise od 2002 r. znaczenie
roli gminy zwiększa się,
również w sytuacji awaryjnej
X
zgodnie z zasadą
pomocniczości, w tej chwili
działa zdecentralizowany
proces decyzyjny
X
Zaufanie do
lokalnych organów, w ich
zdolności podejmowania
decyzji i do działania w
sytuacjach awaryjnych,
zostało odnowione
ZPD
X
Dostępne
środki są rozprowadzane
SNK
COM
INTERWENCJE ZE STRONY
GMIN
124
Narodowe Systemy i Siły OC
MECHANIZM
UE
2.500 organizacji [łącznie z prywatnymi
stowarzyszeniami i grupami gminnymi]
NARODOWY KORPUS LEŚNICTWA
1.300.000 ochotników
czas reakcji: 60.000 w ciągu kilku min.
czas reakcji: 300.000 w ciągu kilku godz.
NARODOWY KORPUS POŻARNICTWA
STRAŻ POŻARNA
4 RODZAJE SIŁ ZBROJNYCH
NARODOWY KORPUS
RATOWNICTWA ALPEJSKIEGO
Organy Operacyjne na szczeblu
krajowym
POLICJA
NARODOWE GRUPY NAUKOWO BADAWCZE
WŁOSKI CZERWONY KRZYŻ
125
POZIOMY I METODY
poziomy sytuacji awaryjnych
- „A” – LOKALNY (Gmina)
- „B” – POŚREDNI (Prowincja – Region)
- „C” – KRAJOWY … EUROPEJSKI
METODA I PODEJŚCIE
- metoda augustusa
- podejście zintegrowane
Zdarzenia Typu A
Burmistrz
Struktury
operacyjne
Źródła lokalne
Pracownicy
Lokalne
firmy
Przedsiębiorstwa
Lokalna
policja
126
Siły
Państwowe
Służby
ochotnicze
Zdarzenie Typu B
Tylko zarządzanie
PREFEKT
PROWINCJA
PREZYDENT
SINDAC
O
Risorse
locali
Dipenden
ti
Aziende
locali
Burmistrz
Strutture
operative
Imprese
Interwencja pomocnicza
Polizia
Locale
FF.OO
Straż Pożarna
Volonta
riato
Karabinierzy
SINDAC
O
Policja
Burmistrz
Risorse
locali
Dipenden
ti
Aziende
locali
Strutture
operative
Imprese
Polizia
Locale
FF.OO
Policja Finansowa
Volonta
riato
Czerwony Krzyż
SINDAC
O
Siły Zbrojne
Burmistrz
Risorse
locali
Dipenden
ti
Aziende
locali
Strutture
operative
Imprese
Polizia
Locale
FF.OO
Volonta
riato
127
Zdarzenie typu C
OGŁOSZENIE STANU NADZWYCZAJNEGO
Komitet Narodowy
Wielkie Ryzyka
Region
Granice operacji
Region
Region
Gminy
Procedury awaryjne
Gmina
Informuje Region o sytuacji awaryjnej
Region
Prosi Rząd o stan nadzwyczajny
Rada Ministrów
Decyduje o Stanie Nadzwyczajnym
Ogłasza Stan Nadzwyczajny poprzez dekret
Premier
Wydaje więcej niż jedno polecenie zarządzania
128
Struktury operacyjne
Społeczność naukowa
Dyrektor departamentu
ZDARZENIE KATASTROFALNE
Alarm
Pomoc
Szkody w infrastrukturze
(Ew. zaangażowanie ludzi);
Sprawdzenie i pierwsza reakcja –
Pomoc w-potrzebie
Inspekcja
Na całym terytorium
Ocena sytuacji
Sytuacja awaryjna,
której nie można opanować
zwyczajnymi procedurami pomocy
Sytuacja awaryjna,
którą można opanować
zwyczajnymi procedurami pomocy
Uruchomienie miejskiego
centrum operacyjnego
Narodowa pomoc
Pierwsza pomoc 118 APCRI
(czerwony krzyż )
Zwyczajna po-
Kontrola poleceń
publicznych i sieci
Polityka lokalna
Karabinierzy
Lokalne władze
medyczne
Polityka państwa
Inne siły policyjne
Uruchomienie środków nadzwyczajnych
(Przygotowanie obozów uchodźców, poszukiwanie ludzi)
Specjalistyczne i logistyczne służby ochotnicze;
Interwencje
i kontrole techniczne
Techniczne biura miejStraż pożarLokalne służby techniczANAS - autostrady
ENIA ENEL
TELECOM SNAM
Inne orga-
Opanowanie
sytuacji awaryjnej
Zamknięcie
(miejskiego centrum
129
BURMISTRZ
Uruchomienie
sali operacyjnej
Gminy górskie
Ocena
sytuacji
System Gminy Górskiej
REGION
Decyzja
PROWINCJA
Przepisy
Komunikacja społeczna
Kontrola warunków
higienicznych/sanitarnych
Przerwanie
usług
dystrybucyjnych
Dyspozycje przeciwko
grabieżom
Wybór dróg
Żądanie
wsparcia
zewnętrznego
Blokady dróg
130
PREFEKTURA
Pierwsza pomoc
Specjalistyczna
interwencja
Polecenie ewakuacji
ludności
ENEL
TELECOM
CIS
VV. FF.
Zapotrzebowanie sił
Pomoc Forlì
Stowarzyszenia
SWOT – SILNE STRONY
¾ Istnieje wiele instrumentów, również technicznych, które mogą być użyte do monitorowania i analizowania ryzyka;
¾ Operatorzy zdają sobie sprawę z lokalnych rodzajów ryzyka;
¾ Istnieje dobra skłonność do przydzielania organom lokalnym siły i autonomii;
¾ Region Emilia – Romania odgrywa aktywną rolę w działalności Obrony Cywilnej;
¾ Regionalna ustawa 1/2005 jest związana z wieloma korzyściami Organizacji
i Władz Lokalnych Obrony Cywilnej;
¾ Procedura stanu nadzwyczajnego i uprawnienia Prezesa Rady Ministrów i Prezydenta Regionu do wydawania aktów prawnych są bardzo użyteczne i ważne;
¾ Istnieje ochotnicza organizacja Obrony Cywilnej, dobrze rozwinięta i mocno zaangażowana;
¾ Istnieje dobra dostępność do środków finansowych na działalność i zasoby;
¾ Istnieje zasadnicza stabilność polityczna, ułatwiająca planowanie długo- i średnioterminowe;
¾ Istnieje zakorzeniona i sprawdzona kultura zarządzania służbami lokalnymi w formie stowarzyszeń;
¾ Obrona Cywilna aktywnie uczestniczy w planowaniu gminnym.
SWOT – SŁABE STRONY
¾ „Kultura ryzyka” nie jest jeszcze dobrze zakorzeniona w społeczeństwie;
¾ Nadal występują trudności w koordynacji i współpracy, na szczeblu administracyjnym i organizacyjnym, pomiędzy lokalnymi społecznościami;
¾ Nadal istnieje częściowa świadomość odnośnie roli i odpowiedzialności związanej
z Obroną Cywilną w lokalnej administracji (członkowie polityczni);
¾ Brak jest jasnych reguł dotyczących jednolitych funkcji zarządzania w przypadku
kryzysu;
¾ Brak jest, w Obronie Cywilnej, wspólnego języka używanego przez wszystkie
podmioty o różnym przygotowaniu profesjonalnym;
¾ Brak zintegrowanego szkolenia obejmującego różne specjalizacje;
131
¾ Systemy informatyki i łączności pomiędzy podmiotami i organizacjami nie są dobrze rozwinięte (każdy ma inne systemy);
¾ Nie są aktualizowane gminne plany Obrony Cywilnej;
¾ Istnieje nadmierna zależność od struktur wykorzystujących zasoby;
¾ Istnieje ograniczona integracja z terytorialnymi przedsiębiorstwami użyteczności
publicznej;
¾ Nadal brak powiązań w lokalnym systemie telekomunikacji;
¾ Prace ochotnicze są koordynowane jedynie na szczeblu prowincji;
¾ Występują problemy z koordynacją zarządzania fazą kryzysową;
¾ Brak jest wiedzy o sytuacji międzynarodowej;
¾ Nadal brak instrumentów koniecznych do zapewnienia ciągłości dostaw energii
elektrycznej w sytuacjach awaryjnych.
SWOT - SZANSE
¾ Wdrożenie „zasady pomocniczości” w celu sprawnego i odpowiedzialnego zarządzania kryzysowego;
¾ Aktualne wysiłki budowania Obrony Cywilnej zaczynają się od najlepszych praktyk;
¾ Możliwości wykorzystania technologii ICT we wszystkich sektorach zainteresowania (w szczególności R.T.E. i TETRA);
¾ Wiedza o zdarzeniach ogłaszanych z wyprzedzeniem (np. ryzyko hydrogeologiczne);
¾ Poprawa roli burmistrza i członków politycznych odnośnie ochrony ludności, zaczynając od bieżącej działalności;
¾ Postępująca profesjonalizacja prac ochotniczych;
¾ Integracja zaawansowanych systemów telekomunikacji, już używanych w Obronie
Cywilnej i aktualnie wdrażanych.
¾ Profesjonalne zaangażowanie poważanych osób, na rzecz ochrony ludności, systemu Obrony Cywilnej w odniesieniu do aktualnego okresu (policja, lekarze rodzinni, księża, nauczyciele …).
¾ Działalność regulacyjna i administracyjna w Regionie Emilia-Romania.
132
¾ Projekty i możliwości opracowania w Europie, w odniesieniu do Mechanizmu
Obrony Cywilnej Wspólnoty, Europejskiego Organu Finansującego związanego
z Obroną Cywilną oraz umieszczenie Europejskiej Koncepcji Obrony Cywilnej w
Traktacie Unii Europejskiej, zatwierdzonym ostatnio przez Prezydencję Portugalską.
¾ Używanie języka angielskiego
¾ Teoretyczne i praktyczne szkolenie w dziedzinie Obrony Cywilnej.
¾ Wykorzystania bazy i zasobów lokalnej Obrony Cywilnej dla połaczonego kierownictwa sektora.
SWOT - ZAGROŻENIA
¾ Opracowanie systemów technologicznych może być nieekonomiczne w związku
z szybkością przekształceń;
¾ Obecnie możliwe jest szkolenie tylko na lokalnych niewielkich modelach, nie na
wielkich katastrofach;
¾ Brak zintegrowanych praktyk zdyskredytuje podmioty zarówno w ich stosunkach
profesjonalnych, jak również instytucjonalnych i ludzkich;
¾ Likwidacja poborowej służby wojskowej spowodowała brak zasobów [ludzkich] do
likwidacji skutków wielkich katastrof i ten brak może mieć następstwa dla wielkich
sytuacji awaryjnych nawet w małych miejscowościach;
¾ Regulamin EE.LL nie jest wystarczająco stosowany, w szczególności w przypadku
realizacji niektórych zadań przez burmistrzów gmin;
¾ Słabe współdziałanie wśród administracji lokalnej;.
¾ Istnieje ryzyko demotywacji części Ochotniczej Obrony Cywilnej;
¾ Przestarzałe plany nie mogą być nadal używane w sytuacjach awaryjnych;
¾ Czasy mobilizacji są nadal zbyt wolne z powodu braku ćwiczeń i planowania awaryjnego;
133
¾ Brak systemów alarmowania ludności w przypadku przerwania tam;
¾ Zmiany normatywne, obecnie rozważane (w odniesieniu do możliwej reorganizacji
form stowarzyszeniowych Gmin Górskich), mogą zmienić instytucjonalny i organizacyjny kontekst odniesienia, powodując szkody dla działań podejmowanych
w ostatnich latach.
134
POLSKI RAPORT KRAJOWY
ŚLĄSKI URZĄD WOJEWÓDZKI W Katowicach - 2007
Polski Raport Krajowy z Działań Realizowanych w Ramach Pakietu Roboczego – 3
- 135 -
Wprowadzenie
Zmieniający się charakter współczesnych zagrożeń w tym zwiększona częstotliwość występowania klęsk naturalnych wymusza nowy model narodowych systemów bezpieczeństwa, zawierający kompleksowe narzędzia zarządzania kryzysowego, umożliwiające równoczesne wykorzystanie zasobów militarnych i cywilnych, na każdym poziomie reagowania, tj.: międzynarodowym, regionalnym i krajowym. W polskim, systemie prawnym model
taki tworzy ustawa o zarządzaniu kryzysowym z dnia 26 kwietnia 2007 r., która pojęcia sytuacji kryzysowej, zarządzania kryzysowego, planowania cywilnego, infrastruktury krytycznej oraz uzupełnia regulacje dotyczące problematyki stanów nadzwyczajnych i zwiększa
efektywność działania organów administracji publicznej w sytuacjach kryzysowych.
3.1.1. Podstawy prawne funkcjonowania systemu:
¾ Ustawa o zarządzaniu kryzysowym tworzy zintegrowany system zarządzania
kryzysowego, który obejmuje organy administracji rządowej i samorządowej, Siły
Zbrojne oraz wybrane podmioty sektora prywatnego (właścicieli i posiadaczy
infrastruktury krytycznej) i wprowadza następujące definicje:
- zarządzanie kryzysowe to: działalność organów administracji publicznej będąca
elementem kierowania bezpieczeństwem narodowym, która polega na zapobieganiu
sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w drodze
zaplanowanych działań, reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych
oraz na odtwarzaniu infrastruktury lub przywróceniu jej pierwotnego charakteru.
- Infrastruktura krytyczna to: systemy oraz wchodzące w ich skład powiązane ze
sobą funkcjonalnie obiekty (w tym obiekty budowlane) urządzenia, instalacje
i usługi kluczowe dla bezpieczeństwa państwa i jego obywateli oraz służące
zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organów władzy i administracji publicznej,
a także instytucji i przedsiębiorców.
- sytuacja kryzysowa to: sytuacja będąca następstwem zagrożenia i prowadząca w
konsekwencji do zerwania lub znacznego naruszenia więzów społecznych przy
równoczesnym poważnym zakłóceniu w funkcjonowaniu instytucji publicznych,
jednak w takim stopniu, że użyte środki niezbędne do zapewnienia lub przywrócenia
bezpieczeństwa
nie
uzasadniają
wprowadzenia
żadnego
nadzwyczajnych, o których mowa w art. 228 ust. 1 Konstytucji RP.
- 136 -
ze
stanów
- planowanie cywilne to: całokształt przedsięwzięć organizacyjnych, polegających
na opracowywaniu planów, w tym planów reagowania kryzysowego i programów,
mających na celu optymalne wykorzystanie dostępnych sił i środków w sytuacjach
kryzysowych oraz w czasie stanów nadzwyczajnych i w czasie wojny - w zakresie
zapobiegania sytuacjom kryzysowym, przygotowania do przejmowania nad nimi
kontroli, reagowania w sytuacjach kryzysowych oraz odtwarzania infrastruktury
i przywracania jej pierwotnego charakteru oraz planowanie w zakresie wspierania Sił
Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w razie ich użycia oraz planowanie
wykorzystania Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej do realizacji zadań z zakresu
zarządzania kryzysowego;
¾ katalog i analiza aktów prawnych tworzących system:
a) Ustawa o zarządzaniu kryzysowym z dnia 26 kwietnia 2007r.
-
określa organy właściwe w sprawach zarządzania kryzysowego oraz ich
zadania i zasady działania w tej dziedzinie, a także zasady finansowania
zadań zarządzania kryzysowego;
-
określa zasady tworzenia planu reagowania kryzysowego;
-
wprowadza plan ochrony infrastruktury krytycznej na poziomie krajowym
i wojewódzkim.
-
wprowadza pojęcie stanów alarmowych;
-
określa zadania z zakresu zarządzania kryzysowego dla oddziałów Sił
Zbrojnych, stosownie do ich przygotowania specjalistycznego, zgodnie
z wojewódzkim planem reagowania kryzysowego.
b) Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony
Rzeczypospolitej Polskiej obejmująca m. in. zadania i kompetencje organów
administracji publicznej w zakresie obrony cywilnej Przytoczone ustawy zawierają
delegacje do rozwiązań planistycznych lub organizacyjnych mających wpływ na
zmniejszenie ryzyka w obszarach roboczych i tak:
-
określa zadania systemu obrony cywilnej;
- 137 -
-
wprowadza plany obrony cywilnej;
-
wprowadza System Wczesnego Ostrzegania o zagrożeniach;
-
wprowadza System Wykrywania i Alarmowania (obejmuje techniczne
rozwiązania w zakresie alarmowania ludności);
-
tworzy formacje obrony cywilnej, które mogą być również użyte do likwidacji
skutków klęsk żywiołowych.
c)
Ustawa o stanie klęski żywiołowej z dnia 18 kwietnia 2002 r. określa zasady działania
organów administracji publicznej po ogłoszeniu stanu klęski żywiołowej.
d)
-
tworzy system reagowania kryzysowego;
-
wprowadza zespoły reagowania kryzysowego.
Ustawa o administracji rządowej w województwie z dnia 5 czerwca 1998 r.
-
określa zadania wojewody w zakresie bezpieczeństwa powszechnego na
obszarze województwa;
e)
wprowadza plan operacyjny ochrony przed powodzią;
Ustawa o samorządzie powiatowym z dnia 5 czerwca 998 r.
-
określa zadania powiatu w zakresie bezpieczeństwa powszechnego na
obszarze powiatu, a w szczególności ochrony przeciwpowodziowej, w tym
wyposażenia i utrzymania powiatowego magazynu przeciwpowodziowego,
ochrony
przeciwpożarowej
i
zapobiegania
innym
nadzwyczajnym
zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska;
f)
wprowadza powiatowy plan operacyjny ochrony przed powodzią.
Ustawa o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990
¾ określa zadania własne gminy, w tym sprawy porządku publicznego
i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej,
oraz wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego
¾ wprowadza gminny plan operacyjny ochrony przed powodzią
g)
Ustawa z dnia 8 września 2006r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym
- 138 -
-
określają zasady organizacji i funkcjonowania systemu państwowego
ratownictwa medycznego, a w szczególności organy administracji publicznej
właściwe w zakresie wykonywania zadań systemu oraz ich zadania w tym
zakresie, jednostki systemu oraz zasady ich włączania do systemu, zasady
finansowania systemu;
-
wprowadza
wojewódzki
plan
zabezpieczenie
medycznych
działań
ratunkowych
h)
Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne
-
obejmuje
sprawy
ochrony
przed
powodzią
i
suszą,
planowanie
w gospodarowaniu wodami oraz zarządzanie zasobami wodnymi;
-
wprowadza plan ochrony przeciwpowodziowej oraz przeciwdziałania skutkom
suszy na obszarze kraju, także plany ochrony przeciwpowodziowej regionu
wodnego;
-
określa zadania Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej w zakresie
ochrony przeciw powodziowej;
i)
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska
-
obejmująca sprawy państwowego monitoringu środowiska, ochrony zasobów
środowiska,
przeciwdziałania
zanieczyszczeniom,
a
także
ochrony
środowiska przed poważną awarią i obowiązki organów administracji
związane z awarią przemysłową;
j)
-
wprowadza pojęcie zakładów dużego lub zwiększonego ryzyka;
-
wprowadza zewnętrzne i wewnętrzne plany awaryjne.
Ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe
-
określa m.in. zasady monitorowania skażeń promieniotwórczych oraz reguluje
działania podejmowane w przypadku zdarzeń radiacyjnych, jak również w
przypadku długotrwałego narażenia w następstwie zdarzenia radiacyjnego lub
dawnej działalności;
-
wprowadza krajowe i wojewódzkie plany postępowania na wypadek zdarzeń
radiacyjnych.
- 139 -
k)
Ustawa z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami
-
określa sposób ochrony zabytków na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji
kryzysowych
-
wprowadza plany ochrony zabytków.
3.1.2. Umiejscowienie centrów zarządzania kryzysowego (CZK) w systemie:
¾ Na szczeblu krajowym tworzy się Rządowe Centrum Bezpieczeństwa podległe
Prezesowi Rady Ministrów Centrum zapewnia obsługę Rady Ministrów, Prezesa Rady
Ministrów i Rządowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego w sprawach zarządzania
kryzysowego. Do zadań Centrum należy między innymi :
-
planowanie cywilne, w tym:
• przedstawianie szczegółowych sposobów i środków reagowania na zagrożenia
oraz ograniczania ich skutków,
• opracowywanie i aktualizowanie krajowego planu reagowania kryzysowego,
• analiza i ocena możliwości wystąpienia zagrożeń lub ich rozwoju,
• gromadzenie informacji o zagrożeniach i analiza zebranych materiałów,
• wypracowywanie wniosków i propozycji zapobiegania i przeciwdziałania
zagrożeniom,
• planowanie wykorzystania Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej do
wykonywania zadań, o których mowa w art. 25 ust. 3,
• planowanie wsparcia przez organy administracji publicznej realizacji zadań Sił
Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.
-
monitorowanie potencjalnych zagrożeń;
-
przygotowanie uruchamiania, w przypadku zaistnienia zagrożeń, procedur
związanych z zarządzaniem kryzysowym;
-
przygotowywanie projektów opinii i stanowisk Zespołu;
-
przygotowywanie i obsługa techniczno-organizacyjna prac Zespołu;
-
współpraca z komórkami i jednostkami organizacyjnymi Organizacji Traktatu
Północnoatlantyckiego
i
Unii
Europejskiej
oraz
międzynarodowych;
- 140 -
innych
organizacji
-
organizowanie i prowadzenie szkoleń i ćwiczeń z zakresu zarządzania
kryzysowego oraz udział w ćwiczeniach krajowych i międzynarodowych;
-
zapewnienie obiegu informacji między krajowymi i zagranicznymi organami i
strukturami zarządzania kryzysowego;
-
realizacja zadań stałego dyżuru w ramach gotowości obronnej państwa;
-
realizacja zadań z zakresu przeciwdziałania, zapobiegania i likwidacji skutków
zdarzeń o charakterze terrorystycznym;
-
realizacja zadań planistycznych i programowych z zakresu ochrony infrastruktury
krytycznej, w tym opracowywanie i aktualizacja krajowego planu ochrony
infrastruktury krytycznej oraz przedkładanie Zespołowi wojewódzkich planów
ochrony infrastruktury krytycznej, a także współpraca, jako krajowy punkt
kontaktowy, z instytucjami Unii Europejskiej i krajami członkowskimi w zakresie
ochrony infrastruktury krytycznej;
¾
Ministrowie i centralne organy administracji rządowej, do których zakresu działania
należą
sprawy
związane
z
zapewnieniem
bezpieczeństwa
zewnętrznego,
wewnętrznego, w tym ochrony ludności, lub gospodarczych podstaw bezpieczeństwa
państwa, w urzędach zapewniających ich obsługę, tworzą centra zarządzania
kryzysowego. Do zadań tych centrów należy:
-
pełnienie całodobowego dyżuru w celu zapewnienia przepływu informacji na
potrzeby zarządzania kryzysowego;
-
współdziałanie z centrami zarządzania kryzysowego organów administracji
publicznej;
-
nadzór nad funkcjonowaniem systemu wykrywania i alarmowania oraz systemu
wczesnego ostrzegania ludności;
-
współpraca z podmiotami realizującymi monitoring środowiska;
-
współdziałanie z podmiotami prowadzącymi akcje ratownicze, poszukiwawcze
i humanitarne;
-
dokumentowanie działań podejmowanych przez centrum;
-
realizacja zadań stałego dyżuru na potrzeby podwyższania gotowości obronnej
państwa;
-
współdziałanie na wszystkich szczeblach administracji rządowej w zakresie
- 141 -
informowania i przekazywania poleceń do wykonania w systemie całodobowym
dla jednostek ochrony zdrowia w przypadkach awaryjnych, losowych, jak również
zaburzeń funkcjonowania systemu.
¾
Na szczeblu wojewódzkim tworzy się wojewódzkie centra zarządzania
kryzysowego, których obsługę zapewniają komórki organizacyjne właściwe w
sprawach zarządzania kryzysowego w urzędach wojewódzkich . Do zadań
wojewódzkich centrów zarządzania kryzysowego należy:
-
-
publicznej;
-
-
-
i humanitarne;
-
-
państwa;
-
pełnienie całodobowego dyżuru lekarza koordynatora ratownictwa medycznego,
o którym mowa w art. 25 ust. 1 pkt 2 i art. 29 ustawy z dnia 8 września 2006 r.
o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz.U. Nr 191, poz. 1410).
¾
Na szczeblu powiatowym tworzy się powiatowe centra zarządzania kryzysowego,
których obsługę zapewniają komórki organizacyjne właściwe w sprawach zarządzania
kryzysowego w starostwach powiatowych. Do zadań powiatowych centrów
zarządzania kryzysowego należy:
-
-
publicznej;
-
- 142 -
-
-
i humanitarne;
-
-
państwa;
¾
Na szczeblu gminnym Wójt, burmistrz, prezydent miasta zapewnia na obszarze gminy
(miasta) realizację następujących zadań, w celu realizacji których może tworzyć
gminne (miejskie) centra zarządzania kryzysowego:
-
-
publicznej;
-
-
współpracę z podmiotami realizującymi monitoring środowiska;
-
i humanitarne;
-
realizację zadań stałego dyżuru na potrzeby podwyższania gotowości obronnej
państwa.
¾
Obowiązek podjęcia działań w zakresie zarządzania kryzysowego spoczywa na
tym organie właściwym w sprawach zarządzania kryzysowego, który pierwszy
otrzymał informację o wystąpieniu zagrożenia. Organ ten niezwłocznie informuje
o zaistniałym zdarzeniu organy odpowiednio wyższego i niższego szczebla,
przedstawiając
jednocześnie
swoją
ocenę
sytuacji
o zamierzonych działaniach.
- 143 -
oraz
informację
SYSTEM ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO
MINISTER
RZZK
CZK
RCB
RM
KRAJ
SK
EKSPERCI
UAZ
WZZK
WCZK
KW PSP;
KW POLICJI;
UW
SK
WOJEWÓDZTWO
PZZK
PCZK
SK
SP
UAZ
POWIAT
GMINA
GZZK
GCZK
- 144 -
UM, UG
UANZ
3.2. Otoczenie systemu dotyczące współpracy w sferze bezpieczeństwa
3.2.1. Otoczenie prawne systemu
Katalog jednostek organizacyjnych spoza systemu zarządzania kryzysowego (wg przyjętej
w pkt 3.1.1. definicji), których ustawowe zadania mogą mieć wpływ na zarządzanie kryzysowe.
Nazwa jednostki/organizacji
1. Instytut Meteorologii i
Gospodarki Wodnej
Realizowanie zadań
Poziom działania
Podstawa
(krajowy, regionalprawna
ny,
lokalny*)
Krajowy, regional- Art. 102 ust. 1 i
państwowej służby
ny, lokalny
Zadanie
3 ustawy z dnia
hydrologiczno – mete-
18 listopada
orologicznej w zakre-
2005 r. – Prawo
sie osłony hydrolo-
wodne (Dz.U.
gicznej i meteorolo-
2005 Nr 239,
gicznej społeczeństwa
poz. 2019)
oraz gospodarki, a
także na potrzeby rozpoznania i kształtowania oraz ochrony zasobów wodnych kraju
2. Operatorzy
telekomunikacyjni
Zachowanie ciągłości
Krajowy, regional-
art. 176 ust. 4
świadczenia usług te-
ny, lokalny
ustawy z dnia
lekomunikacyjnych i
16 lipca 2004 r.
zapewnienia połączeń
- Prawo teleko-
telekomunikacyjnych
munikacyjne
na zasadach prefe-
(Dz.U. Nr 171,
rencyjnych w sytu-
poz. 1800 i Nr
acjach szczególnych
273, poz. 2703)
zagrożeń
Rozporządzenie
- 145 -
Ministra Infrastruktury w
sprawie planu
działań przedsiębiorcy telekomunikacyjnego w sytuacjach
szczególnych
zagrożeń (Dz.U.
2005 Nr 122,
poz. 1029
3. Operatorzy pocztowi
Zachowanie ciągłości
świadczenia usług
pocztowych i zapewnienia świadczenia
usług pocztowych na
Krajowy, regionalny Ustawa z dnia
12 czerwca
2003 r. Prawo
pocztowe(Dz.
U. 2003, Nr 41,
poz. 347)
zasadach preferencyjnych w sytuacjach
szczególnych zagrożeń
4. Polski Czerwony
Krzyż
Pomoc ofiarom klęsk
Krajowy, regional-
żywiołowych lub kata- ny, lokalny i poza
strof w kraju i za gra-
granicami kraju
nicą, a także przygotowanie społeczeństwa do właściwych
zachowań w przypadku wystąpienia klęski
lub katastrofy
- 146 -
§ 9 Statut Polskiego Czerwonego Krzyża zatwierdzony rozporządzeniem
Rady Ministrów
Ministrów dnia
25 października
2004 r. (Dz.U.
2004 Nr 237,
poz. 2372
5. Związek Harcerstwa
Polskiego
działa na rzecz obrony Krajowy,regionalny, § 4 ust 1 pkt. 18
narodowej i bezpielokalny
Statut ZHP tekst
czeństwa powszechnego,
jednolity uchwalony 3 grudnia
2005 r.
6. Wodne Ochotnicze
Pogotowie Ratunkowe
Celami WOPR jest organizowanie pomocy
Krajowy, regional-
§ 8 i § 9 pkt. 2 i
ny, lokalny
3 Statut Wod-
oraz ratowanie osób,
które uległy wypadkowi
lub narażone są na
niebezpieczeństwo
utraty życia lub zdrowia na wodach.
WOPR realizuje swoje
cele w szczególności
poprzez: Współdziałanie z organami administracji rządowej,
samorządowej i innymi
podmiotami
zainteresowanymi
obronnością państwa,
bezpieczeństwem po-
- 147 -
nego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego
wszechnym, porządkiem publicznym oraz
ochroną cywilną i środowiska wodnego;
Udział w operacjach i
prowadzenie lub
udział w akcjach ratowniczych podczas
zagrożeń powszechnych, katastrof naturalnych i awarii technicznych, w tym powodzi i pożarów
na wodach;
7. Górskie Ochotnicze
Pogotowie Ratunkowe
Pomoc przy likwidacji
Krajowy, regional-
§ 8 pkt. 1 ppkt.
skutków klęsk żywio-
ny, lokalny, ze
d Statut Gór-
łowych i katastrof,
szczegółowym
skiego Ochotni-
uwzględnieniem
czego Pogoto-
regionów górskich i wia Ratunkopoza granicami kra- wego
ju.
- 148 -
3.2.2. Otoczenie organizacyjne centrum zarządzania kryzysowego (inne służby)
Katalog stanowisk kierowania, służb dyspozytorskich oraz innych jednostek posiadających
centrum operacyjne), współdziałających z centrum zarządzania kryzysowego, należących
do systemu i spoza niego (zgodnie z przyjętą definicją z pkt 3.1.1.) Dane dla wszystkich
obszarów roboczych z WP 2:
Nazwa stanowiska
Jednostka nadrzędna
Jednostka twow systemie zarząca
rządzania kryzysowego
Zadania
Zakres kompetencji
Uprawnienia
(decyzja własna
lub na polecenie
.......................)
(przykład: uruchamianie systemu alarmowania)
(przykład: obszar gminy)
Oficer dużurny
MSK
Komenda Miej- Komenda WoProwadzenie
ska PSP w Biel- jewódzka PSP w działań ratownisku-Białej
Katowicach
czych
Obszar powiatu
bielskiego
Decyzja własna
Oficer dyżurny
Komisariatu Policji w Kobiernicach
Komenda Miejska Policji w
Bielsku-Białej
OBSZAR ROBOCZY 1
Dyspozytor
Dyspozytor
Dyżurny ruchu
Komenda Wojewódzka Policji
w Katowicach
Zabezpieczenie
miejsca zdarzenia
Obszar gminy
Porąbka
Decyzja własna
„AQUA” S.A.
Bielsko-Biała
Ochrona i dystrybucja wody
Obszar gminy
Porąbka
Decyzja własna
Górnośląskie
Przedsiębiorstwo Wodociągów S.A. Katowice
Ochrona i dystrybucja wody
Zespół ElekOkręgowa Dystrowni Wodnych pozycja Mocy w
„Porąbka Żar”
Bielsku-Białej
Regulacja odpływu wód z zespołu zapór Kaskady Soły
„AQUA” S.A.
Bielsko-Biała,
SUW Kobiernice
Górnośląskie
Przedsiębiorstwo Wodociągów S.A. - ZUW
Czaniec
Obszar gminy
Porąbka
Kaskada Soły
Decyzja własna
Decyzja RZGW
w Krakowie
OBSZAR ROBOCZY 2
Stanowisko
Kierowania
Komendy Powiatowej PSP w
Cieszynie
Komenda Powiatowa PSP
w Cieszynie
Komenda Wojewódzka PSP
- uruchamianie
akcji;
- uruchamianie
Obszar powiatu Własne i na posystemu; alarcieszyńskiego
lecenie
mowania
- koordynacja
działań.
Stanowisko
- uruchamianie
Kierowania
Powiatowa
akcji;
Obszar powiatu Własne, na poKomenda WoPowiatowej
Komenda Policieszyńskiego
lecenie
jewódzka Policji - koordynacja
Komendy Policji cji w Cieszynie
działań.
w Cieszynie
- 149 -
OBSZAR ROBOCZY 3
Stanowisko
Kierowania
Komendy Powiatowej PSP w
Żywcu
Komenda Powiatowa PSP
w Żywcu
Komenda Wojewódzka PSP
- uruchamianie
akcji
- uruchamianie
Obszar powiatu Własne i na posystemu alarżywieckiego
lecenie
mowania
- koordynacja
działań
Stanowisko
- uruchamianie
Powiatowa
Kierowania
Obszar powiatu Własne, na poKomenda Woakcji
Powiatowej
Komenda Poliżywieckiego
lecenie
jewódzka Policji - koordynacja
Komendy Policji
cji w Żywcu
działań
w Żywcu
3.3. Funkcje i zadania realizowane przez centrum zarządzania kryzysowego:
Opis funkcji i zadań realizowanych przez centra zarządzania kryzysowego:
¾
kierowanie
a) organami właściwymi w sprawach zarządzania kryzysowego są:
- prezydent, burmistrz, wójt na terenie gminy;
-
starosta na terenie powiatu;
-
wojewoda na obszarze województwa.
b) w czasie stanu klęski żywiołowej działaniami prowadzonymi w celu
zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia kierują:
-
wójt (burmistrz, prezydent miasta) – jeżeli stan klęski żywiołowej
wprowadzono tylko na obszarze gminy,
-
starosta – jeżeli stan klęski żywiołowej wprowadzono na obszarze więcej
niż jednej gminy wchodzącej w skład powiatu,
-
wojewoda – jeżeli stan klęski żywiołowej wprowadzono na obszarze więcej
niż jednego powiatu wchodzącego w skład województwa,
c) osoby kierujące wykonują swoje zadania przy pomocy właściwych zespołów
zarządzania kryzysowego i jednocześnie pełnią funkcję przewodniczącego
zespołu
¾
¾
koordynowanie działań odbywa się na podstawie siatki bezpieczeństwa
stanowiącej element planu reagowania województwa śląskiego, na podstawie
której SA przydzielane zadania w zależności od typu zdarzenia.
planowanie:
a) planowanie związane z klęskami żywiołowymi:
- 150 -
-
plany reagowania kryzysowego (W; P; G);
-
plan ochrony infrastruktury krytycznej (W);
-
plany operacyjne ochrony przed powodzią (W; P; G);
-
plany zabezpieczenia medycznych działań ratowniczych; (W; P);
-
zewnętrzne i wewnętrzne plany ratownicze (zakłady posiadające
i produkujące materiały niebezpieczne;
-
plan postępowania województwa śląskiego w przypadku zdarzeń
radiacyjnych (W);
-
plan akcji jodowej (W; P; G);
-
plan działań operatora w sytuacjach szczególnych zagrożeń (operatorzy
pocztowi);
-
plan
działań
przedsiębiorcy
telekomunikacyjnego
w
sytuacjach
szczególnych zagrożeń (operatorzy telekomunikacyjni).
b) planowanie związane z ochroną ludności podczas konfliktu
- plan obrony cywilnej (W; P; G; Z);
¾
plan ochrony zabytków (W; P; G; Z)
monitorowanie - systemy monitoringu / dostęp do danych w CZK/;
-
dane pozyskiwane z systemów telemetrycznych IMGW;
-
dane od centrów współdziałających;
-
dane od jednostek ratowniczych biorących udział w akcji ratowniczej;
-
dane z Państwowego Systemu Ratownictwa Medycznego poprzez lekarza
koordynatora ratownictwa medycznego działającego w wojewódzkim
¾
dane od ludności.
ostrzeganie
-
wojewódzki system łączności radiotelefonicznej;
-
system zbiorczego rozsyłania wiadomości SMS do kadry kierowniczej
szczebla wojewódzkiego i powiatowego;
-
systemy zdalnego uruchamiania syren alarmowych;
-
miejscowe systemy alarmowania ludności –syreny włączane indywidualnie
oraz syreny ręczne;
-
samochodowe patrole z urządzeniem nagłaśniającym do przekazywania
ostrzeżeń i informacji dla ludności;
- 151 -
-
ostrzegania i informowanie ludności przy pomocy środków masowego
przekazu, n podstawie zawartych umów lub poprze formacje obrony
cywilnej utworzone w ramach systemu wczesnego ostrzegania;
¾
plakatowanie.
analizowanie
-
brak przyjętych metod analizy zdarzeń. Decyzje podejmowane są
intuicyjnie na podstawie doświadczenia osobistego oraz wniosków ze
zdarzeń poprzednich.
3.4. Infrastruktura techniczna centrów:
OBSZAR ROBOCZY 1 – opis infrastruktury technicznej PCZK
¾ łączność ( rodzaje i kierunki łączności );
-
łącza telekomunikacyjne przewodowe (tel., faks) na kierunku GCR – PCZK CZKW;
-
telefonię komórkową;
-
powiatową sieć łączności radiowe (PCZK – Gmina Porąbka);
-
wewnętrzne sieci łączności radiowej służb ratowniczych;
-
łącza teleinformatyczne;
¾ informatyka (sprzęt, systemy operacyjne i stosowane oprogramowanie):
-
program „Baza danych Szefa OC”;
-
internetowy dostęp do prognoz meteorologicznych;
¾ Geograficzny System Informacyjny:
Nie wykorzystuje się na terenie powiatu i gminy;
¾ Inne (systemy ostrzegania i alarmowania, monitorowania, pozostałe);
syreny alarmowe włączane indywidualnie.
PCZK w Ustroniu dysponuje dwoma rodzajami łączności: -przewodowa (telefony stacjonarne TP SA), centrala SIEMENS OfficeCom, -bezprzewodowa - 5 sztuk radiotelefonów
stacjonarnych, 1- do łączności z KW PSP w Katowicach, 1 -z PSP i OSP na terenie powia-
- 152 -
tu, 1-do łączności pogotowia ratunkowego, 1- do łączności z WCZK, 1 - łączność z CZK
gmin oraz dwa radiotelefony przenośne.
¾ informatyka (sprzęt, systemy operacyjne oraz stosowane oprogramowanie ):
PCZK posiada natępujący sprzęt informatyczny:
a) 2 serwery IBM z systemem operacyjnym WINDOWS 2000NT,
b) 2 stacje robocze, w tym:
- a/ zestaw komputerowy POWERMAN GICD-T35-TROJ 717 (procesor INTEL PIV 3000MHz) z systemem MS WINDOWS XP PRO OEM SP92 i programem MS
OFFICE 2003 BASIC OEM PL oraz monitorem 19" panorama,
- b/zestaw komputerowy P4630/GA81945P PRO/1024/XP Pro z systemem
operacyjnym WINDOWS XP Prof, pakiet biurowy MS OFFICE 2003 SBE, 2
monitory LCD 19" Hyunday, urządzenie wielofunkcyjne HP LJ 3380,
- -rejestrator rozmów telefonicznych (podłączony numer 998,999,112 oraz kanały
łączności radiowej.
Państwowa Straż Pożarna (w oparciu o infrastrukturę PSK działa PCZK) korzysta z programu SWED, który składa się z kilku powiązanych modułów tworzących jednolite środowisko pracy dyspozytorów PSK oraz WSKR. Zaspokaja potrzeby użytkowników w ramach
zintegrowanych informatycznych systemów wsparcia dla potrzeb wykorzystania w CPR.
W oparciu o moduły zintegrowanej bazy sił i środków oraz rejestru zdarzeń możliwa jest
kompleksowa obsługa informacji napływających do centrum.
¾ Geograficzny System Informacyjny:
Obecnie brak .
¾ Inne (systemy ostrzegania i alarmowania, monitorowania, pozostałe):
Ostrzeganie i alarmowanie ludności realizowane jest za pomocą wywołania syren będących w radiowej sieci alarmowania (RSWS) poprzez RCA 2000 oraz będących w sieci
i kanałach wykorzystywanych przez PSP (DSP-50) uruchomianych przez Powiatowe Stanowisko Kierowania KP PSP zlokalizowane w JRG PSP w Ustroniu.
Centrum posiada łączność telefoniczną, faksową, radiową (wchodząca w skład sieci wojewody sieć radiową starosty) i pocztę elektroniczną. Możliwe jest uruchomienie zastępczej
- 153 -
sieci łączności radiowej opartej o radiostacje amatorskie członków Żywieckiego Klubu
Krótkofalowców. Istniejące urządzenia zapewniają dwukierunkową łączność na terenie
powiatu i na zewnątrz powiatu.
¾ informatyka (sprzęt, systemy operacyjne oraz stosowane oprogramowanie ):
Centrum wyposażone jest w sprzęt komputerowy. System operacyjny na większości urządzeń – Windows 2000, serwer sieci internetowej – Linux. Istniejący system powiatowego
monitoringu hydrometeorologicznego sterowany jest komputerem pracującym na Linuxie.
Centrum nie posiada specjalistycznego oprogramowania do wspomagania podejmowania
decyzji. Oprogramowanie do prognozowania wykorzystywane jest wyłącznie przy prognozowaniu zjawisk hydro-meteorologicznych. Centrum posiada bazę danych sił i środków OC
oraz bazę danych pomiarów ze stacji meteorologicznych Lokalnego Systemu Monitoringu
i Osłony Powodziowej;
¾ Geograficzny System Informatyczny:
Obecnie brak, trwają przygotowania do utworzenia
¾ Inne (systemy ostrzegania i alarmowania, monitorowania, pozostałe):
Wykorzystywanie danych i informacji z systemu osłony meteorologicznej IMiGW w Krakowie
Ostrzeganie i alarmowanie ludności realizowane jest za pomocą wywołania syren będących w radiowej sieci alarmowania (RSWS) poprzez RCA 2000.
3.5. Analiza funkcjonalna zdarzeń zaprezentowanych w raporcie WP2
Do analizy wybrano jedno, najistotniejsze zdarzenie z dwóch obszarów roboczych obszaru
roboczego.
OBSZAR ROBOCZY 1 – opis zdarzenia
Funkcja
kierowanie
koordynacja planowanie Monitorowanie
ostrzeganie analiza
prognozy
Szczebel
krajowy
regionalny
lokalny
GCR w
Porąbce
Jednostki
podległe
Jednostki
koordynujące
zastosowane użyte systemy
ogłoszone
monitoringu –
plany i
alarmy i
procedury
ostrzeżenia –
– wpływ na
zakres, rodzaj,
podjęte
sposób
działania *
ogłoszenia
Monitorowanie
Plan
OSP Czaniec, Gminny Zespół
Reagowania i Reagowania terenu przez
Kobiernice,
patrole
przez Gminne Kryzysowego
Porąbka,
osobowe
, Plan
Centrum
Wielka
OSP;
operacyjny
Reagowania
Puszcza;
zabezpieczeochrony
NZOZ
nie
przed
„PoliMed” Sp.
nieprzejezdny
powodzią;
Z o.o.
Sygnał
dźwiękowy
syren
alarmowych;
Zarządzenie
Wójta Gminy
Porąbka o
ogłoszeniu
wykonane
analizy –
wpływ na
podjęte
działania *
wykonane
prognozy–
wpływ na
podjęte
działania *
W nocy z
Wobec
24/25.08.2005
odcięcia
r godz. 00,15
komunikacji
mieszkańców
w GCR
Wielkiej
Porąbka K-nt
Puszczy od
Miejski PSP,
pozostałego
K-nt Gminny
obszaru gminy
OSP, oraz
- 154 -
Funkcja
kierowanie
koordynacja planowanie Monitorowanie
ostrzeganie analiza
prognozy
alarmu
Wójt podjęli
przeciwpowod
decyzję o
ziowego;
rekonesansie
komunikaty
w rejon
na tablicach
Wielkiej
ogłoszeń, oraz Puszczy, po
w prasie, radiu powrocie ok.
Godz. 4,00
i telewizji;
zdecydowano
apel do
mieszkańców. o zamknięciu i
zabezpieczeni
u zerwanej
drogi
powiatowej
oraz
odwołaniu
strażaków
biorących
udział w akcji
do godz.6,00
ze względu na
bezpieczeństw
o ludzi.
i dużej skali
zniszczeń
infrastruktury,
przewidywano
że ten stan
może potrwać
kilka dni. W tej
sytuacji
określono
priorytety
dalszych
działań:
Szczebel
Dokumenta- ch dróg przez
patrole Policji;
cja
dodatkowe
planowanych
znaki drogowe
działań
ZDP.
zapewnienia
funkcjonowania
publicznych
urządzeń
zaopatrzenia
w wodę w
warunkach
specjalnych
dla gminy
Porąbka;
Dane
teleadresowe
firm i
instytucji
posiadającyc
h sprzęt i
materiały do
usuwania
skutków
powodzi.
Porąbka;
Gminny
Ośrodek
Pomocy
Społecznej
Porąbka;
PCZK w
Bielsku białej
GCR w
Porąbce
Powiatowy
Zespół
Reagowania
Kryzysowego w
Bielsku- Białej
PRK
Monitoring
meteorologiczny
-
Akcja
ratownicza
koordynowana
przez PSK
PSP
WCZK w
Katowicach
PCZK w
Bielsku białej
-
PRK
Monitoring
meteorologiczny
-
Wniosek o
udział SZ
w akcji
ratowniczej
Opis zdarzenia
24 -25 sierpień 2005 r. w gm. Porąbka Wielka Puszcza
Analiza – (podjęte działania) Po rozpoznaniu sytuacji i dokonaniu analizy oraz oceny położenia – strat i zniszczeń, podjęto decyzję o zwołaniu sztabu kryzysowego na godz. 7,30
w Domu Kultury w sali klubowej. Zdecydowano o ściągnięciu przedstawicieli wszystkich
firm i instytucji odpowiedzialnych za usuwanie skutków zniszczeń po burzy i ulewie. Narady robocze odbywały się dwa razy dziennie analizowano wynikłe sytuacje i podejmowano
odpowiednie decyzje na bieżąco. Zdecydowano o tymczasowym zabezpieczeniu przez lekarza GOPR opieki medycznej nad mieszkańcami odciętej części Porąbka Wielka Puszcza
i utworzeniu 24 godz. punktu medycznego, dostarczania żywności i wody oraz kontaktowego w Strażnicy OSP Wielka Puszcza . Dowóz posiłków, żywności i wody pitnej dla grupy
zabezpieczającej (strażacy PSP, OSP i ratownicy GOPR) oraz ludności dostarczana była
przez górę Trzonka samochodami terenowymi PSP, GOPR oraz pojazdami typu Quad .
- 155 -
Podczas kursów do Wielkiej Puszczy i z powrotem zabierano mieszkańców. Łączność zapewniał samochód łączności sprowadzony z KW PSP z Katowic. Grupy Pogotowia Energetycznego, Gazowniczego i Telekomunikacyjnego zabezpieczały przerwane sieci i usuwały awarie. Zdecydowano o wydawaniu przepustek na samochody dla mieszkańców oraz
osób mającym na tym terenie domy letniskowe oraz ze względu małą szerokość drogi ruch
wahadłowy zabezpieczany przez Policję. Podjęto decyzję o ściągnięciu wojska do pomocy
w szybszym usuwaniu skutków powodzi. W pierwszej kolejności zdecydowano o doprowadzaniu do użytku dróg dojazdowych gdzie zgrupowana jest największa liczba budynków oraz jak najszybszego zabezpieczenia oberwanych brzegów rzek i obsuniętych skarp
zagrażającym budynkom mieszkalnym.
Prognozy – (podjęte działania) Jak najszybsze usunięcia awarii energetycznych i sieci
gazowej oraz czyszczenie studni przydomowych. Postawiono sobie za cel jak najszybsze
uruchomienie połączenia-dojazdu od strony Andrychowa karetki Pogotowia Ratunkowego
i samochodów osobowych mieszkańców. Zasadniczym celem dalszych podejmowanych
działań było doprowadzenie przejezdności drogi powiatowej do Wielkiej Puszczy przed zimą.
Inne jednostki biorące udział w akcji: Komenda Miejska PSP w Bielsku-Białej; GOPR
Grupa Beskidzka w Bielsku-Białej; Komenda Miejska Policji w Bielsku-Białej; Starostwo
Powiatowe, PCZK w Bielsku-Białej; PSSE w Bielsku-Białej; Zarząd Dróg Powiatowych;
Nadleśnictwo Andrychów, MZK Kęty; Energetyka RE Kęty; Gazownia Kęty; Telekomunikacja Polska S.A; „AQUA” S.A. SUW Kobiernice, Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów S.A. - ZUW Czaniec, Zespół Elektrowni Wodnych „Porąbka Żar” RZGW KrakówInspektorat w Żywcu.
OBSZAR ROBOCZY 2
Funkcja
kierowanie koordynacja planowanie
Szczebel
PCZK w Cieszynie
PSK PSP;
Oficer
operacyjny
Policji;
Powiatowy
Zespół
Reagowania
Kryzysowego
w Cieszynie
Monitorowanie
ostrzeganie
analiza
PRK
Odczytywanie Ostrzeganie i
Analiza
alarmowanie
stanu wód z
pozwala na
Plan
ludności
określenie
Ratowniczy dla wodowskazów
odbywa się za
korzystanie
rodzaju,
Powiatu
wielkości
Cieszyńskie go z komunikatów pomocą syren,
telefonów
meteorolog.
użytych sił i
własność PSP;
komórk.
środków;
radiotelefon.
Plan operacyjny
telefonów T P Wprowadzenie
bezpośredniej
i telefaxów,
stanu pogotowia
ochrony przed
- 156 -
prognozy
Funkcja
kierowanie koordynacja planowanie
Monitorowanie
ostrzeganie
analiza
komunikatów
straży
miejskiej;
przeciw
powodziowego.
prognozy
Szczebel
powodzią;
WCZK w Katowicach
PCZK w Cieszynie
PIOŚ w
Katowicach
-
PRK
Plan operacyjny
bezpośredniej
ochrony przed
powodzią
Monitoring
meteorologiczny
Analiza
możliwości
skażenia
substancjami
ropopochodnymi
Ostrzeżenia
meteorologiczn
e IMGWprzekaz
Opis zdarzenia
Na skutek gwałtownych i silnych opadów deszczu w nocy z 23 na 24 sierpnia oraz w dniu
24 sierpnia 2005 roku nastąpił szybki przyrost stanu wód w gminach Cieszyn, Dębowiec,
Goleszów, Hażlach - leżących w analizowanym obszarze roboczym oraz w gminie Zebrzydowice i Strumień. PCZK w Ustroniu powiadomiło telefonicznie starostę cieszyńskiego
i naczelnika wydziału o wysokim i stale zwiększającym się stanie wód będącym w granicach stanów ostrzegawczych. Starosta cieszyński wydał zarządzenie o ogłoszeniu stanu
alarmu przeciwpowodziowego dla w/w gmin oraz uruchomił Powiatowy Zespół Reagowania Kryzysowego. Zespół obradował o godz. 9.00, 13.00 i o 16.00. Nad ranem woda przestała się mieścić w kanalizacji, rowach i potokach. W Cieszynie najtrudniejsza sytuacja była wzdłuż potoku Bobrówka, który wystąpił z brzegów i zamienił się w rwącą rzeką. Zalaniu
i podtopieniu uległo wiele budynków mieszkalnych i magazynów , uszkodzone zostały drogi, mosty i kładki, mieszkania w budynkach jednorodzinnych, budynki komunalne, urządzenia kanalizacyjne i melioracyjne. W Hażlachu z brzegów wystąpiła Piotrówka, zalane
zostały pola, gospodarstwa, drogi i miejscowe boisko. W Zebrzydowicach, gdzie również
wylała Piotrówka, zalany został teren w okolicach węzła kolejowego oraz cmentarz i dlatego trzeba było zamknąć ujęcie wody pitnej. W gminie Dębowiec wystąpiły podtopienia piwnic spowodowane silnym deszczem, wystąpiła też rzeka Knajka, która spowodowała podtopienia, zalanie oczyszczalni ścieków w Dębowcu oraz tereny upraw rolnych, zalane zostały stawy hodowlane i groble. W gminie Strumień wskutek zalania uszkodzeniu uległy
drogi, zalane zostały piwnice i mieszkania w budynkach jednorodzinnych, garaże, budynki
gospodarcze i samochody. Przerwane zostały groble na stawach rybnych i zalane i podtopione zostały użytki rolne. W gminie Goleszów wystąpiła z brzegów Pucówka w Puńcowie
i zalała budynki, uszkodziła drogi, mosty, przepusty. Akcję ratunkową prowadzili strażacy
- 157 -
zawodowi przy współudziale jednostek ochotniczych. W miejscach zagrożonych przebywali wójtowie i burmistrzowie, odpowiedzialni pracownicy w gminach. Zaangażowany był
sprzęt strażaków oraz samochody, ciągniki, koparki i ładowarki firm, które na podstawie
umów uczestniczyły w akcji.
Po południu, 24 sierpnia opady deszczu powoli zanikały i dlatego zdecydowano, ze spotkanie PZRK o godz. 16.00 będzie ostatnim tego dnia, choć jego członkowie pozostawać
będą „pod telefonem" do dnia następnego . Około północy deszcz przestał padać i stan
rzek obniżył się, o godz. 10.00 spotkał się PZRK. Na tym spotkaniu zapoznano się z sytuacją w powiecie oraz z szacunkowymi stratami. W dniu 25 sierpnia od godz. 14.00 starosta
cieszyński wydał zarządzenie o odwołaniu alarmu przeciwpowodziowego. Nastąpiło obliczanie strat, porządkowanie, oczyszczanie i osuszanie budynków. Ludność cywilna została
poinformowana o możliwości występowania o kredyt na warunkach preferencyjnych.
3.6. Analiza mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń (SWOT) działalności istniejących CZK
Mocne strony
- umocowanie prawne;
- standaryzacja planów związanych z
zarządzaniem kryzysowym;
- istniejące sieci łączności
radiotelefonicznej
- systemy zdalnego włączania syren
alarmowych
Szanse
- uświadomiona potrzeba istnienia na
poziomie lokalnym centrum
zapewniającego interdyscyplinarną
koordynację działań związanych z
zarządzaniem kryzysowym
- rozwój usług internetowych (serwery
wymiany informacji w tym GIS)
Słabe strony
- nieprecyzyjne określenie zasad
tworzenia;
- brak rozporządzeń wykonawczych
i wytycznych;
- brak jednolitych baz danych i metod
analiz i prognoz
- brak jednolitego systemu wymiany
informacji.
- system alarmowania syrenami nie
obejmuje całego powiatu\
- niewielkie wykorzystanie potencjału CZK
przy braku zagrożenia.
Zagrożenia
- uzależnianie tworzenia centrum od
posiadanych środków finansowych;
- tworzenie CZK w oparciu o istniejące
stanowiska kierowania co powoduje
marginalizację zadań związanych z
zarządzaniem kryzysowym na rzecz
bieżących zadań realizowanych przez
służby
- 158 -
3.7. Wnioski i proponowane kierunki rozwoju wynikające z analizy SWOT
w zakresie :
¾
prawnym;
-
sprecyzowanie zasad tworzenia centrów zarządzania kryzysowego na
poziomie powiatu;
-
w przypadku małych powiatów, zmniejszenie ilości centrów zarządzania
kryzysowego poprzez tworzenie PCZK o charakterze regionalnym lub,
wariantowo, tworzenie wspólnych CZK z gminami wchodzącymi w skład
powiatu. Rozwiązanie to pozwala zmniejszyć koszty działania systemu
zarządzania kryzysowego oraz zatrudniać lepiej przygotowaną kadrę –
mniejsza ilość ludzi do szkolenia.
¾
organizacyjnym:
-
wypracowanie jednolitych dla całego systemu zarządzania kryzysowego oraz
jednostek współdziałających zasad i metod wymiany informacji oraz szkolenia
personelu;
¾
-
wypracowanie metod analizy przebiegu zdarzeń;
-
wypracowanie jednolitych metod analizy ryzyka i oceny zagrożenia.
technicznym;
-
wprowadzenie jednolitego systemu wspomagania decyzji zawierającego moduł
raportowania.
-
tworzenie
serwerów
udostępniania
danych,
w
tym
informacji
geoprzestrzennych;
-
zapewnienie pełnej kompatybilności w zakresie przekazu informacji pomiędzy
centrami zarządzania kryzysowego.
- 159 -
- 160 -
ANALIZA RAPORTÓW KRAJOWYCH W ZAKRESIE
SYSTEMÓW ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO
AUTOR
st. kpt dr inż. PAWEŁ KĘPKA
Szkoła Główna Służby Pożarniczej
Zakład Zarządzania Kryzysowego
ul. Slowackiego 52/54
01-629 Warszawa
Tel.: (+48 22) 5617541
Email: [email protected]
Analiza Raportów Krajowych w Zakresie Systemów Zarządzania Kryzysowego
- 161 -
Każde demokratyczne państwo strzeże niepodległości i nienaruszalności
swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo
obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska kierując
się zasada ustawicznego rozwoju. Dlatego też, państwo musi zapewnić ochronę swoich
obywateli przed różnymi rodzajami zagrożeń oraz spełnić zadania z tego wynikające.
Rożnego rodzaju analizy pokazują, że zdarzenia wywołane przez siły natury oraz
przez człowieka włączając ryzyko z tym związane, mogą być przyczyną kryzysów lub katastrof. Zatem, w życiu codziennym nie ma możliwości uniknięcia tych zdarzeń, to znaczy, że
nie ma stuprocentowego bezpieczeństwa, oczywiście z wyjątkiem teorii. Bezpieczeństwo
składa się z dużego zakresu działań realizowanych w celu zapewnienia ochrony. Dlatego,
bezpieczeństwo jest wynikiem działań różnych instytucji, służb, organizacji oraz obywateli.
W wielu krajach straż pożarna, policja i pogotowie ratunkowe wykonywały swoje
zadania autonomicznie co oznacza, że służby te posiadały różne procedury powodując na
przykład niekompatybilność systemów łączności. Prowadziło to do nakładania się zadań
i kompetencji jak również niewłaściwej współpracy a tym samym do obniżenia efektywności reagowania. W dzisiejszych czasach, poszczególne kraje mają możliwość prowadzenia
dużych akcji ratowniczych ponieważ działanie służb i administracji publicznej opiera się
o system zarządzania kryzysowego włączający centra zarządzania kryzysowego.
Czy są jakieś różnice w narodowych systemach zarządzania kryzysowego? Czy są
podstawy prawne tych systemów? Jakie funkcje i zadania są realizowane przez centra zarządzania kryzysowego?
Głównym celem następnych etapów będzie analiza tych systemów w oparciu
o raporty krajowe powiązane z działaniami w ramach Pakietu Roboczego 3 Projektu RimaDima (Risk Management – Disaster Management). Raporty krajowe pochodzą
z Bułgarii, Węgier, Macedonii, Polski i Serbii.
Z powodu braku informacji ciężko jest porównać raporty krajowe w wyczerpujący
sposób pomimo tego, że każdy z wcześniej wspomnianych krajów otrzymał „Wskazówki
dotyczące jednakowej struktury krajowych raportów dla działań w ramach pakietu roboczego WP3”. Niestety niektóre paragrafy zostały opuszczone.
Raporty krajowe ogólnie składają się z analizy prawnej, opisu systemu zarządzania kryzysowego, sprzętu i warunków działania centrów zarządzania kryzysowego na po-
- 162 -
ziomie centralnym, regionalnym i lokalnym, analizie rzeczywistych działań, ocenie obecnego stanu i propozycjach prawnych i organizacyjnych zmian.
Bazując na raportach krajowych systemy zarządzania kryzysowego zostały opisane następująco:
W Bułgarii jest to całość działań fachowej administracji skierowana na występowanie kryzysów i rozwoju zapobiegania, jak również sterowania nimi.
Na Węgrzech są to różne działania zarządzania kryzysowego powiązane
z planowaniem, organizowaniem, koordynacją, wprowadzaniem, zarządzaniem, działaniem, informowaniem, przesyłem danych, ostrzeganiem i monitorowaniem. Celem tych
działań jest zapobieganie sytuacjom kryzysowym, unikaniem bezpośrednich ryzyk, likwidowaniem przyczyn sytuacji kryzysowych oraz zmniejszaniem ich szkodliwych efektów,
ochroną życia i mienia mieszkańców, zabezpieczenia podstawowych warunków przetrwania na terenach katastrof, zapewnieniu pomocy ratowniczej oraz warunków odbudowy.
System zarządzania kryzysowego w Macedonii nie został opisany.
W Polsce jest to działalność organów administracji publicznej będąca elementem
kierowania bezpieczeństwem narodowym, która polega na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań, reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych oraz na odtwarzaniu infrastruktury lub przywróceniu jej pierwotnego charakteru.
W Serbii system zarządzania kryzysowego jest złożony i obejmuje trzy różne komponenty. Podstawowy element opiera się o istniejący system obrony cywilnej. Obrona cywilna jest częścią obrony, jest zorganizowana, przygotowana i wykonywana jako system
ochrony i ratownictwa ludzi, mienia, dóbr kultury od zniszczeń wojennych, katastrof naturalnych, techniczno-technologicznych i innych dużych ryzyk w czasie wojny i pokoju. Pozostałe dwa elementy systemu zarządzania kryzysowego odnoszą się do powodzi
i ochrony środowiska.
Zaprezentowane definicje systemu zarządzania kryzysowego są zgodne co do idei, dlatego też należy sprawdzić czy są one poparte podstawami prawnymi.
Prawne aspekty funkcjonowania systemu zarządzania kryzysowego na podstawie
raportów krajowych WP3:
Bułgaria – Ustawa o zarządzaniu kryzysowym (No 19/01.03.2005 ze późn. zm.).
- 163 -
Węgry – Ustawa o zarządzaniu kryzysowym (1999) (zarządzanie działaniami
obronnymi przeciwko sytuacjom kryzysowym, struktura systemu zarządzania kryzysowego, ochrona przed materiałami niebezpiecznymi).
Macedonia – Ustawa o ochronie i ratownictwie (No. 36/04, poprawione 49/04).
Polska – Ustawa o zarządzaniu kryzysowym (Dziennik Ustaw 2007.89.590).
Serbia – ustawa o ochronie ludności.
Podstawowym elementem tego prawa jest powstanie systemów zarządzania kryzysowego i przypisanie działań do różnych szczebli administracji. Zgodnie z prawem, systemy te projektowane są do monitorowania klęsk naturalnych i przewidywania rozwoju sytuacji, realizowania procedur reagowania i wykorzystania programów w czasie katastrof
naturalnych i technicznych, przygotowania i uaktualniania planów reagowania kryzysowego, planów wsparcia dla administracji niższego szczebla, przygotowania warunków umożliwiających koordynację pomocy humanitarnej oraz polityki informacyjnej.
Strategia szeroko rozumianej ochrony ludności, zgodnie z raportami krajowymi,
jest określana przez następujące organy administracji publicznej:
W Bułgarii, centralna administracja wykonawcza: Rząd Bułgarii, Rada Bezpieczeństwa, Krajowy Sztab Kryzysowy, ministrowie i administracja. Na poziomie regionalnym: gouvernor i na poziomie lokalnym władzy wykonawczej: burmistrz wraz
z administracją.
Na Węgrzech, na poziomie centralnym Rząd zapewnia kontrolę systemu zarządzania kryzysowego. Krajowa Rada Zarządzania Kryzysowego jest centralną organizacją
w zakresie zarządzania kryzysowego. Wojewódzkie Rady Zarządzania Kryzysowego są na
poziomie wojewódzkim. Biura obrony cywilnej i ich delegatury są na poziomie lokalnym. Za
wprowadzanie działań na poziomie lokalnym z zakresu zarządzania kryzysowego odpowiedzialny jest burmistrz.
W Macedonii administracją publiczną w zakresie zarządzania kryzysowego stanowi: Parlament Macedonii, Rząd Macedonii, minister właściwy do charakteru zdarzenia,
Rada Ochrony i Ratownictwa, Centrum Zarządzania Kryzysowego, przedsiębiorstwa publiczne, lokalne samorządy, cywile.
W Polsce, do organów tych należy Rząd Polski, administracja publiczna na poziomie wojewódzkim, powiatowym i gminnym.
- 164 -
Za całościową ochronę ludności w Serbii odpowiada minister właściwy do spraw
wewnętrznych, Ministerstwo Rolnictwa, Lasów i Gospodarki Wodnej – Rada ds. Wody, Ministerstwo Ochrony Środowiska. Trzy ministerstwa organizują osobne regionalne jednostki
na terytorium Serbii. Te jednostki mają określone obowiązki i działania.
Zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa i porządku publicznego, obrony cywilnej, ochrony przeciwpożarowej w celu przeciwdziałania katastrofom naturalnym
i zdarzeniom o podobnym charakterze są w kompetencji różnych ministrów
i administracji. Obecne systemy bazują głównie na administracji lokalnej. Dlatego też, administracje gmin i powiatów są najbardziej obciążone zadaniami z zakresu ochrony ludności. Pozostałe poziomy administracji (na poziomie wojewódzkim i centralnym) skupione są
głównie na koordynacji i wsparciu, jak również na działaniach prewencyjnych w celu uniknięcia ewentualnych katastrof naturalnych i technicznych, zamachów terrorystycznych oraz
redukcji ich skutków.
Kolejnym elementem opisanym w raportach krajowych jest umiejscowienie centrów zarządzania kryzysowego. Centra powinny współpracować z wieloma instytucjami
ponoszącymi część zadań, gdyż tylko dzięki ich współpracy możliwa jest właściwa realizacja zadań procesu zarządzania kryzysowego. W analizowanych krajach centra są umiejscowione w rożnych sektorach administracji.
W Bułgarii, Rząd wyznacza ministrów, administrację i regionalnych gouvernorów,
którzy powołują centra zarządzania kryzysowego. W administracji rządowej jest Krajowe
Centrum Zarządzania Kryzysowego.
Na Węgrzech, system zarządzania kryzysowego Ministerstwa Samorządu Terytorialnego i Rozwoju Regionalnego składa się z rad mających kompetencje krajowe oraz
centrów regionalnych. Profesjonalnym centrum mającym jurysdykcje krajowe jest Krajowa
Rada Zarządzania Kryzysowego, która pracuje niezależnie i ma pełną osobowość prawną.
Centra regionalne są wojewódzkimi radami zarządzania kryzysowego. Biura obrony cywilnej i ich delegatury są przedstawicielstwami regionalnych centrów na poziomie lokalnym.
W tej hierarchii, biura obrony cywilnej w stolicy są podległe centralnemu departamentowi.
W Macedonii występują regionalne centra zarządzania kryzysowego w kilku miastach, włączając w to miasto Skopje. W regionalnych centrach umiejscowione są regionalne komendy pełniące funkcje eksperckie.
- 165 -
W Polsce centra funkcjonują na czterech poziomach. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa, centra zarządzania kryzysowego ministerialne i centralnych organów administracji rządowej. Wojewódzkie Centa Zarządzania Kryzysowego, Powiatowe Centa Zarządzania Kryzysowego, Gminne (Miejskie) Centa Zarządzania Kryzysowego.
W Serbii, trzy ministerstwa organizują oddzielne regionalne jednostki na terytorium Serbii. Jednakże, w razie zdarzenia, jednostki te zostają połączone i działają jako regionalne centrum ochrony ludności. Poziom gminny jest najniższym poziomem tworzenia
centrów zarządzania kryzysowego.
W rozdziale 3.2.1. „Otoczenie prawne systemu” zostały przedstawione informacje
dotyczące instytucji związanych z ochroną ludności i ich ścisłej współpracy z centrami
W poniższej tabeli została przedstawiona analiza.
instytucja
straż pożarna
wojsko
straż graniczna
policja
służba meteorologiczna
pogotowie ratunkowe
służba zdrowia
społeczne organizacje rat.
NGOs
leśnictwo
agencje drogowe
środowisko
gospodarka wodna
rolnictwo
red cross
jednostki rządowe
telekomunikacja
poczta
harcerstwo
ratownictwo wodne
ratownictwo górskie
Bułgaria
x
Węgry
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Macedonia
Polska Serbia
X
x
x
x
x
X
X
X
x
x
x
x
x
x
x
x
- 166 -
Dodatkowo, funkcje i zadania realizowane przez centra zarządzania kryzysowego
są następujące:
Typ działania
Bułgaria
kontrola
x
koordynacja
x
planowanie
x
monitoring
x
ostrzeganie
analizowanie
x
przewidywanie i rozpoznax
wanie
Węgry
x
x
x
x
x
x
Macedonia
Polska Serbia
x
X
x
X
x
X
x
X
x
X
x
x
Przy tworzeniu systemu niezbędne jest podnoszenie jego sprawności działania
włączające nowe zagrożenia i działania wojenne. Może to być łatwo osiągnięte poprzez
działanie administracji publicznej, połączonych służb, straży i inspekcji, organizacji pozarządowych, firm komercyjnych i mediów na etapie zapobiegania, przygotowania, reagowania i odbudowy. Główną rolę odgrywają tutaj centra zarządzania kryzysowego. Ich działania prowadzą do konsolidacji służb, jednolitej koordynacji, wspólnych procedur.
Właściwie określone kompetencje centrów prowadzą do polepszenia współpracy,
lepszej wymiany informacji pomiędzy służbami i biurami, a także do przeprowadzania ćwiczeń, kompatybilności sprzętu i pomocy w misjach militarnych.
Obecnie, ustawodawcy i administracja pracują nad rozwojem wszystkich aspektów
bezpieczeństwa obywateli, planowania cywilnego biorąc pod uwagę następujące wnioski
Mocne strony
Słabe strony
Szanse
plany, system komu- nie ma powołanych,
nikacji i informacji,
funkcjonujących cenkontrole prewencyjne trów ZK, brak ujednoliconego systemu informacyjnego
przyspieszanie rozwiązań prawnych,
stworzenie efektywBułgaria
nego CMC, nowy
sprzęt, system wczesnego ostrzegania
organizacja i współ- system informacyjny, wymiana metod zapraca, innowacyjne
czasami nieefektywna rządzania kryzysowerozwiązania, metody współpraca, złożogo, lepsze analizy,
Węgry
ność administracji
analizy ryzyka
prognozy, podejmowanie decyzji
podstawy prawne, in- nowe prawo, pokrystytucje, doświadcze- wające się kompetennie
cje, przejście ze staMacedonia
rego do nowego systemu, brak sprzętu,
oprogramowania i
nowych technologii
- 167 -
zagrożenia
niewystarczające
środki finansowe
niewystarczające
środki finansowe
GIS wymaga nowych
narzędzi, system treningowy
niewystarczające
środki finansowe
Polska
umocowanie prawne,
standaryzacja planów
związanych z zarządzaniem kryzysowym,
systemy zdalnego
włączania syren alarmowych
całościowa struktura
Serbia
nieprecyzyjne określenie zasad tworzenia, brak rozporządzeń wykonawczych i
wytycznych, brak jednolitych baz danych i
metod analiz i prognoz, system alarmowania syrenami
nie obejmuje całego
powiatu, niewielkie
wykorzystanie potencjału CZK przy braku
zagrożenia
problem koordynacji
w czasie bez zdarzeń
uświadomiona potrzeba istnienia na
poziomie lokalnym
centrum zapewniającego interdyscyplinarną koordynację
działań, rozwój usług
internetowych (serwery wymiany informacji
w tym GIS)
uzależnianie tworzenia centrum od posiadanych środków finansowych, tworzenie
CZK w oparciu o istniejące stanowiska
kierowania co powoduje marginalizację
zadań związanych z
zarządzaniem kryzysowym na rzecz bieżących zadań realizowanych przez służby
rozwój systemów
niewystarczające
ochrony przed powo- środki finansowe
dzią i ochrony środowiska
Bezpieczeństwo to stan otoczenia cywilizacyjnego i środowiska naturalnego dowolnej społeczności lokalnej. Stan ten określony jest przez poziom całościowego ryzyka w
nich występującego. Władze lokalne muszą zdecydować jaki poziom ryzyka akceptują i
jakimi sposobami osiągną to.
- 168 -
ROZWIJANIE OPTYMALNYCH METOD PRACY CENTRÓW
ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO
autor
SŁAWOMIR SŁOWIK
ŚLĄSKI URZĄD WOJEWÓDZKI W Katowicach - 2007
Rozwijanie Optymalnych Metod Pracy Centrów Zarządzania Kryzysowego
- 169 -
D102 RIMADIMA an INTERREG III B CADSES NP project part-financed by the European Union
ŚLĄSKI URZĄD WOJEWÓDZKI W KATOWICACH
Streszczenie
ROZWIJANIE OPTYMALNYCH METOD PRACY CENTRÓW ZARZĄDZANIA
KRYZYSOWEGO
Autor
Sławomir Słowik
Celem tej publikacji jest przedstawienie metod doskonalenia centrum zarządzania kryzysowego,
stanowiącego
integralny
element
systemu
zarządzania
kryzysowego
i wykorzystującego nowoczesne techniki zarządzania, pozwalające na optymalne funkcjonowanie i rozwój centrum na poziomie regionalnym i lokalnym.
„Iloraz inteligencji firmy zależy od stopnia,
w jakim infrastruktura technologii informatycznych
pozwala łączyć się nimi i nadawać im strukturę.
Osobno aplikacje i dane,
Choćby nie wiem jak imponujące,
Produkują uczonych idiotów”
Steve H.Haeckel i Richard L.Nolan.
- 170 -
Wstęp
W roku 2006 Wydział Zarządzania Kryzysowego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach przyjął zaproszenie Związku Gmin Górskich "Apeniny-Forlivese" w Predappio we
Włoszech, partnera wiodącego w projekcie programu Interreg III B CADSES RIMADIMA
(akronim od RiskManagement-DisasterManagement) do udziału w realizacji projektu. Polska nazwa projektu – „Zarządzanie ryzykiem/ katastrofami i zapobieganie zagrożeniom naturalnym na obszarach górskich i / lub leśnych” jednoznacznie określa uczestników projektu, czyli jednostki organizacyjne działające w regionach o dużym wskaźniku zalesienia, wyróżniających się wysokimi górami lub wielkimi zbiornikami wodnymi, sąsiadującymi z zaludnionymi obszarami miejskimi, infrastrukturą techniczną i strefami przemysłowymi. W realizacji projektu biorą udział partnerzy z Cech, Bułgarii, Macedonii, Polski, Serbii, Węgier i
Włoch.
Głównym celem projektu RIMADIMA jest określenie wspólnej koncepcji „Systemu wspierania decyzyjnego DSS” jako narzędzia usprawnienia procesu podejmowania decyzji, wykorzystywanego przez wydziały planowania i “centra zarządzania kryzysowego”. w celu
umożliwienia współdziałania między działaniami planistycznymi i reagowania kryzysowego.
Zgodnie z założeniem projektu wypracowaną koncepcję, jak również wersję demonstracyjną oprogramowania DSS będzie można adaptować do wszelkiego rodzaju zagrożeń i każdego regionu objętego obszarem działania CADSES.
Działania w ramach projektu zaplanowano w następujących pakietach roboczych:
¾ WP1) Zarządzanie projektem;
¾ WP2) Analiza zagrożeń naturalnych w regionach zalesionych / górzystych, metody
pracy oraz wymiana doświadczeń;
¾ WP3)
Usprawnienie
istniejących
centrów
zarządzania
kryzysowego;
WP4) Techniczne wdrożenie opracowanych środków;
¾ WP5) Zalecenia dla władz publicznych (regionalnych, narodowych, Unii Europejskiej);
¾ WP 6) Rozpropagowanie wyników i wzmocnienie świadomości społecznej
w zakresie zapobiegania ryzyku.
- 171 -
Strona polska odpowiedzialna jest za działania w zakresie pakietu roboczego WP3, które
mają na celu poprawienia czasu reakcji przepływu informacji do centrów zarządzania kryzysowego, a w konsekwencji lepsze przygotowania do działania jednostek reagujących.
Jednym z zadań przewidzianych w pakiecie WP3 jest przygotowanie niniejszej publikacji,
stanowiącej materiał do dyskusji dla uczestników międzynarodowych warsztatów „Rozwijanie optymalnych metod pracy centrów zarządzania kryzysowego”.
- 172 -
Wprowadzenie
W celu realizacji zadań pakietu WP3 Wydział Zarządzania Kryzysowego Śląskiego Urzędu
Wojewódzkiego w Katowicach w kwietniu 2006 r. opracował i rozesłał do partnerów projektu „ Wytyczne w sprawie jednolitej struktury raportów krajowych związanych z działaniami
w ramach pakietu roboczego WP3”. Wytyczne te stanowiły ankietę opisująca krajowe systemy zarządzania kryzysowego oraz funkcjonujące centra zarządzania kryzysowego.
Wnioski wynikające z przesłanych raportów zostały uwzględnione przez autora w niniejszym opracowaniu, należy jednak dodać, że szczegółowa analiza krajowych raportów stanowi przedmiot oddzielnej publikacji.
Założenie
Ponieważ wszystkie kraje biorące udział w projekcie są w jakimś stopniu związane z Unią
Europejską oraz NATO, model system zarządzania kryzysowego, a w konsekwencji centrum zarządzania kryzysowego, powinien uwzględniać zadania wynikające z funkcjonowania w strukturach tych organizacji takich jak np. planowanie cywilne (Civil Emergency
Planning) związanych z realizacją Wspólnej Europejskiej Polityka Bezpieczeństwa i Obrony (ang. Common European Security and Defence Policy, CESDP) oraz Koncepcją Strategiczną NATO na podstawie przyjętych strategii narodowych.
Państwo
Czechy
Bułgaria
Macedonia
Polska
Rumunia
Serbia
Węgry
Włochy
Unia Europejska
Członek
Członek
Oficjalny kandydat
Członek
Członek
Rozmowy stowarzyszeniowe
Członek
Członek
NATO
Członek
Członek
Oficjalny kandydat
Członek
Członek
Członek
Członek
Tabela 1. Partnerzy projektu
Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2 stanowi podstawę do
opracowania wykonawczych dyrektyw strategicznych, a w szczególności Polityczno – Strategicznej Dyrektywy Obronnej RP, strategii poszczególnych dziedzin bezpieczeństwa na2
Prezydent RP Lech Kaczyński r zatwierdził, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, Strategię Bezpieczeństwa Narodowego. Rzeczypospolitej Polskiej 13 listopada 2007
- 173 -
rodowego, strategicznych planów reagowania obronnego i zarządzania kryzysowego oraz
wieloletnich programów transformacji systemu bezpieczeństwa państwa, w tym programów
pozamilitarnych przygotowań obronnych i programów rozwoju sił zbrojnych.
Przyjęte rozwiązanie rozróżnia zarządzanie kryzysowe, które będzie miało miejsce wówczas, gdy konieczny stanie się udział organu władzy publicznej, który w razie potrzeby zintegruje rozproszone działania różnych podmiotów rządowych, samorządowych, pozarządowych, przedsiębiorców i obywateli, od ochrony ludności, na którą składa się system
alarmowania ludności oraz zintegrowany system ratownictwa.
W konsekwencji, taki rozdział pozwala określić liderów prowadzonych działań, czyli organy
administracji publicznej w zakresie kierowania systemem bezpieczeństwa kraju oraz podmioty ratownicze, w zakresie reagowania na poziomie lokalnym. Może to determinować
charakter działania i organizacji centrów zarządzania kryzysowego w zależności od poziomu w strukturze zarządzania kryzysowego i przyjętych rozwiązań narodowych.
Punktem wyjścia do dalszych rozważań musi być odpowiedź na pytanie czym jest, a czym
powinno być centrum zarządzania kryzysowego na różnych poziomach organizacyjnych ?
Przyjmując, że zarządzanie jest nieustannym procesem decydowania można wyodrębnić
następujące funkcje realizowane przez organ zarządzający:
¾ zbierania, gromadzenia, przetwarzania i dystrybucji informacji;
¾ oceny informacji i przygotowania warunków decyzji;
¾ decydującego, czyli dokonujący aktu wyboru lub przetwarzania któregoś
z wariantów decyzji.
Organ zarządzający to uporządkowany wg spełnianych ról układ trzech elementów (lub ich
modyfikacji):
¾ informacyjnego – czyli centrum zarządzania kryzysowego;
¾ analityczno-koncepcyjnego (sztabowego) – zespół zarządzania kryzysowego
¾ decyzyjnego (kierowniczego) – jednoosobowy lub kolegialny decydent.
Autor niniejszego opracowania obserwował ewolucję centrum poziomu wojewódzkiego na
przestrzeni 13 lat i wyodrębnił następujące okresy:
¾ Ośrodek dyspozycyjny wojewody - komórka informacyjna (4 lata);
- 174 -
¾ Centrum Zarządzania Kryzysowego - komórka informacyjna i planowania, (4
lata);
¾ Centrum Zarządzania Kryzysowego – komórka informacyjna, sztabowa i planistyczna (5 lat);
¾ Centrum Zarządzania Kryzysowego - komórka informacyjna (in statu nascendi)
Jak można zauważyć historia zatoczyła pełne koło, a siłą napędową procesu były zmieniające się przepisy prawa, natomiast nigdy nie wypracowano optymalnego modelu rozwoju
centrum, który mógłby stać się przedmiotem wieloletniego planu rozwoju.
Obecne przepisy nakładają obowiązek tworzenia centrum na poziomie rządowym - wojewódzkim i samorządowym – powiatowym i gminnym 3 (fakultatywnie). Nałożone obowiązki
są określone ramowo, wspólnie dla wszystkich, jednak wyraźnie wskazują na ich operacyjny charakter o przewadze zadań z zakresu „emergency” z uwzględnieniem jednak planowania cywilnego w zakresie osiągania wyższych stanów gotowości obronnej państwa. Powstaje tu jednak pytanie o zróżnicowanie charakteru zadań wykonywanych na poziomie
rządowym i samorządowym.
3
Poziom krajowy pozostaje poza przedmiotem niniejszego opracowania
- 175 -
Rozwiązanie modelowe
Finlandia 4 jest państwem, w którym dokonano zasadniczych zmian w podejściu do zagadnień ochrony ludności i ratownictwa. Zmiany te oparte były na analizie dotychczasowych
rozwiązań oraz zorientowaniu się na obywatela i jego potrzeb. Wynikiem tego było dostosowanie się do dyrektyw unijnych, m.in. dotyczących wprowadzenia jednolitego europejskiego numeru alarmowego 112, rozpoczęcie procesu budowy centrów reagowania na
zdarzenia niebezpieczne i systemu łączności trankingowej. Dzisiaj w Finlandii funkcjonuje
ogólnokrajowy system trankingowy w standardzie TETRA - VIRVE.
Prowadzenie polityki zorientowanej na obywatela doprowadziło do porozumienia ponad
podziałami agend rządowych i politycznych oraz wypracowanie rozwiązań organizacyjnoprawnych do wdrożenia najnowszych technologii teleinformatycznych, efektem czego są
następujące fakty:
1.
Finlandia wprowadziła obsługę numeru alarmowego 112 w całym kraju, dostosowując
się do wymogów Unii Europejskiej;
2.
Finlandia zbudowała system centrów reagowania na zdarzenia niebezpieczne;
3.
Centra reagowania na zdarzenia niebezpieczne integrują pracę służb bezpieczeństwa
publicznego i przyspieszają proces reagowania i dysponowania sił i środków;
4.
Finlandia, jako jeden z nielicznych krajów na świecie, zbudowała sieć VIRVE w standardzie TETRA i pokryła jej zasięgiem cały kraj. Dzięki tej technologii zintegrowano
pracę wszystkich służb w jednym systemie i uzyskano kooperacyjność sektora służb
publicznych;
5.
Centra reagowania na zdarzenia niebezpieczne wykorzystują zintegrowane systemy
informatyczne wspomagania decyzji. Ich podstawowe funkcje to: identyfikacja i lokalizacja numeru dzwoniącego, dysponowanie jednostek z monitorowaniem statusu działań, prezentacja zdarzeń na mapie cyfrowej.
4
kpt. mgr inż. Hubert TURSKI, Fińskie centra reagowania i rozwiązania systemów teleinformatycznych, KG PSP
- 176 -
Rysunek 1. Rozmieszczenie CRE w Finlandii
Specyficzną cechą systemu jest fakt, że obszary obsługiwane przez CRE nie pokrywają
się z podziałem terytorialnym kraju, co było celową decyzją rządu.
Jak 5 twierdzi strona fińska, gdyby istniała możliwość tworzenia systemu jeszcze raz, zbudowano by jedynie 2-3 centra.
Kierunki tworzenia polskiego systemu zarządzania kryzysowego
Ustawa o zarządzaniu kryzysowym zakłada także powołanie na każdym szczeblu administracji publicznej (wojewodów, starostów, wójtów/burmistrzów/ prezydentów miast) centrów
zarządzania kryzysowego. Centra te powstaną w ramach jednostek organizacyjnych właściwych w sprawach zarządzania kryzysowego urzędów obsługujących wyżej wymienione
organy.
Zadaniami wojewódzkich, powiatowych i gminnych centrów zarządzania kryzysowego są:
1. Pełnienie całodobowego dyżuru w celu zapewnienia przepływu informacji na potrzeby
zarządzania kryzysowego;
5
sprawozdanie z udziału w spotkaniu z przedstawicielami Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Finlandii
Helsinki, 17-19 stycznia 2007 r.
- 177 -
2. Współdziałanie z centrami zarządzania kryzysowego organów administracji publicznej;
3. Nadzór nad funkcjonowaniem systemu wykrywania i alarmowania oraz systemu
4. Współpraca z podmiotami realizującymi monitoring środowiska;
5. Współdziałanie z podmiotami prowadzącymi akcje ratownicze, poszukiwawcze
i humanitarne;
6. Dokumentowanie działań podejmowanych przez centrum;
7. Realizacja zadań stałego dyżuru na potrzeby podwyższania gotowości obronnej państwa;
8. Pełnienie całodobowego dyżuru lekarza koordynatora ratownictwa medycznego,
o którym mowa w art. 25 ust. 1 pkt 2 i art. 29 ustawy z dnia 8 września 2006 r.
o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz.U. Nr 191, poz. 1410).
Natomiast System Ochrony Ludności rozumiany jako zbiór zadań przypisanych poszczególnym organom i jednostkom administracji publicznej, służbom zawodowym oraz organizacjom pozarządowym, w tym społecznym organizacjom ratowniczym, powinien być skorelowany z systemem zarządzania kryzysowego.
W sytuacjach wymagających wsparcia i zaangażowania dodatkowych sił i środków niezbędnych do ochrony ludności, wsparcie to powinno być udzielane przy zaangażowaniu
struktur zarządzania kryzysowego. System ten powinien charakteryzować się elastycznością reagowania na sytuacje kryzysowe, aż do konfliktu zbrojnego włącznie.
Zintegrowany System Ratowniczy powinien działać w oparciu o siec Centrów Powiadamiania Ratunkowego, obsługujących telefoniczny numer alarmowy „112”.
- 178 -
Centra Powiadamiania Ratunkowego powstaną w wyniku implementacja rządowego programu „Telefon 112”, która zakłada budowę systemu centrów zlokalizowanych na poziomie
wojewódzkim, połączonych systemem łączy szkieletowych, o wysokiej przepustowości
transmisji danych, obejmujących również jednostki do których będzie następowało przekierowanie zgłoszeń alarmowych tj. Państwowej Straży Pożarnej, Policji i pogotowia ratunkowego, a także innych podmiotów ratowniczych.
W efekcie ma powstać nowoczesny, kompatybilny system powiadamiania ratunkowego za
pomocą numeru alarmowego „112”, zgodny z regulacjami Unii Europejskiej dotyczącymi
usługi E-Call i E-112. Podejście do systemu powiadamia ratunkowego jako systemu ogólnokrajowego i zintegrowanego umożliwi:
¾ zagwarantowanie pełnej elastyczności systemu (możliwość przejęcia funkcji
uszkodzonego CPR przez dowolny inny CPR w kraju;
¾ możliwość obsługi obszaru niezależnie od następujących zmian administracyjnych i organizacyjnych, skalowalność, rekonfiguracja),
¾ zapewnienie efektywnej współpracy podmiotów (służby ustawowo powołane do
niesienia pomocy, organizacje ratownicze) zaangażowanych w działania ratownicze,
¾ zapewnienie całodobowej obsługi zgłoszeń alarmowych przez operatorów znających języki obce,
¾ jednolity poziom wyszkolenia i przygotowania służby dyżurnej, jednolitość obowiązujących procedur,
¾ łatwość kontroli i nadzoru,
¾ opracowanie jednolitego formatu informacji wyjściowej (współpraca z systemami
teleinformatycznymi służb ratowniczych).
W systemie zintegrowanym, centra powiadamiania ratunkowego będą miały bezpośrednie
połączenie z centralnymi bazami danych, w tym bazą abonentów telefonicznych, gdzie w
sposób natychmiastowy możliwe będzie pozyskanie pełnych danych o abonencie, jak
i lokalizacji (identyfikacji) miejsc, z którego wykonywane jest wywołanie alarmowe.
- 179 -
Biorąc pod uwagę powyższe, można stwierdzić, że system ten stanowi kompleksowe, dojrzałe technicznie i organizacyjnie rozwiązanie, które może być również wykorzystane do
celów zarządzania kryzysowego poprzez integrację CPR z centrum zarządzania kryzysowego na poziomie wojewódzkim oraz utworzenie zintegrowanych (integracja może mieć
wymiar wyłącznie informatyczny) stanowisk dysponowania służb do których są przekierowywane będą dane z systemu 112, a w razie potrzeby wykonywane zadania
z zakresu zarządzania kryzysowego.
- 180 -
Rozdział 1.
Metody projektowania zmian w organizacji i działaniu centrum zarządzania kryzysowego
Metody doskonalenia organizacji
Przechodząc do zasadniczego tematu pracy należy założyć że, system zarządzania kryzysowego jest zbiorem współzależnych elementów określonych poprzez cel – zapewnienie
bezpieczeństwa publicznego.
Analizując stan rozwiązań organizacyjnych i technicznych centrów zarządzania kryzysowego w krajach partnerskich projektu RimaDima można stwierdzić, że najwłaściwsze metody
optymalizacji
systemów
organizacyjnych
to
metody:
diagnostyczna
i prognostyczna.
Ogólnym celem metody diagnostycznej jest poprawa sprawności funkcjonowania organizacji jako całości, natomiast celem szczegółowym udoskonalenie struktury organizacyjnej
lub przebiegu działań na konkretnym odcinku działalności.
Metoda diagnostyczna polega na:
¾ badaniu stanu aktualnego;
¾ porównaniu stanu istniejącego z ustalonymi wzorcami;
¾ zbadaniu odchyleń od wzorca;
¾ podjęciu działań dla wyeliminowania odchyleń;
Zalety metody diagnostycznej:
¾ dostarczanie wnikliwej i precyzyjnej informacji o istniejącym stanie rzeczy;
¾ posiadanie bogatego zespołu technik umożliwiających gromadzenie potrzebnej informacji.
Wady metody diagnostycznej :
¾ duża pracochłonność i czasochłonność;
¾ wywołuje opory i potęguje opory w stosunku do podejmowanych zmian;
¾ projekt zmian opiera się na krytyce stanu istniejącego;
- 181 -
¾ niedogodność w projektowaniu organizacji czy instytucji nowych; występuje wtedy
brak rejestracji i analizy stanu faktycznego;
¾ usprawnienie istniejącej organizacji, nie określa projektu pożądanego ukształtowania działania przyszłego;
¾ nie sprzyja rozwojowi organizacji.
Podsumowując, metoda ta jest właściwa do doskonalenia systemów już istniejących.
Metoda prognostyczna opiera się na koncepcji systemu koncepcji systemu idealnego, zilustrowanej w postaci tzw. trójkąta Nadlera, gdzie zamiast
Trójkąt
System idealny teoretyczny
System idealny perspektywiczny
System idealny realizowany
technologicznie
System proponowany
System ulepszony
System aktualny
Rysunek 2. Trójkąt Nadlera
opracowywania wariantów usprawnień poszczególnych części systemu w oparciu
o istniejący system, poszukuje się całościowej koncepcji efektywnego zorganizowania procesu modernizacji, wychodząc od koncepcji idealnej, a potem stopniowo zbliżając się do
koncepcji spełniającej warunki ograniczające. Podstawa trójkąta Nedler'a wyobraża system
organizacyjny istniejący.
Oczywiście, system idealny jest nieosiągalny w praktyce, lecz jako układ odniesienia pozwala wyobrazić sobie możliwości różnych rozwiązań i odrzucić wiele ograniczeń krępujących twórczą inwencję w tworzeniu koncepcji systemu. W przypadku, gdy nie ma możliwości eliminacji badanego systemu, projektuje się tzw. system idealny perspektywiczny. System taki zakłada idealne warunki funkcjonowania systemu oraz ukształtowanie jego współzależnych cech zgodnie z najnowszymi osiągnięciami nauki. Kolejne "urealnienie" koncepcji idealnej to pogarszanie rozwiązania poprzez przejście do systemu idealnego realizowa-
- 182 -
nego technicznie (obecnie) Jest to system uwzględniający najnowocześniejsze i najefektywniejsze rozwiązania organizacyjno - techniczne. pozytywnym. Jednakże nie każdy projekt systemu organizacyjnego oparty na sumie najlepszych rozwiązań światowych może
być wdrożony w konkretnej organizacji, w konkretnym kraju. Dlatego ponowne pogorszenie
koncepcji to przejście od idealnego systemu realizowanego technologicznie do systemu
proponowanego uwzględniającego już wszystkie ograniczenia lokalne i specyfikacje.
Zaleta metody prognostycznej :
¾ zastosowanie do tworzenia systemów w trakcie fazy ich powstawania bądź już
w początkowej fazie ich funkcjonowania;
¾ wyższy poziom projektów w aspekcie organizacyjnym;
¾ mniejsza pracochłonność i czasochłonność w porównaniu z metodą diagnostycznej;
¾ dostarcza pomysłów i rozwiązań o charakterze przyszłościowym;
¾ program nie wiąże się z krytyką obecnej sytuacji;
Wady metody prognostycznej:
¾ do projektowania prognostycznego wymagane jest zatrudnienie wysoko wykwalifikowanych projektantów;
¾ konieczne jest przeprowadzanie systematycznych szkoleń i przygotowań zespołu.
- 183 -
Rozdział 2.
Narzędzia użyteczne w projektowania zmian w organizacji i działaniu centrum zarządzania kryzysowego
TQM -wprowadzenie
Kompleksowe zarządzanie jakością (TQM – Total Quality Management) to filozofia zarządzania, która poprzez odpowiednią strategię, procesy, kształcenie, motywację, zaangażowanie, narzędzia i środki prowadzi do sukcesu przedsiębiorstwa, który ma odniesienie do
zadowolenia i pełnej satysfakcji klienta. Podstawowym celem TQM jest zapewnienie zadowolenia klientów organizacji (zarówno zewnętrznych, jak i wewnętrznych) poprzez odpowiednie zarządzanie oraz doskonalenie realizowanych procesów. W ramach TQM można wymienić trzy podstawowe elementy:
¾ zespoły – w ramach TQM konieczne jest zaangażowanie ze strony nie tylko kierownictwa, ale także wszystkich pracowników, którym zależeć będzie na doskonaleniu jakości i spełnianiu wymagań klientów, a pracując w odpowiednio zorganizowanych zespołach, powinni oni dążyć do stałej poprawy jakości wytwarzanych wyrobów oraz usprawnienia realizowanych procesów 6 ,
¾ system – ponieważ TQM jest nieustrukturalizowaną filozofią zarządzania jakością,
potrzebny jest system (np. zgodny z normą ISO 9001), który m.in. uporządkuje
działania w organizacji, uściśli zakres odpowiedzialności i uprawnienia,
¾ narzędzia – TQM zakłada współuczestniczenie wszystkich pracowników
w procesie doskonalenia organizacji, dlatego niezbędne jest przy tym wykorzystywanie odpowiednich narzędzi do nadzorowania procesów oraz wspomagania zespołów zajmujących się doskonaleniem jakości (kół jakości).
Zarządzanie przez jakość opiera się na kilku założeniach:
¾ Zaangażowanie każdego pracownika w organizacji w doskonalenie najdrobniejszych aspektów jego działalności. Doskonalenie to odbywa się poprzez częste
drobne usprawnienia, a nie wielkie inwestycje. Przyczyną takiego podejścia jest
rachunek efektywności - inwestycja wiąże się z nakładami, a zatem wyższa jakość
6
Proces – zbiór działań wzajemnie powiązanych lub wzajemnie oddziałujących, które przekształcają wejścia w
wyjścia.
- 184 -
okupiona jest wcześniejszymi wydatkami. Prawdziwy wzrost efektywności występuje, gdy ten efekt powodują setki drobnych, tanich zmian.
¾ Optymalizowanie procesów. Wykorzystanie prostych i uniwersalnych narzędzi minimalizuje czas reakcji. Wykonanie zadań dobrze za pierwszym razem sprawia, że
praca nie jest destabilizowana przez ciągłe poprawki.
¾ Przyczyną przeważającej większości problemów jakościowych jest niewłaściwe
zarządzanie jednostką, organizacja pracy, motywacja. Zaledwie kilka procent błędów powodowanych jest przez pracowników przy działalności bezpośredniej.
¾ Sukces stosowania zarządzania przez jakość jest oddalony w czasie, ponieważ
dopiero długotrwałe stosowanie metod powoduje uzyskanie efektów. Sukces musi
przekładać się jednak nie tylko na działalność organizacji, ale także na korzyści
dla społeczeństwa.
Diagram Pareto-Lorenza
Wykres Pareto 7 jest oparty na zasadzie, według której często tylko kilka składników wpływa na większość skutków. Zastosowanie wykresu Pareto pozwala ustalić, które
z zarejestrowanych trudności należy usunąć w pierwszej kolejności, aby uzyskać zasadnicze efekty. Największą poprawę uzyskuje się najmniejszym wysiłkiem poprzez oddzielenie
najważniejszych składników od najmniej ważnych. Synonimami metody Pareto są: analiza
Pareto – Lorenza, prawo 20 – 80.
Zasada 80/20. Mówi, że występowanie większości typów zdarzeń można zaobserwować
w małym zaledwie fragmencie możliwych okoliczności. Zasada ta sprawdza się w wielu
dziedzinach życia, np.
¾ produkcja 20% typów wyrobów zapewnia 80% ogólnej wartości sprzedaży;
¾ 20% informacji warunkuje 80% decyzji itp.
¾ 80% skutków wywoływana jest przez 20% przyczyn
„Ogólnie można powiedzieć, ze niewielka liczba osób, przyczyn, sytuacji odpowiada za
większość występujących zjawisk. Podjęcie odpowiednich działań korygujących, likwidują7
Vilfredo Federico Damaso Pareto (15 lipca 1848 Paryż- 19 sierpnia 1923) włoski ekonomista i socjolog. Wy-
korzystując dane statystyczne, analizował rozkłady dochodów ludności w wyznaczonych przedziałach.
- 185 -
cych te 20% niekorzystnych czynników może znacznie poprawić jakość procesu. Dlatego
warto je zidentyfikować, aby nie walczyć z przyczynami które są małoistotne” [4, Internet]
Analiza Pareto nadaje się do uporządkowania i przeanalizowania wcześniej zebranych danych. Stosuje się ją kiedy naszym celem jest przeciwdziałanie:
Diagram Pareto – Lorenza tworzymy wg następujących wytycznych:
¾ Zebrać całkowite dane o badanym zjawisku jako jego charakterystyki.
¾ Uszeregować przyczyny od najbardziej do najmniej znaczącej.
¾ Wyznaczyć skumulowane wartości każdej przyczyny, tj. udziały procentowe
w stosunku do całości zjawiska.
¾ Oznaczyć na osi pionowej (Y) wartości (ilości) przyczyn oraz udziały procentowe.
¾ Oznaczyć na osi poziomej (X) przyczyny od największej do najmniejszej wartości
idąc od lewej do prawej.(porządek malejący)
¾ Narysować wykresy słupkowe dla każdej przyczyny – tzw. wykres Pareto.
¾ Oznaczyć punkty odpowiadające wartościom skumulowanym i połączyć je linią –
tzw. krzywa Lorenza.
¾ Przeanalizować otrzymany wykres, sformułować wnioski dotyczące poprawy badanego zjawiska, w miarę potrzeby wprowadzić działania korygujące.
„Analiza Pareto i jej odmiana nazywana analiza ABC jest oparta na obserwacjach empirycznych, niemniej jej praktyczność została udowodniona. Porządkuje dane pod względem
ich ważności oraz umożliwia wykazanie źródeł powstawania problemów, pozwalając w
konsekwencji
doprowadzić
do
ich
ograniczenia.
Pozwala
wyciągnąć
wnioski
i opracować zalecenia odnośnie podjęcia działań korygujących lub zapobiegawczych,
zmierzających do doskonalenia jakości. Jest to uniwersalna i przydatna metoda analityczna.
Wykres Ishikawy
Jednym z często stosowanych narzędzi zarządzania jakością jest diagram przyczyn
i skutków (ang. cause and effect diagram) służący do analizowania złożonych problemów
organizacyjnych, zwany również wykresem Ishikawy, od nazwiska jego twórcy prof. Kaoru
Ishikawa lub wykresem rybiej ości (ang. fishbone diagram), ze względu na swój charakteRozwijanie Optymalnych Metod Pracy Centrów Zarządzania Kryzysowego
- 186 -
rystyczny wygląd przypominający szkielet ryby, a także diagramem drzewa błędów, bowiem po odwróceniu schematu o 90° zgodnie z ruchem wskazówek zegara diagram przypomina drzewo. Diagram przyczynowo – skutkowy jest graficzną analizą wpływu różnych
czynników oraz ich wzajemnych powiązań wywołujących określony problem jakościowy
oraz analizą rezultatów (skutków) spowodowanych działaniem tych powiązań. Metoda ta
utworzona została w celu rozpoznania zależności pomiędzy wymaganiami klienta a jakością finalnego wyrobu i ułatwiającego ustalanie jego cech. Diagram porządkuje logicznie i
chronologicznie przyczyny lub czynności ze względu na zdefiniowany problem.
Diagram Ishikawy przedstawiany jest jako wielostopniowy proces Top – Down („od ogółu
do szczegółu”), w którym przyczyny bezpośrednio wyznaczone na głównej osi traktowane
są jako skutki innych przyczyn. Konsekwencją wykresu jest hierarchiczny podział przyczyn.
Zestaw kategorii przyczyn należy dostosować do analizowanego problemu.
Punktem wyjścia jest pozioma oś skierowana w prawą stronę, która jest określeniem wyraźnie sformułowanego problemu (skutku) i która łączy główne kategorie przyczyn
w formie pochyłych strzałek prowadzących do badanego zjawiska. Kolejnym krokiem jest
określenie przyczyn, które rozdziela się na podstawowe (główne) przyczyny
i podprzyczyny. Do każdej kategorii przyczyn przyporządkowane są poziome strzałki, które
symbolizują główne przyczyny badanego problemu. Diagram pozwala na zidentyfikowanie
przyczyn zaistniałego problemu i ustalenie ich wzajemnych zależności.
Przykład zastosowania diagramu Ishikawy do oceny pracy CZK został przedstawiony poniżej:
- 187 -
Problem: zbyt długi czas reakcji
Metoda badawcza: wywiad wśród dyżurnych Wojewódzkiego Centrum Zarządzania Kryzysowego
Systemy
Ludzie
Rozproszony zasób informacyjny
Brak zintegrowanego
systemu wymiany informacji
Brak systemu wspomagania
decyzji
Małą obsada zmiany dyżurnej
Brak specjalistycznego wyszkolenia dyżurnych
długi czas reakcji
Zbyt małą integracja z komórkami Urzędu Wojewódzkiego w
zakresie zarządzania kryzysowego
Obsługa inforlini
Wykonywanie zadań związanych
z bieżącą obsługą Urzędu Wojewódzkiego
Kierownictwo
Otoczenie
Rysunek 3. Wykres Ishikawy
- 188 -
Kolejnym narzędziem służącym podniesieniu jakości są urządzenia typu poka-yoke (inne
określenia: ang. mistake proofing, error proofing), określane kolokwialnie jako „idiotodporne”, to znaczy zbudowane w taki sposób, aby błąd nie mógł się zdarzyć, albo był natychmiast widoczny.
Przykład zastosowania tej zasady przedstawiono w dodatkach A i B zawierających szablony do stosowania normy prognozowania skażeń ATP -45 B.
Szablony te są dedykowane dla określonej skali mapy, co uniemożliwia błędne wyliczenie
zasięgu skażenia oraz szerokości kątowej.
Do wdrażania zarządzania jakością niezbędne jest również szczegółowe opracowanie procedur określających przebieg procesów, przykład procedury obrazowania sytuacji
w
centrum
zarządzania
kryzysowego
został
- 189 -
przedstawiony
poniżej.
Start
Oczekiwanie na nowe
informacje
NIE
Procedura procesu
obrazowania sytuacji
TAK
Pozyskiwanie
informacji wg
procedur
Czy jest
konieczność
pozyskania
informacji ?
Czy są
nowe informacje
?
NIE
TAK
Przekazanie
informacji wg
możliwości
TAK
Czy informacje są
wiarygodne
?
Określenie
priorytetów
Czy jest
możliwość
sprawdzenia
TAK
TAK
Informacja
wymaga
przekazania
?
Rejestracja/ naniesienie na mapę sytuacyjną/
i li j
Rysunek 4. Obrazowanie sytuacji
Obraz sytuacji
- 190 -
NIE
TAK
NIE
NIE
Określenie odbiorców
NIE
TA
NIE
Czy jest
określony
priorytet
?
NIE
Czy informacje są
istotne
?
Przekazanie
informacji wg
priorytetów
Sprawdzenie /
potwierdzenie
Informacja
potwierdzona
TAK
Analizy statystyczne
Dla potrzeb związanych z badaniem pracy centrum zarządzania kryzysowego bardzo
przydatne są również analizy dynamik obsługiwanych zdarzeń opracowane na podstawie
danych historycznych.
12
10
8
6
4
2
0
Rysunek 5. Wykres zdarzeń
Po zastosowaniu wag można wyodrębnić sytuacje potencjalnie kryzysowe
2,5
2
1,5
1
0,5
2005-07-31
2005-07-29
2005-07-27
2005-07-25
2005-07-23
2005-07-21
2005-07-19
2005-07-17
2005-07-15
2005-07-13
2005-07-11
2005-07-09
2005-07-07
2005-07-05
2005-07-03
2005-07-01
2005-06-29
2005-06-27
2005-06-25
2005-06-23
2005-06-21
0
Rysunek 6. Wykres zdarzeń potencjalnie kryzysowych
Przedstawione dane wskazują na niewielką liczbę zdarzeń charakterze kryzysowym, stanowią potwierdzenie zorganizowane wojewódzkie centrum zarządzania kryzysowego jest
w stanie zapewnić właściwą koordynację działań powiatowych centrów zarządzania kryzysowego o charakterze interwencyjnym.
- 191 -
W badaniach można wykorzystać również badania ankietowe. Poniżej przedstawiono
w postaci wykresu opinie starostów, burmistrzów (prezydentów miast) i wójtów. Ogólne
nastawienie respondentów wyrażone w ankiecie 8 dało ocenę stanu zagrożenia
w województwie wyrażoną następującymi wynikami:
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Rysunek 7. Wykres zagrożeń
Analiza przypadku
28 stycznia 2006 roku około godziny 17:15, podczas trwania wystawy gołębi pocztowych
na skutek nadmiernego obciążenia masami śniegu oraz wad konstrukcyjnych, zawalił się
dach hali Międzynarodowych Targów Katowickich położonych na granicy Katowic, Chorzowa i Siemianowic Śląskich. W czasie katastrofy w hali znajdowało się około 700 osób,
zwiedzających i wystawców.
Niemożliwe jest ustalenie faktycznej liczby osób, które zostały ranne w wyniku katastrofy
budowlanej na terenie MTK w Chorzowie, ponieważ część lżej rannych osób, będąc
w szoku, o własnych siłach oddaliła się z miejsca katastrofy. Łącznie liczba hospitalizowano w szpitalach na terenie całego województwa śląskiego 175 osób (w tym 16 cudzoziem8
płk. Bogdan Szydłowski, rozprawa doktorska Kierowanie działaniami organów administracji publicznej woje-
wództwa w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń (na przykładzie województwa śląskiego), Warszawa 2004
- 192 -
ców – 8 Niemców, 5 Belgów,1 Czech, 1 Słowak oraz 1 Holender). Łączna liczna ofiar
śmiertelnych wyniosła 65 osób.
Główne zadania realizowane przez CZKW podczas akcji:
¾ zbieranie informacji dotyczących osób poszkodowanych i ofiar katastrofy – tworzenie i aktualizowanie listy;
¾ udzielanie informacji ludności nt. osób poszkodowanych i ofiar;
¾ przygotowywanie bieżącej informacji dla rzecznika prasowego wojewody śląskiego;
¾ zapewnienie warunków pracy massmediom;
¾ przygotowywanie meldunków dla oficera dyżurnego MSWiA oraz KCKRiOL;
¾ zapewnienie wymiany informacji w obrębie administracji rządowej;
¾ inicjowanie akcji krwiodawstwa w województwie;
¾ zbieranie i przekazywanie informacji dotyczących ofert udzielenia pomocy siłom
ratowniczym;
¾ zbieranie i przekazywanie informacji dotyczących ofert udzielenia pomocy osobom
poszkodowanym i rodzinom ofiar;
zbieranie i przekazywanie ofert w zakresie udzielania pomocy psychologicznej.
Do analizy zakresu działania centrum zarządzania kryzysowego zastosowano omówione
narzędzie tj. wykres Pareto, co pozwoliło na wyodrębnienie głównych funkcji realizowanych
podczas omawianego przypadku. W tym miejscu należy dodać, że dla właściwego poziomu realizacji zadań niezbędne było zwiększenie obsady służby dyżurnej, gdyż ze względu
na skalę zdarzenie rozwinięto elementy zespołu zarządzania (ówcześnie reagowania) kryzysowego, które w zakresie informacyjnym obsługiwane były przez centrum.
- 193 -
100
90
80
70
60
50
udział procentowy
40
wartości skumulowane
30
20
10
0
Rysunek 9. Wykres Pareto dla analizy przypadku
Jak można zauważyć na 80% działań centrum składały się zadania w zakresie organizacji
i prowadzenia punktu kontaktowego dla ludności zbieranie i przygotowanie informacji dla
rzecznika prasowego wojewody.
Systemy ekspertowe
System ekspertowy (funkcjonują też nazwy system ekspercki, system z bazą wiedzy) jest
to program, lub zestaw programów komputerowych wspomagający korzystanie z wiedzy
i ułatwiający podejmowanie decyzji. Systemy ekspertowe mogą wspomagać bądź zastępować ludzkich ekspertów w danej dziedzinie, mogą dostarczać rad, zaleceń
i diagnoz dotyczących problemów tej dziedziny.
Przykładowe obszary zastosowań systemów ekspertowych
¾ diagnozowanie chorób
- 194 -
¾ udzielanie porad prawniczych
¾ diagnoza problemu
¾ prognozowanie pogody
¾ analiza notowań giełdowych
Obecnie zamiast tworzyć system od podstaw, używa się gotowych szkieletów systemów
ekspertowych (ang. expert system shell). Szkielet taki to właściwie gotowy system ekspertowy pozbawiony wiedzy.
Najpopularniejsze, dostępne bezpłatnie szkielety systemów ekspertowych to:
¾ CLIPS
¾ JESS
¾ MANDARAX
¾ SPHINX
Większość systemów ekspertowych jest zbudowana według następującego schematu:
¾ interfejsu użytkownika - który umożliwia zadawanie pytań, udzielanie informacji
systemowi oraz odbieranie od systemu odpowiedzi i wyjaśnień
¾ edytora bazy wiedzy - który pozwala na modyfikację wiedzy zawartej w systemie,
umożliwiając tym samym jego rozbudowę
¾ mechanizmu wnioskowania - który jest głównym składnikiem systemu ekspertowego wykonującym cały proces rozumowania w trakcie rozwiązywania problemu
postawionego przez użytkownika
¾ mechanizmu wyjaśniającego - jednego z elementów interfejsu pomiędzy systemem a użytkownikiem, który umożliwia użytkownikowi uzyskanie odpowiedzi dlaczego system udzielił takiej, a nie innej odpowiedzi, albo dlaczego system zadał
użytkownikowi określone pytanie
¾ baza wiedzy - jest to deklaratywna postać wiedzy ekspertów z danej dziedziny zapisana za pomocą wybranego sposobu reprezentacji wiedzy, najczęściej reguł lub
ram
- 195 -
¾ baza danych zmiennych - która jest pamięcią roboczą przechowującą pewne fakty
wprowadzone w trakcie dialogu z użytkownikiem.
System szkolenia
Jednym z podstawowych elementów systemów zarządzania jakością jest system szkolenia
i podnoszenia kwalifikacji pracowników. Dla operatorów CZK system powinien obejmować
szkolenie podstawowe przed objęciem stanowiska oraz szkolenie doskonalące, prowadzone na stanowisku pracy przez kierownika zmiany. Szkolenie podstawowe powinno być
prowadzone centralnie przy współdziałaniu Policji, PSP i lekarzy Państwowego Ratownictwa Medycznego.
Przykładowy program szkolenia
Szkolenie ogólne
Techniki komunikacji
Prawo administracyjne
Psychologia
Język angielski
Rola operatora CZK
Codzienna praca i sytuacje szczególne
Systemy informatyczne
Systemy łączności
Akcje ratownicze
Ocena ryzyka w akcji ratowniczej
System ratownictwa medycznego
Anatomia i fizjologia człowieka
Medyczna ocena ryzyka
Świadczenia socjalne w nagłych wypadkach
- 196 -
Prawo karne, prawo cywilne, proceduralne prawo
Praca policyjna w terenie
Wnioski
W niniejszej pracy autor chciał dowieść tezy, że zarządzanie kryzysowego może być oparte o istniejące i powszechnie stosowane metody organizacji i zarządzania. Istotne wydaje
się również oparcie planowanych rozwiązań organizacyjnych o istniejące lub projektowane
systemy, gdyż ogromną rozrzutnością jest wdrażanie rozwiązań w których występuje niezamierzona redundancja informacji i nakładanie się kompetencji.
Centrum zarządzania kryzysowego musi być traktowane jak niezbędny element systemu,
a wszelkie prace optymalizacyjne powinny być poprzedzone opracowaniem kompletnej
koncepcji uwzględniającej rozwój naukowo-techniczny.
- 197 -
Bibliografia
J. Bank, Zarządzanie przez jakość, Gebethner&Ska, Warszawa 1997
R. Karaszewski, TQM – teoria i praktyka, TNOiK Dom Organizatora, Toruń 2001
Janusz Kręcikij, Metodyka pracy sekcji dowodzenia stanowiska
dowodzenia oddziału i związku taktycznego, Akademia Obrony Narodowej, Warszawa
2002
Trzcieniecki J., Projektowanie systemów zarządzania, PWN, Warszawa 1979
M. Urbaniak, Zarządzanie jakością – Teroria i praktyka, Difin, Warszawa 2004
Wł. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa 1989
W. Kitler, Teoretyczny problem czy problematyczna teoria?,
- 198 -
Dodatek A
199
Dodatek B
200
NOTATKI
201